105
UBND THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
KINH NGHIỆM CHỈ ĐẠO PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP ỨNG
DỤNG CÔNG NGHỆ CAO GẮN KẾT VỚI LIÊN KẾT THEO CHUỖI GIÁ TRỊ
TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
1. Thực tiễn tình hình sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao liên
kết theo chuỗi giá trị tại Tp. Hồ Chí Minh
Thành phố Hồ Chí Minh là trung tâm lớn về kinh tế, văn hóa, giáo dục đào tạo,
khoa học công nghệ của các tỉnh phía Nam, được kết nối các vùng nông nghiệp lớn
bằng hệ thống giao thông thuận lợi, thành phố có điều kiện phát huy những lợi thế về
dịch vụ khoa học và công nghệ, chế biến và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, liên kết
sản xuất theo chuỗi giá trị hàng hóa và là độnglực quan trọng để phát triển nông
nghiệp ứng dụng công nghệ cao.
Do quá trình đô thị hoá diễn ra nhanh, trong khi diện tích canh tác thành phố
không thể mở rộng và đang có xu hướng giảm dần, nhu cầu nông nghiệp thành phố
không chỉ đủ sản lượng cung cấp cho trên12 triệu người mà còn phải có chất lượng,
phong phú và đa dạng. Do đó việc khuyến khích ứng dụng công nghệ cao trong sản
xuất và liên kết các khâu sản xuất đến tiêu dung nhằm tạo nguồn nguyên liệu ổn định
và chất lượng cho người dân thành phố luôn là giải pháp hàng đầu mà thành phố quan
tâm.
Hiện nay thành phố có diện tích đất nông nghiệp gần 114 ngàn ha, chiếm hơn
50% tổng diện tích toàn thành phố, trong đó đất sản xuất nông nghiệp khoảng 66.000
ha, đất lâm nghiệp 35.684 ha, đất nuôi trồng thuỷ sản 10.798 ha. Với trên 25.300 hộ
đang đang sản xuất nông nghiệp, trình độ lao động ngày càng được tăng cao, tỷ lệ lao
động nông nghiệp được đào tạo hơn 70%.
Tốc độ tăng trưởng nông lâm ngư nghiệp khá cao, năm 2018 GRDP đạt 9.610
tỷ đồng, tăng 6,2% so với cùng kỳ. Cơ cấu nông nghiệp với trồng trọt chiếm tỉ trọng
25,1%, chăn nuôi 36,6%, dịch vụ 7,9%, thuỷ sản 29,7%.
Nông nghiệp thành phố Hồ Chí Minh đã được xác định nông nghiệp đô thị ứng
dụng công nghệ cao (CNC) là hướng đi chủ yếu của ngành nông nghiệp thành phố
trong thời gian tới. Thành phố đã ban hành Quyết định số 6150/QĐ-UBND về phê
duyệt Chương trình phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao trên địa bàn
Thành phố giai đoạn 2016 – 2020 và định hướng đến năm 2025. Chính điều này đã
dẫn đến tỷ lệ ứng dụng công nghệ cao trong nông nghiệp phát triển trong thời gian qua
gia tăng. Thông qua các chương trình đề án của Ủy ban nhân dân thành phố Hồ Chí
Minh ban hành ngành nông nghiệp thành phố đã hình thành mối liên kết giữa các khâu
sản xuất với nhau tạo cho giá trị sản xuất ngành nông nghiệp không ngừng gia tăng thể
hiện qua giá trị sản xuất năm 2018 đạt 21.402 tỷ đồng, tăng 6,2% so năm 2017. Trong
đó, trồng trọt đạt 5.379 tỷ đồng, tăng 5,7%; chăn nuôi đạt 7.822 tỷ đồng, tăng 4,2%;
thủy sản đạt 6.354 tỷ đồng, tăng 7,1%; dịch vụ nông nghiệp đạt 1.698 tỷ đồng, tăng
16,7%. Chính vì vậy, ứng dụng công nghệ cao trong nông nghiệp gắn liền với liên kết
chuỗi giá trị là tất yếu. Trong đó, vai trò của doanh nghiệp, hợp tác xã rất quan trọng
106
phải được triển khai trong sản xuất nông nghiệpđặc biệt là nền nông nghiệp đô thị như
thành phố Hồ Chí Minh.
2. Công tác chỉ đạo, ban hành và triển khai thực hiện cơ chế, chính sách hỗ
trợ sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao gắn với chuỗi
Thành phố Hồ Chí Minh đề ra mục tiêu:“Phát triển nông nghiệp đô thị hiện đại,
hiệu quả, bền vững theo hướng nông nghiệp công nghệ cao, công nghệ sinh học Thực
hiện mạnh mẽ cơ cấu lại và đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp; tập trung
nghiên cứu, ứng dụng công nghệ sinh học để sản xuất giống cây, giống con chất lượng
và năng suất cao, từng bước hình thành trung tâm giống cây, giống con của khu vực;
phát triển khoa học công nghệ, nông nghiệp công nghệ cao gắn với đào tạo nguồn
nhân lực để tận dụng tốt cơ hội của cuộc cách mạng 4.0; phát triển sản xuất kết hợp du
lịch sinh thái, nâng cao chất lượng tiêu chí xây dựng nông thôn mới, đào tạo nghề cho
khu vực nông thôn; hình thành các cơ sở giết mổ chuyên nghiệp hiện đại, bảo vệ môi
trường”
Đẩy mạnh các hoạt động tổ chức sản xuất, sơ chế, chế biến, xúc tiến thương
mại, phát triển thị trường; tiếp tục tạo thuận lợi hơn nữa cho phát triển doanh nghiệp,
nâng cao khả năng hội nhập CPTPP; xây dựng chương trình hỗ trợ, phát triển nhóm
sản phẩm chủ lực của ngành nông nghiệp thành phố; phát huy vai trò trung tâm của
Hợp tác xã giúp sản xuất nông nghiệp phát triển ổn định bền vững, nâng cao thu nhập
cho người dân nông thôn, ngoại thành…
Nhận thức được vai trò quan trọng của công nghệ cao và liên kết chuỗi đối với
sản xuất nông nghiệp, Thành phố Hồ Chí Minh luôn coi trọng và ưu tiên chỉ đạo phát
triển sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao gắn với xây dựng chuỗi liên kết
bằng nhiều giải pháp thiết thực và cụ thể, đã nêu rõ những nội dung và giải pháp của
việc phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao gắn chuỗi liên kếttại một số
chương trình, kế hoạch cụ thể: Quyết định số 6150/QĐ-UBND ngày 24/11/2016 của
Uỷ ban nhân dân Thành phố về phê duyệt Chương trình phát triển nông nghiệp ứng
dụng công nghệ cao trên địa bàn Thành phố giai đoạn 2016 – 2020 và định hướng đến
năm 2025; Quyết định 323/QĐ-UBND ngày 20 tháng 01 năm 2017 của Ủy ban nhân
dân thành phố về phê duyệt Chương trình xây dựng chuỗi liên kết và cung ứng trong
nông nghiệp trên địa bàn thành phố giai đoạn 2017 – 2020; Quyết định số 655/QĐ-
UBND ngày 12 tháng 02 năm 2018 về Quy định khuyến khích chuyển dịch cơ cấu
nông nghiệp đô thị trên địa bàn thành phố giai đoạn 2017 – 2020; Kế hoạch số
159/KH-UBND ngày 11 tháng 01 năm 2019 về phát triển nhóm sản phẩm chủ lực của
ngành nông nghiệp; Quyết định số 1589/QĐ-UBND ngày 27 tháng4năm 2019 của Ủy
ban nhân dân thành phố về ban hành Chương trình Phát triển nông nghiệp giai đoạn
2019 - 2025 theo hướng cơ cấu lại và đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp….
3. Kết quả thực hiện
3.1. Về triển khai thực hiện cơ chế, chính sách h trợ sản xuất nông nghiệp
ứng dụng công nghệ cao gắn với chu i
Nhằm tạo điều kiện hỗ trợ khuyến khích chuyển đổi từ sản xuất lúa và các loại
cây trồng vật nuôi khác kém hiệu quả sang sản xuất rau an toàn, hoa kiểng, cá kiểng,
bò sữa, bò thịt, thủy sản, sản xuất giống cây con chất lượng cao… đặc biệt khuyến
khích đầu tư sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, Sở Nông nghiệp - Phát
triển nông thôn đã chủ trì và phối hợp cùng các đơn vị có liên quan tham mưu UBND
107
thành phố ban hành chính sách khuyến khích chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp (Quyết
định số 36/2011, Quyết định số 04/2016, Quyết định số 655), cụ thể:
- Chính sách khuyến khích chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp đô thị (là chính
sách hỗ trợ lãi vay), theo đó quy định: đầu tư sản xuất nông nghiệp theo hướng đô thị
được ngân sách thành phố hỗ trợ từ 60-100% lãi suất khi tham gia vay vốn ngân hàng,
đặc biệt đầu tư sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao sẽ được hỗ trợ 100% lãi
suất.
- Kết quả thực hiện: từ năm 2011 đến nay, đã có24.221lượt tổ chức, hộ dân vay
vốn đầu tư phát triển sản xuất nông nghiệp, với tổng vốn đầu tư 13.138 tỷ đồng, trong
đó vốn vay được hỗ trợ lãi vay 4.277 tỷ đồng,ngân sách đã giải ngân hỗ trợ lãi vay
668tỷ đồng. Kết quả thực hiện cho thấy với 1 đồng vốn ngân sách hỗ trợ lãi vay (668
tỷ đồng), sẽ huy động được 20 đồng vốn xã hội (13.138 tỷ đồng), trong đó huy động từ
tổ chức tín dụng là 12 đồng (7.976 tỷ đồng), huy động trong dân là 8 đồng (5.161 tỷ
đồng). Tổng số lao động (việc làm) tạo ra thông qua các phương án sản xuất được hỗ
trợ lãi vay khoảng 60.349 lao động.
- Đa số các tổ chức, cá nhân vay vốn từ chính sách của thành phố đã đầu tư
trong đó có ứng dụng sản xuất nông nghiệp công nghệ cao như trồng rau trong trong
nhà màng, trồng rau thủy canh, hệ thống tưới nhỏ giọt, sản xuất giống bằng phương
pháp cấy mô, nuôi trồng thủy sản công nghệ cao,… Việc ứng dụng kỹ thuật, công
nghệ tiên tiến vào sản xuất được chú trọng trong thời gian qua đã hình thành nhiều loại
hình và vùng NNCNC ở khu vực nông thôn ngoại thành như: trồng rau thủy canh, dưa
lưới, trồng ớt ngọt, hoa chuông... trong nhà màng, trên giá thể với hệ thống tưới nhỏ
giọt. Tỷ lệ ứng dụng NNCNC đã tăng khá cao giai đoạn 2015 - 2020; nếu như năm
2010, tỷ lệ này khoảng 10%, năm 2016 là 35,8%, thì năm 2018 là 38,2%. Xu thế này
sẽ tiếp tục gia tăng trong những năm tiếp theo.
3.2. Về ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao và tình hình liên kết sản xuất,
xây dựng chu i của hợp tác xã
a. Tình hình ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao của hợp tác xã
Tính đến ngày 15 tháng 7 năm 2019, trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh có
112 hợp tác xã (HTX) đăng ký hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp. Trong số 112
HTX thì có 89 HTX đang hoạt động nông nghiệp với 2.502 thành viên, bình quân 28
thành viên/HTX, tổng vốn điều lệ là 387.103 triệu đồng, bình quân 4.349 triệu
đồng/HTX.
Thông qua các hoạt động giới thiệu, hỗ trợ của Sở Nông nghiệp và Phát triển
nông thôn và các tổ chức khoa học công nghệ, các hợp tác xã nông nghiệp đã từng
bước ứng dụng công nghệ cao trong việc sản xuất nông nghiệp. Đặc biệt trong các lĩnh
vực như sản xuất rau an toàn, chăn nuôi heo, chăn nuôi bò sữa, sản xuất hoa lan và
nuôi trồng thủy sản.
- Lĩnh vực cây trồng: Có 4 hợp tác xã rau an toàn đã ứng dụng các công nghệ về
sản xuất rau trong nhà lưới, nhà màng, sử dụng công nghệ tưới tự động, trồng rau thủy
canh đều đang hoạt động ổn định, có sản lượng sản xuất, tiêu thụ 3-10 tấn/ngày. Hiện
có HTX Hoa lan Huyền Thoại ứng dụng công nghệ sinh học để nuôi cấy mô, sản xuất
giống hoa lan, ứng dụng công nghệ tự động hóa và HTX Nấm Việt ứng dụng công
nghệ sinh học trong sản xuất phôi nấm
108
- Lĩnh vực chăn nuôi: Có 01 hợp tác xã chăn nuôi bò sữa đã ứng dụng công
nghệ cao như máy vắt sữa bò, hệ thống làm mát chuồng trại, máy trộn thức ăn TMR,
máy phân tích chất lượng sữa và hệ thống bảo quản sữa hiện đại, đặc biệt HTX cũng
đã xây dựng nhà máy chế biến sữa với công suất 5 tấn/ngày. Đối với hợp tác xã chăn
nuôi heo ứng dụng các công nghệ về xử lý phân bằng hầm biogas, hệ thống làm mát
bằng không khí, HTX cũng đầu tư máy móc để tự sản xuất thức ăn chăn nuôi.
- Lĩnh vực nuôi trồng thủy sản: 02 hợp tác xã ứng dụng công nghệ sinh học
trong nuôi cá cảnh, nuôi tôm và công nghệ tự động hóa khâu tạo thành phẩm
- Ngoài ra trên còn có HTX Làng nghề bánh tráng Phú Hòa Đông ứng dụng
công nghệ tự động vào sản xuất bánh tráng, sử dụng liếp nhựa thay liếp tre truyền
thống.
b. Tình hình liên kết sản xuất và xây dựng chuỗi của hợp tác xã
- Về tổ chức sản xuất và tiêu thụ sản phẩm cho hộ thành viên HTX: Có 26/89
HTX đã thực hiện tốt việc tổ chức sản xuất và tiêu thụ sản phẩm cho hộ thành viên,
bao gồm các HTX hoạt động trong lĩnh vực trồng trọt (rau an toàn, hoa kiểng), chăn
nuôi (bò sữa, heo), thủy sản, bánh tráng.
+ Về tổ chức sản xuất: Có 21/26 HTX đang trực tiếp tổ chức sản xuất; 05/26
HTX còn lại không trực tiếp tổ chức sản xuất, chỉ tổ chức thu mua sản phẩm của thành
viên HTX và các hộ vệ tinh. Tổng số diện tích đất sản xuất là 380 ha, bình quân 12
ha/HTX, cao nhất là HTX Phú Lộc với 80 ha sản xuất rau an toàn, thấp nhất HTX
Ngọc Điểm với 0,85 ha sản xuất hoa kiểng.
+ Về tiêu thụ sản phẩm: Có 12/26 HTX ký kết hợp đồng kinh tế với
thành viên; 02 HTX thực hiện tổ chức sản xuất với doanh nghiệp lớn, bao gồm: HTX
Tân Thông Hội (có hơn 300 hộ sản xuất, tổng đàn bò sữa là 5.000 con, cung cấp sản
phẩm cho Công ty Bò sữa Long Thành, với sản lượng 12 tấn sữa/ngày), HTX Phước
An (có hơn 100 hộ sản xuất, tổng diện tích trồng rau an toàn là 25 ha, trong đó có 20
ha đạt VietGAP, cung cấp sản phẩm cho Co.opmart) trở thành 02 trong tổng số hơn
100 HTX nông nghiệp tiêu biểu của 63 tỉnh thành cả nước do Bộ Nông nghiệp và Phát
triển nông thôn bình chọn. Ngoài ra, còn có 08 HTX đã tổ chức tiêu thụ sản phẩm tại
các hệ thống siêu thị, điển hình như HTX Bánh tráng Phú Hòa Đông, HTX Thỏ Việt,
HTX Nhuận Đức, HTX Phú Lộc, HTX Phước Bình, HTX Phước An, HTX Ngã Ba
Giòng, HTX Nấm Việt.
- Về tham gia vào chuỗi cung cấp sản phẩm vệ sinh an toàn thực phẩm
VietGAP: 07/89 HTX đã tham gia Hội nghị Kết nối sản xuất và tiêu thụ hàng nông sản
theo hướng VietGAP và ký kết 34/51 hợp đồng kinh tế
12
, bao gồm: HTX Thỏ Việt (04
hợp đồng với 670 tấn rau/tháng), HTX Phú Lộc (09 hợp đồng với 357 tấn rau/tháng),
HTX Phước An (12 hợp đồng với 143,8 tấn rau/tháng), HTX Nhuận Đức (01 hợp đồng
với 60 tấn rau/tháng), HTX Nấm Việt (04 hợp đồng với 2,5 tấn nấm ăn/tháng), HTX
Ngã Ba Giòng (03 hợp đồng với 162 tấn rau/tháng), HTX Phú Hòa Đông (01 hợp đồng
với 4 tấn bánh tráng/tháng). Bên cạnh đó, 07 HTX này cùng với HTX Tiên Phong,
HTX Long Hòa còn tham gia cung cấp sản phẩm cho 308 điểm bán các sản phẩm đạt
12
51 hợp đồng kinh tế được ký tại Hội nghị do Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp với Sở Công
Thương tổ chức vào ngày 29/11/2013 tại Hội trường Thành ủy. Kết quả: có 48 hợp đồng ghi nhớ được ký kết
giữa các đơn vị sản xuất với đơn vị tiêu thụ. Sau đó, có 22/48 hợp đồng ghi nhớ được chuyển thành hợp đồng
kinh tế và 29 hợp đồng kinh tế ký phát sinh.
109
chuẩn an toàn (chủ yếu là sản phẩm VietGAP) với các sản phẩm: rau quả, thịt heo,
bánh tráng, cá dứa, nấm ăn.
4. Đánh giá
- Đặc thù của sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao là quy mô lớn, cần
nhiều vốn, thời gian thực hiện kéo dài, thời gian thu hồi vốn lâu. Nhờ có chính sách hỗ
trợ lãi vay của thành phố, các tổ chức tín dụng trên địa bàn thành phố chủ động tham
gia thực hiện chính sách; đồng thời các tổ chức, cá nhân sản xuất nông nghiệp ứng
dụng công nghệ cao do được hỗ trợ đã an tâm, chủ động đầu tư sản xuất.
- Qua quá trình cho vay sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao trên địa
bàn thành phố đã xuất hiện nhiều mô hình sản xuất lại hiệu quả cao như: mô hình công
nghệ cao trong trồng hoa nhiệt đới Mokara ở Củ Chi, trồng dưa lưới ở Hóc Môn, nuôi
tôm nước lợ ở Cần Giờ, chế biến sữa bò ở Củ Chi…, phù hợp với định hướng của một
nền nông nghiệp đô thị của thành phố.
5. Định hƣớng, giải pháp trong thời gian tới
5.1. Định hướng
Trong thời gian tới, để tiếp tục phát huy những kết quả đạt được, Sở Nông
nghiệp và Phát triển nông thôn tiếp tục phối hợp cùng các Sở ngành, quận – huyện còn
sản xuất nông nghiệp thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp nhằm phát triển sản xuất nông
nghiệp ứng dụng công nghệ cao gắn với chuỗi:
- Tổ chức, tham mưu thực hiện có hiệu quả các chương trình đề án cơ cấu lại
ngành nông nghiệp thành phố theo hướng nông nghiệp đô thị hiệu quả bền vững, ứng
dụng mạnh mẽ nông nghiệp công nghệ cao, công nghệ sinh học, sớm trở thành một
trong những trung tâm sản xuất giống cây trồng vật nuôi có giá trị kinh tế cao.
- Tập trung phát triển hình thức tổ chức sản xuất hộ nông dân – hợp tác xã –
doanh nghiệp, trong đó hợp tác xã là trung tâm để liên kết người nông dân trong sản
xuất,liên kết doanh nghiệp làm tốt dịch vụ đầu vào và tiêu thụ sản phẩm với mục tiêu
nâng cao hiệu quả sản xuất của người nông dân.
- Đồng thời, để đáp ứng đầu tư của người dân doanh nghiệp có nhu cầu xây
dựng các công trình để phục vụ nuôi, trồng, sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là sản xuất
nông nghiệp công nghệ cao trên địa bàn thành phố là rất lớn sẽ không được xây dựng.
Do đó cần xem xét cho tổ chức, cá nhân được đầu tư xây dựng công trình trên đất
nông nghiệp (không bao gồm đất nông nghiệp khác) đã được quy hoạch sang mục đích
sử dụng đất khác trong thời gian chưa chuyển đổi. Kiến nghị Quốc hội xem xét sửa đổi
Luật Xây dựng để cho phép tổ chức, cá nhân được đầu tư xây dựng tạm công trình phụ
trợ trên đất nông nghiệp để phục vụ sản xuất nông nghiệp đồng thời góp phần sử dụng
hiệu quả hơn tài nguyên đất.
5.2. Giải pháp
- Thực hiện chính sách ưu đãi của thành phố theo Chương trình nghiên cứu
khoa học- phát triển công nghệ và nâng cao tiềm lực khoa học công nghệ thành phố
giai đoạn 2016-2020. Ngoài ra thành phố Hồ Chí Minh nghiên cứu ban hành thêm các