Kỹ thuật sinh sản cho bò sữa

Chia sẻ: 986753421 986753421 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:40

Thêm vào BST

Báo xấu

124
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'kỹ thuật sinh sản cho bò sữa', khoa học tự nhiên, nông - lâm phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kỹ thuật sinh sản cho bò sữa

K thu t sinh s n cho bò s a 1
M cl c 1. Gi i ph u cơ quan sinh s n ................................................................................................... 1 2. Sinh lý sinh s n cơ b n .......................................................................................................... 7 2-1. S thành th c v tính ...................................................................................................... 7 2-2. Ki m soát Hocmone ........................................................................................................ 8 2-3. Chu kỳ ng d c.............................................................................................................. 9 2-4 . Sóng nang .................................................................................................................... 11 2-5. Phát hi n ng d c ........................................................................................................ 17 2-6. Th tinh và phát tri n phôi ............................................................................................. 19 2-7. Xác nh th i i m d n tinh thích h p ........................................................................... 21 3. R i lo n sinh s n............................................................................................................... 22 3.1 Phân lo i ngu n g c c a các b nh r i lo n sinh s n .................................................. 22 3-1-1. B nh do di truy n .................................................................................................... 22 3-1-2 . B nh truy n nhi m ............................................................................................ 24 3-1-3 . B nh n i ti t .......................................................................................................... 25 3-2 . Phân lo i b nh theo cơ quan sinh s n ..................................................................... 25 3-2-1. Các b nh bu ng tr ng ......................................................................................... 25 3-2-2. B nh t cung ....................................................................................................... 28 3-3 . Ch n oán r i lo n sinh s n ..................................................................................... 32 3-3-1 . Nguyên lý c a ch n oán và i u tr r i lo n sinh s n ............................................ 32 3-3-2 . Ch n oán r i lo n sinh s n như th nào.......................................................... 33 3-4. Các phương pháp ch a tr các b nh r i lo n sinh s n.................................................. 34 3-4-1 Các lo i thu c s d ng cho r i lo n sinh s n ........................................................... 34 4. Phương pháp khám qua tr c tràng ................................................................................... 41 4-1 . Trư c khi khám qua tr c tràng ..................................................................................... 41 4-2. Khám qua tr c tràng ...................................................................................................... 41 4-3 . K thu t ưa vào khám ................................................................................................ 43 5. Phương pháp ghi chép ki m tra sinh s n. ............................................................................ 45 2
6. Ch n oán mang thai ........................................................................................................ 51 6-1. Gi i ph u bò mang thai .................................................................................................. 51 6-2. T m quan tr ng c a ch n oán mang thai s m............................................................. 54 6-3 . Phương pháp ch n oán mang thai............................................................................. 54 6-4 . Ch n oán mang thai b ng cách kéo màng thai ........................................................... 56 6-5. Ti ng ng trong thai ..................................................................................................... 60 6-6. Th t ki m tra trong ch n oán mang thai ................................................................... 60 6-7. Ch n oán mang thai b ng siêu âm .............................................................................. 61 7. Các b nh xung quanh th i kỳ sinh ............................................................................... 62 7-1 . Cân b ng năng lư ng âm và r i lo n sinh s n sau khi ............................................ 64 7-2 . Các b nh chính xu t hi n xung quanh th i kỳ sinh c a bò ...................................... 64 7-2-2. Sa t cung ho c âm o ........................................................................................ 65 7-2-3. Sót nhau ................................................................................................................. 67 7-3. Các b nh chính liên quan n trao i ch t ................................................................... 67 7-3-1. S t s a (Gi m canxi huy t).................................................................................... 67 7-3-2 . Xê tôn huy t .......................................................................................................... 68 7-3-3. L ch d múi kh ...................................................................................................... 70 8. và h tr .................................................................................................................... 73 8-1. Quá trình ................................................................................................................... 73 8-2. khó ........................................................................................................................... 75 8-3. Ba i m miêu t tình tr ng thai ...................................................................................... 76 8-4. H tr ....................................................................................................................... 78 8-5. Chăm sóc bê m i sinh ................................................................................................... 79 1. Gi i ph u cơ quan sinh s n Hình 1 bi u th sơ hình nh cơ quan sinh s n bò. ây là cách bi u th r t ơn gi n. Trư c khi ti n hành th tinh, khám qua tr c tràng ho c ch a tr các r i lo n sinh s n cho bò, ngư i th c hi n ph i hi u r t rõ v gi i ph u cơ quan sinh s n bò. Ch ng h n, khi b n ưa d ng c vào cơ quan sinh s n thông qua âm o, b n ph i hư ng thi t b lên phía trên. N u b n hư ng d ng c xu ng phía dư i thì thì b n s ch c vào bàng quang ho c túi mù (túi th a ni u o ph ). Vi c hi u rõ gi i ph u cơ quan sinh s n bò cũng r t quan tr ng trong trư ng h p b n mu n l y m u nư c ti u b ng ng thông ư ng ti u. 3
Hình 1. Phác th o hình nh cơ quan sinh s n bò cái Hình 2 mô t gi i ph u t cung và bu ng tr ng chi ti t hơn. Tuy nhiên, i u ki n/kích thư c c a các cơ quan sinh s n này thay i nhi u ph thu c vào chu kỳ ng d c, th i kỳ ti t s a, th i kỳ sinh , ch dinh dư ng, v.v. Do ó, không ch c n có ki n th c v gi i ph u mà ph i bi t c i u ki n c a t ng con bò. 4
Hình 2. Gi i ph u cơ quan sinh s n bò 1. Bu ng tr ng 17. Mi ng ngoài c t cung 17. Ostium uteri externum 2.1DOvary ng bu ng tr ng . ây ch 18. RãnhUterine c ervical canal 18. c t cung 2. Ligamentum Ovarii Proprium 3.3MAbdominal nrificen truterine tube . i ng c a og d of ng 19. Ph 9. Portio vaginalis cvào âm o 1 n c t cung nhô ervicis 4.4Tua ri m ovarica tr ng . Fimbria bu ng 20. Âm0. Vo 20’. V20’. âm of vagina òm Vault o 2 agina, 5.5Ph mpulla of c terineguben tr ng . A n phình u a n t d 21. M21. Hrinh àng tymenal rudiment 6.6PIthmus of uterinedubetr ng . h n eo c a ng t n 22. Ti22. Vaginal vestibule n ình âm o 7.7MMesosalpinxg d n tr ng . àng treo n 23. M23. sót th wpoophori longitudinalis n Ductus e olf d c 8.8. anterior tend c fsuterine horn u mút rư o ng t cung 24,25. 4,25. n ti n ình vestibulares majores 2 Tuy Grandulae chính 9. Uterine horn, Uterine cavity 26. Bladder 9. S ng t cung, xoang t cung 27. 6. rethra quang 2 U Bàng 10. Velum uteri 10. Ng c t cung 27. Ni28. External urethral orifice uo 11. Caruncle 11. Mào (núm) 28. L 29. Suburethral diverticulum r a c a ni u o 12. Mesometrium 12. Migamentum cntercornuale 13. L c treo d i on 30. 9.udendal aip ư i ni u o 2 P Túi th l d 13. Dây ch body ian s ng 14. Uterine ng g 30. M31. Commisura labiorum ventralis ôi âm h 14. Thân t ccung 15. Uterine ervix 31. M32. n lansôi litoridis ép G i m c 15. C stium ung internum 16. O t c uteri 33. Grandulae vestibulares minores 32. Tuy n âm v t 16. Mi ng trong c t cung 5 33. Tuy n ti n ình ph
Hình 3. Gi i ph u bu ng tr ng A.f. noãn nang thui ch t; C.a. th b ch; C.l. th vàng; G.e. Bi u mô m m; G.f. nang graaf; H. R n bu ng tr ng; I.c. TB k ; P.f. nang sơ c p; S.f. nang th c p; T.a. b c màng tr ng; T.f. nang c p3 Các c u trúc quan tr ng c a bu ng tr ng là nang và th vàng. C hai c u trúc này s thay i theo chu kỳ ng d c. c bi t có r t nhi u giai o n phát tri n khác nhau c a các nang cùng t n t i. i m quan tr ng nh t c n ph i nh là c i m bu ng tr ng thay i theo chu kỳ ng d c. Chi ti t s ư c trình bày chương “Sinh lý sinh s n”. *S phát tri n nang tr ng . Nang nguyên thu ⇒ Nang sơ c p ⇒ Nang th c p ⇒ Nang c p 3 ⇒ Nang graaf 6
2. Sinh lý sinh s n cơ b n Hình 4. Quá trình sinh s n và các y u t nh hư ng n quá trình sinh s n (E.S.E.Hafez,1987) Trư c khi h c v sinh lý sinh s n, c n ph i hi u r ng có r t nhi u y u t nh hư ng n sinh s n. T t nhiên, m c ích cu i cùng c a sinh s n là “có m t con bê kho m nh”. Tuy nhiên, quá trình sinh s n bao g m r t nhi u y u t khác như môi trư ng, n i ti t, di truy n và truy n nhi m”, ã c p hình v 4. ây là nh ng y u t nh hư ng n toàn b quá trình sinh s n. Môi trư ng bao g m c các y u t bên trong như dinh dư ng. Các y u t này có m i quan h liên quan m t thi t v i nhau. 2-1. S thành th c v tính S thành th c v tính ư c nh nghĩa là th i kỳ phát tri n, mà t i th i i m ó con bò cái tơ bt u thành th c v tính và có kh năng sinh s n. Trong trư ng h p c a bò cái, th i i m xu t hi n r ng tr ng l n u tiên ư c coi là m c ánh d u cho s thành th c v tính. M t con bò tơ Holstein phát tri n t t s b t u thành th c v gi i tính sau 10-12 tháng tu i. Tuy nhiên, l n d n tinh u tiên ph i ư c quy t nh d a theo s phát tri n c a cơ th bò. N u bò mang thai quá s m s là nguyên nhân gây ra khó do ư ng sinh còn h p. Nh t B n, tiêu chu n ư c khuy n cáo cho l n d n tinh nhân t o l n u tiên là khi kh i lư ng cơ th bò t 350 kg i v i bò thu n Holstein. N u m t con bò tơ t ư c m c kh i lư ng này khi 15 tháng tu i và mang thai thì l a u tiên c a bò s vào th i i m bò tròn 2 tu i (24 tháng). 7
2-2. Ki m soát Hocmone Hình 5. Sơ các giai o n c a chu kỳ ng d c, n ng progesterone huy t thanh và n ng hoocmone lutein huy t thanh. Hình 5 là hình v gi i thích các giai o n c a chu kỳ ng d c, lư ng progesterone và lutein huy t thanh, bao g m hai chu kỳ ng d c y và b t u chu kỳ th 3. Chu kỳ ng d c bao g m các giai o n: trư c ng d c, ng d c, sau ng d c và không ng d c. Th vàng ho t ng t ngày th 5 n ngày th 17. Trong su t th i gian này, lư ng progesterone cao hơn các th i gian khác. M c nh i m c a lutein là r t c n thi t làm cho các nang tr ng tr i có th r ng tr ng. Trư c khi r ng tr ng, lutein dâng lên m t m c cao t m th i như trong hình v . * Khi m iêu t các ngày trong m t chu kỳ, ngày th 5 nghĩa là 5 ngày sau khi ng d c. Ngày 0 = ngày ng d c. (Ki m soát hoocmôn c a chu kỳ ng d c) 1 Estrogen Progesterone (hoocmôn steroid) (Nang) (Th vàng) FSH LH (Gonadotrophine. Gn) (Tuy n yên) GnRH (Hoocmôn phóng thích gonodotrophine) (Vùng dư i i) Chu kỳ ng d c ư c i u khi n b i các hormone và theo 3 bư c gi ng như hình v trên. 8
Fig.6 Tương tác gi a các hoocmôn vùng dư i i, thuỳ trư c tuy n yên, bu ng tr ng và hoocmôn t cung n quá trình i u khi n sinh s n Chu trình i u khi n theo ba bư c ư c th hi n hình 6. Trong hình này có b sung hoocmone khác là Prostaglandin F2α (PGF2α). PGF2α ư c s n xu t trong n i m c t cung và có vai trò quan tr ng trong quá trình thoái hoá th vàng. M t i m quan tr ng khác là “ i u hoà ngư c âm tính” c a Estrogen và Progesterone. Hãy chú ý n mũi tên c a Estrogen và Progesterone ch tr c ti p lên vùng ư i i. i u này có nghĩa là thông tin v lư ng nh ng hoocmôn này ư c truy n tr c ti p n vùng du i i, n u n ng các hoocmôn này quá cao, vùng dư i i s gi m ti t gonodotrophine. 2-3. Chu kỳ ng d c Trư c tiên chúng ta ph i hi u ư c ch c năng c a hai lo i hoocmôn steroid: estrogen và progesterone vì hai lo i hoocmôn này thay i theo chu kỳ ng d c, có nh hư ng tr c ti p n các cơ quan sinh s n và t p tính sinh d c c a con cái. . 9
Hình 7. N ng c a Estrogen và Progesterone trong chu kỳ ng d c Trong chu kỳ ng d c, n ng Progesterone gi m t ng t xung quanh th i i m ng d c còn n ng Estrogen thay i theo d ng hình sóng. S thay i d ng hình sóng này có liên quan n sóng nang (khái ni m này s ư c trình bày ph n sau). Chu kỳ ng d c thư ng ư c chia làm 4 giai o n như sau. Giai o n Ngày c a chu kỳ Kho ng th i gian Hi n tư ng T l nang tr ng chín cao ng d c 0 10-12 gi Estrogen LH t nh R ng tr ng (trong vòng 12-18 Sau ng d c 1-3 5-7 ngày gi ), hình thành th vàng, không ph n ng l i prostagladin Th vàng thành th c, n ng Không ng d c 5-18 10-15 ngày progesterone cao Thái hoá th vàng, nang tr ng Trư c ng d c 19-21 3 ngày chín, estrogen tăng 10
Hình 8. Hình nh v s thay i bu ng tr ng trong chu kỳ ng d c 2-4 . Sóng nang S phát tri n g n ây c a máy siêu âm ã t o kh năng ki m tra s phát tri n c a nang tr ng bên trong bu ng tr ng chính xác hơn nhi u. Nh ó k t qu là chúng ta có th bi t ư c s t n t i c a sóng nang nhi u lo i ng v t. (Hình 9. Máy siêu âm) Máy ch n oán b ng siêu âm (hình bên), cho phép ta th y ư c hình nh m t c t t i th i i m th c xác nh c a b t kỳ b ph n, cơ quan nào. Trong lĩnh v c nghiên c u sinh lý sinh s n, chi c máy này cho phép ta ch n oán cơ quan sinh s n vô cùng chính xác như ch n oán mang thai, s hình thành th vàng và s phát tri n c a nang tr ng. 11
Hình 10. Hình nh siêu âm c a bu ng tr ng Hình 10 là hình nh siêu âm c a bu ng tr ng bò s a. Khi nhìn chúng ta có th nhìn th y nhi u vòng tròn en bên trong bu ng tr ng. Nh ng vòng tròn này là hình nh c a các nang tr ng. (Do sóng âm có th quét qua l p d ch, b t kỳ ph n nào ch a d ch u có hình nh siêu âm màu en; còn các mô c ng như mô xương có hình nh siêu âm màu tr ng). ng th i, chúng ta có th bi t chính xác kích c c a m i cơ quan nh vào thư c o phía bên trái ho c ch c năng o luôn s n có h u h t các máy siêu âm. Hình 11 cho bi t “Mô hình phát tri n nang tr ng c u”, lo i ng v t không có s khác bi t nhi u so v i bò s a. Khi con cái ư c sinh ra, bu ng tr ng c a nó ch a vài trăm nghìn nang nguyên thu , ư c g i là “qu n th nang nguyên thu ”. S lư ng c a các nang này s không bao gi tăng lên mà ch gi m i trong su t vòng i c a con v t. V i bò s a, thư ng ch có m t nang r ng trong m t l n ( ôi khi có hai nang r ng nhưng s lư ng này không nhi u). Tuy nhiên, i u ó không có nghĩa là ngay t u ch có m t nang tr ng phát tri n.Th c t , có m t nhóm nang b t u phát tri n trư c tiên nhưng h u h t chúng u b thoái hoá ( ư c g i là s thui ch t). M t trong s các nang ó phát tri n kích c gi ng nang r ng ( ư c g i là “nang tr i”) nhưng r i cũng thoái hoá (tr trư ng h p m t sóng). S phát tri n theo nhóm c a nang tr ng này ư c l p i l p l i t 2 n 3 l n gi ng như các sóng (M t vài con cái có s phát tri n theo nhóm c a nang tr ng l p i l p l i t 1 n 4 l n nhưng r t hi m). Cu i cùng, nang tr i sóng cu i s tr thành nang r ng. Hi n tư ng này g i là “Sóng nang”. R t khó xác nh các sóng m i con cái mà không s d ng máy siêu âm và ti n hành ki m tra liên t c (ít nh t ki m tra 2 ngày 1 l n). Hơn n a, m i con cái th hi n d ng sóng m i chu kỳ ng d c là khác nhau. T c là t n t i con cái có 2 ho c 3 d ng sóng. Nhưng v i ki n th c v “sóng nang” chúng ta có th tránh ư c l i trong ch n oán i u ki n bu ng tr ng khi khám 12
qua tr c tràng. Ch ng h n, trư c khi chúng ta bi t v s t n t i c a sóng nang, chúng ta cho r ng s t n t i c ng sinh c a nang l n và th vàng trư ng thành là b t thư ng và có th gây ra tình tr ng thi u ch c năng th vàng. Tuy nhiên, trên th c t s t n t i c ng sinh này là hoàn toàn bình thư ng. Hình 11. Mô hình v s phát tri n nang tr ng cu Dư i ây là tóm t t v “sóng nang”. Trong m i chu kỳ ng d c bình thư ng, hi n tư ng sau ây xu t hi n sau khi r ng tr ng. S rouped ri evelopment oc sa cácfolliclesr ng nh G phát t d n theo nhóm f mall nang t ↓ One nollicle ư selected à nd become ang tr i M t f ang is c ch n v a tr thành n dominant ↓ Dominant kìm hãm s phát tsmall follicles’ development Nang tr i follicle supresses ri n c a các nang nh ↓ Nang tr i m t tính tr i ↓ (L p l i) 13
Hình 12. S thay i kích c c a nang l n nh t và nang l n th hai cũng như th vàng trong su t chu kỳ ng d c Ti t di n c a th vàng (mm2) R ng tr ng Hình 12 cho bi t s thay i kích thư c c a nang tr ng l n nh t và nang tr ng l n th hai cũng như c a th vàng trong chu kỳ ng d c c a bò có 2 và 3 sóng nang. T s phác th o trên, chúng ta có th bi t ư c nh ng i m v sóng nang như sau: * 3 sóng nang có chu kỳ ng d c (21-22 ngày) kéo dài hơn 2 sóng nang (18-19 ngày). 14
* Nang tr i c a sóng cu i (sóng th 2 i v i lo i 2 sóng và sóng th 3 i v i lo i 3 sóng) s tr thành nang r ng. * c hai lo i sóng nang, dài c a sóng nang u tiên không có s khác bi t. Nhưng chi u dài c a sóng nang th 2 và sóng nang th 3 lo i 3 sóng nang là khá ng n. Nói cách khác, lo i 3 sóng nang nang r ng phát tri n nhanh hơn so v i lo i 2 sóng nang. Ch ng h n, hãy gi s chúng ta ti n hành s khám bu ng tr ng c a bò t 16 n 18 ngày và phát hi n nang tr ng l n, n u bò thu c lo i 2 sóng nang thì nang tr ng l n ó có th ang r ng, nhưng n u bò thu c lo i 3 sóng nang thì nang tr ng l n ó có th chưa phát tri n. * 1 ho c 2 nang tr ng l n ( ư ng kính hơn 10mm) luôn luôn t n t i bên trong bu ng tr ng ngo i tr chúng v a m i r ng. Hình 13. Sơ vs thay i c a sóng nang (lo i 3 sóng nang) ôi khi chúng ta dùng Prostaglandin F2α (PGF2α) làm thoái hoá th vàng và gây ng d c. Lo i thu c này r t hi u qu trong gây ng d c. Trung bình sau 3 ngày tiêm PGF2α vào con cái, chúng s b t u bi u hi n ng d c. Tuy nhiên, trên th c t ngày ng d c luôn bi n ng, ôi khi là 2 ngày, ôi khi là 5 ngày. Lý do c a s bi n ng này là “Sóng nang”. Khi PGF2α ư c tiêm vào, nó ph thu c vào giai o n c a sóng nang. Như hình 13 trư ng h p (1), PGF2α ư c tiêm vào ngay sau khi m t sóng m i b t u và sau khi tiêm 2-3 ngày bò b t u ng d c. Còn trong trư ng h p (2), PGF2α ư c tiêm vào khi nang tr i ang tr ng thái tĩnh 15
ho c b t u thoái hoá, nên 4-5 ngày sau khi tiêm thu c bò m i bi u n ng d c. Ph i m t m t kho ng th i gian lâu hơn sóng m i b t u. Hình 14. M i quan h gi a gây ng d c ng lo t b ng PGF2α và sóng nang Hình 15 cho bi t m i quan h gi a sóng nang và s thay i hoocmôn sinh d c trong lo i 2 sóng nang. Hãy chú ý n FSH và estrogen tăng m c dù gi a chu kỳ ng d c (giai o n không ng d c). ó là do s phát tri n c a nang tr i c a sóng th nh t. 16
Hình 15. Sóng nang và s thay i hoocmôn sinh d c trong chu kỳ ng d c bò 2-5. Phát hi n ng d c Phát hi n ng d c r t quan tr ng trong qu n lý sinh s n bò s a và cũng xác nh th i gian d n tinh thích h p. bò, ng d c ư c phát hi n thông qua hành vi c a con cái, “mê ì”, t c là con cái ch u ng yên khi m t con cái khác (ho c bò c thí tình) nh y lên lưng. Tuy nhiên, có r t nhi u tri u ch ng (d u hi u) cho bi t hi n tư ng ng d c bò. Trư c h t, chúng ta ph i nh n bi t bò cái bi u hi n nh ng d u hi u nào khi ng d c, c n ph i c n th n vì các d u hi u ng d c s thay i khi quá trình on g d c di n bi n. 17
(S thay i c a các d u hi u ng d c) 6-10 gi trư c khi ch u c G n gũi v i các con bò khác hơn. Nh y lên lưng các con khác Âm h sưng và ư t. Khi ch u c Mê ì ( ng yên con bò khác nh y lên lưng) ng liên t c D ch nh y trong su t ch y ra t âm o Kém ăn Gi m s n lư ng s a (xu ng s a ít) Thư ng xuyên i i l i l i (trong trư ng h p không b c t) Dãn ng t Kêu r ng to 12 gi sau khi ch u c (v n quan sát) D ch nh y trong su t ch y ra Âm h sưng (Nhưng không có nhi u các d u hi u) Mê ì i l i nhi u hơn “ Con bò nào ang ng d c?” 18
Cách phát hi n ng d c. Quan sát c n th n (ít nh t là 2 l n m t ngày) D u hi u ng d c thư ng xu t hi n nhi u vào êm cho n sáng s m hơn là ban ngày. Th bò ra sân chơi N u c bu c bò su t thì s không th phát hi n ra d u hi u c a “mê ì” S d ng thi t b phát hi n ng d c (không dùng cho bò b c t) Sơn uôi Máy phát hi n ng d c Máy m bư c v.v phát hi n ng d c, c n ph i quan sát c n th n và c n ph i quan sát ít nh t 2 l n trong m t ngày. Luôn luôn nh r ng, d u hi u ng d c xu t hi n nhi u vào ban êm hôm trư c cho n sáng s m hôm sau hơn là ban ngày. B i vì “mê ì” là m t hành vi v i các con bò khác, n u bò b bu c su t vào chu ng thì không th phát hi n d u hi u “mê ì”. Vì v y, c n ph i th bò ra sân chơi vào m t kho ng th i gian xác nh trong ngày. N u không, chúng ta s ph i d a vào các d u hi u khác như d ch nh y trong su t, âm h sưng, gi m s n lư ng s a và kém ăn, v.v. Hơn n a, ph i luôn luôn nh r ng có m t vài y u t nh hư ng n vi c phát hi n ng d c bò như sau. (Y u t nh hư ng n hành vi ng d c) * nh hư ng c a giao ph i b y àn * Nhi t môi trư ng * B m t bàn chân * Các v n v chân và móng * Dinh dư ng và s n lư ng s a Khi các con bò khác g n, con bò ang ng d c s ch u nh hư ng c a nh ng con bò này và th hi n d u hi u ng d c rõ ràng hơn. Trong trư ng h p có m t con c trong b y àn, nó s là tác nhân phát hi n ng d c r t t t. Trong th i gian nóng, bò hi m khi th hi n ng d c rõ ràng. N u bò ư c nuôi chu ng n n bê tông, hành vi ng d c c a bò kém rõ ràng hơn khi ư c nuôi bò trong chu ng n n t ho c chu ng có n. N u con cái có v n v móng, nó s th hi n ng d c không rõ ràng. Do ó, qu n lý móng (g t móng nh kỳ) là r t quan tr ng trong phát hi n ng d c. 2-6. Th tinh và phát tri n phôi Sau khi r ng tr ng, tr ng ư c thu vào ph u c a ng d n tr ng và i sâu vào ng d n tr ng. Ph u c a ng d n tr ng có d ng hình ph u m u mút ng d n tr ng. u c a vòi ph u ư c g i là “tua ri m c a ng d n tr ng”, m t l p màng r t m ng. Vào th i gian r ng tr ng, tua vi m bao ph bu ng tr ng và ón tr ng r ng. N u ti n hành khám qua tr c tràng trư c khi r ng tr ng, tua ri m bao ph s d b di chuy n và tr ng có th s r ng vào xoang b ng (ch không ph i là ng d n tr ng). C n c n th n khi khám bu ng tr ng giai o n cu i (g n lúc r ng tr ng). 19
Hình 16 cho bi t tr ng ư c th tinh m t ph n ba c a ng d n tr ng, và tr ng ã ư c th tinh phát tri n và di chuy n xu ng ng d n tr ng. Kho ng 4-5 ngày sau khi th thai, phôi s i vào t cung. Hình 17 cho th y hình nh th c v s phát tri n c a phôi, tuy nhiên ây là phôi ư c th tinh trong ng nghi m. Hình 16. S di chuy n và phát tri n c a phôi T h tinh thai Th Nang phôi t hoát màng Phôi dâu Phôi nang Ph n n i ng d n tr ng-t cung Bu n g tr ng Ph ng ng Eo 20