BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH
LÊ THỊ BÍCH HỒNG
ỨNG DỤNG PHẦN MỀM OLINDA ĐỂ TÍNH LIỀU
TRONG Y HỌC HẠT NHÂN
Chuyên ngành:
Vật lý nguyên tử, hạt nhân và năng lượng cao
Mã số: 60 44 05
LUẬN VĂN THẠC SĨ VẬT LÝ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. NGUYỄN ĐÔNG SƠN
Thành phố Hồ Chí Minh – 2011
0BLỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập và thực hiện luận văn, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ rất nhiều
của các thầy cô, gia đình và bạn bè. Đó là nguồn động lực lớn cho tôi hoàn thành khóa học.
Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Đông Sơn, thầy là người đã trực tiếp hướng dẫn,
động viên và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi thực hiện luận văn này.
Tôi xin cảm ơn các thầy cô đã giảng dạy tôi tận tình trong suốt thời gian qua, các thầy cô trong
hội đồng phản biện đã dành thời gian đọc và góp ý cho luận văn được hoàn chỉnh hơn.
Cuối cùng tôi xin cảm ơn gia đình, bạn bè đã luôn bên cạnh và ủng hộ tôi.
1BMỤC LỤC
3TLỜI CẢM ƠN3T .......................................................................................................................... 2
3TMỤC LỤC3T ................................................................................................................................ 3
3TDANH MỤC CÁC KÍ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT3T ............................................................... 5
3TMỞ ĐẦU3T .................................................................................................................................. 1
3TCHƯƠNG 1: PHƯƠNG PHÁP MIRD TÍNH LIỀU CHIẾU TRONG TRONG Y HỌC
HẠT NHÂN3T .............................................................................................................................. 4
3T1.1.Nguyên lý đánh dấu phóng xạ3T ................................................................................................................. 4
3T1.2.Phương pháp MIRD tính liều chiếu trong3T ................................................................................................ 5
3T1.2.1.Các khái niệm cơ bản3T ....................................................................................................................... 6
3T1.2.2.Phương pháp MIRD cơ bản3T ............................................................................................................ 12
3T1.3.Nguồn dữ liệu tính liều chiếu trong3T ....................................................................................................... 18
3T1.3.1.Tỉ lệ hấp thụ riêng và giá trị S3T ........................................................................................................ 19
3T1.3.2.Hoạt độ tích lũy3T ............................................................................................................................. 19
3T1.3.2.1.Các thiết bị ghi đo3T ..................................................................................................................... 21
3T1.3.2.2.Phương pháp tính hoạt độ tích lũy3T ............................................................................................. 21
3TCHƯƠNG 2: PHẦN MỀM OLINDA/EXM TÍNH LIỀU CHIẾU TRONG TRONG Y
HỌC HẠT NHÂN [35,36]3T.......................................................................................................26
3T2.1.Giới thiệu chung3T .................................................................................................................................... 26
3T2.2.Sử dụng chương trình OLINDA3T ............................................................................................................ 27
3T2.3. Các tính năng của OLINDA3T ................................................................................................................. 28
3T2.4. Phương pháp tính liều trong OLINDA3T .................................................................................................. 35
3T2.5.Đầu ra của OLINDA3T ............................................................................................................................. 48
3T2.6. Sử dụng các file có sẵn trong OLINDA3T ................................................................................................ 49
3TCHƯƠNG 3: ỨNG DỤNG PHẦN MỀM OLINDA ĐỂ TÍNH LIỀU CHIẾU TRONG VỚI
DƯỢC CHẤT PHÓNG XẠ P
18
PF-FDG3T ....................................................................................50
3T3.1.Đặc điểm dược chất phóng xạ P
18
PF-FDG [14,48,49]3T ................................................................................ 50
3T3.2.Dữ liệu động học của P
18
PF-FDG [13,14,24]3T ............................................................................................ 51
3T3.2.1. Dữ liệu động học FDG từ nghiên cứu của T. Hays (Mĩ) [13,14]3T .................................................... 51
3T3.2.2.Dữ liệu động học từ nghiên cứu của Mejia (Nhật Bản) [24]3T............................................................ 58
3T3.3.Tính liều hấp thụ P
18
PF-FDG bằng OLINDA3T............................................................................................. 66
3T3.3.1.Tính liều từ dữ liệu động học của T. Hays (Mĩ)3T .............................................................................. 66
3T3.3.1.1.So sánh kết quả tính liều bằng OLINDA với các nguồn khác3T ..................................................... 66
3T3.3.1.2.Đánh giá đóng góp của beta và photon tới tổng liều3T ................................................................... 70
3T3.3.1.3.So sánh liều hiệu dụng trong chẩn đoán YHHH dùng FDG với chẩn đoán CT và X quang3T ........ 73
3T3.3.2.Tính liều từ dữ liệu động học của Nhật Bản (Mejia)3T ....................................................................... 74
3T3.3.2.1.Vai trò của việc hiệu chỉnh khối lượng trong tính liều bằng OLINDA phù hợp với từng đối tượng
bệnh nhân3T ............................................................................................................................................. 74
3T3.3.2.2.Tính liều hấp thụ cho đối tượng bệnh nhân Châu Âu - Châu Mĩ, Nhật Bản và Việt Nam3T............ 78
3T3.3.3.Tính liều từ dữ liệu động học của ICRP3T ......................................................................................... 86
3TKẾT LUẬN3T .............................................................................................................................91
3TTÀI LIỆU THAM KHẢO3T ......................................................................................................93
3TPHỤ LỤC3T ................................................................................................................................97
2BDANH MỤC CÁC KÍ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT
Các kí hiệu
A
Hoạt độ phóng xạ
A
%
Hoạt độ tích luỹ
D
Liều hấp thụ
D
&
Suất liều hấp thụ
DF
Hệ số liều
E
Năng lượng
f
Tỉ lệ hoạt độ hấp thụ
H
R
T
Liều tương đương
k
Hằng số tỉ lệ
m
Khối lượng cơ quan
N
Số hạt nhân phân rã trong cơ quan nguồn
S
Giá trị S
SAF
Tỉ lệ hấp thụ riêng
SEE
Năng lượng hấp thụ hiệu dụng
φ
Tỉ lệ hấp thụ riêng
ϕ
Tỉ lệ hấp thụ
∆
Năng lượng trung bình trên một đơn vị hoạt độ tích luỹ
T
R
b
Thời gian bán rã sinh học
T
R
p
Thời gian bán rã vật lý
T
R
e
Thời gian bán rã hiệu dụng
b
λ
Hằng số bán rã sinh học
p
λ
Hằng số bán rã vật lý
λe
Hằng số bán rã hiệu dụng
Trọng số bức xạ
W
T
Trọng số mô
Các chữ viết tắt
CT
Computed Tomography
DCPX
Dược Chất Phóng Xạ
ĐVPX
Đồng Vị Phóng Xạ
EDE
Effective Dose Equivalent