BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ
ĐẠI HỌC Y DƢỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
NGUYỄN CÔNG TRUNG
NGHIÊN CỨU
MATRIX METALLOPROTEINASE-12 (MMP-12)
TRONG BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH
LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, năm 2021
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ
ĐẠI HỌC Y DƢỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
NGUYỄN CÔNG TRUNG
NGHIÊN CỨU
MATRIX METALLOPROTEINASE-12 (MMP-12)
TRONG BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH
NGÀNH: NỘI HÔ HẤP
MÃ SỐ: 62.72.01.44
LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS.BS NGUYỄN VĂN TRÍ
PGS.TS.BS HOÀNG ANH VŨ
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, năm 2021
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết
quả nghiên cứu đƣợc trình bày trong luận án là trung thực, khách quan và
chƣa từng đƣợc công bố ở bất kỳ nơi nào.
Nghiên cứu sinh
Nguyễn Công Trung
MỤC LỤC
Lời cam đoan Trang
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục đối chiếu thuật ngữ Anh –Việt
Danh mục các bảng
Danh mục các sơ đồ
Danh mục các hình, biểu đồ
ĐẶT VẤN ĐỀ ....................................................................................................................... 1
CHƢƠNG I. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ............................................................................. 4
1.1 Định nghĩa bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (BPTNMT) ............................................................. 4
1.2 Dịch tễ học .............................................................................................................................................. 4
1.3 Yếu tố nguy cơ ...................................................................................................................................... 4
1.4 Bệnh học, bệnh sinh, cơ chế bệnh sinh BPTNMT ...................................................................... 6
1.5 Bệnh cảnh lâm sàng BPTNMT ....................................................................................................... 13
1.6 Thang điểm CAT và thang điểm mMRC ..................................................................................... 16
1.7 Phân nhóm BPTNMT theo GOLD 2020 ..................................................................................... 17
1.8 Tổng quan Matrix Metalloproteinase (MMP) ............................................................................ 18
1.9 Tình hình nghiên cứu về biểu hiện gen MMP-12 ở BPTNMT. ............................................ 26
1.10 Realtime RT- PCR và phƣơng thức phân tích mức độ biểu hiện gen ............................... 31
CHƢƠNG II. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................. 37
2.1 Thiết kế nghiên cứu ............................................................................................................................ 37
2.2 Đối tƣợng nghiên cứu ........................................................................................................................ 37
2.3 Thời gian và địa điểm nghiên cứu ................................................................................................. 37
2.4 Cỡ mẫu nghiên cứu ............................................................................................................................ 38
2.5 Xác định các biến số độc lập và phụ thuộc ................................................................................. 38
2.6. Phƣơng pháp và công cụ đo lƣờng, thu thập số liệu................................................................ 46
2.7 Quy trình nghiên cứu ......................................................................................................................... 47
2.8 Phƣơng pháp phân tích dữ liệu ....................................................................................................... 54
2.9 Đạo đức trong nghiên cứu ................................................................................................................ 54
CHƢƠNG III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ..................................................................... 55
3.1 ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ, LÂM SÀNG VÀ BIỂU HIỆN GEN MMP-12 Ở CÁC NHÓM NGHIÊN
CỨU ...................................................................................................................................... 55
3.1.1 Tuổi: ........................................................................................................................ 55
3.1.2 Giới tính .................................................................................................................. 56
3.1.3 Số đối tƣợng ở các giai đoạn GOLD ....................................................................... 56
3.1.4 Số gói thuốc - năm (pack - years) ở các nhóm nghiên cứu ..................................... 57
3.1.5 Giá trị trung bình các thông số hô hấp ở các nhóm nghiên cứu .............................. 57
3.1.6 Tỉ lệ đối tƣợng - có dấu hiệu sớm của tắc nghẽn đƣờng dẫn khí nhỏ ..................... 59
3.1.7 Tỉ lệ đối tƣợng theo phân nhóm A, B, C, D ở nhóm BPTNMT.............................. 59
3.1.8 Mức độ biểu hiện gen MMP-12 và gen β-Actin chung trong Realtime RT- PCR .. 60
3.1.9 Đặc điểm biểu hiện gen MMP-12 ở 4 nhóm nghiên cứu ........................................ 62
3.2 KHẢO SÁT MỐI LIÊN QUAN GIỮA KHÓI THUỐC LÁ VỚI BIỂU HIỆN GEN MMP-12 DẪN
ĐẾN BPTNMT ........................................................................................................................ 64
3.2.1 So sánh mức độ biểu hiện gen MMP-12 ở nhóm BPTNMT - chung so với nhóm
khỏe - chung ..................................................................................................................... 64
3.2.2 So sánh mức độ biểu hiện gen MMP-12 ở nhóm BPTNMT - hút thuốc so với
nhóm khỏe - không hút thuốc .......................................................................................... 65
3.2.3 So sánh mức độ biểu hiện gen MMP-12 ở nhóm BPTNMT - không hút thuốc so
với nhóm khỏe - không hút thuốc .................................................................................... 66
3.2.4 So sánh mức độ biểu hiện gen MMP-12 ở nhóm BPTNMT - hút thuốc so với
nhóm khỏe - hút thuốc ..................................................................................................... 67
3.2.5 So sánh mức độ biểu hiện gen MMP-12 ở nhóm BPTNMT - không hút thuốc so
với nhóm khỏe - hút thuốc ............................................................................................... 68
3.2.6 So sánh mức độ biểu hiện gen MMP-12 ở nhóm BPTNMT - hút thuốc so với
nhóm BPTNMT- không hút thuốc ................................................................................... 69
3.2.7 So sánh mức độ biểu hiện gen MMP-12 ở nhóm khỏe - hút thuốc so với nhóm
khỏe - không hút thuốc .................................................................................................... 70
3.2.8 So sánh mức độ biểu hiện gen MMP-12 ở nhóm BPTNMT - hút thuốc theo số gói
– năm (pack – years) ........................................................................................................ 71
3.3. ĐÁNH GIÁ MỐI LIÊN QUAN GIỮA BIỂU HIỆN GEN MMP-12 VỚI BIỂU HIỆN LÂM SÀNG,
VÀ VỚI ĐỘ NẶNG CỦA BỆNH Ở NHÓM BỆNH NHÂN BPTNMT. ........................................... 72
3.3.1 So sánh mức độ biểu hiện gen MMP-12 ở nhóm BPTNMT - còn hút thuốc so với
BPTNMT- ngƣng hút thuốc ............................................................................................. 72
3.3.2 So sánh mức độ biểu hiện gen MMP-12 ở 4 giai đoạn GOLD I, II, III, IV ............ 73
3.3.3 So sánh mức độ biểu hiện gen MMP-12 ở nhóm BPTNMT - nhiều triệu chứng so
với nhóm BPTNMT - ít triệu chứng ................................................................................ 75
3.3.4 So sánh mức độ biểu gen MMP-12 nhóm BPTNMT - nguy cơ cao so với nhóm
BPTNMT – nguy cơ thấp ................................................................................................. 76
3.3.5 So sánh mức độ biểu hiện gen MMP-12 theo các nhóm tuổi ................................. 77
3.4 ĐÁNH GIÁ MỐI LIÊN QUAN GIỮA BIỂU HIỆN GEN MMP-12 VỚI DẤU HIỆU SỚM CỦA
TẮC NGHẼN ĐƢỜNG DẪN KHÍ NHỎ .................................................................................... 78