Kỹ thuật chăn nuôi trâu bò ( tài liệu dành cho KNV cơ sở)

Chia sẻ: Nguyen CCC | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:23

Thêm vào BST

Báo xấu

213
lượt xem 47
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

. Tài liệu còn nà cẩm nang kỹ thuật cho các cán bộ chuyên ngành tham khảo trong quá trình chỉ đạo sản xuất và bà con nông dân ứng dụng tiến bộ kỹ thuật thâm canh, tăng năng xuất cây trồng và vật nuôi.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kỹ thuật chăn nuôi trâu bò ( tài liệu dành cho KNV cơ sở)

S NÔNG NGHI P VÀ PHÁT TRI N NÔNG THÔN T NH QU NG BÌNH ----------- TÀI LI U T P HU N K THU T CHĂN NUÔI TRÂU BÒ TÀI LI U DÀNH CHO KNV CƠ S (Lưu hành n i b ) Đ ng H i, tháng 9 - 2007
L I GI I THI U ư c s h tr c a D án Qu n lý b n v ng ngu n tài nguyên thiên nhiên mi n Trung (SMNR-CV), S Nông nghi p và Phát tri n nông thôn Qu ng Bình biên so n và phát hành b tài li u v t p hu n k thu t m t s cây tr ng v t nuôi theo phương pháp khuy n nông có s tham gia (PAEM). M c ích biên so n và phát hành b tài li u nh m th ng nh t n i dung và phương pháp t p hu n chuy n giao k thu t s n xu t nh ng cây tr ng và v t nuôi ch y u trên a bàn toàn t nh cho cán b khuy n nông viên các c p. Tài li u còn là cNm nang k thu t cho các cán b chuyên ngành tham kh o trong quá trình ch ao s n xu t và bà con nông dân ng d ng ti n b k thu t thâm canh tăng năng su t cây tr ng, v t nuôi. B tài li u g m có 8 cu n. 1- K thu t tr ng và chăm sóc lúa nư c và lúa c n 2- K thu t tr ng và chăm sóc cây ngô 3- K thu t tr ng và chăm sóc cây l c và cây u xanh 4- K thu t tr ng và chăm sóc cây s n 5- K thu t tr ng c ph c v chăn nuôi 6- K thu t chăn nuôi l n 7- K thu t chăn nuôi trâu bò 8- Phương pháp khuy n nông có s tham gia N i dung m i cu n tài li u bao g m 2 ph n: Ph n th nh t: K ho ch bài gi ng và cương ti t h c. Ph n th hai: Hư ng d n k thu t c th cho t ng cây tr ng, v t nuôi. Quá trình biên so n tài li u không tránh kh i nh ng thi u sót nh t nh, chúng tôi r t mong s óng góp c a quý c gi . S NÔNG NGHI P VÀ PTNT
PhÇn mét kÕ HO¹CH BµI GI¶NG Vµ §Ò C¦¥NG TIÕT HäC 1. KÕ ho¹ch b i gi¶ng: Thêi gian Néi dung Ghi chó (phót) 30 Khai m¹c líp häc, l m quen. X¸c ®Þnh nhu cÇu t©p huÊn cña c¸c häc viªn. 90 ý nghÜa cña viÖc ch¨n nu«i tr©u, bß. §Æc ®iÓm cña mét sè gièng tr©u, bß. Chän tr©u, bß ®ùc gièng, sinh s¶n, c y kÐo. 60 §Æc ®iÓm tiªu ho¸ cña tr©u, bß. 50 Ph¸t hiÖn tr©u, bß ®éng dôc, ph−¬ng ph¸p phèi gièng cho tr©u, bß. 120 Nu«i d−ìng ch¨m sãc tr©u, bß sinh s¶n, , c y kÐo v lÊy thÞt. 30 Chuång tr¹i trong ch¨n nu«i tr©u, bß. 60 VÖ sinh thó y trong ch¨n nu«i tr©u, bß. Mét sè bÖnh th−êng gÆp ë tr©u, bß. 30 Tæng qu¸t néi dung ® häc. Gi i ®¸p th¾c m¾c cña c¸c häc viªn. 10 Tæng kÕt líp häc. 2. §Ò c−¬ng môc häc: X¸c ®Þnh nhu cÇu néi dung tËp huÊn trong ch¨n nu«i tr©u bß ë n«ng hé. Môc tiªu: Sau néi dung c¸c häc viªn sÏ: - X¸c ®Þnh ®−îc c¸c khã kh¨n trong ch¨n nu«i tr©u, bß t¹i ®Þa ph−¬ng v gia ®×nh m×nh, h−íng gi i quyÕt khã kh¨n ®ã. - Thèng nhÊt c¸c nhu cÇu vÒ néi dung cÇn tËp huÊn, trao ®æi trong ch¨n nu«i tr©u, bß víi nh÷ng ph−¬ng thøc ch¨n nu«i phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña hä. VËt liÖu v ph−¬ng tiÖn: - GiÊy m u, bót m u, b¶ng foocmical, bót viÕt, giÊy A0, d©y treo, kÑp. Thêi gian: 20 phót 1
C¸c b−íc tiÕn h nh: 1. Gi¶ng viªn ®Æt vÊn ®Ò vÒ viÖc x¸c ®Þnh c¸c nhu cÇu cÇn tËp huÊn. 2. Ph¸t giÊy m u cho c¸c häc viªn ghi mét v i khã kh¨n th−êng gÆp ph¶i trong ch¨n nu«i tr©u bß. 3. TËp hîp c¸c giÊy m u, nhê ®¹i diÖn líp ®äc c¸c ý kiÕn v ghi lªn b¶ng. NÕu cã ý kiÕn ch−a rá cÇn hái l¹i ý häc viªn ®Ó cïng trau chuèt c©u tõ cho rá ý. TËp hîp v ph©n lËp c¸c ý kiÕn trong líp th nh c¸c môc kü thuËt cÇn thiÕt ®Ó tr¸nh trïng lÆp v dÔ trao ®æi ë c¸c phÇn viÖc sau. 4. Chia nhãm häc viªn th¶o luËn x¸c ®Þnh chÕ ®é −u tiªn c¸c môc kü thuËt cÇn thiÕt trong ch¨n nu«i tr©u bß, tËp hîp trªn giÊy A0. C¸c nhãm tr×nh b y, c¸c th nh viªn kh¸c gãp ý bæ sung ho n chØnh. 5. Líp tiÕp tôc th¶o luËn c¸c néi dung ® x¸c ®Þnh theo chÕ ®é −u tiªn cña c¸c nhãm ®Ó cïng thèng nhÊt chung. 6. Gi¶ng viªn tæng hîp, thèng nhÊt c¸c vÊn ®Ò −u tiªn cÇn tËp huÊn. 1. ý nghÜa cña viÖc ch¨n nu«i tr©u bß. §Æc ®iÓm cña mét sè gièng tr©u bß. Chän tr©u bß ®ùc gièng, sinh s¶n, c y kÐo. Môc tiªu: Sau khi tham dù néi dung n y häc viªn sÏ: Tõ viÖc nhËn thøc ®−îc ý nghÜa cña viÖc ch¨n nu«i tr©u bß, hiÓu ®−îc c¸c ®Æc ®iÓm cña c¸c gièng tr©u, bß c¸c häc viªn cã thÓ tù chän ®−îc tr©u bß ®Ó ch¨n nu«i theo môc ®Ých cña tõng ng−êi. VËt liÖu v ph−¬ng tÞªn: - B×a m u, giÊy A4, bót viÕt b¶ng, b¶ng foocmical, b¨ng dÝnh. - T i liÖu ph¸t tay. Thêi gian: 90 Phót C¸c b−íc tiÕn h nh: 1. C¶ líp cïng th¶o luËn më c©u hái: Tr©u bß ® ®em l¹i lîi Ých g× cho chóng ta ? Khi mua tr©u bß ®Ó nu«i c¸c b¸c chän nh− thÕ n o ? 2. Gi¶ng viªn tËp hîp c¸c ý kiÕn lªn b¶ng, c¸c häc viªn tiÕp tôc bæ sung söa ®æi, ho n chØnh. 3. Cho c¶ líp xem ¶nh mét sè bß nhËp ngo¹i v bß lai, hái bß v ng chóng ta kh¸c g× víi gièng bß ®ã. C¸c häc viªn ph¸t biÓu ý kiÕn, gi¶ng viªn tËp hîp v kÕt luËn. 4. Tr×nh b y v th¶o luËn më vÒ −u, nh−îc ®iÓm cña bß v ng ViÖt Nam. Qua kinh nghiÖm thùc tiÓn chän tr©u bß tèt ®Ó sinh s¶n, c y kÐo, ®ùc gièng. 5. Ph¸t giÊy m u, chia nhãm th¶o luËn vÒ −u, nh−îc ®iÓm cña bß v ng, c¸c ®Æc ®iÓm ®Ó chän tr©u bß tèt ®Ó sinh s¶n, c y kÐo, ®ùc gièng. 2
6. §¹i diÖn nhãm tr×nh b y tr−íc líp, c¸c th nh viªn kh¸c trong líp bæ sung. 7. Gi¶ng viªn tæng hîp, l m rá v kÕt luËn. 2. §Æc ®iÓm tiªu ho¸ cña tr©u bß. Thøc ¨n v gi¶i quyÕt thøc ¨n cho tr©u bß. Môc tiªu: Sau khi tham dù néi dung n y häc viªn sÏ: - Häc viªn hiÓu biÕt ®Æc ®iÓm tiªu ho¸ cña tr©u, bß (tiªu ho¸ d¹ d y kÐp) - Häc viªn n¾m rá c¸c lo¹i thøc ¨n nu«i tr©u, bß v biÕt c¸ch gi i quyÕt thøc ¨n cho tr©u bß. VËt liÖu v ph−¬ng tÞªn - B×a m u, giÊy A4, bót viÕt b¶ng, bót viÕt giÊy, b¶ng foocmical, b¨ng dÝnh. - R¬m kh«, ®¹m urea, n−íc s¹ch, bao nylon,... - T i liÖu ph¸t tay, Thêi gian: 60 Phót C¸c b−íc tiÕn h nh: 1. Nªu c©u hái t¹i sao tr©u, bß l¹i ¨n cá, r¬m.... ®−îc m lîn l¹i kh«ng ¨n nh− tr©u, bß ®−îc? C¸c häc viªn th¶o luËn trùc tiÕp trªn líp. 2. Gi¶ng viªn tr×nh b y v th¶o luËn d¹ d y 4 tói cña tr©u bß. Sù ph¸t triÓn cña c¸c tói qua c¸c giai ®o¹n cña bª, nghÐ. Qu¸ tr×nh tiªu ho¸ r¬m cá... ë d¹ 4 tói 3. Chia nhãm häc viªn th¶o luËn v tù ®Ò xuÊt trªn giÊy A4 hoÆc b×a m u vÒ mét v i biÖn ph¸p gi i quyÕt thøc ¨n cho tr©u, bß, ®Æc biÖt l trong vô ®«ng. LÇn l−ît ®¹i diÖn nhãm tr×nh b y ph−¬ng ph¸p cña nhãm m×nh cho c¶ líp cïng nghe v gãp ý bæ sung. 4. Gi¶ng viªn tËp hîp, ph©n tÝch bæ sung v kÕt luËn c¸c biÖn ph¸p gi i quyÕt thøc ¨n cho tr©u, bß ë c¸c nhãm ® tr×nh b y tr−íc líp. 5. Thùc h nh ñ r¬m víi urea: C¸c häc viªn tù l m trªn c¬ së b i häc ® thèng nhÊt tr−íc líp. 3. Ph¸t hiÖn tr©u bß ®éng dôc, ph−¬ng ph¸p phèi gièng cho tr©u bß Môc tiªu: Sau khi tham dù néi dung n y häc viªn sÏ: - Gióp häc viªn hiÓu v biÕt ®−îc biÓu hiÖn cña tr©u, bß khi ®éng dôc ®Ó chñ ®éng phèi gièng cã hiÖu qu¶. VËt liÖu v ph−¬ng tÞªn: - B×a m u, giÊy A4, bót viÕt b¶ng, b¶ng foocmical. - T i liÖu ph¸t tay. Thêi gian: 50 Phót 3
C¸c b−íc tiÕn h nh: 1. C¶ líp cïng th¶o luËn më c©u hái: khi tr©u, bß ®éng dôc cã nh÷ng biÓu hiÖn nh− thÕ n o? thêi ®iÓm n o l phèi gièng thÝch hîp? ë ®Þa ph−¬ng c¸c b¸c, anh, chÞ hiÖn nay sö dông ph−¬ng ph¸p phèi gièng n o? thuËn lîi, khã kh¨n v kÕt qu¶? 2. Gi¶ng viªn tËp hîp c¸c ý kiÕn lªn b¶ng, c¸c häc viªn tiÕp tôc bæ sung söa ®æi, ho n chØnh. 3. Gi¶ng viªn ph©n tÝch, bæ sung ®Ó ho n thiÖn c¸c néi dung ® ®−a ra. 4. Nu«i d−ìng ch¨m sãc tr©u bß sinh s¶n, tr©u bß thÞt, c y kÐo. Môc tiªu: Sau khi tham dù néi dung n y häc viªn sÏ: - BiÕt c¸ch nu«i d−ìng ch¨m sãc tr©u bß sinh s¶n, c y kÐo v lÊy thÞt. - BiÕt c¸ch nu«i d−ìng ch¨m sãc bª nghÐ. VËt liÖu v ph−¬ng tÞªn: - B×a m u, gÊy A0, bót viÕt b¶ng, b¶ng foocmical. - T i liÖu ph¸t tay. Thêi gian: 120 Phót C¸c b−íc tiÕn h nh: 1. H−íng dÉn th¶o luËn: + Nhãm 1 th¶o luËn: Nu«i d−ìng ch¨m sãc tr©u, bß sinh s¶n. + Nhãm 2 th¶o luËn: Nu«i d−ìng ch¨m sãc tr©u, bß thÞt, c y kÐo. + Nhãm 3 th¶o luËn: Nu«i d−ìng ch¨m sãc bª, nghÐ. + Gi¶ng viªn gîi ý chung cho c¸c nhãm vÒ nu«i d−ìng, chó ý vÒ thøc ¨n, l−îng ¨n, ch¨m sãc,... 2. C¸c nhãm th¶o luËn v tr×nh b y trªn giÊy A0, ®¹i diÖn nhãm tr×nh b y tr−íc líp, c¸c th nh viªn cßn l¹i trong líp gãp ý bæ sung, ho n chØnh. 3. Gi¶ng viªn ph©n tÝch, nhËn xÐt v l m rá ý th¶o luËn cña tõng nhãm. 5. Chuång tr¹i trong ch¨n nu«i tr©u bß. Môc tiªu: Sau khi tham dù néi dung n y häc viªn sÏ: - HiÓu rá lîi Ých cña viÖc l m chuång cho tr©u bß. - BiÕt l m chuång cho tr©u bß trªn c¬ së c¸c vËt liÖu s½n cã cña gia ®×nh. VËt liÖu v ph−¬ng tÞªn: - B¶ng foocmical, bót viÕt b¶ng... - T i liÖu ph¸t tay. 4
Thêi gian: 30 Phót C¸c b−íc tiÕn h nh: 1. Nªu c©u hái: B¸c n o cho biÕt lîi Ých cña viÖc l m chuång cho tr©u, bß ? HiÖn nay c¸c b¸c l m chuång tr©u, bß nh− thÕ n o? Th¶o luËn c¸ch l m chuång nu«i tr©u, bß. 2. C¸c häc viªn nªu ý kiÕn tõng phÇn vÒ lîi Ých cña viÖc l m chuång tr©u, bß, c¸ch l m chuång tr©u, bß, (réng, d i, cao, diÖn tÝch bao nhiªu mÐt vu«ng/con, h−íng chuång,.v.v...), gi¶ng viªn ghi lªn b¶ng, c¸c häc viªn cßn l¹i th¶o luËn, bæ sung ®Ó ho n chØnh. KÕt luËn: tõ lîi Ých ®ã chóng ta nªn l m chuång cho tr©u bß, h−íng chuång, diÖn tÝch chuång phï hîp víi hé gia ®×nh m×nh. 3. Gi¶ng viªn tr×nh b y mét sè mÉu chuång tr©u, bß. KÕt luËn: vËy chóng ta cã thÓ l m chuång cho tr©u bß trªn c¸c vËt liÖu s½n cã t¹i ®Þa ph−¬ng hoÆc tuú thuéc v o ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña tõng hé. 6. VÖ sinh thó y trong ch¨n nu«i tr©u bß. Mét sè bÖnh th−êng gÆp ë tr©u bß. Môc tiªu: Sau khi tham gia néi dung n y häc viªn sÏ. - HiÓu v biÕt c¸ch ¸p dông c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh phßng bÖnh cho tr©u, bß. - Ph©n biÖt ®−îc mét sè bÖnh chñ yÕu trªn tr©u, bß. VËt liÖu v ph−¬ng tÞªn: - B×a m u, giÊy A4, bót viÕt b¶ng, b¶ng foocmical, b¨ng dÝnh. - T i liÖu ph¸t tay. Thêi gian: 60 Phót C¸c b−íc tiÕn h nh: 1. Gi¶ng viªn nªu: Chóng ta ® th¶o luËn vÒ ch¨m sãc nu«i d−ìng tr©u, bß, c¸ch l m chuång, chän gièng,... Nh−ng ®Ó cã hiÖu qu¶ h¬n chóng ta cÇn? Häc viªn th¶o luËn v nãi rá ngo i ch¨m sãc nu«i d−ìng cÇn "Thó y, phßng bÖnh trong ch¨n nu«i". 2. Ph¸t b×a m u cho c¸c häc viªn: Mçi häc viªn tù viÕt v o b×a m u mét v i biÖn ph¸p vÖ sinh phßng bÖnh cho tr©u, bß. TËp hîp b×a m u, bæ sung nh÷ng phÇn cßn thiÕu, ph¸t huy c¸c biÖn ph¸p phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Þa ph−¬ng. 3. Tr×nh b y v th¶o luËn triÖu chøng bÖnh cña c¸c bÖnh th−êng xÈy ra trªn tr©u, bß, h−íng ®iÒu trÞ. 4. Gi¶ng viªn hái c¸c häc viªn vÒ néi dung ® häc («n b i cñ). KÕt luËn tõng néi dung. 5
PhÇn hai H−íng dÉn kü thuËt A. Kü thuËt ch¨n nu«i Tr©u, Bß: ý nghÜa cña viÖc ch¨n nu«i bß trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Tr©u, bß l ®éng vËt nhai l¹i, sö dông cá, r¬m, nhiÒu lo¹i thøc ¨n th« xanh kh¸c v c¸c phÕ phô phÈm n«ng nghiÖp nªn chi phÝ thøc ¨n thÊp dÉn ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. - Cung cÊp nhiÒu läai thùc phÈm cã gi¸ trÞ dinh d−ìng cao nh− thÞt, s÷a.... - Cung cÊp ph©n bãn cho n«ng nghiÖp. - Cung cÊp søc kÐo cÇn thiÕt trong s¶n xuÊt khi ch−a ®ñ ®iÒu kiÖn c¬ giíi hãa n«ng nghiÖp. - Ngo i ra cßn cung cÊp s¶n phÈm nh− da, sõng sö dông l m ®å trang søc, mû phÈm... ThÞt tr©u bß lµ lo¹i thùc phÈm Sõng, da ®Ó lµm cã gi¸ trÞ dinh ®å dïng vµ mü d−ìng cao nghÖ Kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn l−¬ng thùc cña Søc c y kÐo con ng−êi Nguån ph©n bãn tèt cho c©y trång (10-15 Thøc ¨n th« kg chÊt xanh lµ chñ S÷a lµ thùc th¶i/con/ngµy) yÕu phÈm cã gi¸ trÞ dinh d−ìng cao, rÊt bæ cho con ng−êi 6
I. §Æc ®iÓm cña gièng tr©u ViÖt Nam H×nh 1: Tr©u ViÖt Nam Tr©u ViÖt Nam chØ cã 1 gièng nh−ng cã 3 lo¹i h×nh tÇm vãc kh¸c nhau: - Tr©u tÇm ®¹i (tr©u ngè): ®−îc nu«i nhiÒu ë c¸c tØnh miÒn nói. ë ®©y nguån thøc ¨n cã nhiÒu, tr©u l m viÖc Ýt nªn phÈm chÊt gièng cßn gi÷ ®−îc. - Tr©u tÇm trung: ®−îc nu«i nhiÒu ë c¸c tØnh miÒn trung du. - Tr©u tÇm tiÓu (tr©u dÐ): cã nhiÒu ë c¸c tØnh ®ång b»ng, ë nh÷ng tØnh n y nguån thøc ¨n kh«ng ®ñ, tr©u ph¶i l m viÖc nhiÒu dÉn ®Õn suy tho¸i gièng. * ¦u ®iÓm: - TÇm vãc t−¬ng ®èi to lín, kh«ng thua kÐm so víi c¸c gièng tr©u trªn thÕ giíi. Trung b×nh con c¸i nÆng 300-350kg, con ®ùc 400-450kg; cã con nÆng tíi 700kg. - Kh¶ n¨ng thÝch nghi cao, chÞu ®ùng kham khæ tèt, c y kÐo khoÎ v dai søc, Ýt bÖnh tËt, nu«i con khÐo. * Nh−îc ®iÓm: - Kh¶ n¨ng cho thÞt v s÷a thÊp, tû lÖ thÞt xÏ chØ ®¹t 40-42%, s¶n l−îng s÷a 1,5-2 lÝt/ng y (chØ ®ñ ®Ó nu«i nghÐ). - Th nh thôc vÒ tÝnh muén, nhÞp ®Î th−a: 1,5-2 n¨m/nghÐ. II. §Æc ®iÓm cña mét sè gièng bß: ë n−íc ta hiÖn nay cã nhiÒu gièng bß kh¸c nhau, gièng bß néi cßn gäi l bß v ng ViÖt Nam, gièng bß ngo¹i nh− bß Zebu (bß Red Sindhi; Brahman; Shahiwal...). bß s÷a H Lan (Holstein) v nhiÒu gièng bß kh¸c. 1. Bß v ng ViÖt Nam: 7
L«ng chñ yÕu l m u v ng, ngo i ra cßn cã c¸c m u kh¸c nh−: C¸nh d¸n, v ng r¬m, v ng sÈm, v ng ®á.... * ¦u ®iÓm: - Cã søc sèng cao, kh¶ n¨ng chèng chÞu víi bÖnh tËt tèt, chÞu kham khæ, thÝch nghi tèt víi ®iÒu kiÖn khÝ hËu ViÖt Nam. - Kh¶ n¨ng sinh s¶n tèt, trung b×nh 13-14 th¸ng/1 løa. * Nh−îc ®iÓm: TÇm vãc nhá, träng l−îng tr−ëng H×nh 2: Bß v ng ViÖt Nam th nh trung b×nh: 200kg; §èi víi bß ®ùc: 220-230kg; §èi víi bß c¸i: 170-180kg, tuæi ®Î løa ®Çu muén. - Kh¶ n¨ng cho thÞt v s÷a thÊp, tû lÖ thÞt xÏ 40-45%, s¶n l−îng s÷a trung b×nh chØ 200-250kg/1 chu kú tiÕt s÷a. 2. Nhãm bß Zebu: - Nguån gèc: Bß Zebu cã nguån gèc tõ Ên §é v Pakistan, cã trªn 30 gièng kh¸c nhau thuéc nhãm n y. Mét sè gièng ®¹i diÖn cña gièng l : Red Sindhi; Brahman; Shahiwal;... - §Æc ®iÓm chung: Thuéc nhãm bß kiªm dông thÞt – s÷a – c y kÐo, hÇu hÕt c¸c gièng trong nhãm ®Òu cã kh¶ n¨ng c y kÐo tèt. - Ngo¹i h×nh: Cã u vai cao, yÕm rèn rÊt ph¸t triÓn. Con c¸i ©m hé cã nhiÒu nÕp nh¨n, th©m chÝ ngay c¶ khi ®éng dôc s−ng mäng vÉn kh«ng mÊt c¸c nÕp nh¨n. X−¬ng sä cã d¹ng h×nh thoi, tr¸n d«, tai to rñ xuèng. §©y l ®Æc ®iÓm cã hÖ sè di truyÒn cao. - TÇm vãc dao ®éng trung b×nh tõ 350-800kg,. - Cã nhiÒu m u l«ng kh¸c nhau tïy thuéc v o tõng gièng, bß Red Sindhi, bß Sahiwal cã m u ®á thÈm, bß Brahman cã hai nhãm: M u kem v m u ®á thÈm. - Kh¶ n¨ng sinh s¶n tèt, th nh thôc sím, kh¶ n¨ng cho s÷a trung b×nh 1.200- 2.500kg/chu kú. Tû lÖ thÞt xÏ 55 – 60%. - ViÖc sö dông c¸c bß ®ùc Zebu cho lai víi H×nh 3: Bß ®ùc Sahiwal bß c¸i néi, con lai cã tÇm vãc lín h¬n bß néi kho¶ng 35%, søc kÐo t¨ng lªn 1,5 lÇn. III. Chän tr©u bß ®ùc gièng: 8
Chän nh÷ng con cã ®êi bè mÑ, «ng b tèt. H×nh 4: Bß ®ùc Red Sindhi H×nh 5: Bß ®ùc Brahman ®á - Quan s¸t trùc tiÕp ngo¹i h×nh chän nh÷ng con: - TÇm vãc to lín, c¬ thÓ ph¸t triÓn c©n ®èi. - §Çu to, th«, cæ to v d y, ph m ¨n, m¾t ®en to v låi, sõng d i võa ph¶i "Sõng c¸nh n¸, d¹ b×nh v«i, m¾t èc nhåi"... - Vai réng, ngùc në, l−ng, h«ng, m«ng d i réng v th¼ng, 4 ch©n th¼ng, ch¾c khÎo, bông thon gän. - Hai hßn c (d¸i) to ®Òu, b×u d¸i máng, nh½n v cã m u hång. - TÝnh ®ùc thÓ hiÖn rá, cã thÓ h¬i hung d÷. IV. Chän tr©u bß cµy kÐo: Chän nh÷ng con cã bè mÑ v «ng b l nh÷ng con tr©u bß kháe m¹nh, to lín v¹m vë. Quan s¸t trùc tiÕp ngo i h×nh chän nh÷ng con: - TÇm vãc to, träng l−îng lín, c¬ thÓ ph¸t triÓn c©n ®èi, bé x−¬ng ch¾c kháe. - §Çu to, th«, cæ d y, u vai cao (phÇn th©n tr−íc ph¸t triÓn h¬n phÇn th©n sau) ngùc në, vai réng, l−ng th¼ng, bông gän. - Da d y, g©n guèc, 4 ch©n ch¾c khoÎ, H×nh 6: Chän bß ®ùc c y kÐo b−íc ®i trung b×nh (nèt ch©n sau b−íc chiÕm 2 phÇn 3 ®Õn 3 phÇn 4 nèt ch©n tr−íc). - TÝnh t×nh kh«ng gan l× hoÆc nh¸t qu¸, biÕt nghe khÈu lÖnh. - Nh÷ng con ® biÕt c y bõa, kÐo xe cã thÓ kiÓm tra qua c¸c ®−êng c y, bõa, hoÆc kÐo xe ®Ó biÕt tèc ®é ®i, søc kÐo, søc giËt v thùc hiÖn khÈu lÖnh. 9
V. Chän tr©u bß c¸i sinh s¶n Chän nh÷ng con cã bè mÑ v «ng b l nh÷ng con tèt. Quan s¸t trùc tiÕp ngo¹i h×nh chän nh÷ng con: - Th©n h×nh thanh nhÑ, ph¸t triÓn c©n ®èi, c¸c phÇn c¬ thÓ ®Çu - cæ - th©n - vai kÕt hîp h i hßa, da máng, l«ng th−a, tÝnh t×nh hiÒn l nh, ph m ¨n. H×nh 7: Bß mÑ v bª ®ang gÆm cá - §Çu cæ nhá thanh, mâm réng, m¾t ®en låi v s¸ng, mòi to ®en −ít, r¨ng h m to, ®Òu ®Æn v tr¾ng bãng, cæ d i võa ph¶i v thanh, da cæ cã nhiÒu nÕp nh¨n. - Ngùc s©u, vai réng, l−ng th¼ng, m«ng to v trßn, 4 ch©n th¼ng ch¾c khoÎ, kh«ng ch¹m kheo, b−íc ®i c©n ®èi. - Bông to nh−ng kh«ng sÖ, m«ng në v Ýt dèc, bÇu vó ph¸t triÓn, 4 nóm vó to, ®Òu, d i võa ph¶i, kh«ng cã vó kÎ, da vó máng v ® n håi, tÜnh m¹ch vó næi râ v ph©n th nh nhiÒu nh¸nh ngo»n ngoÌo VI. §Æc ®iÓm tiªu ho¸ cña tr©u bß: Tr©u bß l lo¹i ®éng vËt nhai l¹i, d¹ d y cã 4 tói: H×nh 8: CÊu t¹o d¹ d y tr©u, bß - D¹ cá: cã dung tÝch lín v cã vi sinh vËt sinh sèng ®Ó tiªu hãa thøc ¨n. - D¹ tæ ong: nghiÒn v läc thøc ¨n. - D¹ l¸ s¸ch: Ðp thøc ¨n v hÊp thu n−íc. 10
- D¹ mói khÕ: tiÕt men tiªu ho¸ thøc ¨n. Sù ph¸t triÓn cña d¹ d y qua c¸c giai ®o¹n sinh tr−ëng cña bª nghÐ : - Giai ®o¹n bó s÷a: d¹ mói khÕ cña bª nghÐ ph¸t triÓn m¹nh tiÕt ra c¸c men tiªu ho¸ ®Ó tiªu hãa s÷a. - Giai ®o¹n sau cai s÷a: D¹ cá, d¹ tæ ong, d¹ l¸ s¸ch ph¸t triÓn m¹nh v tiªu ho¸ chÊt x¬ nhê c¸c vi sinh vËt sèng trong d¹ cá. Vi sinh vËt ph©n ho¸ chÊt x¬ v chuyÓn ho¸ ®−îc ®¹m v« c¬ (Urea) ®Ó cung cÊp dinh d−ìng cho tr©u bß. Víi ®Æc ®iÓm tiªu ho¸ trªn: cã thÓ nãi tr©u bß cã kh¶ n¨ng chuyÓn ho¸ c¸c thøc ¨n th« xanh, c¸c phÕ phô phÈm n«ng nghiÖp (cá, r¬m r¹, b¶ mÝa,...) th nh thÞt, s÷a v søc c y kÐo. Nh−ng tr©u bß còng dÓ m¾c mét sè bÖnh ®−êng tiªu ho¸ nh− ch−íng h¬i d¹ cá, nghÏn d¹ l¸ s¸ch, viªm d¹ tæ ong do ngo¹i vËt. VII. C¸c lo¹i Thøc ¨n cho tr©u bß: - Thøc ¨n th« xanh: Cá, r¬m, th©n c©y ng«, d©y lang, ngän mÝa,... ®©y l lo¹i thøc ¨n chñ yÕu cña tr©u bß, chiÕm 80-95% dinh d−ìng nu«i tr©u bß. - Thøc ¨n tinh: C¸m g¹o, bét ng«, cñ khoai lang,... lo¹i thøc ¨n n y chiÕm 5-15% dinh d−ìng trong khÈu phÇn ¨n v th−êng ®−îc cho ¨n thªm v o thêi kú chöa, ®Î, l m viÖc nÆng hoÆc lóc ®au èm. - Thøc ¨n ®¹m: Bét ®Ëu t−¬ng, bét c¸, kh« dÇu,.. ®−îc trén lÉn víi thøc ¨n tinh v th−êng chØ dïng cho bª nghÐ hoÆc vç bÐo bß, lóc tr©u bß sinh ®Î. Cã thÓ thay thÕ thøc ¨n ®¹m h÷u c¬ b»ng mét l−îng urea thÝch hîp ®−îc trén lÉn v o thøc ¨n tinh hoÆc ñ víi r¬m cho tr©u bß ¨n. - Ngo i ra cßn cho tr©u, bß ¨n thªm thøc ¨n bæ sung kho¸ng v vitamin d−íi d¹ng bét kho¸ng-vitamin, hoÆc t¶ng liÕm. 1. C¸c ph−¬ng thøc ch¨n th¶ tr©u bß: a. Ch¨n th¶ v s÷ dông hîp lý ®ång cá, b¶i ch¨n th¶ tù nhiªn - Ch¨n th¶ lu©n phiªn gi÷a c¸c «, hoÆc c¸c khu vùc. - MËt ®é tr©u bß hîp lý: b×nh qu©n 1 con tr©u, bß/1ha ch¨n th¶. - C¶i t¹o ®ång cá v b¶i ch¨n th¶. b. TËn thu phÕ phô phÈm n«ng nghiÖp: - TËn thu r¬m, th©n ng«, d©y lang,... v ®em xö lý nh−: Ph¬i kh«, ®¸nh ®èng hoÆc b¶o qu¶n trong nh , TËn dông th©n ng«, d©y lang, H×nh 9: §ång b¶i ch¨n th¶ tr©u, bß l¸ b¾p c¶i,... ®em ñ xanh dù tr÷ cho vô ®«ng, ñ r¬m víi urea. - TËn dông c¸c b bia, bçng r−îu, rØ mËt ®−êng ®Ó bæ sung cho tr©u, bß. 11
2. Gi¶i quyÕt thøc ¨n cho tr©u bß: a. Kü thuËt ñ r¬m víi urª: B−íc 1: ChuÈn bÞ hè ñ. Cã thÓ ñ trong hè, bÓ xi m¨ng hoÆc tói nilon. Hè ñ th−êng ®−îc ® o n¬i cao r¸o, tho¸t n−íc tèt, cã kÝch th−íc tïy theo khèi l−îng ñ, ®¸y v th nh hè ®−îc tr¶i kÝn b»ng mét líp nilon ®Ó h¹n chÕ n−íc thÊm v o v tr¸nh ®Êt v c«n trïng v o hè. B−íc 2: ChuÈn bÞ vËt liÖu. Tïy theo qui m« ® n nhiÒu hay Ýt m chuÈn bÞ c¸c nguyªn liÖu ®¶m b¶o theo tû lÖ sau: R¬m kh« 100 kg, ®¹m urea 4kg, n−íc s¹ch 100 lÝt. ngo i ra cßn chuÈn bÞ « doa ®Ó hßa n−íc urea t−íi, nylon ®Ó phñ. B−íc 3: TiÕn h nh ñ - C©n r¬m mçi lÇn 10kg, r¶i ®Òu v o hè ñ mét líp d y 20cm - Dïng b×nh « doa chøa 10 lÝt n−íc, c©n ®óng 400gram urea (tû lÖ urea /r¬m l 4%), ho tan hÕt urea v o n−íc v t−íi ®Òu v o r¬m. - Dïng ch©n dÉm chÆt, nhÊt l c¸c gãc cña hè ñ. - L m tiÕp nh− vËy cho ®Õn khi ®Çy hè ñ. - Phñ mét líp nylon kÝn lªn bÒ mÆt hè ñ, dïng ®Êt hoÆc c¸c th©n c©y chÌn kÝn ®¶m b¶o kh«ng cho khÝ, n−íc m−a v giã lät v o. B−íc 4: Theo dâi hè ñ. Tr−íc khi cho tr©u, bß ¨n ph¶i kiÕm tra chÊt l−îng hè ñ: mïi th¬m nhÑ, r¬m m u v ng s¸ng, kh«ng −ít, cã mïi amoniac ®Æc tr−ng. NÕu cã mïi thèi, m u n©u sÈm hoÆc ®en th× r¬m ñ kh«ng ®¶m b¶o chÊt l−îng. B−íc 5: LÊy r¬m cho tr©u, bß ¨n. Sau khi ñ 7-10 ng y lÊy tõng líp r¬m mét ®ñ l−îng cho tr©u bß ¨n trong mét lÇn (b÷a) ra khái hè tr−íc khi cho ¨n kho¶ng 30 phót. (Tr¶i máng ra chæ m¸t kho¶ng 30 phót råi cho ¨n). PhÇn cßn l¹i tiÕp tôc ®Ëy kÝn nh− cñ. BÝ quyÕt ®Ó ñ r¬m víi urea th nh c«ng rÊt ®¬n gi¶n: NÐn thËt chÆt, t−íi thËt ®Òu, che thËt kÝn b. Trång cá v c©y thøc ¨n cho tr©u bß: (Xem b i kü thuËt trång cá trong ch¨n nu«i): H×nh 10: Cá voi 12
VIII. Mét sè §Æc ®iÓm sinh lý, sinh s¶n cña tr©u bß c¸i: Tuæi ®éng dôc lÇn ®Çu l khi c¬ quan sinh dôc ® ph¸t triÓn, buång trøng ® cã trøng chÝn, rông v cã kh¶ n¨ng thô thai. ë bß 15-20 th¸ng tuæi; ë tr©u kho¶ng 18-30 th¸ng tuæi. - Chu kú ®éng dôc l kho¶ng thêi gian gi÷a 2 lÇn ®éng dôc: ë bß l 19-21 ng y (biÕn ®éng tõ 18-25 ng y); ë tr©u l 25-30 ng y (biÕn ®éng tõ 20-35 ng y). Tuy nhiªn, chu kú ®éng dôc cña tr©u th−êng kh«ng æn ®Þnh, phøc t¹p khã theo dâi. - Thêi gian mang thai v ®éng dôc l¹i sau ®Î: Bß mang thai: 280 - 285 ng y v ®éng dôc l¹i sau ®Î kho¶ng 2-3 th¸ng. Tr©u mang thai 315 - 320 ng y v ®éng dôc trë l¹i sau ®Î kho¶ng 3-4 th¸ng. IX. Ph¸t hiÖn ®éng dôc cña tr©u bß: Quan s¸t biÓu hiÖn ®éng dôc cña tr©u, bß c¸i v o buæi s¸ng sím tr−íc khi ®i ch¨n th¶ v cuèi buæi chiÒu ®i ch¨n vÒ. BiÓu hiÖn ®éng dôc cña tr©u, bß c¸i ®−îc chia l m 3 giai ®o¹n Giai ®o¹n 1 (tr−íc chÞu ®ùc): Tr©u, bß c¸i cã hiÖn t−îng bá ¨n, kªu la, hay ®¸i vÆt, nh¶y lªn l−ng con kh¸c, nh−ng kh«ng cho con kh¸c nh¶y lªn l−ng m×nh, ©m hé h¬i s−ng cã dÞch trong suèt ch¶y ra. Giai ®o¹n n y kÐo d i 6- 10 giê (ë bß), 24 giê (ë tr©u). Giai ®o¹n 2 (ChÞu ®ùc): Giai ®o¹n n y dÞch tõ ©m hé ch¶y ra cã m u tr¾ng ®ôc v ®é kÕt dÝnh cao, chÞu cho con kh¸c nh¶y lªn l−ng m×nh. Thêi gian n y kÐo d i 7-12 giê (ë bß) 12-45 giê (ë tr©u). §©y l thêi ®iÓm phèi gièng thÝch hîp nhÊt. H×nh 11: Giai ®o¹n 1 cña qu¸ tr×nh Giai ®o¹n 3 (sau chÞu ®ùc): ®éng dôc ë bß DÞch tõ ©m hé ch¶y ra gièng b¶ ®Ëu, kh«ng chÞu cho con kh¸c nh¶y lªn l−ng m×nh, hÕt kªu la, trë l¹i ¨n uèng b×nh th−êng. BiÓu hiÖn ®éng dôc cña tr©u kh«ng rá nÐt nh− bß, tr©u th−êng ®éng dôc vÒ ®ªm rÊt khã ph¸t hiÖn b»ng m¾t th−êng. M chñ yÕu dïng ®ùc thÝ t×nh. X. Phèi gièng cho tr©u bß: §èi víi nh÷ng vïng giao th«ng thuËn tiÖn nªn phèi gièng b»ng ph−¬ng ph¸p thô tinh nh©n t¹o cho bß, cßn vïng khã kh¨n nªn chän nh÷ng con ®ùc gièng tèt cho nh¶y trùc tiÕp. 13
Thêi ®iÓm phèi thÝch hîp: - Phèi gièng cho tr©u bß v o cuèi giai ®o¹n 2 v ®Çu giai ®o¹n 3, nªn phèi 2 lÇn c¸ch nhau 10-12 giê. - §èi víi bß ph¸t hiÖn ®éng dôc buæi s¸ng, phèi lÇn thø nhÊt v o buæi chiÒu cïng ng y v phèi lÇn thø 2 v o s¸ng h«m sau. - §èi víi tr©u ph¸t hiÖn ®éng dôc buæi s¸ng nay, s¸ng ng y mai phèi lÇn thø nhÊt, chiÒu ng y mai phèi lÇn thø 2. XI. Nu«i d−ìng ch¨m sãc tr©u bß c¸i 1. Tr©u bß c¸i cã chöa: Tr©u, bß c¸i cã chöa ®−îc chia l m 2 giai ®o¹n: - Giai ®o¹n I (tõ khi thô thai ®Õn 5 th¸ng): Thêi kú n y b o thai sinh tr−ëng chËm, v× vËy tr©u bß cã thÓ ¨n thøc ¨n th« xanh tõ 80- 100%, ch¨n th¶ b×nh th−êng v cã thÓ kÕt hîp lao H×nh12: Bß c¸i cã chöa t¸c nhÑ. kh«ng lao t¸c - Giai ®o¹n II (chöa 6 th¸ng ®Õn khi ®Î): Thêi kú n y b o thai sinh tr−ëng nhanh, v× vËy ngo i ¨n thøc ¨n xanh nªn cho mçi con ¨n thªm 0,5-1kg thøc ¨n tinh/con/ng y. H¹n chÕ b¾t tr©u, bß lao t¸c, tr−íc khi ®Î 10 ng y nªn nhèt riªng mçi con 1 « chuång, cho ¨n nhiÒu b÷a trong ng y, kh«ng ch¨n th¶ n¬i cã ®é dèc cao. TriÖu chøng ®Î v ®ë ®Î cho tr©u bß: ChuÈn bÞ ®ë ®Î: - Dùa v o ng y tr©u, bß c¸i phèi gièng cã chöa, quan s¸t tr©u bß c¸i s¾p ®Î cã biÓu hiÖn: ©m hé s−ng, sôt m«ng, bÇu vó c¨ng.... Trùc 24/24 giê ®Ó ®ë ®Î. - ChuÈn bÞ dông cô v mét sè thuèc thó y phôc vô ca ®ë ®Î. - VÖ sinh « chuång s¹ch sÏ, lãt r¬m hoÆc cá kh« l m ®Öm. - §−a tr©u bß s¾p ®Î v o « chuång, vÖ sinh phÇn sau cña tr©u bß. §ë ®Î cho tr©u bß: - Khi tr©u, bß mÑ vë èi l lóc bª hoÆc nghÐ s¾p ra ®êi. Tõ lóc tr©u, bß ®au ®Î ®Õn lóc ®Î kho¶ng 3- 6 giê, tr©u, bß ®Î so (®Î lÇn ®Çu) thêi gian n y cã thÓ kÐo d i tíi 10-15 giê. NÕu tr©u bß ®Î b×nh th−êng th× hai ch©n tr−íc v ®Çu bª ra tr−íc, tr−êng hîp ®ã ®Ó mÆc cho bß ®Î tù nhiªn. Trõ khi bª to m tr©u bß mÑ nhá yÕu, cã thÓ hç trî b»ng c¸ch n¾m hai ch©n tr−íc cña bª m kÐo ra theo nhÞp rÆn cña tr©u, bß c¸i. - NÕu l−ng bª ra tr−íc hoÆc c¶ 4 ch©n cïng ra tr−íc (thai nghÞch), th× ph¶i gäi B¸c sÜ thó y ®Õn can thiÖp c ng sím c ng tèt. B×nh th−êng th× sau khi ®Î 1 14
®Õn 6 giê th× nhau thai ra hÕt, nÕu sau khi ®Î 6-12 giê m nhau thai kh«ng ra l tr©u bß bÞ s¸t nhau, cÇn kÞp thêi x÷ lý b»ng c¸c kü thuËt thó y. - Dïng kh¨n s¹ch lau dÞch nhít tõ mòi, miÖng ®Õn to n th©n; C¾t rèn: chõa l¹i 15-20 cm, dïng cån ièt 5% s¸t trïng vÞ trÝ c¾t rèn. - Cho bª nghÐ bó s÷a ®Çu c ng sím c ng tèt, c ng nhiÒu c ng tèt. - VÖ sinh phÇn th©n sau cho tr©u bß mÑ b»ng n−íc Êm v dän ®Öm lãt bÞ bÈn, −ít. - Cho tr©u bß mÑ uèng n−íc ch¸o (1 kg g¹o + nöa l¹ng muèi ¨n + 10 lÝt n−íc nÊu nhõ), Ch¨m sãc tr©u bß mÑ v bª nghÐ t¹i chuång, chèng rÐt (vÒ mïa ®«ng), chèng nãng (vÒ mïa hÌ). 2. Tr©u bß c¸i nu«i con: - Sau khi ®Î ®Õn 10 ng y nu«i d−ìng ch¨m sãc tr©u bß mÑ t¹i chuång, cho ¨n 2/3 l cá c¾t ph¬i t¸i v 1/3 cá kh«, uèng n−íc s¹ch ®Çy ®ñ - Theo dâi ®Ò phßng tr©u bß bÞ viªm nhiÓm ®−êng sinh dôc hoÆc viªm vó XII. Nu«i d−ìng ch¨m sãc bª nghÐ: 1. Nu«i d−ìng ch¨m sãc bª nghÐ tõ s¬ sinh ®Õn 10 ng y - Nhèt bª nghÐ chung víi tr©u bß mÑ v cho bó 24/24 giê. - H ng ng y kiÓm tra v s¸t trïng rèn 1 lÇn cho ®Õn khi rèn kh« -Thay ®Öm lãt, vÖ sinh chuång tr¹i mét lÇn/ng y 2. Nu«i d−ìng ch¨m sãc bª nghÐ tõ 11 ng y ®Õn khi cai s÷a: - Bª nghÐ ®−îc nu«i ch¨n th¶ cïng víi tr©u H×nh 12: Bª nhèt chung víi bß mÑ. bß mÑ t¹i chuång - Giai ®o¹n tõ 11 - 30 ng y kh«ng nªn cho bª, nghÐ theo mÑ ®i ch¨n xa v tr¸nh trêi m−a v n¾ng to - Tõ 30 - 45 ng y tuæi sau ®Î tïy theo søc kháe cña bª ®Ó tÈy giun ®òa cho bª, nghÐ. - TËp cho bª nghÐ ¨n thøc ¨n tinh: Tõ ng y thø 15 tËp ¨n thøc ¨n tinh (rang th¬m, nghiÒn nhá, tû lÖ ®¹m th« 16%). Tõ ng y thø 20 tËp cho ¨n cá kh« lo¹i tèt. Tõ ng y thø 30 tËp ¨n cá t−¬i. - N−íc uèng s¹ch v ®ñ - T¾m ch¶i v vËn ®éng cho bª nghÐ. - Cai s÷a cho bª nghÐ: Thêi gian cai s÷a: 2-5 th¸ng, tuú thuéc v thÓ tr¹ng cña mÑ v bª 15 H×nh 13: Bª c¸i hËu bÞ
nghÐ. Ph−¬ng thøc cai s÷a: Ng y thø nhÊt t¸ch mÑ 6 giê, ng y thø 2 t¸ch mÑ 12 giê, ng y thø 3 trë ®i t¸ch h¼n. 3. Nu«i d−ìng ch¨m sãc bª nghÐ sau cai s÷a: - Nh÷ng bª nghÐ ®ùc l m gièng nu«i theo chÕ ®é bª nghÐ ®ùc hËu bÞ. - Nh÷ng bª nghÐ c¸i gi÷ l m c¸i sinh s¶n h ng ng y t¾m ch¶i v xoa luyÖn bÇu vó, cho ¨n nhiÒu thøc ¨n th« xanh v bæ sung 0,3-0,5 kg thøc ¨n tinh/con/ng y. §èi víi bª c¸i tõ 1,5-2 n¨m tuæi, nghÐ c¸i 2-3 n¨m tuæi theo dâi ph¸t hiÖn ®éng dôc ®Ó phèi gièng kÞp thêi. XIII. Nu«i d−ìng ch¨m sãc tr©u bß thÞt: - Tr©u, bß nu«i thÞt cho ¨n møc ®é dinh d−ìng cao sÏ lín nhanh, träng l−îng lín v tû lÖ thÞt nhiÒu h¬n. - Tr©u, bß ®ùc cã tèc ®é sinh tr−ëng nhanh h¬n tr©u bß c¸i. - Tr©u, bß ®ùc kh«ng thiÕn cã tèc ®é sinh tr−ëng cao h¬n tr©u bß ®ùc thiÕn. V× vËy nu«i tr©u bß lÊy thÞt, giÕt mæ lóc 1,5-2 n¨m tuæi th× kh«ng nªn thiÕn. Mæ thÞt giai ®o¹n ®ã võa cho n¨ng suÊt thÞt cao võa cã chÊt l−îng thÞt ngon. - Tuú thuéc v o l−îng thøc ¨n xanh vç bÐo tr©u bß m cã thÓ bæ sung 20- 30% thøc ¨n tinh trong khÈu phÇn ¨n. §Ó rót ng¾n thêi gian cã thÓ t¨ng thøc ¨n tinh. - Vç bÐo tr©u bß lo¹i th¶i: H×nh 14: Bæ sung thøc ¨n tinh cho bß vç bÐo Thêi gian vç bÐo kho¶ng 1.5 - 2 th¸ng Th¸ng ®Çu l−îng thøc ¨n tinh kho¶ng 20-30% dinh d−ìng khÈu phÇn. Th¸ng thø 2 l−îng thøc ¨n tinh kho¶ng 30-35%. Cã thÓ s÷ dông r¬m ñ urea cho tr©u bß ¨n vô ®«ng v bæ sung thªm rØ mËt ®−êng. 16
XiV. Nu«i d−ìng ch¨m sãc tr©u bß cµy kÐo: - Tr©u bß sau khi ¨n no ph¶i nghØ ng¬i 15-30 phót míi cho l m viÖc. - Thøc ¨n vÒ mïa hÌ ph¶i dÔ tiªu nh− cá, rau, cñ qu¶ t−¬i, h¹n chÕ nh÷ng thøc ¨n khã tiªu nh− r«m, r¹, cá kh«. - Cho uèng n−íc Êm vÒ mïa ®«ng tr−íc v sau khi ®i l m vÒ. Mïa hÌ cho uèng n−íc ®Çy ®ñ. - Nh÷ng ng y tr©u bß l m viÖc nªn cho ¨n thªm 10-20 kg thøc ¨n xanh v 0,5-1kg thøc ¨n tinh/con/ng y. - Chèng nãng cho tr©u bß vÒ mïa hÌ: Buæi s¸ng ®i l m sím, nghØ sím; buæi chiÒu ®i l m muén v vÒ muén. Chuång tr¹i ph¶i s¹ch sÏ, tho¸ng m¸t, cã bãng c©y. Khi gi¶i lao cho tr©u, bß nghØ d−íi bãng c©y, ®èi víi tr©u cÇn cho ®»m t¾m. - Chèng rÐt cho tr©u bß vÒ mïa ®«ng: Cho tr©u bß ¨n v uèng n−íc Êm. Buæi s¸ng ®i l m muén nghØ muén, buæi chiÒu ®i l m sím v nghØ sím. Chuång tr¹i kÝn giã, kh«ng bÞ giã lïa, ®ñ chÊt ®én chuång. Nh÷ng ng y nhiÖt ®é xuèng d−íi 15-180C kh«ng nªn cho tr©u bß ®i l m viÖc. XV. Chuång tr¹i cho tr©u bß: 1. Nguyªn vËt liÖu: Tuú theo ®iÒu kiÖn mçi hé m cã thÓ sö dông c¸c lo¹i tranh, tre, l¸, gç, èng thÐp hoÆc x©y xi m¨ng g¹ch. 2. VÞ trÝ: - Chuång h−íng Nam hoÆc §«ng- Nam l tèt nhÊt, ®¶m b¶o ®«ng Êm, hÌ m¸t. Kh«ng nu«i chung víi c¸c vËt nu«i kh¸c. - Nªn chän ®Þa ®iÓm cao r¸o tho¸t n−íc, dÔ l m vÖ sinh v ë cuèi h−íng giã so víi nh ë. 3. DiÖn tÝch: Tr©u bß tr−ëng th nh: 7 - 8 m2/con; Bª nghÐ: 3 - 6 m2/con. 4. NÒn chuång: H×nh 15: Chuång tr©u, bß - Cao h¬n mÆt ®Êt kho¶ng 20 - 30 cm, nÒn chuång b»ng xi m¨ng, l¸t g¹ch hoÆc nÒn ®Êt nÐn chÆt. - T¹o ®é nh¸m ®Ó tr¸nh tr¬n tr−ît, kh«ng ®äng n−íc, ®é dèc 2 - 3%. 5. T−êng bao v giãng ng¨n: - Cã thÓ x©y bao b»ng g¹ch hoÆc l m b»ng tre, gç tèt ®ãng ®inh v buéc d©y thÐp. - T−êng cao 1,2-1,3 m, x©y g¹ch hoÆc tÊm bª t«ng, phÝa tr−íc l m giãng b»ng gç tèt hoÆc b»ng èng thÐp. 17
6. M¸i che: - Nªn l m m¸i cao, dèc ®Ó hót giã v h¹n chÕ ¶nh h−ëng cña m−a b¶o - M¸i lîp b»ng l¸ tranh, Fibro hoÆc ngãi tuú ®iÒu kiÖn cña tõng hé nh−ng ph¶i ch¾c ch¾n, kh«ng dét khi m−a. 7. M¸ng ¨n, m¸ng uèng: §Æt cè ®Þnh ë phÝa tr−íc mçi «, däc theo chuång nu«i, lßng m¸ng nh½n, trong lßng m¸ng uèng cã lç tho¹t n−íc khi röa m¸ng. H×nh 16: Chuång tr©u bß ®¬n gi¶n H×nh 17: Chuång tr©u bß kiªn cè XVI. VÖ sinh thó y vµ phßng bÖnh cho tr©u bß 18