VIN HÀN LÂM KHOA HC XÃ HI VIT NAM
HC VIN KHOA HC XÃ HI
KHOA NGÔN NG HC
ĐỖ ANH VŨ
NGÔN NG THƠ NGUYỄN BÍNH
(Da trên c liệu trƣớc 1945)
Chuyên ngành: NGÔN NG VIT NAM
Mã s: 9 22 01 02
LUN ÁN TIẾN SĨ NGÔN NGỮ HC
Ngƣời hƣớng dn khoa hc:
GS.TS. MAI NGC CH
HÀ NI - 2018
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca riêng tôi. Các kết qu
nghiên cu trong lun án trung thực chƣa từng đƣợc ai công b trong bt
c mt công trình nào.
Tác gi lun án
Đỗ Anh Vũ
MC LC
1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................................... 1
2. Mục đích và nhiệm v nghiên cu ca lun án ............................................................. 2
2.1. Mục đích ................................................................................................................. 2
2.2. Nhim v ................................................................................................................. 2
3. Đối tƣợng nghiên cu và phạm vi tƣ liệu ca lun án ................................................... 2
3.1. Đối tượng nghiên cu ............................................................................................. 2
3.2. Phạm vi tƣ liệu ........................................................................................................ 2
4. Phƣơng pháp nghiên cứu ca lun án ............................................................................ 3
5. Đóng góp mới v khoa hc ca lun án ......................................................................... 3
6. Ý nghĩa lí luận và thc tin ca lun án......................................................................... 4
6.1. Ý nghĩa lí luận ......................................................................................................... 4
6.2. Ý nghĩa thực tin ..................................................................................................... 4
CHƢƠNG 1 ........................................................................................................................... 5
TNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ THUYT ............................... 5
1.1. Tng quan tình hình nghiên cu v khái niệm “thơ” và ngôn ng thơ ...................... 5
1.1.1. Khái niệm “Thơ” ................................................................................................. 5
1.1.2. Tình hình nghiên cu ngôn ng thơ ..................................................................... 8
1.1.3. Tng quan tình hình nghiên cu v Nguyn Bính ............................................. 14
1.2. Cơ sở lí thuyết ........................................................................................................... 16
1.2.2. Vần thơ (Thi vận) ............................................................................................... 17
1.2.5. Tín hiu thm m ................................................................................................ 21
CHƢƠNG 2: ĐẶC ĐIỂM HÌNH THỨC THƠ NGUYỄN BÍNH ...................................... 25
2.1. Đặc điểm vần thơ Nguyễn Bính ................................................................................ 25
2.1.1. Mức độ hòa âm trong vần thơ thất ngôn ca Nguyn Bính ............................... 25
2.1.2. Phân b vn kh thơ thất ngôn ca Nguyn Bính ............................................. 29
2.1.3. Những bài thơ thất ngôn trƣờng thiên ca Nguyn Bính ................................... 31
2.1.4. Mức độ hòa âm trong vần thơ lục bát ca Nguyn Bính ................................... 33
2.1.5. Phân b vần trong thơ lục bát ca Nguyn Bính ............................................... 35
2.1.6. Nhng bài lc bát dùng vn chính tuyệt đối ...................................................... 36
2.2. Nhịp điệu trong thơ Nguyễn Bính ............................................................................ 38
2.2.1. Nhịp điệu trong thơ lục bát ................................................................................ 38
2.2.2. Nhịp điệu trong thơ thất ngôn ............................................................................ 41
2.3. Cấu trúc nhan đề tác phm ........................................................................................ 43
2.4. Ngh thut biu hin du câu .................................................................................... 46
2.4.1. Du ba chấm trong thơ Nguyễn Bính ................................................................ 46
2.5. Mt s bin pháp tu t cú pháp trong thơ Nguyễn Bính .......................................... 53
2.5.1. Bin pháp tu t điệp ng .................................................................................... 53
CHƢƠNG 3: ĐẶC ĐIỂM NG NGHĨA THƠ NGUYỄN BÍNH ...................................... 71
3.1. Các yếu t ngôn ng ch không gian ngh thuật trong thơ Nguyễn Bính ................ 71
3.1.1. Vai trò của không gian trong nhan đề tác phm ............................................... 71
3.1.2. Nhng không gian chung ................................................................................... 72
3.1.3. Nhng không gian nông thôn ............................................................................. 76
3.1.4. Không gian thành th ......................................................................................... 79
3.1.5. Không gian phiêu bt ......................................................................................... 82
3.1.6. Nhng không gian gn với địa danh .................................................................. 83
3.1.7. Những không gian tượng trưng – ước l ........................................................... 87
3.2. Các yếu t ngôn ng ch thi gian ngh thuật trong thơ Nguyễn Bính .................... 88
3.2.1. Thi gian ca ngày ............................................................................................ 88
3.2.2 Thi gian của năm .............................................................................................. 97
3.2.3. Các biu hin khác ca thi gian .................................................................... 101
3.3. Mt s tín hiu thm m đặc sắc trong thơ Nguyễn Bính ...................................... 106
3.3.1. Tín hiu thẩm mĩ “vườn ................................................................................. 106
3.3.2. Tín hiu thm m “bướm” ............................................................................... 109
3.3.3. Tín hiu thm m “rượu” ................................................................................ 114
3.4. Các yếu t ngôn ng ch con ngƣời trong thơ Nguyễn Bính .................................. 119
3.5. Các yếu t ngôn ng ch thiên nhiên trong thơ Nguyễn Bính ................................ 123
3.5.1. Các yếu t ch thc vt .................................................................................... 123
3.5.2. Các yếu t ch động vt .................................................................................... 125
3.6. T ng điển tích điển c trong thơ Nguyễn Bính ................................................... 127
3.6.1.Tng quan v t ng điển tích điển c trong thơ Nguyễn Bính ........................ 127
3.6.2. Phân loi và miêu t t ng điển tích điển c trong thơ Nguyễn Bính ............ 131
3.6.3. Giá tr ca vic s dng t ng điển tích đin c trong thơ Nguyễn Bính ...... 138
3.7. Tiu kết ................................................................................................................... 141
KT LUN ........................................................................................................................ 142
TÀI LIU THAM KHO ................................................................................................. 146
DANH MC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ
TÀI LUN ÁN .................................................................................................................. 152
DANH MC CÁC BNG
1. Bng 2.1: S ng các th thơ Nguyễn Bính trƣớc 1945
2. Bng 2.2: Phân loi th thất ngôn trong thơ Nguyễn Bính trƣớc 1945
3. Bng 2.3: : S ng các loi vn trong th tht ngôn của thơ Nguyễn
Bính trƣc 1945
4. Bng 2.4: Bng phân b thanh điệu trong bài thơ Cô hái
5. Bng 2.5: Bng phân b thanh điệu trong bài thơ Gái xuân
6. Bng 2.6: Tng kết phân b vần thơ thất ngôn Nguyễn Bính trƣớc 1945
7. Bng 2.7: Tng kết các loi vần trong thơ lục bát Nguyễn nh trƣớc
1945
8. Bng 2.8: Kho sát các loi vn trong mt s bài ca dao theo th lc bát
9. Bng 2.9: Tng kết nhng nhp ngắt phá cách trong thơ lc bát Nguyn
Bính trƣc 1945
10. Bng 2.10: Tng kết nhng nhp ngắt mang tính phá cách trong thơ tht
ngôn Nguyễn Bính trƣc 1945
11. Bng 2.11: Bng 2.10: Tng kết nhng nhp ngt mang tính phá cách
trong thơ tht ngôn Nguyễn Bính trƣc 1945
12. Bảng 2.12: Dung lƣợng nhan đ thi phm Nguyễn Bính trƣớc 1945
13. Bng 2.13: V trí du ba chấm trong thơ Nguyễn Bính trƣớc 1945
14. Bng 2.14: Các loi câu hỏi trong thơ Nguyễn Bính trƣớc 1945
15. Bng 2.15: Các loại điệp ng trong thơ Nguyễn Bính trƣc 1945
16. Bng 2.16: Tn s s dụng hƣ từ trong các câu thơ
17. Bảng 2.17: So sánh tƣơng quan chuyển loi thc t - hƣ từ
18. Bng 2.18: So sánh tình hình s dụng từ trong tNguyễn Bính
Huy Cận trƣớc 1945
19. Bng 3.1: Những không gian chung trong thơ Nguyễn Bính trƣớc 1945
20. Bảng 3.2: Các đơn v không gian nông thôn mang tính chất văn hóa
truyn thng trong thơ Nguyễn Bính trƣớc 1945
21. Bng 3.3: Nhng không gian nông thôn c th trong thơ Nguyễn Bính
trƣc 1945
22. Bng 3.4: Không gian phiêu bạt trong thơ Nguyễn Bính trƣớc 1945
22. Bảng 3.5: Các đa danh c th trong thơ Nguyễn Bính trƣớc 1945