TR(cid:1132)(cid:1248)NG (cid:264)(cid:1188)I H(cid:1232)C KHOA H(cid:1232)C T(cid:1268) NHIÊN TP H(cid:1238) CHÍ MINH
KHOA CÔNG NGH(cid:1226) THÔNG TIN
KHÓA LU(cid:1200)N T(cid:1236)T NGHI(cid:1226)P
(cid:1196)N D(cid:1266) LI(cid:1226)U TRÊN
ÂM THANH S(cid:1236)
Giáo viên h(cid:1133)(cid:1247)ng d(cid:1199)n: Ti(cid:839)n s(cid:347) Lê Hoài B(cid:823)c
Sinh viên th(cid:1269)c hi(cid:1227)n: L(cid:753)u Khoa MSSV: 0112099
Lê Th(cid:851) Hoàng Ngân MSSV: 0112060
Thành ph(cid:1237) H(cid:1239) Chí Minh 7/2005
(cid:48)(cid:1257)c l(cid:1257)c
(cid:48)(cid:1256)C L(cid:1256)C
Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 1. M(cid:1250)(cid:3)(cid:264)(cid:1194)U ..................................................................................................13
1.1. Nhu c(cid:1195)u (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u hi(cid:1227)n nay .........................................................................14 1.2. (cid:48)(cid:1257)c tiêu c(cid:1259)a (cid:255)(cid:1221) tài .......................................................................................15 1.3. Yêu c(cid:1195)u........................................................................................................16 1.4. Môi tr(cid:1133)(cid:1249)ng cài (cid:255)(cid:1211)t........................................................................................16 1.5. (cid:37)(cid:1237) c(cid:1257)c lu(cid:1201)n v(cid:259)n............................................................................................16 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 2. T(cid:1240)NG QUAN...........................................................................................18
Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3. C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T................................................................................20
3.1. (cid:55)(cid:1240)NG QUAN (cid:1196)N D(cid:1266) LI(cid:1226)U.......................................................................21 3.1.1. (cid:264)(cid:1231)nh ngh(cid:429)a ............................................................................................21 3.1.2. Các (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng........................................................................................22 3.1.3. Mô hình t(cid:1241)ng quát c(cid:1259)a bài toán .............................................................23 3.1.4. Các yêu c(cid:1195)u trong m(cid:1245)t bài toán (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u.............................................25 Phân lo(cid:1189)i ...............................................................................................27 3.1.5. 3.2. (cid:55)(cid:1240)NG QUAN V(cid:1220) STEGANOGRAPHY.....................................................32 3.2.1. Mô hình bài toán ...................................................................................32 (cid:47)(cid:1231)ch s(cid:1265) phát tri(cid:1223)n ..................................................................................33 3.2.2. Phân lo(cid:1189)i ...............................................................................................34 3.2.3. 3.3. (cid:55)(cid:1240)NG QUAN V(cid:1220) WATERMARKING S(cid:1236).................................................43 3.3.1. (cid:264)(cid:1231)nh ngh(cid:429)a ............................................................................................43 (cid:47)(cid:1231)ch s(cid:1265) phát tri(cid:1223)n ..................................................................................44 3.3.2. Phân lo(cid:1189)i ...............................................................................................45 3.3.3. 3.3.4. Các yêu c(cid:1195)u trong m(cid:1245)t bài toán Watermarking......................................49 3.3.5. (cid:1260)ng d(cid:1257)ng c(cid:1259)a Watermarking ................................................................50 3.4. (cid:1196)N D(cid:1266) LI(cid:1226)U TRÊN AUDIO ......................................................................51 3.4.1. Gi(cid:1247)i thi(cid:1227)u..............................................................................................51 Phân lo(cid:1189)i ...............................................................................................52 3.4.2. 3.5. (cid:59)(cid:1264) LÝ TÍN HI(cid:1226)U S(cid:1236) .................................................................................65 3.5.1. (cid:264)(cid:1189)i c(cid:1133)(cid:1131)ng v(cid:1221) tín hi(cid:1227)u và nhi(cid:1225)u..............................................................65 (cid:47)(cid:1193)y m(cid:1199)u và khôi ph(cid:1257)c tín hi(cid:1227)u ..............................................................69 3.5.2. Phân tích Fourier...................................................................................73 3.5.3. 3.6. LÝ THUY(cid:1218)T TR(cid:1190)I PH(cid:1240) ............................................................................86 3.6.1. Gi(cid:1247)i thi(cid:1227)u chung ...................................................................................86 3.6.2. (cid:54)(cid:1131) l(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1231)ch s(cid:1265) phát tri(cid:1223)n ......................................................................87 3.6.3. (cid:264)(cid:1211)c (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m c(cid:1259)a tr(cid:1191)i ph(cid:1241) ...........................................................................89 3.6.4. (cid:48)(cid:1201)t (cid:255)(cid:1245) ph(cid:1241) công su(cid:1193)t ............................................................................93 3.6.5. Chu(cid:1243)i gi(cid:1191) ng(cid:1199)u nhiên ............................................................................95 3.6.6. (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) s(cid:1237) d(cid:1231)ch pha BPSK ..................................................................99
(cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 2
(cid:48)(cid:1257)c l(cid:1257)c
3.6.7. (cid:1190)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a nhi(cid:1225)u tr(cid:1203)ng trong truy(cid:1221)n thông ................................... 102 3.6.8. (cid:1190)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a nhi(cid:1225)u Jammer trong truy(cid:1221)n thông ............................... 103 3.6.9. Các h(cid:1227) th(cid:1237)ng tr(cid:1191)i chu(cid:1243)i tr(cid:1269)c ti(cid:1219)p.......................................................... 106 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4. CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N ............................................................ 121
4.1. WATERMARKING TRÊN AUDIO B(cid:1204)NG PH(cid:1132)(cid:1130)NG PHÁP TR(cid:1190)I PH(cid:1240) (cid:46)(cid:1218)T H(cid:1254)P MÔ HÌNH THÍNH GIÁC.................................................................... 122 4.1.1. Gi(cid:1247)i thi(cid:1227)u............................................................................................ 122 4.1.2. Mô hình thính giác .............................................................................. 122 4.1.3. Quá trình t(cid:1189)o và nhúng Watermark...................................................... 131 4.1.4. Quá trình rút trích ............................................................................... 146 4.2. WATERMARKING TRÊN ÂM THANH S(cid:1236) B(cid:258)NG PH(cid:1132)(cid:1130)NG PHÁP (cid:47)(cid:1132)(cid:1254)NG T(cid:1264) HÓA CH(cid:1228) M(cid:1256)C .............................................................................. 151 4.2.1. Mô hình bài toán ................................................................................. 151 Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) bit th(cid:1193)p t(cid:1241)ng quát............................................. 152 4.2.2. Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa ch(cid:1229) m(cid:1257)c ..................................................... 153 4.2.3. Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 5. SO SÁNH (cid:264)ÁNH GIÁ ........................................................................... 163
5.1. Gi(cid:1247)i thi(cid:1227)u ................................................................................................... 164 5.2. Ki(cid:1223)m tra tính trong su(cid:1237)t.............................................................................. 164 5.3. Ki(cid:1223)m tra tính b(cid:1221)n v(cid:1267)ng............................................................................... 165 5.3.1. Chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng file ................................................................... 165 5.3.2. Bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i t(cid:1195)n s(cid:1237) l(cid:1193)y m(cid:1199)u....................................................................... 167 5.3.3. Bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng bit m(cid:1199)u ................................................................... 167 5.3.4. Bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i biên (cid:255)(cid:1245).................................................................................. 167 (cid:47)(cid:1233)c thông cao ..................................................................................... 167 5.3.5. 5.3.6. Thêm nhi(cid:1225)u Gauss............................................................................... 167 5.3.7. (cid:37)(cid:1245) d(cid:1267) li(cid:1227)u ki(cid:1223)m tra.............................................................................. 169
(cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 3
Danh sách hình v(cid:1217)
DANH SÁCH HÌNH V(cid:1216)
Hình 1 Mô hình ân d(cid:1267) li(cid:1227)u trên (cid:1191)nh.........................................................................21
Hình 2 Mô hình t(cid:1241)ng quan quá trình nhúng.............................................................24
Hình 3 Mô hình t(cid:1241)ng quan quá trình trích. ..............................................................24
Hình 4 M(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1131)ng quan gi(cid:1267)a ba tiêu chí. .................................................................26
Hình 5 Phân lo(cid:1189)i (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u theo Chen.LongJi. .......................................................28
Hình 6 Phân lo(cid:1189)i (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u theo De Vlccschouwer.................................................29
Hình 7 Phân lo(cid:1189)i (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u theo B.Pflizmann.........................................................29
Hình 8 Bài toán ng(cid:1133)(cid:1249)i tù.........................................................................................32
Hình 9 Phân lo(cid:1189)i Steganography theo B.Pflizmann. ................................................34
Hình 10 (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u theo Linguistic Steganography ...............................................35
Hình 11 Phân lo(cid:1189)i theo Neil F.Johnson và Stefan C.Katzenbeisser .........................35
Hình 12 Watermark trên gi(cid:1193)y c(cid:1241) nh(cid:1193)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tìm th(cid:1193)y ..............................................44
Hình 13 Phân lo(cid:1189)i Watermarking theo B.Pflizmann ...............................................45
Hình 14 Nhúng logo vào (cid:1191)nh..................................................................................46
Hình 15 Nhúng logo vào ti(cid:1221)n gi(cid:1193)y..........................................................................46
Hình 16 Nhúng logo vào (cid:1191)nh..................................................................................46
Hình 17 Phân lo(cid:1189)i Watermarking theo kh(cid:1191) n(cid:259)ng ch(cid:1237)ng ch(cid:1231)u t(cid:1193)n công. ...................47
Hình 18 Phân lo(cid:1189)i theo (cid:255)(cid:1211)c tính rút. .......................................................................48
Hình 19 Mô hình rút trích Nonblind Watermarking................................................48
Hình 20 Mô hình rút trích Semiblind Watermarking. .............................................49
Hình 21 Mô hình rút trích Semiblind Watermarking. .............................................49
Hình 22 Phân lo(cid:1189)i trên s(cid:1269) c(cid:1195)n thi(cid:1219)t c(cid:1259)a khóa. .........................................................49
Hình 23 Phân lo(cid:1189)i Watermarking trên Audio..........................................................52
Hình 24 Ý t(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp tr(cid:1191)i ph(cid:1241) truy(cid:1221)n th(cid:1237)ng. ......................................55
Hình 25 Ti(cid:1221)n x(cid:1265) lý tín hi(cid:1227)u âm thanh Watermark. .................................................56
Hình 26 (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u theo ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp echo. ..........................................................62
(cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 4
Danh sách hình v(cid:1217)
Hình 27 (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1229)nh t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1249)i gian trong Watermarking. .........................................64
Hình 28 Hình v(cid:1217) minh ho(cid:1189) cho sóng c(cid:1259)a m(cid:1245)t tín hi(cid:1227)u. ...........................................65
Hình 29 Nhi(cid:1225)u phân b(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:1221)u....................................................................................66
Hình 30 Nhi(cid:1225)u phân b(cid:1237) Guassian. ..........................................................................66
Hình 31 Các lo(cid:1189)i sóng c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u. ........................................................................67
Hình 32 Bi(cid:1223)u di(cid:1225)n tín hi(cid:1227)u theo to(cid:1189)(cid:3)(cid:255)(cid:1245) c(cid:1269)c.............................................................68
Hình 33 Liên h(cid:1255)p ph(cid:1261)c c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u x(t).................................................................68
Hình 34 Mô hình l(cid:1193)y m(cid:1199)u.......................................................................................69
Hình 35 (cid:47)(cid:1193)y m(cid:1199)u tín hi(cid:1227)u v(cid:1247)i các chu k(cid:484) khác nhau...............................................70
Hình 36 (cid:54)(cid:1269) ch(cid:1239)ng l(cid:1203)p ph(cid:1241). .....................................................................................71
Hình 37 (cid:48)(cid:1189)ch l(cid:1193)y m(cid:1199)u lý t(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:1251) t(cid:1195)n s(cid:1237) fs. ...........................................................72
Hình 38 Ph(cid:1241) c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u khi dùng ti(cid:1221)n l(cid:1233)c lý t(cid:1133)(cid:1251)ng. ..............................................72
Hình 39 Ti(cid:1221)n l(cid:1233)c ch(cid:1237)ng bi(cid:1227)t danh th(cid:1269)c t(cid:1219). ..............................................................72
Hình 40 (cid:43)(cid:1227) th(cid:1237)ng l(cid:1193)y m(cid:1199)u quá m(cid:1261)c và tiêu h(cid:1259)y. ....................................................73
Hình 41 Các d(cid:1189)ng tri(cid:1223)n khai c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u................................................................77
Hình 42 (cid:55)(cid:1195)n ph(cid:1241) biên (cid:255)(cid:1245) c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u.....................................................................78
Hình 43 Thành ph(cid:1195)n (cid:1191)o, thành ph(cid:1195)n th(cid:1269)c và t(cid:1195)n ph(cid:1241) c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u. ..........................79
Hình 44 Ph(cid:1241) c(cid:1259)a sóng vuông. .................................................................................81
Hình 45 (cid:264)áp (cid:1261)ng xung. ..........................................................................................84
Hình 46 Ph(cid:1195)n th(cid:1269)c, ph(cid:1195)n (cid:1191)o, góc pha, (cid:255)(cid:1245) l(cid:1247)n c(cid:1259)a (cid:255)áp (cid:1261)ng xung t(cid:1195)n s(cid:1237). ..................85
Hình 47 (cid:38)(cid:1265)a s(cid:1241) WinTool .......................................................................................86
Hình 48 Mô hình h(cid:1227) th(cid:1237)ng thông tin tr(cid:1191)i ph(cid:1241)..........................................................88
Hình 49 Tín hi(cid:1227)u liên t(cid:1257)c t(cid:1189)o t(cid:1133)(cid:1131)ng quan x(t), v(t). ................................................90
Hình 50 Tín hi(cid:1227)u t(cid:1133)(cid:1131)ng quan Rxv c(cid:1259)a hai tín hi(cid:1227)u li(cid:1227)n t(cid:1257)c. ....................................91
Hình 51 Tín hi(cid:1227)u r(cid:1249)i r(cid:1189)c t(cid:1189)o t(cid:1133)(cid:1131)ng quan x(t), v(t)...................................................91
Hình 52 Tín hi(cid:1227)u t(cid:1133)(cid:1131)ng quan Rxv c(cid:1259)a hai tín hi(cid:1227)u r(cid:1249)i r(cid:1189)c. .....................................92
Hình 53 Tín hi(cid:1227)u t(cid:1269) t(cid:1133)(cid:1131)ng quan. ............................................................................92
Hình 54 Tín hi(cid:1227)u x(t) và tín hi(cid:1227)u t(cid:1269) t(cid:1133)(cid:1131)ng quan......................................................94
(cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 5
Danh sách hình v(cid:1217)
Hình 55 (cid:48)(cid:1201)t (cid:255)(cid:1245) công su(cid:1193)t ph(cid:1241) c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u.............................................................95
Hình 56 (cid:48)(cid:1189)ch thanh ghi d(cid:1231)ch c(cid:1131) s(cid:1237) 2. ....................................................................96
Hình 57 Tín hi(cid:1227)u PN. .............................................................................................97
Hình 58 Hàm t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) c(cid:1259)a chu(cid:1243)i PN......................................................................98
Hình 59 Ph(cid:1241) tín hi(cid:1227)u BPSK.................................................................................. 100
Hình 60 (cid:48)(cid:1189)ch gi(cid:1191)i (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u bi(cid:1219)n BPSK...................................................................... 102
Hình 61 (cid:43)(cid:1227) th(cid:1237)ng truy(cid:1221)n thông tr(cid:1191)i ph(cid:1241) cô b(cid:1191)n. ................................................... 103
Hình 62 (cid:48)(cid:1245)t Jammer toàn ph(cid:1195)n b(cid:259)ng thông. ....................................................... 105
Hình 63 (cid:48)(cid:1245)t Jammer m(cid:1245)t ph(cid:1195)n b(cid:259)ng thông......................................................... 105
Hình 64 Ph(cid:1241) c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u BPSK ........................................................................... 107
Hình 65 Ph(cid:1241) c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u BPSK sau khi tr(cid:1191)i. ........................................................ 108
Hình 66 (cid:37)(cid:1245)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:1221)u bi(cid:1219)n BPSK truy(cid:1221)n th(cid:1237)ng. ........................................................... 109
Hình 67 (cid:37)(cid:1245)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:1221)u bi(cid:1219)n BPSK c(cid:1191)i ti(cid:1219)n. ................................................................... 109
Hình 68 (cid:37)(cid:1245)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:1221)u bi(cid:1219)n BPSK c(cid:1191)i ti(cid:1219)n v(cid:1247)i N=7....................................................... 109
Hình 69 DS/BPSK không mã hoá v(cid:1247)i t(cid:1193)n công c(cid:1259)a nhi(cid:1225)u Jammer. ...................... 110
r =
r=
Hình 70 So sánh giá tr(cid:1231) c(cid:1259)a xác su(cid:1193)t l(cid:1243)i Pb v(cid:1247)i Eb/NJ. ........................................... 113
1
*
r Hình 71 Công su(cid:1193)t nhi(cid:1225)u c(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:1231)nh và tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p ............................. 114
Hình 72 Các tín hi(cid:1227)u tr(cid:1133)(cid:1247)c khi tr(cid:1191)i ....................................................................... 115
Hình 73 Các tín hi(cid:1227)u sau khi tr(cid:1191)i .......................................................................... 116
Hình 74 (cid:43)(cid:1227) th(cid:1237)ng l(cid:1211)p mã DS/BPSK..................................................................... 116
Hình 75 Mô hình gi(cid:1191) l(cid:1201)p h(cid:1227) thính giác ng(cid:1133)(cid:1249)i........................................................ 123
Hình 76 (cid:264)(cid:1133)(cid:1249)ng cong c(cid:1259)a ng(cid:1133)(cid:1253)ng ng(cid:1257)y trang. ...................................................... 124
Hình 77 Liên h(cid:1227) gi(cid:1267)a t(cid:1195)n s(cid:1237) và Bark (cid:1251) hai d(cid:1189)ng: tuy(cid:1219)n tính (a) và logarithm (b) .. 124
Hình 78 (cid:264)(cid:1133)(cid:1249)ng cong ng(cid:1133)(cid:1253)ng ng(cid:1257)y trang theo (cid:255)(cid:1131)n v(cid:1231) Barks. ............................... 125
Hình 79 Công su(cid:1193)t ph(cid:1241) và n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng critical band. ............................................ 126
Hình 80 Các (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng tr(cid:1191)i ph(cid:1241) c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u nhi(cid:1225)u trong b(cid:259)ng thông h(cid:1213)p................... 126
Hình 81 Hàm tr(cid:1191)i. ................................................................................................ 127
Hình 82 (cid:49)(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1131)ng trên m(cid:1243)i critical band........................................................... 127
(cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 6
Danh sách hình v(cid:1217)
Hình 83 Ng(cid:1133)(cid:1253)ng ng(cid:1257)y trang thô Traw.................................................................. 129
Hình 84 Ng(cid:1133)(cid:1253)ng ng(cid:1257)y trang (cid:255)ã chu(cid:1197)n hóa và ng(cid:1133)(cid:1253)ng nghe. ................................ 129
Hình 85 (cid:55)(cid:1241)ng h(cid:1255)p thu(cid:1201)t toán t(cid:1189)o và nhúng Watermark. ...................................... 132
Hình 86 (cid:55)(cid:1241)ng h(cid:1255)p quá trình t(cid:1189)o ng(cid:1133)(cid:1253)ng chu(cid:1197)n hoá .............................................. 132
Hình 87 (cid:43)(cid:1227) th(cid:1237)ng t(cid:1189)o Watermark......................................................................... 133
Hình 88 Các tham s(cid:1237) c(cid:1259)a h(cid:1227) th(cid:1237)ng baseband. ....................................................... 135
Hình 89 Các tham s(cid:1237) c(cid:1259)a h(cid:1227) th(cid:1237)ng passband. ....................................................... 135
Hình 90 (cid:43)(cid:1227) th(cid:1237)ng passband v(cid:1247)i t(cid:1195)n s(cid:1237) gi(cid:1247)i h(cid:1189)n trong LF và HF........................... 136
Hình 91 Các tín hi(cid:1227)u trên mi(cid:1221)n th(cid:1249)i gian .............................................................. 137
Hình 92 Các (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n audio và wateramark. .............................................................. 137
Hình 93 Tín hi(cid:1227)u s(t) và c(cid:1265)a s(cid:1237) Hamming w(t)..................................................... 139
Hình 94 Tín hi(cid:1227)u sau khi qua c(cid:1265) s(cid:1237) Hamming sw(t) ............................................. 139
Hình 95 Bi(cid:1223)u di(cid:1225)n (cid:255)(cid:1245) l(cid:1247)n c(cid:1259)a Sw(j(cid:550))................................................................... 140
Hình 96 (cid:49)(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng trên m(cid:1243)i critical band Spz(z). .............................................. 140
Hình 97 (cid:49)(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng trên m(cid:1243)i critical band........................................................... 141
Hình 98 Hàm tr(cid:1191)i B(z).......................................................................................... 141
Hình 99 (cid:49)(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng tr(cid:1191)i trên m(cid:1243)i critical band Smz(z). ....................................... 141
Hình 100 Ng(cid:1133)(cid:1253)ng ng(cid:1257)y trang thô Traw(z).......................................................... 143
Hình 101 Ng(cid:1133)(cid:1253)ng ng(cid:1257)y trang (cid:255)ã (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chu(cid:1197)n hoá Tnorm(z) ............................... 143
Hình 102 Tín hi(cid:1227)u Xwnew(j(cid:550)) tr(cid:1133)(cid:1247)c khi c(cid:1203)t...................................................... 144
Hình 103 Tín hi(cid:1227)u Xwnew(j(cid:550)) tr(cid:1133)(cid:1247)c sau c(cid:1203)t v(cid:1247)i A = 0.4................................... 145
Hình 104 Công su(cid:1193)t ph(cid:1241) tín hi(cid:1227)u Swnew(j(cid:550)) v(cid:1247)i ng(cid:1133)(cid:1253)ng ng(cid:1257)y trang cu(cid:1237)i. ......... 145
Hình 105 Công su(cid:1193)t ph(cid:1241) tín hi(cid:1227)u Xfinal(j(cid:550)) v(cid:1247)i ng(cid:1133)(cid:1253)ng ng(cid:1257)y trang cu(cid:1237)i .......... 146
Hình 106 Công su(cid:1193)t ph(cid:1241) tín hi(cid:1227)u OUT(j(cid:550))) v(cid:1247)i ng(cid:1133)(cid:1253)ng ng(cid:1257)y trang cu(cid:1237)i. .......... 146
Hình 107 Sóng c(cid:1259)a det(t). ................................................................................... 149
Hình 108 Gi(cid:1191)i tr(cid:1191)i tín hi(cid:1227)u Watermark................................................................ 150
Hình 109 Mô hình bài toán ................................................................................. 151
Hình 110 (cid:47)(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa x v(cid:1247)i giá tr(cid:1231) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) có b(cid:1133)(cid:1247)c l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265)(cid:3)(cid:168)/2. ................. 153
(cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 7
Danh sách hình v(cid:1217)
Hình 111 Hai hàm chung b(cid:1245)(cid:3)(cid:255)(cid:1231)nh danh m........................................................... 154
Hình 112 (cid:47)(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa ch(cid:1229) m(cid:1257)c QIM (cid:1261)ng v(cid:1247)i N = 2 và R = ½........................... 155
Hình 113 Mô hình không gian nhúng c(cid:1259)a LBM.................................................. 157
Hình 114 Nhúng m(cid:1245)t bit b(cid:1205)ng hàm nhúng m(cid:1245)t chi(cid:1221)u theo LBM. ........................ 157
Hình 115 Nhúng m(cid:1245)t bit b(cid:1205)ng hàm nhúng m(cid:1245)t chi(cid:1221)u theo LBM. ........................ 157
Hình 116 Gi(cid:1191)i thu(cid:1201)t nhúng Watermark theo ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) dither. ......... 160
Hình 117 Gi(cid:1191)i mã theo ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) dither. ......................................... 161
Hình 118 (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u bi(cid:1219)n Dither v(cid:1247)i kích th(cid:1133)(cid:1247)c l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) gi(cid:1237)ng nhau.......................... 162
Hình 119 (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) STDM. ................................................................................. 162
Hình 120 Phép chuy(cid:1223)n sang (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng CDA. ..................................................... 165
(cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 8
Danh sách các b(cid:1191)ng
DANH SÁCH CÁC B(cid:1190)NG
(cid:37)(cid:1191)ng 1 Tình hình th(cid:1193)t thu (cid:1251) các n(cid:1133)(cid:1247)c (cid:264)ông Nam Á [1] ........................................14
(cid:37)(cid:1191)ng 2 (cid:37)(cid:1191)ng tính toán m(cid:1201)t....................................................................................38
(cid:37)(cid:1191)ng 3 Phân tích các (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n ch(cid:1189)y c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u PN...................................................98
(cid:37)(cid:1191)ng 4 Th(cid:1237)ng kê k(cid:1219)t qu(cid:1191) rút trích Watermark khi ch(cid:1133)a b(cid:1231) t(cid:1193)n công. ................... 168
(cid:37)(cid:1191)ng 5 Th(cid:1237)ng kê k(cid:1219)t qu(cid:1191) rút trích Watermark khi (cid:255)ã b(cid:1231) t(cid:1193)n công........................ 168
(cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 9
Thu(cid:1201)t ng(cid:1267)
THU(cid:1200)T NG(cid:1266)
HAS Human Auditory System: h(cid:1227) thính giác c(cid:1259)a ng(cid:1133)(cid:1249)i.
HVS Human Visuality System: h(cid:1227) th(cid:1231) giác c(cid:1259)a ng(cid:1133)(cid:1249)i.
STDM Spread Transform Dither Modulation: (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) tr(cid:1191)i bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Dither
DM Dither Modulation: (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) dither.
dB Decibel.
DFT Discrete Fourier Transform: Bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Fourier r(cid:1249)i r(cid:1189)c.
FIR Finite Duration Inpulse: (cid:264)áp (cid:1261)ng xung lâu h(cid:1267)u h(cid:1189)n.
FFT Fast Fourier Transform: Bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Fourier nhanh.
IIR Infinite Duration Inpulse: (cid:264)áp (cid:1261)ng xung lâu vô h(cid:1189)n.
PDF Probability Distribution Function: Hàm m(cid:1201)t (cid:255)(cid:1245) xác su(cid:1193)t.
PSD Power Spectrial Density: M(cid:1201)t (cid:255)(cid:1245) ph(cid:1241) công su(cid:1193)t.
BPSK Binary Phase Shift Keying: (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) khoá chuy(cid:1223)n pha c(cid:1131) s(cid:1237) hai.
CDMA Code Divesion Multiple Access: (cid:264)a thâm nh(cid:1201)p phân chia theo mã.
DS Direct Sequence: Chu(cid:1243)i tr(cid:1269)c ti(cid:1219)p.
DS/SS Direct Sequence/ Spread Spectrum: Tr(cid:1191)i ph(cid:1241) chu(cid:1243)i tr(cid:1269)c ti(cid:1219)p.
PDF Probability Density Function: Hàm m(cid:1201)t (cid:255)(cid:1245) xác su(cid:1193)t.
PSD Probability Spectral Density: M(cid:1201)t (cid:255)(cid:1245) công su(cid:1193)t.
PN Pseudo Noise: Gi(cid:1191) t(cid:1189)p âm.
QPSK Quandrature Phase Shift Keying: (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) khóa chuy(cid:1223)n pha vuông góc.
SNR Signal to Noise Ratio: T(cid:1229) s(cid:1237) tín hi(cid:1227)u trên t(cid:1189)p âm.
SS Spread Spectrum: Tr(cid:1191)i Ph(cid:1241).
Robust Tính b(cid:1221)n v(cid:1267)ng.
Fragile Tính d(cid:1225) v(cid:1253).
Blind Watermarking Watermarking không c(cid:1195)n tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c.
Nonblind Watermarking Watermarking c(cid:1195)n d(cid:1267) li(cid:1227)u g(cid:1237)c.
FingerPrinting In d(cid:1193)u vân tay.
(cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 10
Tóm t(cid:1203)t lu(cid:1201)n v(cid:259)n
TÓM T(cid:1202)T LU(cid:1200)N V(cid:258)N
(cid:57)(cid:1193)n (cid:255)(cid:1221) nghiên c(cid:1261)u
Nghiên c(cid:1261)u các khía c(cid:1189)nh có trong l(cid:429)nh v(cid:1269)c (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u. (cid:264)i sâu vào phân tích,
(cid:255)ánh giá các k(cid:1275) thu(cid:1201)t thu(cid:1245)c hai h(cid:1133)(cid:1247)ng phát tri(cid:1223)n chính là Steganography và
Watermarking. Trên c(cid:1131) s(cid:1251)(cid:3)(cid:255)ó, xây d(cid:1269)ng hai ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:255)ang (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)ánh giá cao hi(cid:1227)n
nay trong l(cid:429)nh v(cid:1269)c Watermarking trên âm thanh s(cid:1237).
(cid:43)(cid:1133)(cid:1247)ng ti(cid:1219)p c(cid:1201)n
Tìm hi(cid:1223)u nh(cid:1267)ng khái ni(cid:1227)m c(cid:1131) b(cid:1191)n v(cid:1221)(cid:3)(cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u.
Các mô hình phân lo(cid:1189)i cho bài toán (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u.
Xác (cid:255)(cid:1231)nh các yêu c(cid:1195)u c(cid:1259)a bài toán (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u.
Phân tích các khía c(cid:1189)nh có trong Steganography.
Phân tích các khía c(cid:1189)nh có trong Watermarking.
Các (cid:255)(cid:1211)c (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m có trong Watermarking trên âm thanh s(cid:1237).
Nghiên c(cid:1261)u ki(cid:1219)n th(cid:1261)c x(cid:1265) lý tín hi(cid:1227)u s(cid:1237).
Nghiên c(cid:1261)u k(cid:1275) thu(cid:1201)t tr(cid:1191)i ph(cid:1241) trong công ngh(cid:1227) truy(cid:1221)n thông CMDA.
Xây d(cid:1269)ng (cid:1261)ng d(cid:1257)ng Watermarking trên âm thanh s(cid:1237) v(cid:1247)i hai thu(cid:1201)t toán: • Thu(cid:1201)t toán 1: S(cid:1265) d(cid:1257)ng mô hình thính giác k(cid:1219)t h(cid:1255)p k(cid:1275) thu(cid:1201)t công ngh(cid:1227) tr(cid:1191)i
ph(cid:1241). (cid:1260)ng d(cid:1257)ng này (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c hoàn t(cid:1193)t thông qua ba giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n chính:
Giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n 1: Xây d(cid:1269)ng mô hình thính giác. o
(cid:252) (cid:39)(cid:1267) li(cid:1227)u nh(cid:1201)p: Tín hi(cid:1227)u ch(cid:1261)a.
(cid:252) (cid:39)(cid:1267) li(cid:1227)u xu(cid:1193)t: Ng(cid:1133)(cid:1253)ng nghe t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:1261)ng.
(cid:252) (cid:59)(cid:1265) lý: Chia tín hi(cid:1227)u thành nhi(cid:1221)u (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n, xác (cid:255)(cid:1231)nh giá tr(cid:1231) n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng
critical band trên t(cid:1263)ng (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n, ng(cid:1133)(cid:1253)ng ng(cid:1257)y trang (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o ra b(cid:1205)ng cách
(cid:78)(cid:1219)t h(cid:1255)p các giá tr(cid:1231) trên và hàm tr(cid:1191)i.
Giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n 2: T(cid:1189)o Watermark thông qua k(cid:1219)t h(cid:1255)p ng(cid:1133)(cid:1253)ng nghe. o
(cid:252) (cid:39)(cid:1267) li(cid:1227)u nh(cid:1201)p: Thông tin m(cid:1201)t.
(cid:252) (cid:39)(cid:1267) li(cid:1227)u xu(cid:1193)t: Watermark.
(cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 11
Tóm t(cid:1203)t lu(cid:1201)n v(cid:259)n
(cid:252) (cid:59)(cid:1265) lý: Thao tác chu(cid:1197)n hoá Watermark (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ti(cid:1219)n hành thông ma tr(cid:1201)n
Interleaver và b(cid:1245)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:1221)u bi(cid:1219)n BPSK. K(cid:1219)t h(cid:1255)p tín hi(cid:1227)u t(cid:1189)o ra t(cid:1263) quá trình tr(cid:1191)i
ph(cid:1241) v(cid:1247)i v(cid:1247)i ng(cid:1133)(cid:1253)ng nghe (cid:255)(cid:1223) t(cid:1189)o Watermark..
Giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n 3: Nhúng. o
(cid:252) (cid:59)(cid:1265) lý: K(cid:1219)t h(cid:1255)p Watermark v(cid:1263)a t(cid:1189)o v(cid:1247)i (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a thông qua thao tác
thay th(cid:1219)(cid:3)(cid:179)(cid:71)(cid:1133)(cid:1247)i ng(cid:1133)(cid:1253)ng(cid:180).
• Thu(cid:1201)t toán 2: (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u bi(cid:1219)n ch(cid:1229) m(cid:1257)c l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265). Ph(cid:1195)n này s(cid:1217) ti(cid:1219)n hành nghiên c(cid:1261)u
và cài (cid:255)(cid:1211)t trên hai ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp là (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) dither và STDM.
Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) dither.
Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp STDM.
(cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 12
Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 1 - M(cid:1250)(cid:3)(cid:264)(cid:1194)U
Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 1. (cid:48)(cid:1250)(cid:3)(cid:264)(cid:1194)U
(cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 13
Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 1 - M(cid:1250)(cid:3)(cid:264)(cid:1194)U
1.1. Nhu c(cid:1195)u (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u hi(cid:1227)n nay
(cid:54)(cid:1269) phát tri(cid:1223)n m(cid:1189)nh m(cid:1217) c(cid:1259)a Internet cùng v(cid:1247)i cu(cid:1245)c cách m(cid:1189)ng thông tin s(cid:1237)(cid:3) (cid:255)ã
(cid:255)em l(cid:1189)i nh(cid:1267)ng b(cid:1133)(cid:1247)c phát tri(cid:1223)n v(cid:1133)(cid:1255)t b(cid:1201)c trong xã h(cid:1245)i, vai trò c(cid:1259)a nó (cid:255)ã v(cid:1133)(cid:1255)t ra kh(cid:1235)i
ph(cid:1189)m vi kinh t(cid:1219) và d(cid:1195)n (cid:255)i vào cu(cid:1245)c s(cid:1237)ng nh(cid:1133) m(cid:1245)t nhu c(cid:1195)u thi(cid:1219)t y(cid:1219)u. Truy(cid:1221)n thông b(cid:259)ng
(cid:87)(cid:1195)n r(cid:1245)ng cùng v(cid:1247)i các (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng d(cid:1267) li(cid:1227)u s(cid:1237) phong phú hi(cid:1227)n nay (cid:255)ã m(cid:1251) ra nhi(cid:1221)u c(cid:1131) h(cid:1245)i
và không ít thách th(cid:1261)c. Các thi(cid:1219)t b(cid:1231) s(cid:1237) (camera s(cid:1237), CD, MP3, DVD, (cid:171)) ngày càng hi(cid:1227)n
(cid:255)(cid:1189)i và giá thành ngày m(cid:1245)t r(cid:1215), (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u này cho phép ng(cid:1133)(cid:1249)i dùng có th(cid:1223) d(cid:1225) dàng t(cid:1189)o, ch(cid:1229)nh
(cid:86)(cid:1265)a hay trao (cid:255)(cid:1241)i d(cid:1267) li(cid:1227)u (cid:255)a truy(cid:1221)n thông.
Bên c(cid:1189)nh nh(cid:1267)ng tác d(cid:1257)ng tích c(cid:1269)c, ta c(cid:458)ng không th(cid:1223) ph(cid:1259) nh(cid:1201)n nh(cid:1267)ng v(cid:1193)n n(cid:1189)n
(cid:81)(cid:1191)y sinh trong th(cid:1269)c t(cid:1219): gi(cid:1191) m(cid:1189)o, (cid:259)n c(cid:1203)p tác ph(cid:1197)m, s(cid:1265) d(cid:1257)ng các tác ph(cid:1197)m không b(cid:1191)n
quy(cid:1221)n, (cid:171). Các thao tác này (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c th(cid:1269)c hi(cid:1227)n r(cid:1193)t d(cid:1225) dàng trên d(cid:1189)ng d(cid:1267) li(cid:1227)u (cid:255)a truy(cid:1221)n
thông s(cid:1237) thông qua Internet hay các thi(cid:1219)t b(cid:1231) s(cid:1237). Theo s(cid:1237) li(cid:1227)u th(cid:1237)ng kê c(cid:1259)a hi(cid:1227)p h(cid:1245)i b(cid:1191)n
quy(cid:1221)n th(cid:1219) gi(cid:1247)i - International Intellectual Property Alliance (IIPA) [1], vào n(cid:259)m 1998,
(cid:87)(cid:1189)i M(cid:1275), ngành công nghi(cid:1227)p (cid:1191)nh (cid:255)(cid:1245)ng (cid:255)ã b(cid:1231) th(cid:1193)t thu 1.3 t(cid:1229)(cid:3)(cid:255)ô la và ngành công nghi(cid:1227)p
nh(cid:1189)c và thu âm (cid:255)ã b(cid:1231) m(cid:1193)t 1.7 t(cid:1229)(cid:3)(cid:255)ô la và con s(cid:1237) này m(cid:1243)i n(cid:259)m m(cid:1245)t gia t(cid:259)ng.
(cid:37)(cid:811)ng 1 Tình hình th(cid:813)t thu (cid:871) các n(cid:753)(cid:867)c (cid:264)ông Nam Á [1]
(cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 14
Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 1 - M(cid:1250)(cid:3)(cid:264)(cid:1194)U
Tr(cid:1133)(cid:1247)c tình tr(cid:1189)ng này, r(cid:1193)t nhi(cid:1221)u gi(cid:1191)i pháp khác nhau (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1133)a ra. N(cid:1219)u ch(cid:1229) s(cid:1265)
(cid:71)(cid:1257)ng các k(cid:1275) thu(cid:1201)t b(cid:1191)o v(cid:1227)(cid:3) (cid:255)(cid:1131)n gi(cid:1191)n nh(cid:1133) nhúng thông tin b(cid:1191)n quy(cid:1221)n vào vùng không
gian còn tr(cid:1237)ng c(cid:1259)a ph(cid:1195)n header thì hoàn toàn không kh(cid:1191) quan, do thông tin này r(cid:1193)t d(cid:1225)
(cid:69)(cid:1231) thay (cid:255)(cid:1241)i hay xoá b(cid:1235). (cid:264)(cid:1237)i v(cid:1247)i các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp mã hoá b(cid:1205)ng khoá m(cid:1201)t, thì có th(cid:1223) an
toàn h(cid:1131)n. Tuy nhiên trong tình hình hi(cid:1227)n nay thì hi(cid:1227)u qu(cid:1191) c(cid:1259)a chúng (cid:255)em l(cid:1189)i không cao
(cid:69)(cid:1251)i l(cid:1217) khoá có th(cid:1223) b(cid:1231)(cid:3)(cid:179)(cid:69)(cid:1215)(cid:180), nh(cid:1193)t là trong nh(cid:1267)ng n(cid:259)m g(cid:1195)n (cid:255)ây trình (cid:255)(cid:1245)(cid:3)(cid:179)(cid:69)(cid:1215) khoá(cid:180)(cid:70)(cid:1259)a các
hacker ngày càng phá tri(cid:1223)n, v(cid:1193)n (cid:255)(cid:1221) ch(cid:1229) là th(cid:1249)i gian [2]. N(cid:1219)u không xét kh(cid:1191) n(cid:259)ng c(cid:1259)a các
hacker thì mã hoá c(cid:458)ng không ph(cid:1191)i là gi(cid:1191)i pháp t(cid:1237)t. B(cid:1251)i vì m(cid:1245)t khách hàng ch(cid:1229) c(cid:1195)n tr(cid:1191)
phí b(cid:1191)n quy(cid:1221)n m(cid:1245)t l(cid:1195)n cho tác gi(cid:1191), sau (cid:255)ó h(cid:1233) có th(cid:1223) gi(cid:1191) mã, ti(cid:1219)n hành sao chép, t(cid:1189)o ra
nhi(cid:1221)u b(cid:1191)n sao, và phân ph(cid:1237)i m(cid:1245)t cách tho(cid:1191) mái [3]. B(cid:1191)o v(cid:1227) quy(cid:1221)n s(cid:1251) h(cid:1267)u trí tu(cid:1227)(cid:3)(cid:255)(cid:1237)i v(cid:1247)i
các s(cid:1191)n ph(cid:1197)m (cid:255)a truy(cid:1221)n thông hi(cid:1227)n nay (cid:255)ang là bài toán khó mà c(cid:1191) th(cid:1219) gi(cid:1247)i (cid:255)ang ph(cid:1191)i
(cid:255)(cid:1237)i m(cid:1211)t, và (cid:255)ang trên (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng tìm l(cid:1249)i gi(cid:1191)i.
Trong tình hình (cid:255)ó, (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u s(cid:1237) ra (cid:255)(cid:1249)i nh(cid:1133) m(cid:1245)t c(cid:1261)u cánh. C(cid:1131) ch(cid:1219) ho(cid:1189)t (cid:255)(cid:1245)ng
(cid:70)(cid:1259)a ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này là nhúng m(cid:1245)t d(cid:1193)u hi(cid:1227)u s(cid:1237) mang thông tin v(cid:1221) quy(cid:1221)n s(cid:1251) h(cid:1267)u vào
trong tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c này, sao cho không th(cid:1223) c(cid:1191)m nh(cid:1201)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c thay (cid:255)(cid:1241)i trên tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c (cid:255)ó.
Thông tin (cid:1197)n có th(cid:1223) là m(cid:1245)t (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n v(cid:259)n b(cid:1191)n, m(cid:1245)t (cid:1191)nh nh(cid:1235), m(cid:1245)t logo, ho(cid:1211)c m(cid:1245)t tín hi(cid:1227)u âm
thanh,(cid:171).Hi(cid:1227)n nay, có r(cid:1193)t nhi(cid:1221)u h(cid:1133)(cid:1247)ng phát tri(cid:1223)n khác nhau, và (cid:1261)ng v(cid:1247)i m(cid:1243)i h(cid:1133)(cid:1247)ng
(cid:70)(cid:458)ng có r(cid:1193)t nhi(cid:1221)u ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp khác nhau, tu(cid:484) thu(cid:1245)c vào m(cid:1257)c (cid:255)ích s(cid:1265) d(cid:1257)ng.
1.2. (cid:48)(cid:1257)c tiêu c(cid:1259)a (cid:255)(cid:1221) tài
So v(cid:1247)i các lo(cid:1189)i truy(cid:1221)n thông s(cid:1265) d(cid:1257)ng tín hi(cid:1227)u t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) tr(cid:1133)(cid:1247)c (cid:255)ây nh(cid:1133) b(cid:259)ng
catset, b(cid:259)ng video, (cid:1191)nh,(cid:171) thì l(cid:1255)i ích c(cid:1259)a truy(cid:1221)n thông s(cid:1237) ngày nay mang l(cid:1189)i l(cid:1247)n h(cid:1131)n
(cid:85)(cid:1193)t nhi(cid:1221)u: dung l(cid:1133)(cid:1255)ng l(cid:1247)n, mang chuy(cid:1223)n d(cid:1225) dàng, thao tác x(cid:1265) lý (cid:255)(cid:1131)n gi(cid:1191)n. Tuy nhiên
(cid:255)ây c(cid:458)ng chính là (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m h(cid:1251)(cid:3)(cid:255)(cid:1223) n(cid:1189)n vi ph(cid:1189)m b(cid:1191)n quy(cid:1221)n t(cid:1193)n công. Trong các ph(cid:1133)(cid:1131)ng ti(cid:1227)n
gi(cid:1191)i trí s(cid:1237)(cid:3)(cid:255)ang t(cid:1239)n t(cid:1189)i (cid:1251) n(cid:1133)(cid:1247)c ta hi(cid:1227)n nay nh(cid:1133) game, hình (cid:1191)nh, phim,(cid:171) thì có l(cid:1217) âm
thanh (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xem là m(cid:1245)t hình th(cid:1261)c gi(cid:1191)i trí thông d(cid:1257)ng và g(cid:1195)n g(cid:458)i nh(cid:1193)t.
Do (cid:255)ó chúng em (cid:255)ã m(cid:1189)nh d(cid:1189)n t(cid:1201)p trung th(cid:1269)c hi(cid:1227)n (cid:255)(cid:1221) tài (cid:179)(cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm
thanh s(cid:1237)(cid:180) nh(cid:1205)m nghiên c(cid:1261)u, tìm hi(cid:1223)u, (cid:255)ánh giá và phân lo(cid:1189)i các k(cid:1275) thu(cid:1201)t hi(cid:1227)n có trong
(cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 15
Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 1 - M(cid:1250)(cid:3)(cid:264)(cid:1194)U
th(cid:1219) gi(cid:1247)i (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u (cid:255)(cid:1195)y ti(cid:1221)m n(cid:259)ng và thách th(cid:1261)c này. Trên c(cid:1131) s(cid:1251) nh(cid:1267)ng ki(cid:1219)n th(cid:1261)c (cid:255)ã có,
chúng em ti(cid:1219)n hành xây d(cid:1269)ng (cid:1261)ng d(cid:1257)ng Watermarking trên âm thanh s(cid:1237). T(cid:1263) l(cid:1249)i khuyên
(cid:70)(cid:1259)a nh(cid:1267)ng chuyên gia (cid:255)(cid:1195)u ngành trong l(cid:429)nh v(cid:1269)c này, chúng em ti(cid:1219)n hành nghiên c(cid:1261)u,
xây d(cid:1269)ng m(cid:1245)t vài (cid:1261)ng d(cid:1257)ng có th(cid:1223) ph(cid:1257)c v(cid:1257) th(cid:1269)c t(cid:1219) v(cid:1247)i hi(cid:1227)u qu(cid:1191) cao.
1.3. Yêu c(cid:1195)u
(cid:49)(cid:1203)m rõ các khía c(cid:1189)nh có trong (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u, (cid:255)(cid:1211)c bi(cid:1227)t (cid:255)i sâu vào nghiên c(cid:1261)u hai
(cid:75)(cid:1133)(cid:1247)ng phát tri(cid:1223)n chính là Steganography và Watermarking.
Phân tích (cid:1133)u khuy(cid:1219)t (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m c(cid:1259)a các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp hi(cid:1227)n có.
Nghiên c(cid:1261)u các ki(cid:1219)n th(cid:1261)c v(cid:1221) x(cid:1265) lý tín hi(cid:1227)u s(cid:1237).
Nghiên c(cid:1261)u k(cid:1275) thu(cid:1201)t Tr(cid:1191)i Ph(cid:1241) trong công ngh(cid:1227) truy(cid:1221)n thông CDMA.
Nghiên c(cid:1261)u cách th(cid:1261)c xây d(cid:1269)ng mô hình thính giác.
Cài (cid:255)(cid:1211)t m(cid:1245)t s(cid:1237) ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp hi(cid:1227)u qu(cid:1191).
1.4. Môi tr(cid:1133)(cid:1249)ng cài (cid:255)(cid:1211)t
MatLab 7.0 k(cid:1219)t h(cid:1255)p VC ++ 7.0.
1.5. (cid:37)(cid:1237) c(cid:1257)c lu(cid:1201)n v(cid:259)n
Lu(cid:1201)n v(cid:259)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chia thành 8 ch(cid:1133)(cid:1131)ng.
Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 1: M(cid:1250)(cid:3)(cid:264)(cid:1194)U. Trình bày lí do ch(cid:1233)n (cid:255)(cid:1221) tài, m(cid:1257)c (cid:255)ích, (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng và ph(cid:1189)m
vi nghiên c(cid:1261)u.
Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 2: T(cid:1240)NG QUÁT. Phân tích, (cid:255)ánh giá các h(cid:1133)(cid:1247)ng nghiên c(cid:1261)u (cid:255)ã có. (cid:264)(cid:1133)a
ra nh(cid:1267)ng thành t(cid:1269)u (cid:255)ã (cid:255)(cid:1189)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c và nh(cid:1267)ng khuy(cid:1219)t (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m còn t(cid:1239)n t(cid:1189)i. Trên c(cid:1131) s(cid:1251)(cid:3)(cid:255)ó (cid:255)(cid:1221) ra
(cid:80)(cid:1245)t h(cid:1133)(cid:1247)ng ti(cid:1219)p c(cid:1201)n m(cid:1247)i, và nh(cid:1267)ng v(cid:1193)n (cid:255)(cid:1221) t(cid:1201)p trung gi(cid:1191)i quy(cid:1219)t.
Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3: C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T. N(cid:1245)i dung bao g(cid:1239)m: • (cid:55)(cid:1240)NG QUAN (cid:1196)N D(cid:1266) LI(cid:1226)U: Cung c(cid:1193)p các ki(cid:1219)n th(cid:1261)c n(cid:1221)n t(cid:1191)ng giúp ng(cid:1133)(cid:1249)i
(cid:255)(cid:1233)c có (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c cái nhìn khái quát v(cid:1221) v(cid:1193)n (cid:255)(cid:1221) nghiên c(cid:1261)u.
• (cid:55)(cid:1240)NG QUAN V(cid:1220) STEGANOGRAPHY: Nghiên c(cid:1261)u v(cid:1221) các khía c(cid:1189)nh có
trong Steganography.
(cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 16
Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 1 - M(cid:1250)(cid:3)(cid:264)(cid:1194)U
• (cid:55)(cid:1240)NG QUAN V(cid:1220) WATERMARKING: Nghiên c(cid:1261)u v(cid:1221) các khía c(cid:1189)nh có
trong Watermarking.
• WATERMARKING TRÊN AUDIO: (cid:264)i sâu vào tìm hi(cid:1223)u v(cid:1221) các (cid:255)(cid:1211)c (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m
trên có trong l(cid:429)nh v(cid:1269)c Watermarking trên âm thanh s(cid:1237).
• (cid:59)(cid:1264) LÝ TÍN HI(cid:1226)U S(cid:1236): Cung c(cid:1193)p các ki(cid:1219)n th(cid:1261)c v(cid:1221) x(cid:1265) lý tín hi(cid:1227)u. • LÝ THUY(cid:1218)T TR(cid:1190)I PH(cid:1240): Nghiên c(cid:1261)u lý thuy(cid:1219)t tr(cid:1191)i ph(cid:1241) trong truy(cid:1221)n thông
CDMA.
Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4: CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N. N(cid:1245)i dung bao g(cid:1239)m: • WATERMARKING TRÊN AUDIO B(cid:1204)NG PH(cid:1132)(cid:1130)NG PHÁP TR(cid:1190)I PH(cid:1240)
(cid:46)(cid:1218)T H(cid:1254)P MÔ HÌNH THÍNH GIÁC: Xây d(cid:1269)ng mô hình gi(cid:1191) l(cid:1201)p h(cid:1227) thính
giác ng(cid:1133)(cid:1249)i và (cid:255)(cid:1221) xu(cid:1193)t ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp Watermarking trên ý t(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a lý thuy(cid:1219)t
tr(cid:1191)i ph(cid:1241) và k(cid:1219)t h(cid:1255)p v(cid:1247)i mô hình thính giác.
• WATERMARKING TRÊN AUDIO B(cid:1204)NG PH(cid:1132)(cid:1130)NG PHÁP L(cid:1132)(cid:1254)NG T(cid:1264)
HÓA CH(cid:1228) M(cid:1256)C: S(cid:1265) d(cid:1257)ng ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa ch(cid:1229) m(cid:1257)c (cid:255)(cid:1223)(cid:3)(cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u.
Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 5: SO SÁNH, (cid:264)ÁNH GIÁ K(cid:1218)T QU(cid:1190): So sánh, (cid:255)ánh giá k(cid:1219)t qu(cid:1191) th(cid:1269)c
hi(cid:1227)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c v(cid:1247)i các ph(cid:1195)n m(cid:1221)m hi(cid:1227)n có.
Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 6: H(cid:1132)(cid:1246)NG PHÁT TRI(cid:1222)N: (cid:264)ánh giá v(cid:1221) h(cid:1133)(cid:1247)ng phát tri(cid:1223)n c(cid:1259)a v(cid:1193)n (cid:255)(cid:1221)
(cid:255)ang nghiên c(cid:1261)u này.
(cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 17
Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 2 - T(cid:1240)NG QUAN
Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 2. (cid:55)(cid:1240)NG QUAN
(cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 18
Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 2 - T(cid:1240)NG QUAN
Theo các ghi chép tìm (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c hi(cid:1227)n nay cho th(cid:1193)y, (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u không ph(cid:1191)i là m(cid:1245)t l(cid:429)nh
(cid:89)(cid:1269)c nghiên c(cid:1261)u m(cid:1247)i m(cid:1215). Tuy nhiên vai trò c(cid:1259)a nó ch(cid:1229) m(cid:1247)i (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c bi(cid:1219)t (cid:255)(cid:1219)n r(cid:1245)ng rãi trong
nh(cid:1267)ng n(cid:259)m g(cid:1195)n (cid:255)ây. Cho t(cid:1247)i th(cid:1249)i (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m hi(cid:1227)n t(cid:1189)i, (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u nói chung và Watermarking
nói riêng v(cid:1199)n (cid:255)ang trên (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng phát tri(cid:1223)n và t(cid:1263)ng b(cid:1133)(cid:1247)c hoàn thi(cid:1227)n. V(cid:1247)i ch(cid:1211)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng
phát tri(cid:1223)n không dài nh(cid:1133)ng nó (cid:255)ã (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1269) quan tâm c(cid:1259)a khá nhi(cid:1221)u t(cid:1241) ch(cid:1261)c cùng nhi(cid:1221)u
nhà nghiên c(cid:1261)u. Bên c(cid:1189)nh nh(cid:1267)ng thành công (cid:255)áng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ghi nh(cid:1201)n, chúng ta c(cid:458)ng không
th(cid:1223) ph(cid:1259) nh(cid:1201)n nh(cid:1267)ng khuy(cid:1219)t (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m mà l(cid:429)nh v(cid:1269)c khoa h(cid:1233)c non tr(cid:1215) này m(cid:1203)c ph(cid:1191)i.
Nói t(cid:1247)i thành công, (cid:255)(cid:1195)u tiên chúng ta ph(cid:1191)i k(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1219)n s(cid:1269) tham gia ngày m(cid:1245)t (cid:255)ông
(cid:255)(cid:1191)o c(cid:1259)a các nhà nghiên c(cid:1261)u và các t(cid:1241) ch(cid:1261)c khoa h(cid:1233)c. (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u này (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c th(cid:1223) hi(cid:1227)n qua s(cid:1237)
(cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng các t(cid:1241) ch(cid:1261)c, các nhà nghiên c(cid:1261)u khoa h(cid:1233)c, các bài báo, t(cid:1189)p chí và s(cid:1191)n ph(cid:1197)m (cid:255)ang
có trong th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng [Xem tham kh(cid:1191)o ph(cid:1195)n ph(cid:1257) l(cid:1257)c (cid:177) trang 170], ti(cid:1219)p (cid:255)(cid:1219)n là các (cid:1261)ng
(cid:71)(cid:1257)ng trong th(cid:1269)c t(cid:1219) và nh(cid:1267)ng l(cid:1255)i ích không nh(cid:1235) mà nó (cid:255)em l(cid:1189)i (cid:255)(cid:1211)c bi(cid:1227)t trong ngành
công nghi(cid:1227)p gi(cid:1191)i trí.
Do (cid:255)ang trên con (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng hoàn thi(cid:1227)n, nên l(cid:429)nh v(cid:1269)c nghiên c(cid:1261)u này còn t(cid:1239)n t(cid:1189)i
(cid:80)(cid:1245)t s(cid:1237) thi(cid:1219)u sót:
• Khuy(cid:1219)t (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m c(cid:1259)a h(cid:1195)u h(cid:1219)t các công trình nghiên c(cid:1261)u hi(cid:1227)n nay là ch(cid:1133)a có m(cid:1245)t
công trình nghiên c(cid:1261)u nào (cid:255)(cid:1189)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1269) hoàn thi(cid:1227)n, ngh(cid:429)a là ch(cid:1133)a có m(cid:1245)t
thu(cid:1201)t toán nào (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c coi là t(cid:1237)i (cid:1133)u (cid:255)(cid:1223) có th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)áp (cid:1261)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1193)t c(cid:1191) các yêu c(cid:1195)u
(cid:255)(cid:1211)t ra, c(cid:458)ng nh(cid:1133) ch(cid:1133)a có m(cid:1245)t thu(cid:1201)t toán nào (cid:255)(cid:1259) m(cid:1189)nh (cid:255)(cid:1223) ch(cid:1237)ng l(cid:1189)i t(cid:1193)t c(cid:1191) các
(cid:87)(cid:1193)n công c(cid:1259)a tác nhân th(cid:1261) ba.
• (cid:48)(cid:1211)c dù hi(cid:1227)n nay, các h(cid:1133)(cid:1247)ng nghiên c(cid:1261)u (cid:255)ang chuy(cid:1223)n d(cid:1195)n sang l(cid:429)nh v(cid:1269)c âm
thanh, nh(cid:1133)ng s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng công trình nghiên c(cid:1261)u (tính t(cid:1247)i th(cid:1249)i (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m hi(cid:1227)n t(cid:1189)i)
Watermarking trên âm thanh còn quá ít so v(cid:1247)i Watermarking trên (cid:1191)nh.
(cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 19
Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T
Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3. (cid:38)(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T
(cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 20
Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T
3.1. (cid:55)(cid:1240)NG QUAN (cid:1196)N D(cid:1266) LI(cid:1226)U
3.1.1. (cid:264)(cid:1231)nh ngh(cid:429)a
(cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u là thao tác nhúng thông tin vào trong các d(cid:1189)ng d(cid:1267) li(cid:1227)u s(cid:1237) hoá nh(cid:1133) t(cid:1201)p
tin (cid:1191)nh, t(cid:1201)p tin âm thanh, (cid:171). Thao tác này (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ti(cid:1219)n hành theo nhi(cid:1221)u cách khác nhau
tu(cid:484) theo t(cid:1263)ng ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp và m(cid:1257)c (cid:255)ích. Nhìn chung m(cid:1245)t bài toán (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u g(cid:1239)m hai
quá trình:
• Nhúng d(cid:1267) li(cid:1227)u (hay còn g(cid:1233)i là mã hoá). • Rút trích d(cid:1267) li(cid:1227)u (hay còn g(cid:1233)i là gi(cid:1191)i mã).
Ví d(cid:1257) • Trên (cid:1191)nh
Nhúng m(cid:1245)t thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p vào m(cid:1245)t (cid:1191)nh (cid:255)(cid:1245) xám b(cid:1205)ng cách thay th(cid:1219) m(cid:1243)i bit trong
thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p b(cid:1205)ng m(cid:1245)t bit cu(cid:1237)i trong (cid:1191)nh.
Hình 1 Mô hình ân d(cid:887) li(cid:847)u trên (cid:811)nh.
• Trên v(cid:259)n b(cid:1191)n
Gi(cid:1191) s(cid:1265)(cid:3)(cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a là (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n v(cid:259)n b(cid:1191)n có n(cid:1245)i dung nh(cid:1133) sau:
(cid:179)Apparently neutral(cid:182)s protest is thoroughly discounted and ignored. Isman hard
hit. Blockade issue affects for pretext embargo on by-products, ejecting suets and
vegetable oils.(cid:180)
Và thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p c(cid:1195)n chuy(cid:1223)n tài là (cid:179)Pershing sails for NY June 1(cid:180).
(cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 21
Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T
(cid:264)(cid:82)(cid:1189)n v(cid:259)n b(cid:1191)n trên chính là (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p m(cid:1201)t mà gián (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p (cid:264)(cid:1261)c (cid:255)ã s(cid:1265) d(cid:1257)ng
trong chi(cid:1219)n tranh th(cid:1219) gi(cid:1247)i l(cid:1195)n II.
3.1.2. Các (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng
Có 4 (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng chính trong m(cid:1245)t bài toán (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u:
3.1.2.1. Thông tin m(cid:1201)t
(cid:264)(cid:1231)nh ngh(cid:429)a
Là thông tin nhúng vào (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a, và là thông tin c(cid:1195)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c b(cid:1191)o v(cid:1227). Tu(cid:484)
theo t(cid:1263)ng ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp c(cid:1257) th(cid:1223), thông tin này s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c b(cid:1191)o v(cid:1227) v(cid:1247)i các m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) khác nhau.
(cid:264)(cid:1211)c (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m
(cid:264)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng: Không gi(cid:1247)i h(cid:1189)n v(cid:1221) ki(cid:1223)u (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng. o
Kích th(cid:1133)(cid:1247)c: (cid:264)ây là m(cid:1245)t trong các y(cid:1219)u t(cid:1237) chính c(cid:1195)n ph(cid:1191)i (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xem xét o
tr(cid:1133)(cid:1247)c khi quy(cid:1219)t (cid:255)(cid:1231)nh s(cid:1265) d(cid:1257)ng ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp nào. Tu(cid:484) thu(cid:1245)c vào yêu c(cid:1195)u b(cid:1191)o m(cid:1201)t
và l(cid:429)nh v(cid:1269)c (cid:1261)ng d(cid:1257)ng mà kích th(cid:1133)(cid:1247)c c(cid:1259)a nó s(cid:1217) khác nhau.
3.1.2.2. (cid:264)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a
(cid:264)(cid:1211)c (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m
Là (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng dùng (cid:255)(cid:1223) ch(cid:1261)a thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p m(cid:1201)t. (cid:264)(cid:1237)i t(cid:1269)(cid:1131)ng này còn (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i là
Cover (cid:177) , tu(cid:484) thu(cid:1245)c vào lo(cid:1189)i d(cid:1267) li(cid:1227)u mà nó s(cid:1217) có các tên khác nhau. Ví d(cid:1257):
Cover (cid:177) Image, Cover (cid:177) Audio, Cover (cid:177) Text,(cid:171).
(cid:264)(cid:1211)c (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m
(cid:264)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng: Các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:1197)n thông tin ngày nay h(cid:1195)u h(cid:1219)t (cid:255)(cid:1221)u h(cid:1243) tr(cid:1255) o
(cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng d(cid:1267) li(cid:1227)u s(cid:1237), nên (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a th(cid:1133)(cid:1249)ng có chung (cid:255)(cid:1211)c (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m là (cid:179)(cid:86)(cid:1237)(cid:180).
Kích th(cid:1133)(cid:1247)c: Tu(cid:484) m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) yêu c(cid:1195)u nh(cid:1133)ng h(cid:1195)u h(cid:1219)t các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:255)(cid:1221)u (cid:255)òi o
(cid:75)(cid:1235)i kích th(cid:1133)(cid:1247)c (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a l(cid:1247)n h(cid:1131)n nhi(cid:1221)u l(cid:1195)n kích th(cid:1133)(cid:1247)c thông tin m(cid:1201)t.
(cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 22
Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T
3.1.2.3. (cid:264)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:255)ã nhúng
(cid:264)(cid:1231)nh ngh(cid:429)a
Là (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a sau khi nhúng thông tin m(cid:1201)t, còn (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i Stego (cid:177)
type>, v(cid:1247)i data type t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:1261)ng v(cid:1247)i ki(cid:1223)u d(cid:1267) li(cid:1227)u c(cid:1259)a (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a. Ví d(cid:1257), n(cid:1219)u (cid:255)(cid:1237)i (cid:87)(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a là (cid:1191)nh (Cover (cid:177) Image) thì (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:255)ã nhúng là Stego (cid:177) Image. M(cid:1245)t s(cid:1237) tài li(cid:1227)u còn g(cid:1233)i (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:255)ã nhúng là (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:255)ã (cid:255)ánh d(cid:1193)u. (cid:264)(cid:1211)c (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m Kích th(cid:1133)(cid:1247)c: Thông th(cid:1133)(cid:1249)ng kích th(cid:1133)(cid:1247)c c(cid:1259)a (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng này b(cid:1205)ng kích th(cid:1133)(cid:1247)c o (cid:70)(cid:1259)a (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a. Ch(cid:1193)t l(cid:1133)(cid:1255)ng: B(cid:1231) thay (cid:255)(cid:1241)i so v(cid:1247)i (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng g(cid:1237)c. Tuy nhiên m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) thay (cid:255)(cid:1241)i o tu(cid:484) thu(cid:1245)c vào yêu c(cid:1195)u và m(cid:1257)c (cid:255)ích và ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp ti(cid:1219)n hành. (cid:264)(cid:1231)nh ngh(cid:429)a Là khóa tham gia vào quá trình quá trình nhúng, tu(cid:484) theo t(cid:1263)ng thu(cid:1201)t toán mà khoá này có tham gia hay không. (cid:264)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng này còn có tên g(cid:1233)i khác là Stego (cid:177) Key. (cid:264)(cid:1211)c (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m Kích th(cid:1133)(cid:1247)c: Chi(cid:1221)u dài c(cid:1259)a khoá tu(cid:484) thu(cid:1245)c vào các thu(cid:1201)t toán t(cid:1189)o khoá. o o (cid:48)(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) yêu c(cid:1195)u: Tu(cid:484) thu(cid:1245)c vào thu(cid:1201)t toán (cid:1197)n thông tin mà khoá này có th(cid:1223) ch(cid:1229) dùng trong m(cid:1245)t giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n mã hoá, hay có th(cid:1223) dùng trong c(cid:1191) hai giai (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n mã hoá và gi(cid:1191)i mã. Mô hình chung cho bài toán (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u bao g(cid:1239)m hai quá trình: quá trình nhúng và quá trình rút trích.Tùy theo quan ni(cid:1227)m và k(cid:1275) thu(cid:1201)t ti(cid:1219)n hành (Steganography hay Watermarking) mà ký hi(cid:1227)u có th(cid:1223) khác, nhìn chung m(cid:1245)t mô hình t(cid:1241)ng quát có th(cid:1223) mô (cid:87)(cid:1191) nh(cid:1133) sau: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 23 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Mô hình Hình 2 Mô hình t(cid:861)ng quan quá trình nhúng. Di(cid:1225)n gi(cid:1191)i Công th(cid:1261)c cho mô hình nhúng: I+M+K (cid:314) I(cid:182). (cid:43)(cid:1227) th(cid:1237)ng s(cid:1265) d(cid:1257)ng m(cid:1245)t ho(cid:1211)c nhi(cid:1221)u khóa K, tu(cid:484) vào m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245)(cid:3)(cid:1261)ng d(cid:1257)ng. Mô hình rút trích th(cid:1133)(cid:1249)ng ph(cid:1257) thu(cid:1245)c vào m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) b(cid:1191)o m(cid:1201)t c(cid:1259)a t(cid:1263)ng (cid:1261)ng d(cid:1257)ng và yêu c(cid:1195)u c(cid:1259)a t(cid:1263)ng thu(cid:1201)t toán cài (cid:255)(cid:1211)t. T(cid:1241)ng quát nh(cid:1133) sau: Mô hình Hình 3 Mô hình t(cid:861)ng quan quá trình trích. Di(cid:1225)n gi(cid:1191)i Xét mô hình trên trong m(cid:1245)t s(cid:1237) h(cid:1227) th(cid:1237)ng sau: • (cid:43)(cid:1227) th(cid:1237)ng nonblind Watermarking (cid:264)(cid:1195)u vào: (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng Stego (I’), Cover (I), khoá (K), thông tin m(cid:1201)t (M). (cid:264)(cid:1195)u ra: Xác nh(cid:1201)n s(cid:1269) t(cid:1239)n t(cid:1189)i c(cid:1259)a thông tin m(cid:1201)t M. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 24 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Công th(cid:1261)c chung: I’ + I + M + K(cid:3)(cid:314) Y/N (M). • (cid:43)(cid:1227) th(cid:1237)ng blind Watermarking (cid:264)(cid:1195)u vào: (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng Stego (I(cid:182)), Khoá (K). (cid:264)(cid:1195)u ra: N(cid:1245)i dung M. Công th(cid:1261)c chung: I’ + K(cid:3)(cid:314) N(cid:1245)i dung W. Th(cid:1223) hi(cid:1227)n (cid:1251) kh(cid:1191) n(cid:259)ng ít thay (cid:255)(cid:1241)i tr(cid:1133)(cid:1247)c các t(cid:1193)n công bên ngoài nh(cid:1133): thay (cid:255)(cid:1241)i tính ch(cid:1193)t (thay (cid:255)(cid:1241)i t(cid:1195)n s(cid:1237) l(cid:1193)y m(cid:1199)u, s(cid:1237) bit l(cid:1193)y m(cid:1199)u, thay (cid:255)(cid:1241)i (cid:255)(cid:1245) l(cid:1247)n biên (cid:255)(cid:1245)(cid:15)(cid:171)) (cid:255)(cid:1237)i v(cid:1247)i tín hi(cid:1227)u âm thanh, các phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i affine (d(cid:1231)ch, quay, t(cid:1229) l(cid:1227)..), thay (cid:255)(cid:1241)i ch(cid:1193)t l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:1191)nh (thay (cid:255)(cid:1241)i h(cid:1227) màu) (cid:255)(cid:1237)i v(cid:1247)i tín hi(cid:1227)u (cid:1191)nh, chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng d(cid:1267) li(cid:1227)u (JPG (cid:316) BMP, GIF (cid:316) PCX,WAV (cid:316) PM3, MPG (cid:316) AVI (cid:171)). Hi(cid:1227)n nay ch(cid:1133)a có ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp nào có th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1191)m b(cid:1191)o (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tính ch(cid:1193)t này m(cid:1245)t cách tuy(cid:1227)t (cid:255)(cid:1237)i. (cid:57)(cid:1247)i t(cid:1263)ng (cid:1261)ng d(cid:1257)ng c(cid:1257) th(cid:1223), m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) yêu c(cid:1195)u c(cid:1259)a tính ch(cid:1193)t này th(cid:1223) hi(cid:1227)n khác nhau. Ví d(cid:1257): Trong watermaking d(cid:1225) v(cid:1253) ch(cid:1229) c(cid:1195)n thay (cid:255)(cid:1241)i nh(cid:1235) trên (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a c(cid:458)ng có th(cid:1223) làm cho (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng thông tin m(cid:1201)t b(cid:1231) hu(cid:1273). Thông th(cid:1133)(cid:1249)ng thì m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) yêu c(cid:1195)u tính ch(cid:1193)t này trong các (cid:1261)ng d(cid:1257)ng Watermarking cao h(cid:1131)n các (cid:1261)ng d(cid:1257)ng (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u khác. Tính ch(cid:1193)t này th(cid:1223) hi(cid:1227)n (cid:1251) kh(cid:1191) n(cid:259)ng khó b(cid:1231) phát hi(cid:1227)n, ngh(cid:429)a là khó xác (cid:255)(cid:1231)nh m(cid:1245)t (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng có ch(cid:1261)a thông tin m(cid:1201)t hay không. (cid:264)(cid:1223) nâng cao kh(cid:1191) n(cid:259)ng này, h(cid:1195)u h(cid:1219)t các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u d(cid:1269)a trên (cid:255)(cid:1211)c (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m c(cid:1259)a hai h(cid:1227) tri giác ng(cid:1133)(cid:1249)i: h(cid:1227) th(cid:1231) giác (HVS) và h(cid:1227) thính giác (HAS). (cid:264)ây là hai c(cid:1131) quan ch(cid:1259) y(cid:1219)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dùng (cid:255)(cid:1223)(cid:3)(cid:255)ánh giá ch(cid:1193)t l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:70)(cid:1259)a m(cid:1245)t tín hi(cid:1227)u. Kh(cid:1191) n(cid:259)ng khó b(cid:1231) phát hi(cid:1227)n tín hi(cid:1227)u m(cid:1201)t ph(cid:1257) thu(cid:1245)c vào hai y(cid:1219)u t(cid:1237) sau:
• (cid:46)(cid:1275) thu(cid:1201)t nhúng: D(cid:1267) li(cid:1227)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhúng ph(cid:1191)i phù h(cid:1255)p v(cid:1247)i (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a và thu(cid:1201)t toán nhúng. (cid:264)(cid:1223) th(cid:1269)c hi(cid:1227)n t(cid:1237)t yêu c(cid:1195)u này, ngoài nh(cid:1267)ng kinh nghi(cid:1227)m có (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 25 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T trong l(cid:429)nh v(cid:1269)c (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u, ng(cid:1133)(cid:1249)i th(cid:1269)c hi(cid:1227)n ph(cid:1191)i có ki(cid:1219)n th(cid:1261)c v(cid:1221) các lo(cid:1189)i (cid:255)(cid:1231)nh (cid:71)(cid:1189)ng t(cid:1201)p tin. Vì có th(cid:1223) v(cid:1247)i cùng m(cid:1245)t thông tin m(cid:1201)t nh(cid:1133)ng nó s(cid:1217) r(cid:1193)t khó b(cid:1231) phát trên (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng A, nh(cid:1133)ng l(cid:1189)i quá d(cid:1225) th(cid:1193)y khi nhúng vào (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng B.
• Kinh nghi(cid:1227)m c(cid:1259)a k(cid:1215) t(cid:1193)n công: n(cid:1219)u nh(cid:1133) k(cid:1215) t(cid:1193)n công có nhi(cid:1221)u kinh nghi(cid:1227)m thì kh(cid:1191) n(cid:259)ng phát hi(cid:1227)n ra m(cid:1245)t (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a có ch(cid:1261)a thông tin m(cid:1201)t là không quá khó. Kh(cid:1191) n(cid:259)ng này th(cid:1223) hi(cid:1227)n (cid:1251) l(cid:1133)(cid:1255)ng thông tin c(cid:1259)a thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p m(cid:1201)t có th(cid:1223) nhúng trong (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a. Do tính b(cid:1191)o m(cid:1201)t nên kh(cid:1191) n(cid:259)ng l(cid:1133)u tr(cid:1267) luôn b(cid:1231) h(cid:1189)n ch(cid:1219). Do (cid:255)ó trong tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p mu(cid:1237)n (cid:1197)n m(cid:1245)t thông tin có kích th(cid:1133)(cid:1247)c t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1237)i l(cid:1247)n, ta th(cid:1133)(cid:1249)ng chia nh(cid:1235) ra thành nhi(cid:1221)u ph(cid:1195)n và th(cid:1269)c hi(cid:1227)n nhúng t(cid:1263)ng ph(cid:1195)n. Trong th(cid:1269)c t(cid:1219), khi quy(cid:1219)t (cid:255)(cid:1231)nh ch(cid:1233)n ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp nhúng nào, ta th(cid:1133)(cid:1249)ng l(cid:1193)y ba tiêu chí trên làm c(cid:1131) s(cid:1251). Tu(cid:484) thu(cid:1245)c vào t(cid:1263)ng (cid:1261)ng d(cid:1257)ng mà ng(cid:1133)(cid:1249)i ta s(cid:1217)(cid:3)(cid:1133)u tiên cho tiêu chu(cid:1197)n nào h(cid:1131)n. Có th(cid:1223) minh h(cid:1233)a tiêu chí trên nh(cid:1133) sau: Hình 4 M(cid:857)i t(cid:753)(cid:751)ng quan gi(cid:887)a ba tiêu chí. Ngoài ra, (cid:255)(cid:1223) nâng cao hi(cid:1227)u qu(cid:1191), ng(cid:1133)(cid:1249)i ta còn xem xét m(cid:1245)t s(cid:1237) yêu c(cid:1195)u khác. Tu(cid:484) theo m(cid:1257)c (cid:255)ích s(cid:1265) d(cid:1257)ng, m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) yêu c(cid:1195)u v(cid:1221) tính ch(cid:1193)t này khác nhau.
• (cid:1260)ng d(cid:1257)ng Steganography: thông tin m(cid:1201)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c d(cid:1193)u ph(cid:1191)i tuy(cid:1227)t (cid:255)(cid:1237)i bí m(cid:1201)t, khi (cid:255)ó tiêu chí này (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chú ý nhi(cid:1221)u. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 26 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T • (cid:1260)ng d(cid:1257)ng Watermarking: trong m(cid:1245)t s(cid:1237)(cid:3) (cid:1261)ng d(cid:1257)ng, ng(cid:1133)(cid:1249)i dùng có th(cid:1223)(cid:3) (cid:255)(cid:1233)c (th(cid:1193)y) thông tin Watermark nh(cid:1133)ng không ch(cid:1229)nh s(cid:1265)a (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c, ho(cid:1211)c có nh(cid:1267)ng (cid:1261)ng d(cid:1257)ng thông tin Watermark (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c gi(cid:1267) bí m(cid:1201)t. Tính ch(cid:1193)t này khá quan tr(cid:1233)ng trong khi ch(cid:1261)ng nh(cid:1201)n b(cid:1191)n quy(cid:1221)n, xác th(cid:1269)c, (cid:171). Trong th(cid:1269)c t(cid:1219) tiêu chí này (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1211)t n(cid:1211)ng trong các k(cid:1275) thu(cid:1201)t gán nhãn th(cid:1249)i gian. Có nhi(cid:1221)u c(cid:1193)p (cid:255)(cid:1245) b(cid:1191)o m(cid:1201)t khác nhau, nh(cid:1133)ng nhìn chung có hai c(cid:1193)p (cid:255)(cid:1245) chính:
• Ng(cid:1133)(cid:1249)i dùng hoàn toàn không bi(cid:1219)t s(cid:1269) t(cid:1239)n t(cid:1189)i c(cid:1259)a thông tin m(cid:1201)t.
• Ng(cid:1133)(cid:1249)i dùng bi(cid:1219)t có thông tin m(cid:1201)t, nh(cid:1133)ng ph(cid:1191)i có khoá khi truy c(cid:1201)p. Hi(cid:1227)n nay có r(cid:1193)t nhi(cid:1221)u mô hình phân lo(cid:1189)i khác nhau, tu(cid:484) theo tiêu chí (cid:255)ánh giá khác nhau c(cid:1259)a t(cid:1263)ng tác gi(cid:1191). Sau (cid:255)ây xin li(cid:1227)t kê m(cid:1245)t vài mô hình phân lo(cid:1189)i (cid:255)(cid:76)(cid:1223)n hình: Mô hình (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 27 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T (cid:38)(cid:1195)n d(cid:1267) li(cid:1227)u g(cid:1237)c Yêu c(cid:1195)u d(cid:1267) li(cid:1227)u
(cid:74)(cid:1237)c Không c(cid:1195)n d(cid:1267) li(cid:1227)u g(cid:1237)c Ch(cid:1229)(cid:3)(cid:255)(cid:1233)c (cid:38)(cid:1191)m nh(cid:1201)n thông
tin m(cid:1201)t Ch(cid:1229) xác nh(cid:1201)n có/không Riêng t(cid:1133) (Private) Bán riêng t(cid:1133) (Semi-Private) Thu(cid:1201)t toán
Nhúng/Trích Bán công khai (Semi-Public) Công khai (Public) (cid:37)(cid:1219)n v(cid:1267)ng (Robust) (cid:39)(cid:1225) v(cid:1253) (Fragile) Thu(cid:1201)t toán
Nhúng/Trích Bán d(cid:1225) v(cid:1253) (Semi-Fragile) Hình 5 Phân lo(cid:809)i (cid:817)n d(cid:887) li(cid:847)u theo Chen.LongJi. Mô hình Mô hình này do De Vlccschouwer (cid:255)(cid:1221) xu(cid:1193)t, và (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xem là mô hình phân lo(cid:1189)i ph(cid:1241) bi(cid:1219)n [7]. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 28 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Hình 6 Phân lo(cid:809)i (cid:817)n d(cid:887) li(cid:847)u theo De Vlccschouwer. Mô hình (cid:264)ây là m(cid:1245)t trong nh(cid:1267)ng mô hình phân lo(cid:1189)i ra (cid:255)(cid:1249)i s(cid:1247)m nh(cid:1193)t do B.Pflizmann (cid:255)(cid:1221) xu(cid:1193)t, và (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhi(cid:1221)u tác gi(cid:1191) s(cid:1265) d(cid:1257)ng [6, 8]. Hình 7 Phân lo(cid:809)i (cid:817)n d(cid:887) li(cid:847)u theo B.Pflizmann. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 29 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Phân tích • Covert channels Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này do Lampson (cid:255)(cid:1221) xu(cid:1193)t, và th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng trong h(cid:1227) th(cid:1237)ng (cid:69)(cid:1191)o m(cid:1201)t (cid:255)a t(cid:1195)ng nh(cid:1133): các h(cid:1227) th(cid:1237)ng máy tính trong quân s(cid:1269), các (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng liên l(cid:1189)c này không dành cho vi(cid:1227)c truy(cid:1221)n thông (cid:255)(cid:1131)n thu(cid:1195)n. Do nh(cid:1267)ng kênh truy(cid:1221)n này th(cid:1133)(cid:1249)ng b(cid:1231) các ch(cid:1133)(cid:1131)ng trình dò thám truy c(cid:1201)p l(cid:1193)y c(cid:1203)p thông tin, nên v(cid:1193)n (cid:255)(cid:1221)(cid:3)(cid:255)(cid:1211)t ra là làm th(cid:1219) nào (cid:255)(cid:1223) (cid:75)(cid:1189)n ch(cid:1219) các ch(cid:1133)(cid:1131)ng trình này. • Anonymity Là ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp dùng (cid:255)(cid:1223) gi(cid:1193)u n(cid:1245)i dung meta c(cid:1259)a thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p nh(cid:1133) thông tin v(cid:1221) ng(cid:1133)(cid:1249)i g(cid:1251)i và ng(cid:1133)(cid:1249)i nh(cid:1201)n thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p. Chaum (cid:255)(cid:1133)a ra khái ni(cid:1227)m (cid:179)nhà phân ph(cid:1237)i b(cid:1133)u ph(cid:1197)m n(cid:1211)c danh(cid:180) hay khái ni(cid:1227)m (cid:179)(cid:81)(cid:1203)m gi(cid:1267) l(cid:1245) trình(cid:180) (onion routing) do Goldschlag, Reed và Syverson (cid:255)(cid:1221) xu(cid:1193)t. Ý t(cid:1133)(cid:1251)ng nh(cid:1133) sau: (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)i c(cid:1259)a m(cid:1245)t thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p có th(cid:1223) b(cid:1231) làm m(cid:1249) b(cid:1205)ng m(cid:1245)t t(cid:1201)p các nhà phân ph(cid:1237)i b(cid:1133)u ph(cid:1197)m hay m(cid:1245)t t(cid:1201)p các b(cid:1245)(cid:3)(cid:255)(cid:1231)nh tuy(cid:1219)n (cid:255)óng vai trò là các tr(cid:1189)m trung gian, và v(cid:1247)i (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ki(cid:1227)n các tr(cid:1189)m trung gian này không thông (cid:255)(cid:1239)ng, c(cid:1193)u k(cid:1219)t v(cid:1247)i nhau. Tuy nhiên k(cid:1219)t qu(cid:1191) c(cid:1259)a quá trình m(cid:1249) hoá này ph(cid:1257) thu(cid:1245)c r(cid:1193)t nhi(cid:1221)u vào v(cid:1193)n (cid:255)(cid:1221)(cid:3) (cid:179)bên nào s(cid:1217) b(cid:1231) m(cid:1249) hoá(cid:180) (bên g(cid:1265)i, bên nh(cid:1201)n, hay c(cid:1191) hai bên). Ngày nay (cid:255)(cid:1237)i v(cid:1247)i các (cid:1261)ng d(cid:1257)ng Web thì quá trình m(cid:1249) hóa t(cid:1201)p trung (cid:1251) bên nh(cid:1201)n, trong khi ng(cid:1133)(cid:1249)i s(cid:1265) d(cid:1257)ng email l(cid:1189)i quan tâm t(cid:1247)i s(cid:1269) m(cid:1249) hoá bên g(cid:1251)i. • Steganegraphy (cid:264)ây là m(cid:1245)t nhánh quan tr(cid:1233)ng trong l(cid:429)nh v(cid:1269)c (cid:1197)n thông tin. N(cid:1219)u cryptography t(cid:1201)p trung vào v(cid:1193)n (cid:255)(cid:1221) b(cid:1191)o v(cid:1227) n(cid:1245)i dung thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p thì Steganography l(cid:1189)i nghiên c(cid:1261)u (cid:1251) khía (cid:70)(cid:1189)nh làm th(cid:1219) nào có th(cid:1223) che d(cid:1193)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1269) t(cid:1239)n t(cid:1189)i c(cid:1259)a các thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p này. Quan ni(cid:1227)m này xu(cid:1193)t phát t(cid:1263) tác ph(cid:1197)m steganographia (Trithemius 1462-1516) c(cid:1259)a Hy L(cid:1189)p có ngh(cid:429)a (cid:179)ch(cid:1267) vi(cid:1219)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c che d(cid:1193)(cid:88)(cid:179) (covered writing), và th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c hi(cid:1223)u là m(cid:1245)t ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:71)(cid:1193)u thông tin này trong m(cid:1245)t thông tin khác. M(cid:1245)t vài các (cid:1261)ng d(cid:1257)ng khác (cid:255)ã (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) (cid:71)(cid:1257)ng tr(cid:1133)(cid:1247)c (cid:255)ây nh(cid:1133) là vi(cid:1227)c d(cid:1193)u thông tin m(cid:1201)t vào trong các bài báo thông qua hình th(cid:1261)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng m(cid:1269)c in vô hình (cid:255)(cid:1223) g(cid:1251)i cho các (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p viên ho(cid:1211)c là s(cid:1265) d(cid:1257)ng k(cid:1275) thu(cid:1201)t t(cid:1189)o ti(cid:1219)ng vang (echo) (cid:255)(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)a thông tin vào trong các m(cid:1199)u audio. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 30 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T • Watermarking (cid:264)(cid:1237)i th(cid:1259) c(cid:1189)nh tranh v(cid:1247)i Steganography trong l(cid:429)nh v(cid:1269)c (cid:1197)n thông tin là Watermarking. Trong h(cid:1227) th(cid:1237)ng Watermarking, thông tin Watermark không nh(cid:1193)t thi(cid:1219)t là ph(cid:1191)i (cid:1197)n, (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u này còn tu(cid:484) thu(cid:1245)c vào lo(cid:1189)i (cid:1261)ng d(cid:1257)ng và m(cid:1257)c (cid:255)ích s(cid:1265) d(cid:1257)ng. Watermark s(cid:1237) (cid:75)(cid:1267)u hình (nhìn th(cid:1193)y (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c b(cid:1203)t ngu(cid:1239)n t(cid:1263) Watermark trên gi(cid:1193)y xu(cid:1193)t hi(cid:1227)n t(cid:1263) th(cid:1219) k(cid:1273) th(cid:1261) 13. Các (cid:1261)ng d(cid:1257)ng c(cid:1259)a Watermark h(cid:1267)u hình th(cid:1133)(cid:1249)ng xu(cid:1193)t hi(cid:1227)n trong các logo c(cid:1259)a công ty hay d(cid:1133)(cid:1247)i d(cid:1189)ng các ch(cid:1267) ký. • Robust Copyright Marking Trái ng(cid:1133)(cid:1255)c v(cid:1247)i Fragile Watermarking, trong Robust Copyright Watermarking, thông tin m(cid:1201)t r(cid:1193)t khó b(cid:1231) phá hu(cid:1273). (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u này có ngh(cid:429)a là n(cid:1219)u k(cid:1215) t(cid:1193)n công (cid:255)oán bi(cid:1219)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c trong d(cid:1267) li(cid:1227)u có thông tin m(cid:1201)t thì vi(cid:1227)c phá hu(cid:1273) thông tin này c(cid:458)ng r(cid:1193)t khó và m(cid:1245)t khi phá (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nó thì toàn b(cid:1245) d(cid:1267) li(cid:1227)u ch(cid:1261)a còn l(cid:1189)i c(cid:458)ng s(cid:1217) không còn giá tr(cid:1231). (cid:1260)ng d(cid:1257)ng d(cid:1189)ng này th(cid:1133)(cid:1249)ng r(cid:1131)i vào các tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p b(cid:1191)o v(cid:1227) b(cid:1191)n quy(cid:1221)n h(cid:1255)p pháp. • FingerPrinting FingerPrinting ngh(cid:429)a là Watermarking vào (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a các thông tin xu(cid:1193)t x(cid:1261), thông tin xác nh(cid:1201)n khách hàng. (cid:1260)ng d(cid:1257)ng này dùng (cid:255)(cid:1223) dò v(cid:1219)t khách hành và các b(cid:1191)n sao. Fingerprinting th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dùng (cid:255)(cid:1223) xây d(cid:1269)ng các (cid:1261)ng d(cid:1257)ng (cid:255)(cid:1223) xác (cid:255)(cid:1231)nh tính h(cid:1255)p pháp c(cid:1259)a các b(cid:1191)n sao d(cid:1267) li(cid:1227)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c phân ph(cid:1237)i riêng l(cid:1215). Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này r(cid:1193)t h(cid:1267)u ích khi c(cid:1195)n truy tìm hay theo dõi ng(cid:1133)(cid:1255)c các b(cid:1191)n sao d(cid:1267) li(cid:1227)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c pháp hành, t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) nh(cid:1133) (cid:86)(cid:1237) serial c(cid:1259)a các ph(cid:1195)n m(cid:1221)m. Ngoài ra nó còn giúp ch(cid:1237)ng l(cid:1189)i các d(cid:1189)ng t(cid:1193)n công d(cid:1133)(cid:1247)i (cid:71)(cid:1189)ng thông (cid:255)(cid:1239)ng gi(cid:1267)a nh(cid:1267)ng ng(cid:1133)(cid:1249)i dùng v(cid:1247)i nhau, các Watermark (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c thi(cid:1219)t k(cid:1219) nh(cid:1205)m ch(cid:1237)ng l(cid:1189)i thông (cid:255)(cid:1239)ng, c(cid:1193)u k(cid:1219)t.
• Visible Watermarking (cid:55)(cid:1263) tên g(cid:1233)i ta có th(cid:1223) bi(cid:1219)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)ây là nh(cid:1267)ng m(cid:1199)u quan sát gi(cid:1237)ng nh(cid:1133) kí hi(cid:1227)u logo (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chèn vào (cid:1191)nh, t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) các Watermark (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dùng trên gi(cid:1193)y. Các Watermark nhìn th(cid:1193)y (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c áp d(cid:1257)ng ch(cid:1259) y(cid:1219)u trong (cid:1191)nh và video, ví d(cid:1257) nh(cid:1133)(cid:3)(cid:255)ánh d(cid:1193)u ký hi(cid:1227)u hình (cid:1191)nh trong c(cid:1131) s(cid:1251) d(cid:1267) li(cid:1227)u hình, hay dùng trong Web ch(cid:1237)ng l(cid:1189)i vi(cid:1227)c th(cid:1133)(cid:1131)ng m(cid:1189)i hóa hình (cid:1191)nh. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 31 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Mô hình kinh (cid:255)(cid:76)(cid:1223)n s(cid:1265) d(cid:1257)ng giao ti(cid:1219)p (cid:1197)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c Simmons gi(cid:1247)i thi(cid:1227)u (cid:255)(cid:1195)u tiên b(cid:1205)ng bài toán mang tên (cid:179)bài toán ng(cid:1133)(cid:1249)i tù(cid:180) [9]. Hai nhân v(cid:1201)t Alice và Bob do ph(cid:1189)m t(cid:1245)i nên (cid:255)ã b(cid:1231) b(cid:1203)t, và b(cid:1231) giam trong hai phòng khác nhau. H(cid:1233) lên k(cid:1219) ho(cid:1189)ch v(cid:1133)(cid:1255)t ng(cid:1257)c, nh(cid:1133)ng không may, m(cid:1233)i s(cid:1269) liên l(cid:1189)c gi(cid:1267)a h(cid:1233)(cid:3)(cid:255)(cid:1221)u do m(cid:1245)t nhân v(cid:1201)t cai ng(cid:1257)c mang tên Wendy ki(cid:1223)m soát. N(cid:1219)u bà ta có nghi ng(cid:1249) nào trong vi(cid:1227)c liên l(cid:1189)c gi(cid:1267)a h(cid:1233), thì ngay l(cid:1201)p t(cid:1261)c bà ta (cid:86)(cid:1217) giam h(cid:1233) vào phòng bi(cid:1227)t giam, m(cid:1233)i thông tin liên l(cid:1189)c gi(cid:1267)a h(cid:1233) s(cid:1217) b(cid:1231) c(cid:1203)t, và k(cid:1219) ho(cid:1189)ch (cid:70)(cid:1259)a h(cid:1233) s(cid:1217) b(cid:1231) phá s(cid:1191)n. Do (cid:255)ó, h(cid:1233) ph(cid:1191)i tìm cách trao (cid:255)(cid:1241)i thông tin ng(cid:1195)m (cid:255)(cid:1223) bà qu(cid:1191)n ng(cid:1257)c khó tính không nghi ng(cid:1249). H(cid:1233) thi(cid:1219)t l(cid:1201)p m(cid:1245)t kênh truy(cid:1221)n ng(cid:1195)m. Gi(cid:1191)i pháp c(cid:1259)a h(cid:1233)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)a ra là (cid:1197)n n(cid:1245)i dung thông tin c(cid:1195)n trao (cid:255)(cid:1241)i vào m(cid:1245)t thông tin bình th(cid:1133)(cid:1249)ng khác. Ví d(cid:1257), Bob (cid:89)(cid:1217) m(cid:1245)t b(cid:1261)c tranh m(cid:1245)t con bò xanh (cid:255)ang n(cid:1205)m trên cánh (cid:255)(cid:1239)ng c(cid:1235) và g(cid:1251)i b(cid:1261)c tranh (cid:255)ó cho Alice, và dùng màu s(cid:1203)c c(cid:1259)a b(cid:1261)c tranh (cid:255)(cid:1223) th(cid:1223) hi(cid:1227)n n(cid:1245)i dung trao (cid:255)(cid:1241)i. Nh(cid:1133)ng Wendy s(cid:1217) không nghi ng(cid:1249) gì v(cid:1221) b(cid:1261)c tranh và màu s(cid:1203)c c(cid:1259)a nó. Trong bài vi(cid:1219)t này ta gi(cid:1191) s(cid:1265) trong phòng giam c(cid:1259)a Alice và Bob (cid:255)(cid:1221)u có máy tính, và có th(cid:1223) trao (cid:255)(cid:1241)i thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p cho nhau b(cid:1205)ng nhi(cid:1221)u (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng khác nhau (v(cid:259)n b(cid:1191)n, (cid:1191)nh s(cid:1237), âm thanh s(cid:1237),... ). Hình 8 Bài toán ng(cid:753)(cid:869)i tù. (cid:46)(cid:1219) ho(cid:1189)ch v(cid:1133)(cid:1255)t ng(cid:1257)c g(cid:1211)p m(cid:1245)t s(cid:1237) khó kh(cid:259)n: n(cid:1219)u Wendy thay (cid:255)(cid:1241)i thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p mà Bod g(cid:1251)i cho Alice. Ví d(cid:1257), bà ta thay (cid:255)(cid:1241)i màu c(cid:1259)a con bò thành màu (cid:255)(cid:1235), khi (cid:255)ó n(cid:1245)i dung thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p mu(cid:1237)n truy(cid:1221)n t(cid:1191)i s(cid:1217) b(cid:1231) sai, d(cid:1199)n (cid:255)(cid:1219)n hành (cid:255)(cid:1245)ng sai. N(cid:1219)u hi(cid:1223)m (cid:255)(cid:1245)c h(cid:1131)n, bà ta có th(cid:1223) gi(cid:1191) m(cid:1189)o thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p và g(cid:1251)i nó b(cid:1205)ng kênh truy(cid:1221)n ng(cid:1195)m. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 32 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Mô hình trao (cid:255)(cid:1241)i thông tin (cid:255)ã (cid:255)(cid:1221) c(cid:1201)p (cid:1251) trên chính là mô hình c(cid:1259)a Steganography dùng trong vi(cid:1227)c giao ti(cid:1219)p thông tin (cid:1197)n. Trái v(cid:1247)i các k(cid:1275) thu(cid:1201)t trong Crytography (mã hóa) c(cid:1237) d(cid:1193)u n(cid:1245)i dung c(cid:1259)a m(cid:1245)t thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p b(cid:1205)ng các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp mã hóa, ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp mã hóa càng t(cid:1237)t thì thông tin càng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c b(cid:1191)o m(cid:1201)t, Steganography c(cid:1237) che d(cid:1193)u thông tin c(cid:1195)n liên l(cid:1189)c. Hai ng(cid:1133)(cid:1249)i có th(cid:1223) liên l(cid:1189)c theo qui (cid:1133)(cid:1247)c b(cid:1205)ng cách trao (cid:255)(cid:1239)i các thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p không theo h(cid:1227) th(cid:1237)ng ng(cid:1195)m ch(cid:1261)a (cid:81)(cid:1245)i dung mu(cid:1237)n trao (cid:255)(cid:1241)i. C(cid:1191) ng(cid:1133)(cid:1249)i g(cid:1251)i l(cid:1199)n ng(cid:1133)(cid:1249)i nh(cid:1201)n ph(cid:1191)i (cid:255)óng vai trò c(cid:1259)a ng(cid:1133)(cid:1249)i ch(cid:1259) (cid:255)(cid:1245)ng, b(cid:1231)(cid:3)(cid:255)(cid:1245)ng l(cid:1199)n k(cid:1215) t(cid:1193)n công. Các ghi chép (cid:255)(cid:1195)u tiên v(cid:1221) Steganography (cid:255)ã (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ghi m(cid:1245)t nhà s(cid:1265) h(cid:1233)c Hy L(cid:1189)p là Herodotus ghi chép l(cid:1189)i. M(cid:1245)t trong nh(cid:1267)ng câu chuy(cid:1227)n k(cid:1223) n(cid:1241)i ti(cid:1219)ng khi nói t(cid:1247)i l(cid:429)nh v(cid:1269)c này là câu chuy(cid:1227)n k(cid:1223) v(cid:1221) tên b(cid:1189)o chúa Histiaeus. Trong su(cid:1237)t th(cid:1219) k(cid:1273) th(cid:1261) 5 tr(cid:1133)(cid:1247)c công nguyên (486-425 B.C), tên này b(cid:1231) vua Darius giam c(cid:1195)m t(cid:1189)i nhà tù Susa. Trong th(cid:1249)i gian này ông ta (cid:255)ã c(cid:1237) g(cid:1203)ng liên l(cid:1189)c v(cid:1247)i con r(cid:1223) c(cid:1259)a mình là Aristagoras. (cid:264)(cid:1223) th(cid:1269)c hi(cid:1227)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c âm m(cid:1133)u này thì Histiaeus (cid:255)ã c(cid:1189)o (cid:255)(cid:1195)u m(cid:1245)t tên nô l(cid:1227) và x(cid:259)m lên (cid:255)ó n(cid:1245)i thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p (cid:70)(cid:1195)n chuy(cid:1223)n và khi tóc m(cid:1233)c lên thì anh này (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1133)a t(cid:1247)i Aristagoras. Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này (cid:89)(cid:1199)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c các (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p viên (cid:264)(cid:1261)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng vào (cid:255)(cid:1195)u th(cid:1219) k(cid:1273) 20 [13]. Gi(cid:1191)i pháp nhúng thông tin m(cid:1201)t vào các b(cid:1261)c (cid:1191)nh (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c khám phá và phát tri(cid:1223)n (cid:255)(cid:1195)u tiên vào nh(cid:1267)ng n(cid:259)m 1860, do m(cid:1245)t nhi(cid:1219)p (cid:1191)nh gia ng(cid:1133)(cid:1249)i Pháp tên Dragon th(cid:1269)c hi(cid:1227)n. Trong th(cid:1249)i k(cid:484) di(cid:1225)n ra cu(cid:1245)c chi(cid:1219)n Pháp-Ph(cid:1241) (1870-1871), n(cid:1133)(cid:1247)c Pháp b(cid:1231) bao vây, (cid:255)(cid:1223) trao (cid:255)(cid:1241)i thông tin v(cid:1247)i bên ngoài ng(cid:1133)(cid:1249)i ta (cid:255)ã d(cid:1193)u thông tin m(cid:1201)t vào trong các (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n phim nh(cid:1235) (microfilm ) r(cid:1239)i nh(cid:1249) b(cid:1239) câu (cid:255)(cid:1133)a tin. Các phim siêu hi(cid:1223)n vi (microscopic) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dùng (cid:255)(cid:1223) nhúng thông tin và d(cid:1193)u vào trong các b(cid:1245) ph(cid:1201)n nh(cid:1133): tai, m(cid:458)i hay móng tay, móng chân (cid:70)(cid:458)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng trong su(cid:1237)t th(cid:1249)i k(cid:484) chi(cid:1219)n tranh Nga-Nh(cid:1201)t (1905). Trong th(cid:1249)i k(cid:484) chi(cid:1219)n tranh th(cid:1219) gi(cid:1247)i th(cid:1261) I, tài li(cid:1227)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c trao (cid:255)(cid:1241)i gi(cid:1267)a các (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p viên (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c d(cid:1193)u d(cid:1133)(cid:1247)i các siêu d(cid:1193)u ch(cid:1193)m (microdot). (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 33 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T (cid:57)(cid:1221) sau, r(cid:1193)t nhi(cid:1221)u k(cid:1275) thu(cid:1201)t (cid:1197)n thông tin trên gi(cid:1193)y (cid:255)ã (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c phát tri(cid:1223)n: s(cid:1265) d(cid:1257)ng các tia c(cid:1269)c tím trong (cid:255)èn c(cid:1259)a máy (cid:1191)nh hay các góc c(cid:1259)a m(cid:1245)t t(cid:1193)m (cid:1191)nh b(cid:1205)ng các phép t(cid:1189)o hình (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c các nhà ho(cid:1189) s(cid:429) s(cid:1265) d(cid:1257)ng. Mô hình Theo B.Pflizmann, các h(cid:1133)(cid:1247)ng phát tri(cid:1223)n trong Steganography (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c phân chia: Hình 9 Phân lo(cid:809)i Steganography theo B.Pflizmann. Phân tích • Techinical Steganography. Techinical Steganography liên quan t(cid:1247)i vi(cid:1227)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp v(cid:1201)t lý hay hoá h(cid:1233)c (cid:255)(cid:1223) che gi(cid:1193)u thông tin m(cid:1201)t. Ví d(cid:1257): ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp s(cid:1265) d(cid:1257)ng m(cid:1269)c không màu, ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp microdot [18, 19]. Các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này (cid:255)ã (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng r(cid:1193)t lâu và hi(cid:1227)n nay h(cid:1195)u nh(cid:1133) không còn (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng. • Linguistic Steganography Các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp thu(cid:1245)c lo(cid:1189)i visual semagrams th(cid:1133)(cid:1249)ng s(cid:1265) d(cid:1257)ng các th(cid:1269)c th(cid:1223) v(cid:1201)t lý, n(cid:1245)i dung thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p m(cid:1201)t th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c th(cid:1223) hi(cid:1227)n qua ý ngh(cid:429)a c(cid:1259)a các (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng này. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 34 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Ví d(cid:1257): s(cid:1265) d(cid:1257)ng v(cid:1231) trí c(cid:1259)a các quân c(cid:1249) trên bàn c(cid:1249) ho(cid:1211)c v(cid:1217) m(cid:1245)t con ng(cid:1133)(cid:1249)i trong các t(cid:1133) th(cid:1219) khác nhau và m(cid:1243)i t(cid:1133) th(cid:1219)(cid:3)(cid:1261)ng v(cid:1247)i m(cid:1245)t ý nh(cid:429)a riêng nh(cid:1133) hình v(cid:1217) [20]. Hình 10 (cid:816)n d(cid:887) li(cid:847)u theo Linguistic Steganography Trong khi (cid:255)ó, các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp trong nhóm text semagrams n(cid:1245)i dung thông tin (cid:80)(cid:1201)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:1197)n ch(cid:1261)a thông qua các hi(cid:1223)n th(cid:1231) c(cid:1259)a v(cid:259)n b(cid:1191)n. M(cid:1245)t s(cid:1237) k(cid:1275) thu(cid:1201)t thu(cid:1245)c lo(cid:1189)i này có th(cid:1223) áp d(cid:1257)ng cho c(cid:1191) v(cid:259)n b(cid:1191)n vi(cid:1219)t tay và v(cid:259)n b(cid:1191)n in. Ví d(cid:1257) thay (cid:255)(cid:1241)i kho(cid:1191)ng cách gi(cid:1267)a các ký t(cid:1269) [21]. Ngoài ra, các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp thu(cid:1245)c phân nhóm jargon code th(cid:1133)(cid:1249)ng nhúng n(cid:1245)i dung thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p vào trong nh(cid:1267)ng tín hi(cid:1227)u có công su(cid:1193)t l(cid:1247)n, và nh(cid:1133) th(cid:1219) thông tin (cid:1197)n s(cid:1217) không b(cid:1231) phát hi(cid:1227)n [22]. Mô hình Phân lo(cid:1189)i d(cid:1269)a trên s(cid:1269) thay (cid:255)(cid:1241)i c(cid:1259)a (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a sau khi nhúng thông tin m(cid:1201)t. Hình 11 Phân lo(cid:809)i theo Neil F.Johnson và Stefan C.Katzenbeisser Phân tích • (cid:43)(cid:1227) th(cid:1237)ng thay th(cid:1219) Gi(cid:1247)i thi(cid:1227)u chung o Hi(cid:1227)n nay s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp trong h(cid:1227) th(cid:1237)ng này khá nhi(cid:1221)u, và th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1131)n gi(cid:1191)n. Nguyên t(cid:1203)c c(cid:1131) b(cid:1191)n c(cid:1259)a các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này là (cid:255)(cid:1133)a các bit thông tin c(cid:1259)a (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 35 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p (cid:1197)n vào trong các thành ph(cid:1195)n ít quan tr(cid:1233)ng nh(cid:1193)t c(cid:1259)a (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a. Ng(cid:1133)(cid:1249)i nh(cid:1201)n ch(cid:1229) l(cid:1193)y (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c n(cid:1245)i dung thông khi bi(cid:1219)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c v(cid:1231) trí các bit (cid:255)ã nhúng. S(cid:1269) khác nhau (cid:70)(cid:1259)a các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:255)(cid:1269)(cid:1131)c xây d(cid:1269)ng trong h(cid:1227) th(cid:1237)ng này c(cid:458)ng nh(cid:1133) s(cid:1269) khác bi(cid:1227)t v(cid:1221) tính robust c(cid:1259)a các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp chính là s(cid:1269) khác nhau trong cách th(cid:1261)c ch(cid:1233)n v(cid:1231) trí nhúng. Sau (cid:255)ây là ph(cid:1195)n li(cid:1227)t kê m(cid:1245)t vài ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp khác nhau. Thay th(cid:1219) bit ít quan tr(cid:1233)ng nh(cid:1193)t (LSB) o (cid:264)(cid:831)c (cid:255)(cid:76)(cid:843)m (cid:264)ây là ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp khá (cid:255)(cid:1131)n gi(cid:1191)n, (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ti(cid:1219)n hành b(cid:1205)ng cách thay th(cid:1219) các bit ít quan tr(cid:1233)ng nh(cid:1193)t c(cid:1259)a Cover b(cid:1205)ng các bit c(cid:1259)a thông tin m(cid:1201)t. S(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng bit thay th(cid:1219) trong (cid:80)(cid:1243)i ph(cid:1195)n t(cid:1265) (pixel trong (cid:1191)nh và sample trong âm thanh [23, 24, 25]) ph(cid:1257) thu(cid:1245)c vào (cid:80)(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) b(cid:1191)o m(cid:1201)t và (cid:255)(cid:1211)c (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a. Hi(cid:1227)u qu(cid:1191) c(cid:1259)a ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này t(cid:1229) l(cid:1227) ngh(cid:1231)ch v(cid:1247)i s(cid:1237) bit thay th(cid:1219) trong t(cid:1263)ng ph(cid:1195)n t(cid:1265) và ch(cid:1229) có th(cid:1223) d(cid:1263)ng l(cid:1189)i trong kho(cid:1191)ng ba bit. Trong th(cid:1269)c t(cid:1219) ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này r(cid:1193)t ít (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng. Cài (cid:255)(cid:831)t thu(cid:821)t toán Nhúng: Trích: Hoán v(cid:1231) ng(cid:1199)u nhiên o (cid:264)(cid:831)c (cid:255)(cid:76)(cid:843)m (cid:264)ây là thu(cid:1201)t toán c(cid:1191)i ti(cid:1219)n c(cid:1259)a thu(cid:1201)t toán LSB, trong (cid:255)ó v(cid:1231) trí nhúng thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p (cid:80)(cid:1201)t là ng(cid:1199)u nhiên trên toàn b(cid:1245)(cid:3) (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a. K(cid:1275) thu(cid:1201)t này d(cid:1269)a trên s(cid:1269) ng(cid:1199)u nhiên (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 36 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T nên không có gì (cid:255)(cid:1191)m b(cid:1191)o r(cid:1205)ng chu(cid:1243)i bit c(cid:1259)a thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhúng theo th(cid:1261) th(cid:1269) và nh(cid:1133) th(cid:1219) thì khó t(cid:1193)n công, ngh(cid:429)a là t(cid:259)ng kh(cid:1191) n(cid:259)ng ch(cid:1237)ng t(cid:1193)n công. Do v(cid:1231) trí (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1231)nh ng(cid:1199)u nhi(cid:1227)n nên s(cid:1217) d(cid:1199)n t(cid:1247)i tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p m(cid:1245)t v(cid:1231) trí phát sinh s(cid:1217) xu(cid:1193)t hi(cid:1227)n hai l(cid:1195)n. Xác su(cid:1193)t (cid:255)(cid:1257)ng (cid:255)(cid:1245)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xác (cid:255)(cid:1231)nh theo công th(cid:1261)c: ) 1] = = p 1 exp )[ (
(
l m l m
l c
2 ( ) (cid:230) (cid:246) - - (cid:231) (cid:247) Ł ł Image downloading o (cid:264)(cid:831)c (cid:255)(cid:76)(cid:843)m Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này ch(cid:1229) áp d(cid:1257)ng cho (cid:1191)nh, do Kurak (cid:255)(cid:1221) xu(cid:1193)t vào 1992 [26]. Image downloading là m(cid:1245)t tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p (cid:255)(cid:1211)c bi(cid:1227)t c(cid:1259)a h(cid:1227) th(cid:1237)ng thay th(cid:1219), trong (cid:255)ó (cid:1191)nh (cid:255)óng vai trò v(cid:1263)a là (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a v(cid:1263)a là thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p m(cid:1201)t. (cid:57)(cid:1247)i m(cid:1245)t (cid:1191)nh ch(cid:1261)a (cover imge) và m(cid:1245)t (cid:1191)nh m(cid:1201)t (secret image) cùng chi(cid:1221)u (cid:255)(cid:1133)a ra, bên phía g(cid:1251)i s(cid:1217) thay th(cid:1219) b(cid:1237)n bit ít quan tr(cid:1233)ng nh(cid:1193)t c(cid:1259)a (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a b(cid:1205)ng b(cid:1237)n bit quan tr(cid:1233)ng nh(cid:1193)t c(cid:1259)a secret (cid:177) image. Sau (cid:255)ó, bên nh(cid:1201)n l(cid:1193)y ti(cid:1219)p b(cid:1237)n bit ít quan tr(cid:1233)ng nh(cid:1193)t (cid:87)(cid:1263) secret (cid:177) image và nh(cid:1133) th(cid:1219) là bên nh(cid:1201)n có (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1193)t c(cid:1191) các bit c(cid:1259)a secret (cid:177) image. Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:1261)ng d(cid:1257)ng trong các h(cid:1227) thông b(cid:1191)o m(cid:1201)t (cid:255)a t(cid:1195)ng. Trong (cid:255)ó các ch(cid:1259) th(cid:1223) là các ti(cid:1219)n trình và ng(cid:1133)(cid:1249)i dùng, còn các khách th(cid:1223) là các t(cid:1201)p tin, CSDL,..., và chúng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c k(cid:1219)t h(cid:1255)p v(cid:1247)i m(cid:1245)t m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) b(cid:1191)o m(cid:1201)t nào (cid:255)ó. Nhúng vào các vùng ch(cid:1261)a o (cid:264)(cid:831)c (cid:255)(cid:76)(cid:843)m Thay vì nhúng m(cid:1245)t bit thông tin vào m(cid:1245)t ph(cid:1195)n t(cid:1265) c(cid:1259)a (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a, ta nhúng (cid:80)(cid:1245)t bit thông tin vào m(cid:1245)t vùng c(cid:1259)a (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a. (cid:264)(cid:1223) làm (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u này, ta chia (cid:255)(cid:1237)i (cid:87)(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a thành nhi(cid:1221)u vùng nh(cid:1235), thông tin m(cid:1245)t bit trong vùng ch(cid:1261)a I (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xác (cid:255)(cid:1231)nh: ) 1] = = p 1 exp l m l m
(
)[ (
l c
2 ( ) (cid:230) (cid:246) - - (cid:231) (cid:247) Ł ł (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 37 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T (cid:47)(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hoá (quantization) và dithering o (cid:264)(cid:831)c (cid:255)(cid:76)(cid:843)m (cid:49)(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1259)a m(cid:1243)i pixel(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c d(cid:1269)(cid:3)(cid:255)oán theo n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1259)a các pixel lân c(cid:1201)n và có th(cid:1223) là hàm tuy(cid:1219)n tính hay không tuy(cid:1219)n tính. (cid:264)(cid:1245) khác bi(cid:1227)t gi(cid:1267)a các pixel(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c th(cid:1223) ) D =
i Q x
(
i x -
i 1 - hi(cid:1227)n thông qua công th(cid:1261)c: . (cid:264)(cid:1223) nhúng bit th(cid:1261) i c(cid:1259)a thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p m(cid:1201)t vào trong tín hi(cid:1227)u ch(cid:1261)a, ta s(cid:1217) tính (cid:168)i. N(cid:1219)u nó không phù h(cid:1255)p v(cid:1247)i (cid:179)(cid:69)(cid:1191)ng tính toán bí m(cid:1201)(cid:87)(cid:180), thì (cid:168)i s(cid:1217) thay th(cid:1219) (cid:168)j g(cid:1195)n nh(cid:1193)t mà t(cid:1189)i v(cid:1231) trí này bit k(cid:1219)t h(cid:1255)p b(cid:1205)ng v(cid:1247)i bit thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p m(cid:1201)t. (cid:179)(cid:37)(cid:1191)ng tính toán bí m(cid:1201)(cid:87)(cid:180)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o theo (cid:168)i -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 0 1 0 1 1 1 0 0 khoá k nh(cid:1205)m ch(cid:1229)(cid:3)(cid:255)(cid:1231)nh cách k(cid:1219)t h(cid:1255)p gi(cid:1267)a các bit trong thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p v(cid:1247)i (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a. (cid:37)(cid:811)ng 2 B(cid:811)ng tính toán m(cid:821)t. (Xem thêm ph(cid:1195)n 3.8) (cid:55)(cid:1201)n d(cid:1257)ng ph(cid:1195)n không gian d(cid:1133) th(cid:1263)a trong h(cid:1227) th(cid:1237)ng máy tính. o Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này t(cid:1201)n d(cid:1257)ng vùng không gian không s(cid:1265) d(cid:1257)ng trong máy (cid:255)(cid:1223) l(cid:1133)u thông tin. Ví d(cid:1257) nh(cid:1133) d(cid:1133)(cid:1247)i HDH Windows 95, các (cid:1241)(cid:3)(cid:255)(cid:429)a (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng theo FAT 16 không nén, và kích th(cid:1133)(cid:1247)c c(cid:1259)a các cluster là 32 KB có ngh(cid:429)a là n(cid:1219)u nh(cid:1133) m(cid:1245)t t(cid:1201)p tin ph(cid:1191)i (cid:79)(cid:1133)u ít nh(cid:1193)t 32 KB. N(cid:1219)u nh(cid:1133) t(cid:1201)p tin ch(cid:1229) có 1KB thì nó c(cid:458)ng ph(cid:1191)i thêm vào 31 KB tr(cid:1237)ng (cid:255)(cid:1223) có th(cid:1223) ch(cid:1261)a trong vùng 32 KB và nh(cid:1133) th(cid:1219) thì chúng ta hoàn toàn có th(cid:1223) l(cid:1133)u thông tin vào các vùng tr(cid:1237)ng này. Ngoài ra các kho(cid:1191)ng tr(cid:1237)ng khác c(cid:458)ng không (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dùng nh(cid:1133) header file c(cid:1259)a (cid:1191)nh hay âm thanh c(cid:458)ng có th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1201)n d(cid:1257)ng (cid:255)(cid:1223) l(cid:1133)u thông tin. • Các k(cid:1275) thu(cid:1201)t bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i trên mi(cid:1221)n Gi(cid:1247)i thi(cid:1227)u o Trong các h(cid:1227) th(cid:1237)ng (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u, thông tin m(cid:1201)t có th(cid:1223)(cid:3) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:1197)n trong các mi(cid:1221)n: mi(cid:1221)n th(cid:1249)i gian, mi(cid:1221)n t(cid:1195)n s(cid:1237), mi(cid:1221)n bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i. Tính b(cid:1221)n v(cid:1267)ng c(cid:1259)a các phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1237)i có th(cid:1223) (cid:86)(cid:1203)p x(cid:1219)p theo th(cid:1261) t(cid:1269) nh(cid:1133) sau: Th(cid:869)i gian (cid:148) T(cid:815)n s(cid:857)(cid:3)(cid:148) Bi(cid:839)n (cid:255)(cid:861)i (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 38 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1237)i trên mi(cid:1221)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ti(cid:1219)n hành b(cid:1205)ng cách d(cid:1193)u thông tin (cid:80)(cid:1201)t vào trong các vùng quan tr(cid:1233)ng c(cid:1259)a (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a nh(cid:1133) vùng nén, vùng xén, (cid:171). Vi(cid:1227)c này s(cid:1217) làm t(cid:259)ng tính b(cid:1221)n v(cid:1267)ng c(cid:1259)a thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p (cid:1197)n tr(cid:1133)(cid:1247)c các thao tác x(cid:1265) lý, (cid:255)(cid:1239)ng th(cid:1249)i không gây nghi ng(cid:1249) vì ít nh(cid:1189)y c(cid:1191)m v(cid:1247)i h(cid:1227) th(cid:1237)ng giác quan c(cid:1259)a ng(cid:1133)(cid:1249)i. Các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng trong các phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i trên mi(cid:1221)n bao g(cid:1239)m: phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Cosin r(cid:1249)i (cid:85)(cid:1189)c (DCT), bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Fourier r(cid:1249)i r(cid:1189)c (DFT), bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Wavelet r(cid:1249)i r(cid:1189)c (DWT),.... (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên mi(cid:1221)n bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i o (cid:57)(cid:1247)i các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp d(cid:1189)ng LSB nh(cid:1133) trên, ta có th(cid:1223) nhúng thông tin d(cid:1225) dàng, nh(cid:1133)ng chúng r(cid:1193)t d(cid:1225) b(cid:1231) phá v(cid:1253) khi có nh(cid:1267)ng thay (cid:255)(cid:1241)i nh(cid:1235). Có m(cid:1245)t (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1133)u ý t(cid:1263) r(cid:1193)t s(cid:1247)m khi phát tri(cid:1223)n các h(cid:1227) th(cid:1237)ng Steganography là thông tin nhúng trong các tín hi(cid:1227)u trên mi(cid:1221)n t(cid:1195)n s(cid:1237) s(cid:1217) b(cid:1221)n v(cid:1267)ng h(cid:1131)n thông tin (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhúng trên mi(cid:1221)n th(cid:1249)i gian. H(cid:1195)u h(cid:1219)t các h(cid:1227) th(cid:1237)ng Steganography b(cid:1221)n v(cid:1267)ng ngày nay (cid:255)(cid:1221)u th(cid:1269)c hi(cid:1227)n trên m(cid:1245)t mi(cid:1221)n bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i nào (cid:255)ó. Các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i theo mi(cid:1221)n d(cid:1193)u thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p vào trong các vùng có ý ngh(cid:429)a, sao cho các vùng (cid:255)ó có th(cid:1223) b(cid:1221)n v(cid:1267)ng h(cid:1131)n so v(cid:1247)i LSB tr(cid:1133)(cid:1247)c các t(cid:1193)n công nh(cid:1133): nén, xén, và m(cid:1245)t vài phép x(cid:1265) lý khác. Tuy nhiên, song song v(cid:1247)i tính b(cid:1221)n v(cid:1267)ng (cid:255)ó, ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này c(cid:458)ng ph(cid:1191)i (cid:255)(cid:1191)m b(cid:1191)o tính vô hình. Có r(cid:1193)t nhi(cid:1221)u ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i mi(cid:1221)n, trong (cid:255)ó có m(cid:1245)t s(cid:1237) ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp s(cid:1265) d(cid:1257)ng phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Cosine r(cid:1249)i r(cid:1189)c (DCT) [27-29] (cid:255)(cid:1223) nhúng thông tin vào (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a, m(cid:1245)t s(cid:1237) khác thì s(cid:1265) d(cid:1257)ng các phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Wavelet. Các phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i này có th(cid:1223) áp d(cid:1257)ng trên toàn b(cid:1245)(cid:3)(cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a[27], hay t(cid:1263)ng block(cid:3) (cid:1191)nh riêng l(cid:1215). Tuy nhiên, ph(cid:1191)i có s(cid:1269) cân b(cid:1205)ng gi(cid:1267)a s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng thông tin (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhúng vào (cid:1191)nh và (cid:255)(cid:1245) b(cid:1221)n v(cid:1267)ng c(cid:1259)a nó. Tr(cid:1133)(cid:1247)c khi tìm hi(cid:1223)u m(cid:1245)t s(cid:1237) ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp, ta cùng xem l(cid:1189)i các phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Cosine và Fourier, ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này có th(cid:1223) dùng (cid:255)(cid:1223) ánh x(cid:1189) m(cid:1245)t tính hi(cid:1227)u sang mi(cid:1221)n t(cid:1195)n N 1 = = S k
( ) F s
{ } S n ( ) exp( ) = in k
2
N n 0 i = - 1 (cid:86)(cid:1237). Phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Fourier r(cid:1249)i r(cid:1189)c (DFT) c(cid:1259)a m(cid:1245)t dãy s có chi(cid:1221)u dài N(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1231)nh ngh(cid:429)a: - p - (cid:229) là (cid:255)(cid:1131)n v(cid:1231)(cid:3)(cid:1191)o. Phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Fourier ng(cid:1133)(cid:1255)c nh(cid:1133) sau: trong (cid:255)ó (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 39 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T N 1 = s k
( ) 1
F S
{ } S n ( ) exp( ) = (cid:229) = in k
2
N n 0 - p - N + (cid:48)(cid:1245)t phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i r(cid:1193)t m(cid:1189)nh khác là phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i cosine r(cid:1249)i r(cid:1189)c (DCT): (2 j = ( ) =
{ }
S k D s ( ) cos
s j = ( )
C k
2 2 )
i k
N 0 j N + p (cid:230) (cid:246) (cid:229) (cid:231) (cid:247) Ł ł (2 j = = ( )
s k 1
{ }
D s ( ) cos
s j = ( )
C j
2 2 )
i k
N 0 j C u = ( ) 1/ 2 p (cid:230) (cid:246) - (cid:229) (cid:231) (cid:247) Ł ł n(cid:1219)u u = 0, ng(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1189)i C(u) = 1. trong (cid:255)ó DCT có (cid:1133)u (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m D{s} là m(cid:1245)t dãy s(cid:1237) th(cid:1269)c. Trong x(cid:1265) lý (cid:1191)nh, các phép DCT dùng 1 1 N N + + 1) 1) v = ) cos cos ( , )
S u v ( )
( )
C u C v ( ,
s x y = = (2
2 2
N (2
u x
2
N x
N 0 0 x y cho hai chi(cid:1221)u: - - p p (cid:230) (cid:246) (cid:230) (cid:246) (cid:229) (cid:229) (cid:231) (cid:247) (cid:231) (cid:247) Ł ł Ł ł N N 1 1 + + 1) 1) v = C u C v S u v s u v
( , ) ( ) ( , ) cos ( ) cos = = 2
N x
N (2
u x
N
2 (2
2 x y 0 0 - - p p (cid:230) (cid:246) (cid:230) (cid:246) (cid:229) (cid:229) (cid:231) (cid:247) (cid:231) (cid:247) Ł ł Ł ł • Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp mã hoá pha Nh(cid:1133) trong ph(cid:1195)n gi(cid:1247)i thi(cid:1227)u, h(cid:1227) thính giác ng(cid:1133)(cid:1249)i (HAS) r(cid:1193)t nh(cid:1189)y c(cid:1191)m trong mi(cid:1221)n th(cid:1249)i gian nên r(cid:1193)t d(cid:1225) phát hi(cid:1227)n ra nh(cid:1267)ng thay (cid:255)(cid:1241)i nh(cid:1235)(cid:3)(cid:255)(cid:1219)n 1/10 tri(cid:1227)u. Tuy th(cid:1219) Moore [33] (cid:70)(cid:458)ng (cid:255)ã ch(cid:1261)ng minh (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c r(cid:1205)ng HAS l(cid:1189)i ít nh(cid:1189)y v(cid:1247)i các thay (cid:255)(cid:1241)i pha, và (cid:255)(cid:1211)c tính này (cid:255)ã (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c khai thác trong các h(cid:1227) th(cid:1237)ng nén âm thanh s(cid:1237). Trong mã hoá pha, m(cid:1243)i d(cid:1267) li(cid:1227)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c coi là m(cid:1245)t d(cid:1231)ch pha (phase shift) trong ph(cid:1241) pha c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u sóng mang. Xét tín hi(cid:1227)u sóng mang c, c(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chia thành N ph(cid:1195)n nh(cid:1235), (cid:80)(cid:1243)i ph(cid:1195)n ci(n) có chi(cid:1221)u dài là l(m).Áp d(cid:1257)ng phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Fourier. 2 = + k k A k
( )
i F c
Re[ { }( )]
i 2
F c
Im[ { }( )]
i (cid:264)(cid:1245) l(cid:1247)n tín hi(cid:1227)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c khai tri(cid:1223)n d(cid:1133)(cid:1247)i d(cid:1189)ng Fourier: Và ma tr(cid:1201)n (cid:255)(cid:1245) l(cid:1247)n pha có các ph(cid:1197)n t(cid:1265) nh(cid:1133) sau: =
( )
k arctan i k
k Im[ { }( )]
F c
i
F c
Re[ { }( )]
i j Quá trình nhúng s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)a thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p m(cid:1201)t vào (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n tín hi(cid:1227)u (cid:255)(cid:1195)u tiên tho(cid:1191): (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 40 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T = 0 / 2 = (cid:237) k
( ) 1 = / 2
+ p (cid:236) j - p (cid:238) k
( ) m
k
=
m
k
k
( ) k
( ) k
( )] 2 0 0 = [
+ - j j j j k
( ) k
( ) 1
[ k
( ) k
( )] N N N N 1 1 - j j j j - - = + Và ma tr(cid:1201)n pha m(cid:1247)i s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o ra theo công th(cid:1261)c sau k
( ) k
( ) [ k
( ) k
( )] 1 0 0 = j j j j - k
( ) k
( ) 1
+
[ k
( ) k
( )] N N N N 1 1 j j j j - - - 1( )k 2( )k j j Bên nh(cid:1201)n s(cid:1217) ma tr(cid:1201)n pha m(cid:1247)i , ma tr(cid:1201)n g(cid:1237)c và (cid:255)(cid:1245) l(cid:1247)n thông qua phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Fourier ng(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1223) l(cid:1193)y thông tin. • Echo (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u b(cid:1205)ng ti(cid:1219)ng vang là (cid:1197)n thông tin trong m(cid:1245)t tín hi(cid:1227)u r(cid:1249)i r(cid:1189)c f(t) b(cid:1205)ng = + cách thêm ti(cid:1219)ng vang f(t – (cid:507)t) vào tính hi(cid:1227)u ch(cid:1261)a c(t): c t
( ) f t
( ) f t
( t ) a - D Thông tin (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c mã hóa thành các tín hi(cid:1227)u b(cid:1205)ng cách hi(cid:1227)u ch(cid:1229)nh kho(cid:1191)ng th(cid:1249)i gian d(cid:1263)ng (cid:507)t gi(cid:1267)a tín hi(cid:1227)u phát và ti(cid:1219)ng vang. Trong b(cid:1133)(cid:1247)c mã hóa, ng(cid:1133)(cid:1249)i g(cid:1251)i có th(cid:1223) các giá tr(cid:1231) (cid:507)t và (cid:507)t’; t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:1261)ng v(cid:1247)i các bit (cid:179)(cid:19)(cid:180) ho(cid:1211)c (cid:179)(cid:20)(cid:180)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhúng. Các giá tr(cid:1231) này (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ch(cid:1233)n sao cho tín hi(cid:1227)u echo không gây ra b(cid:1193)t k(cid:484) s(cid:1269) nghi ng(cid:1249) nào cho ng(cid:1133)(cid:1249)i nghe. • (cid:1196)n thông tin d(cid:1269)a trên tr(cid:1191)i ph(cid:1241) (Xin xem ph(cid:1195)n 3.7) • (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u d(cid:1269)a trên th(cid:1237)ng kê Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này ti(cid:1219)n hành b(cid:1205)ng cách chia tín hi(cid:1227)u ch(cid:1261)a thành l(m) block r(cid:1249)i (cid:85)(cid:1189)c nhau. M(cid:1243)i bit thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p mi (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chèn vào block th(cid:1261) i b(cid:1205)ng cách thay th(cid:1219) 1 vào Bi (cid:81)(cid:1219)u nh(cid:1133) mi =1, ng(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1189)i, Bi không thay (cid:255)(cid:1237)i trong quá trình nhúng. Thông tin c(cid:1259)a m(cid:1245)t bit nào (cid:255)ó s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xác (cid:255)(cid:1231)nh thông qua hàm ki(cid:1223)m tra, hàm này có vai trò phân bi(cid:1227)t các block (cid:255)ã b(cid:1231) ch(cid:1229)nh s(cid:1265)a so v(cid:1247)i block nguyên thu(cid:1273): f(Bi) = 1 n(cid:1219)u Bi b(cid:1231) ch(cid:1229)nh s(cid:1265)a trong quá trình nhúng. f(Bi) = 0 ng(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1189)i. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 41 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T (cid:57)(cid:1193)n (cid:255)(cid:1221) khó kh(cid:259)n và ch(cid:1259) y(cid:1219)u nh(cid:1193)t c(cid:1259)a ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này (cid:255)ó là làm sao có th(cid:1223) xác (cid:255)(cid:1231)nh (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c hàm f. Trong th(cid:1269)c t(cid:1219), ng(cid:1133)(cid:1249)i ta (cid:255)ã ti(cid:1219)n hành b(cid:1205)ng cách th(cid:1263)a nh(cid:1201)n m(cid:1245)t công th(cid:1261)c h(Bi) và công th(cid:1261)c này ph(cid:1257) thu(cid:1245)c vào m(cid:1245)t vài ph(cid:1195)n t(cid:1265) có trong block Bi (tr(cid:1133)(cid:1247)c khi nhúng). Sau (cid:255)ó chúng ta có th(cid:1223) s(cid:1265) d(cid:1257)ng m(cid:1245)t hàm chu(cid:1197)n hoá (cid:255)(cid:1223) ki(cid:1223)m tra li(cid:1227)u h(Bi) tho(cid:1191) (cid:255)(cid:76)(cid:1221)n ki(cid:1227)n l(cid:1247)n h(cid:1131)n hay b(cid:1205)ng m(cid:1245)t giá tr(cid:1231) ch(cid:1229)(cid:3)(cid:255)(cid:1231)nh tr(cid:1133)(cid:1247)c nào (cid:255)ó hay không. K(cid:1275) thu(cid:1201)t (cid:1197)n (cid:71)(cid:1267) li(cid:1227)u theo ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp th(cid:1237)ng kê r(cid:1193)t khó th(cid:1269)c hi(cid:1227)n trong nhi(cid:1221)u tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p do khó xác (cid:255)(cid:1231)nh hàm h(Bi) cho phù h(cid:1255)p. • (cid:39)(cid:1269)a trên k(cid:1275) thu(cid:1201)t làm méo Các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp s(cid:1265) d(cid:1257)ng k(cid:1275) thu(cid:1201)t này th(cid:1133)(cid:1249)ng ít (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng trong th(cid:1269)c t(cid:1219) b(cid:1251)i (cid:79)(cid:1217) chúng c(cid:1195)n thông tin (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng g(cid:1237)c. Bên nh(cid:1201)n s(cid:1217) ti(cid:1219)n hành so sánh trên hai (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng này (cid:255)(cid:1223) tìm ra s(cid:1269) khác bi(cid:1227)t (cid:255)ây (cid:70)(cid:458)ng là thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p c(cid:1195)n truy(cid:1221)n t(cid:1191)i. (cid:49)(cid:1219)u nh(cid:1133) k(cid:1215) t(cid:1193)n công nghi ng(cid:1249) và th(cid:1269)c hi(cid:1227)n phá ho(cid:1189)i, thì ch(cid:1229) c(cid:1195)n m(cid:1245)t hi(cid:1227)u ch(cid:1229)nh nh(cid:1235) trên các (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a c(cid:458)ng làm cho quá trình rút trích bên phía ng(cid:1133)(cid:1249)i nh(cid:1201)n th(cid:1193)t (cid:69)(cid:1189)i. Nguy hi(cid:1223)m h(cid:1131)n, tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p không s(cid:1265) d(cid:1257)ng khoá, khi (cid:255)ó k(cid:1215) t(cid:1193)n công hoàn toàn có th(cid:1223) l(cid:1193)y (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c thông tin m(cid:1201)t. (cid:264)(cid:1237)i v(cid:1247)i các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp d(cid:1269)a trên (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng t(cid:1201)p tin v(cid:259)n b(cid:1191)n, Maxemchuk (cid:255)ã (cid:255)(cid:1133)a ra m(cid:1245)t s(cid:1237) ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp áp d(cid:1257)ng trong các h(cid:1227) th(cid:1237)ng Steganography b(cid:1205)ng cách thay (cid:255)(cid:1241)i kho(cid:1191)ng cách gi(cid:1267)a các dòng hay gi(cid:1267)a các t(cid:1263), in nghiêng, in (cid:255)(cid:1201)m, t(cid:1263)(cid:3)(cid:255)(cid:1195)u câu, th(cid:1261) t(cid:1269) (cid:70)(cid:1259)a ký t(cid:1269) trong t(cid:1263)(cid:15)(cid:171).Tuy nhiên b(cid:1193)t k(cid:484) h(cid:1227) th(cid:1237)ng Stegonography nào s(cid:1265) d(cid:1257)ng các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp d(cid:1269)a trên k(cid:1275) thu(cid:1201)t này (cid:255)(cid:1221)u có kh(cid:1191) n(cid:259)ng b(cid:1231) th(cid:1193)t b(cid:1189)i, thông tin m(cid:1201)t s(cid:1217) b(cid:1231) h(cid:1133) khi có b(cid:1193)t k(cid:484) thao tác ch(cid:1229)nh s(cid:1265)a, hay (cid:255)(cid:1241)i (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng nào. Ngoài ra ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này (cid:70)(cid:458)ng m(cid:1251) r(cid:1245)ng cho các (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng khác nh(cid:1133) XML, HTML, VML, b(cid:1205)ng cách t(cid:1201)n d(cid:1257)ng v(cid:1231) trí, kho(cid:1191)ng cách c(cid:1259)a các th(cid:1215) (tag). (cid:46)(cid:1275) thu(cid:1201)t này (cid:255)em l(cid:1189)i hi(cid:1227)u qu(cid:1191) t(cid:1237)t h(cid:1131)n khi ti(cid:1219)n hành trên (cid:1191)nh s(cid:1237). (cid:264)(cid:1195)u tiên bên (cid:74)(cid:1251)i ch(cid:1233)n l(m) pixel khác nhau trong (cid:1191)nh ch(cid:1261)a làm các pixel ch(cid:1261)a thông tin m(cid:1201)t. (cid:264)(cid:1223) nhúng bit (cid:181)(cid:20)(cid:182) vào m(cid:1245)t pixel thì bên g(cid:1251)i có th(cid:1223) t(cid:259)ng hay gi(cid:1191)m giá tr(cid:1231) c(cid:1259)a pixel(cid:3)(cid:255)ó (cid:255)i m(cid:1245)t kho(cid:1191)ng (cid:168)x và không thay (cid:255)(cid:1241)i giá tr(cid:1231) c(cid:1259)a pixel n(cid:1219)u nhúng bit (cid:181)(cid:19)(cid:182). (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 42 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T • Các k(cid:1275) thu(cid:1201)t t(cid:1189)o Cover Các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp nhúng (cid:255)(cid:1221) c(cid:1201)p (cid:1251) trên (cid:255)(cid:1221)u có chung (cid:255)(cid:1211)c (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m là các (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng nhúng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ch(cid:1229)(cid:3)(cid:255)(cid:1231)nh tr(cid:1133)(cid:1247)c. Ph(cid:1195)n này xin gi(cid:1247)i thi(cid:1227)u m(cid:1245)t vài (cid:1261)ng d(cid:1257)ng nhúng, trong (cid:255)ó (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o riêng cho t(cid:1263)ng m(cid:1257)c (cid:255)ích. (cid:264)(cid:1211)c tr(cid:1133)ng c(cid:1259)a các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp s(cid:1265) (cid:71)(cid:1257)ng k(cid:1275) thu(cid:1201)t này là d(cid:1269)a trên (cid:255)(cid:1211)c tính c(cid:1259)a thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p m(cid:1201)t (cid:255)(cid:1223) t(cid:1189)o ra (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a nó. Các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp d(cid:1189)ng này thì thông tin c(cid:1259)a (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a không quan tr(cid:1233)ng, mi(cid:1225)n sao nó có th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)em l(cid:1189)i (cid:255)(cid:1245) an toàn cao nh(cid:1193)t cho thông tin m(cid:1201)t. Watermark là m(cid:1245)t bi(cid:1223)u t(cid:1133)(cid:1255)ng hay là m(cid:1245)t (cid:1191)nh (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nh(cid:1201)n bi(cid:1219)t b(cid:1205)ng cách (cid:255)(cid:1223) d(cid:1133)(cid:1247)i ánh sáng thì nó s(cid:1217) n(cid:1241)i rõ h(cid:1131)n. Tr(cid:1133)(cid:1247)c (cid:255)ây, m(cid:1245)t Watermark có th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o b(cid:1205)ng n(cid:1133)(cid:1247)c ho(cid:1211)c các hình ch(cid:1189)m tr(cid:1243). Khi ngành công nghi(cid:1227)p s(cid:1237) hóa phát tri(cid:1223)n, (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng c(cid:1259)a m(cid:1245)t Watermark (cid:255)ã tr(cid:1251) nên phong phú h(cid:1131)n. Watermark s(cid:1237) ra (cid:255)(cid:1249)i, Watermark (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nh(cid:1203)c t(cid:1247)i nh(cid:1133) là Watermark trên tín hi(cid:1227)u s(cid:1237). Watermark s(cid:1237) là m(cid:1245)t t(cid:1201)p các bit (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhúng vào m(cid:1245)t (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a nh(cid:1205)m xác (cid:255)(cid:1231)nh thông tin v(cid:1221) ngu(cid:1239)n g(cid:1237)c hay thông tin v(cid:1221) các b(cid:1191)n sao h(cid:1255)p l(cid:1227). Thao tác (cid:255)(cid:1133)a Watermark vào trong tín hi(cid:1227)u ch(cid:1261)a (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i là Watermarking s(cid:1237). Có th(cid:1223) xem Watermarking s(cid:1237) là m(cid:1245)t hình th(cid:1261)c c(cid:1259)a Steganography mà trong (cid:255)ó ng(cid:1133)(cid:1249)i dùng cu(cid:1237)i không c(cid:1195)n quan tâm t(cid:1247)i các thông tin (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:1197)n. Ví d(cid:1257):(cid:3)(cid:255)(cid:1133)a m(cid:1245)t Watermark s(cid:1237) vào trong b(cid:1191)n sao (cid:255)(cid:1195)u tiên c(cid:1259)a m(cid:1245)t (cid:255)(cid:429)a CD hay DVD, thì t(cid:1193)t c(cid:1191) các b(cid:1191)n sao sau này (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o t(cid:1263)(cid:3)(cid:255)(cid:429)a (cid:255)ó s(cid:1217) là (cid:255)(cid:1231)nh danh duy nh(cid:1193)t. (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u này có ngh(cid:429)a n(cid:1219)u nh(cid:1133) m(cid:1245)t ng(cid:1133)(cid:1249)i s(cid:1191)n xu(cid:1193)t và phân ph(cid:1237)i h(cid:1255)p l(cid:1227) (t(cid:1261)c có (cid:255)(cid:1259) gi(cid:1193)y phép) có th(cid:1223) bi(cid:1219)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tung tích c(cid:1259)a các b(cid:1191)n sao chép thông qua d(cid:1193)u v(cid:1219)t mà Wtermark (cid:255)(cid:1223) l(cid:1189)i. Nhi(cid:1227)m v(cid:1257) c(cid:1259)a các nhà pháp tri(cid:1223)n Watermark là tìm cách (cid:255)(cid:1133)a Watermark vào (cid:255)(cid:1237)i (cid:87)(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a mà không (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng t(cid:1247)i ch(cid:1193)t l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1191)m nh(cid:1201)n Chính vì (cid:1261)ng du(cid:1257)ng Watermarking trên text r(cid:1193)t khó th(cid:1269)c hi(cid:1227)n, trong khi (cid:255)ó hoàn toàn có th(cid:1223) làm v(cid:1247)i các các tín hi(cid:1227)u (cid:1191)nh, âm thanh hay video. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 43 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Watermarking trên gi(cid:1193)y xu(cid:1193)t hi(cid:1227)n trong các tác ph(cid:1197)m ngh(cid:1227) thu(cid:1201)t làm gi(cid:1193)y th(cid:1259) công cách (cid:255)ây kho(cid:1191)ng 700 n(cid:259)m. Lo(cid:1189)i gi(cid:1193)y có Watermark c(cid:1241) nh(cid:1193)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tìm th(cid:1193)y vào nh(cid:1267)ng n(cid:259)m 1292 và nguyên b(cid:1191)n c(cid:1259)a nó là t(cid:1263) m(cid:1245)t th(cid:1231) tr(cid:1193)n Fabriano (cid:1251) Ý (cid:255)ã (cid:255)óng m(cid:1245)t vai trò r(cid:1193)t l(cid:1247)n (cid:255)(cid:1237)i v(cid:1247)i s(cid:1269) ti(cid:1219)n hóa c(cid:1259)a công nghi(cid:1227)p s(cid:1191)n xu(cid:1193)t gi(cid:1193)y. Cu(cid:1237)i th(cid:1219) k(cid:1273) 13, có kho(cid:1191)ng 40 nhà máy gi(cid:1193)y c(cid:1189)nh tranh nhau (cid:1251) vùng Fabriano và s(cid:1191)n xu(cid:1193)t gi(cid:1193)y v(cid:1247)i nhi(cid:1221)u m(cid:1199)u, ch(cid:1193)t (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng, và giá thành khác nhau. Vào th(cid:1249)i (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m (cid:255)ó các nhà máy gi(cid:1193)y s(cid:1191)n xu(cid:1193)t gi(cid:1193)y thô (cid:89)(cid:1247)i b(cid:1221) m(cid:1211)t nhám không (cid:255)(cid:1223) vi(cid:1219)t lên (cid:255)ó. Nguyên li(cid:1227)u gi(cid:1193)y thô này (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1133)a (cid:255)(cid:1219)n các th(cid:1255) th(cid:1259) công (cid:255)(cid:1223) cho h(cid:1233) làm nh(cid:1209)n m(cid:1211)t gi(cid:1193)y b(cid:1205)ng cách dùng các công c(cid:1257) thô s(cid:1131) nh(cid:1133)(cid:3)(cid:255)á, nh(cid:1249) (cid:255)ó mà có th(cid:1223) vi(cid:1219)t lên gi(cid:1193)y (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c. Gi(cid:1193)y sau khi (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c làm nh(cid:1209)n sau (cid:255)ó (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c bán cho các th(cid:1133)(cid:1131)ng gia, t(cid:1263)(cid:3)(cid:255)ó gi(cid:1193)y (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tích tr(cid:1267) trong các kho l(cid:1247)n và bán cho ng(cid:1133)(cid:1249)i s(cid:1265) d(cid:1257)ng. C(cid:1189)nh tranh di(cid:1225)n ra kh(cid:1237)c li(cid:1227)t không ch(cid:1229) gi(cid:1267)a các nhà máy gi(cid:1193)y mà còn gi(cid:1267)a các th(cid:1255) th(cid:1259) công và th(cid:1133)(cid:1131)ng gia và th(cid:1201)t khó (cid:255)(cid:1223) m(cid:1245)t cá nhân hay t(cid:1241) ch(cid:1261)c duy trì lo(cid:1189)i gi(cid:1193)y ch(cid:1193)t l(cid:1133)(cid:1255)ng mà mình th(cid:1133)(cid:1249)ng s(cid:1265) d(cid:1257)ng. Vào th(cid:1249)i (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m này, Watermarking (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xem là m(cid:1245)t ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp h(cid:1267)u hi(cid:1227)u (cid:255)(cid:1223) lo(cid:1189)i b(cid:1235) kh(cid:1191) n(cid:259)ng nh(cid:1195)m l(cid:1199)n c(cid:1259)a ng(cid:1133)(cid:1249)i dùng. Sau khi Watermarking xu(cid:1193)t hi(cid:1227)n, nó (cid:255)ã lan (cid:85)(cid:1245)ng ra kh(cid:1203)p n(cid:1133)(cid:1247)c Ý và trên c(cid:1191) Châu Âu m(cid:1211)c dù lúc (cid:255)(cid:1195)u nó (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dùng (cid:255)(cid:1223) xác (cid:255)(cid:1231)nh nhãn hi(cid:1227)u c(cid:1259)a gi(cid:1193)y hay c(cid:1259)a nhà máy gi(cid:1193)y, sau (cid:255)ó Watermarking không ch(cid:1229)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dùng (cid:255)(cid:1223) xác (cid:255)(cid:1231)nh chu(cid:1197)n, ch(cid:1193)t l(cid:1133)(cid:1255)ng và (cid:255)(cid:1245) b(cid:1221)n c(cid:1259)a gi(cid:1193)y mà còn dùng (cid:255)(cid:1223) làm c(cid:1131) s(cid:1251) cho vi(cid:1227)c xác nh(cid:1201)n gi(cid:1193)y thu(cid:1245)c quy(cid:1221)n s(cid:1251) h(cid:1267)u c(cid:1259)a nhà máy nào. M(cid:1245)t ví d(cid:1257) minh h(cid:1233)a s(cid:1261)c m(cid:1189)nh trong lu(cid:1201)t pháp c(cid:1259)a Watermarking là tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p x(cid:1191)y ra vào n(cid:259)m 1887[72]. Hình 12 Watermark trên gi(cid:813)y c(cid:861) nh(cid:813)t (cid:255)(cid:753)(cid:875)c tìm th(cid:813)y (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 44 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Watermark (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tìm th(cid:1193)y trong hai lá th(cid:1133) [72] (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xem là v(cid:1201)t ch(cid:1261)ng ch(cid:1261)ng minh (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c các lá th(cid:1133)(cid:3)(cid:255)ã có t(cid:1263) tr(cid:1133)(cid:1247)c (cid:255)ã làm cho n(cid:1245)i các suy s(cid:1257)p và k(cid:1219)t c(cid:1257)c là s(cid:1269) bãi nhi(cid:1227)m c(cid:1259)a t(cid:1241)ng th(cid:1237)ng Grévy. (cid:46)(cid:1275) thu(cid:1201)t Watermarking trên Multimedia (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c bi(cid:1219)t (cid:255)(cid:1219)n (cid:255)(cid:1195)u tiên vào n(cid:259)m 1979. Tuy nhiên mãi 1990 thì k(cid:1275) thu(cid:1201)t này m(cid:1247)i th(cid:1201)t s(cid:1269)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c quan tâm r(cid:1245)ng rãi trên toàn th(cid:1219) gi(cid:1247)i. (cid:39)(cid:1269)a vào các tính ch(cid:1193)t khác nhau, có th(cid:1223) chia các k(cid:1275) thu(cid:1201)t có trong Watermarking thành các nhóm nh(cid:1133) sau: Mô hình Cách phân lo(cid:1189)i này d(cid:1269)a trên kh(cid:1191) c(cid:1259)a ng(cid:1133)(cid:1249)i (cid:255)(cid:1237)i tr(cid:1133)(cid:1247)c các thay (cid:255)(cid:1237)i trên (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng sau khi nhúng. Có th(cid:1223) phân thành hai lo(cid:1189)i chính là: Watermarking h(cid:1267)u hình và Watermarking vô hình. Hình 13 Phân lo(cid:809)i Watermarking theo B.Pflizmann Phân tích (cid:264)(cid:1237)i v(cid:1247)i các (cid:1261)ng d(cid:1257)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c x(cid:1219)p vào lo(cid:1189)i Watermarking h(cid:1267)u hình (hay còng g(cid:1233)i là visible/perceptible Watermarking) thì ng(cid:1133)(cid:1249)i dùng cu(cid:1237)i có kh(cid:1191) n(cid:259)ng n(cid:259)ng nhìn th(cid:1193)y thông tin m(cid:1201)t. Thông th(cid:1133)(cid:1249)ng các (cid:1261)ng d(cid:1257)ng lo(cid:1189)i này s(cid:1265) d(cid:1257)ng m(cid:1245)t logo làm thông tin (cid:80)(cid:1201)t và m(cid:1257)c (cid:255)ích s(cid:1265) d(cid:1257)ng (cid:255)(cid:1223) ch(cid:1237)ng gi(cid:1191) m(cid:1189)o. Ví nh(cid:1133) nh(cid:1133) chèn logo vào (cid:1191)nh: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 45 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Hình 14 Nhúng logo vào (cid:811)nh. (cid:48)(cid:1245)t trong nh(cid:1267)ng (cid:1261)ng d(cid:1257)ng rõ ràng nh(cid:1193)t c(cid:1259)a h(cid:1133)(cid:1247)ng phát tri(cid:1223)n này là nhúng logo vào ti(cid:1221)n. Hình 15 Nhúng logo vào ti(cid:841)n gi(cid:813)y. (cid:57)(cid:1247)i các (cid:1261)ng d(cid:1257)ng theo h(cid:1133)(cid:1247)ng Watermarking vô hình, thì ng(cid:1133)(cid:1249)i dùng cu(cid:1237)i không th(cid:1223) bi(cid:1219)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c m(cid:1193)t c(cid:1261) thông tin nào v(cid:1221)(cid:3)(cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhúng. Các (cid:1261)ng d(cid:1257)ng lo(cid:1189)i này th(cid:1133)(cid:1249)ng là b(cid:1191)o v(cid:1227) quy(cid:1221)n tác gi(cid:1191), b(cid:1191)o v(cid:1227) quy(cid:1221)n s(cid:1251) h(cid:1267)u trí tu(cid:1227). Thông tin (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhúng th(cid:1133)(cid:1249)ng là logo hay (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n v(cid:259)n b(cid:1191)n. Ví d(cid:1257): Hình 16 Nhúng logo vào (cid:811)nh (cid:48)(cid:1245)t vài l(cid:1133)u ý trong v(cid:1193)n (cid:255)(cid:1221) dùng thu(cid:1201)t ng(cid:1267). C(cid:1257) th(cid:1223) nh(cid:1133) sau: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 46 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T • (cid:264)(cid:1237)i v(cid:1247)i (cid:1191)nh hay video s(cid:1265) d(cid:1257)ng thu(cid:1201)t ng(cid:1267) Visible/Invisible Watermarking.
• (cid:264)(cid:1237)i âm thanh s(cid:1265) d(cid:1257)ng thu(cid:1201)t ng(cid:1267) Perceptible/Imperceptible Watermarking. Mô hình (cid:264)ây là cách phân lo(cid:1189)i d(cid:1269)a vào kh(cid:1191) n(cid:259)ng ch(cid:1237)ng t(cid:1193)n công c(cid:1259)a k(cid:1275) thu(cid:1201)t Watermarking. Theo cách phân lo(cid:1189)i này thì m(cid:1245)t h(cid:1227) th(cid:1237)ng Watermarking có th(cid:1223) chia thành ba lo(cid:1189)i nh(cid:1133) sau: Hình 17 Phân lo(cid:809)i Watermarking theo kh(cid:811) n(cid:259)ng ch(cid:857)ng ch(cid:851)u t(cid:813)n công. Phân tích Watermark (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhúng theo các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp Robust Watermarking r(cid:1193)t khó b(cid:1231) phá hu(cid:1273). Thông th(cid:1133)(cid:1249)ng Robust Watermarking (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng trong tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p thông tin (cid:80)(cid:1201)t là thông tin r(cid:1193)t quan tr(cid:1233)ng không th(cid:1223) ti(cid:1219)t l(cid:1245), ch(cid:1229) tác gi(cid:1191) m(cid:1247)i bi(cid:1219)t chính xác thông tin gì (cid:255)ang (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhúng vào trong tác ph(cid:1197)m c(cid:1259)a h(cid:1233). D(cid:1189)ng (cid:1261)ng d(cid:1257)ng này th(cid:1133)(cid:1249)ng th(cid:1193)y trong các tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p b(cid:1191)o v(cid:1227) quy(cid:1221)n s(cid:1251) h(cid:1267)u trí tu(cid:1227). Fragile Watermarking th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng trong các (cid:1261)ng d(cid:1257)ng b(cid:1191)o v(cid:1227) n(cid:1245)i dung. B(cid:1193)t c(cid:1261) s(cid:1269) thay (cid:255)(cid:1241)i nh(cid:1235) nào c(cid:458)ng d(cid:1199)n t(cid:1247)i s(cid:1269) phá hu(cid:1273) hoàn toàn Watermark. Ngoài (cid:80)(cid:1257)c (cid:255)ích xác th(cid:1269)c n(cid:1245)i dung thì m(cid:1245)t (cid:1261)ng d(cid:1257)ng m(cid:1247)i trong Fragile Watermarking là phát hi(cid:1227)n l(cid:1243)i trong quá trình truy(cid:1221)n nh(cid:1205)m (cid:255)ánh giá hi(cid:1227)u qu(cid:1191) truy(cid:1221)n t(cid:1191)i d(cid:1267) li(cid:1227)u. Watermark trong h(cid:1227) th(cid:1237)ng Semi- fragile Watermarking s(cid:1217) không b(cid:1231)(cid:3)(cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng tr(cid:1133)(cid:1247)c các t(cid:1193)n công phù h(cid:1255)p và s(cid:1217) b(cid:1231) phá hu(cid:1273) n(cid:1219)u (cid:255)(cid:1193)y là các t(cid:1193)n công không h(cid:1255)p l(cid:1227). Ch(cid:1207)ng h(cid:1189)n nh(cid:1133) trong (cid:1261)ng d(cid:1257)ng xác th(cid:1269)c n(cid:1245)i dung, các (cid:1191)nh (cid:255)ã (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c Watermark có th(cid:1223) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c phân ph(cid:1237)i trong khi v(cid:1199)n có th(cid:1223) xác nh(cid:1201)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c quy(cid:1221)n tác gi(cid:1191). (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 47 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Mô hình (cid:38)(cid:259)n c(cid:1261) vào thu(cid:1245)c tính rút trích, ng(cid:1133)(cid:1249)i ta chia m(cid:1245)t h(cid:1227) th(cid:1237)ng Watermarking thành Watermarking Nonblind
watermarking Semiblind
watermarking Blind
watermarking ba lo(cid:1189)i theo mô hình sau: Hình 18 Phân lo(cid:809)i theo (cid:255)(cid:831)c tính rút. Phân tích Nonblind Watermarking: s(cid:1265) d(cid:1257)ng thông tin (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a và thông tin thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p m(cid:1201)t trong quá trình rút trích. (cid:1260)ng d(cid:1257)ng này (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng trong các tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p xác th(cid:1269)c m(cid:1245)t (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng có ch(cid:1261)a thông tin m(cid:1201)t xác (cid:255)(cid:1231)nh nào (cid:255)ó hay không. Mô hình rút Khóa (K) Thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p m(cid:1201)t (M) Có hay không có
Watermark (cid:264)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng sau
khi nhúng (I(cid:182)) Thu(cid:1201)t toán rút trích (cid:264)(cid:1247)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a (I) trích thông tin: Hình 19 Mô hình rút trích Nonblind Watermarking. Semiblind Watermarking: Các k(cid:1275) thu(cid:1201)t phát tri(cid:1223)n theo h(cid:1133)(cid:1247)ng này ch(cid:1229) s(cid:1265) d(cid:1257)ng thông tin v(cid:1221)(cid:3)(cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a (cid:255)(cid:1223) rút trích. (cid:1260)ng d(cid:1257)ng này (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng trong các tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:75)(cid:1255)p mu(cid:1237)n l(cid:1193)y thông tin v(cid:1221) thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p m(cid:1201)t. Tuy nhiên (cid:255)ây là (cid:1261)ng d(cid:1257)ng r(cid:1193)t ít g(cid:1211)p trong th(cid:1269)c t(cid:1219). Mô hình rút trích (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c mô t(cid:1191) nh(cid:1133) sau: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 48 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Khóa (K) Có hay không có
Watermark (cid:264)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng sau
khi nhúng (I(cid:182)) Thu(cid:1201)t toán rút trích (cid:264)(cid:1247)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a (I) Hình 20 Mô hình rút trích Semiblind Watermarking. Blind Watermarking: (cid:264)ây là h(cid:1133)(cid:1247)ng phát tri(cid:1223)n th(cid:1133)(cid:1249)ng g(cid:1211)p trong th(cid:1269)c t(cid:1219). Quá trình rút trích thông tin không c(cid:1195)n s(cid:1265) d(cid:1257)ng t(cid:1247)i các (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a hay thông thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p Khóa (K) Có hay không có
Watermark (cid:264)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng sau
khi nhúng (I(cid:182)) Thu(cid:1201)t toán rút trích (cid:80)(cid:1201)t. Hình 21 Mô hình rút trích Semiblind Watermarking. (cid:264)ây c(cid:458)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c coi là ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp phân lo(cid:1189)i d(cid:1269)a trên thu(cid:1245)c tính rút trích. C(cid:259)n (cid:70)(cid:1261) vào các lo(cid:1189)i khóa mà ng(cid:1133)(cid:1249)i ta chia thành hai nhóm chính nh(cid:1133) sau: Hình 22 Phân lo(cid:809)i trên s(cid:889) c(cid:815)n thi(cid:839)t c(cid:879)a khóa. Gi(cid:1237)ng nh(cid:1133) thu(cid:1201)t toán (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u t(cid:1241)ng quát, m(cid:1245)t thu(cid:1201)t toán Watermarking c(cid:458)ng (cid:70)(cid:1195)n (cid:255)(cid:1191)m b(cid:1191)o các yêu c(cid:1195)u: Tính b(cid:1221)n v(cid:1267)ng. Kh(cid:1191) n(cid:259)ng không b(cid:1231) phát hi(cid:1227)n. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 49 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Kh(cid:1191) n(cid:259)ng l(cid:1133)u tr(cid:1267). Kh(cid:1191) n(cid:259)ng vô hình. Tính ch(cid:1203)c ch(cid:1203)n. Tính b(cid:1191)o m(cid:1201)t Ngoài ra do nh(cid:1267)ng tính ch(cid:1193)t riêng c(cid:1259)a Watermarking nên m(cid:1245)t bài toán Watermarking c(cid:1195)n có thêm m(cid:1245)t s(cid:1237) yêu c(cid:1195)u. (cid:264)ây là d(cid:1189)ng (cid:1261)ng d(cid:1257)ng ph(cid:1241) bi(cid:1219)n nh(cid:1193)t trong s(cid:1237) các d(cid:1189)ng (cid:1261)ng d(cid:1257)ng c(cid:1259)a Watermarking. Thông tin (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhúng là thông tin v(cid:1221) ngu(cid:1239)n g(cid:1237)c c(cid:1259)a d(cid:1267) li(cid:1227)u (cid:255)(cid:1223) tránh các cá nhân hay t(cid:1241) ch(cid:1261)c khác tuyên b(cid:1237) b(cid:1191)n quy(cid:1221)n c(cid:1259)a d(cid:1267) li(cid:1227)u, và vì th(cid:1219) nó tiêu bi(cid:1223)u cho ng(cid:1133)(cid:1249)i s(cid:1251) h(cid:1267)u b(cid:1191)n quy(cid:1221)n. Ý ngh(cid:429)a c(cid:1259)a Watermark trong tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p này (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dùng (cid:255)(cid:1223) gi(cid:1191)i quy(cid:1219)t v(cid:1193)n (cid:255)(cid:1221) quy(cid:1221)n s(cid:1251) h(cid:1267)u. Các (cid:1261)ng d(cid:1257)ng thu(cid:1245)c ki(cid:1223)u (cid:1261)ng d(cid:1257)ng này th(cid:1133)(cid:1249)ng yêu c(cid:1195)u v(cid:1221) tính b(cid:1221)n (cid:89)(cid:1267)ng r(cid:1193)t cao. (cid:48)(cid:1245)t (cid:255)(cid:1211)c tr(cid:1133)ng c(cid:1195)n có trong các h(cid:1227) th(cid:1237)ng phân ph(cid:1237)i tín hi(cid:1227)u (cid:255)a truy(cid:1221)n thông là có m(cid:1245)t c(cid:1131) ch(cid:1219) ch(cid:1237)ng sao chép (cid:255)(cid:1223) ng(cid:259)n ch(cid:1211)n tình tr(cid:1189)ng sao chép d(cid:1267) li(cid:1227)u truy(cid:1221)n thông khi không có s(cid:1269)(cid:3)(cid:255)(cid:1239)ng ý c(cid:1259)a tác gi(cid:1191). Ch(cid:1237)ng sao chép khó có th(cid:1223) th(cid:1269)c hi(cid:1227)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c trong các h(cid:1227) th(cid:1237)ng m(cid:1251). Tuy nhiên, trong các h(cid:1227) th(cid:1237)ng (cid:255)óng hay có (cid:255)(cid:259)ng ký thì kh(cid:1191) thi h(cid:1131)n. Trong các h(cid:1227) th(cid:1237)ng này, Watermark (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng nh(cid:1205)m xác (cid:255)(cid:1231)nh thông tin sao chép (cid:70)(cid:1259)a d(cid:1267) li(cid:1227)u. M(cid:1245)t ví d(cid:1257) trong nh(cid:1133) h(cid:1227) DVD d(cid:1267) li(cid:1227)u ch(cid:1261)a thông tin b(cid:1191)n sao (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhúng nh(cid:1133) là m(cid:1245)t Watermark, DVD player không cho phép ch(cid:1131)i hay sao chép d(cid:1267) li(cid:1227)u ch(cid:1261)a Watermark v(cid:1247)i n(cid:1245)i dung thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p là (cid:179)không (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c sao chép(cid:180). (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 50 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T (cid:48)(cid:1257)c tiêu c(cid:1259)a các (cid:1261)ng d(cid:1257)ng lo(cid:1189)i này là (cid:255)(cid:1223) phát hi(cid:1227)n ra nh(cid:1267)ng thay (cid:255)(cid:1241)i trên d(cid:1267) li(cid:1227)u. Có th(cid:1223) x(cid:1219)p các (cid:1261)ng d(cid:1257)ng lo(cid:1189)i này vào lo(cid:1189)i Fragile Watermarking, ngh(cid:429)a là các Watermark có nguy c(cid:1131) b(cid:1231) phá hu(cid:1273) hay suy gi(cid:1191)m m(cid:1189)nh tr(cid:1133)(cid:1247)c các t(cid:1193)n công nh(cid:1133) nén, bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i mi(cid:1221)n,(cid:171).Tùy theo ki(cid:1223)u d(cid:1267) li(cid:1227)u, (cid:1261)ng d(cid:1257)ng mà yêu c(cid:1195)u v(cid:1221) tính (cid:179)(cid:71)(cid:1225) v(cid:1253)(cid:180) khác nhau. (cid:264)(cid:1211)c tr(cid:1133)ng c(cid:1259)a các (cid:1261)ng d(cid:1257)ng này là l(cid:1133)u thông tin c(cid:1259)a nh(cid:1267)ng l(cid:1195)n phân ph(cid:1237)i, thông th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)ó là thông tin c(cid:1259)a khách hàng ch(cid:1261) không ph(cid:1191)i thông tin c(cid:1259)a ch(cid:1259) s(cid:1251) h(cid:1267)u. M(cid:1257)c tiêu là nh(cid:1205)m l(cid:1195)n theo v(cid:1219)t c(cid:1259)a các b(cid:1191)n sao chép (cid:255)ã (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c phân ph(cid:1237)i. Ngay t(cid:1263) nh(cid:1267)ng ngày (cid:255)(cid:1195)u phát tri(cid:1223)n, các thu(cid:1201)t toán Watermarking h(cid:1195)u h(cid:1219)t ch(cid:1229) t(cid:1201)p trung nghiên c(cid:1261)u nhi(cid:1221)u trên l(cid:429)nh v(cid:1269)c (cid:1191)nh và phim. Watermarking trên âm thanh ch(cid:1229) th(cid:1269)c s(cid:1269) phát tri(cid:1223)n trong kho(cid:1191)ng m(cid:1245)t th(cid:1201)p niên tr(cid:1251) l(cid:1189)i (cid:255)ây, do (cid:255)ó m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) hi(cid:1227)u qu(cid:1191) c(cid:1259)a các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp Watermarking trên âm thanh s(cid:1237) khó có th(cid:1223) so sánh (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c v(cid:1247)i các k(cid:1219)t qu(cid:1191)(cid:3) (cid:255)ã (cid:255)(cid:1189)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c trên phim và (cid:1191)nh. Tuy nhiên, hi(cid:1227)n nay t(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) phát tri(cid:1223)n c(cid:1259)a h(cid:1133)(cid:1247)ng nghiên c(cid:1261)u này ngày càng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chú ý, (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c th(cid:1223) hi(cid:1227)n qua s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng các bài báo (cid:255)(cid:259)ng trên các t(cid:1189)p chí v(cid:1221)(cid:3)(cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u và b(cid:1191)o v(cid:1227) b(cid:1191)n quy(cid:1221)n c(cid:1259)a th(cid:1219) gi(cid:1247)i. (cid:264)(cid:1211)c (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m chung c(cid:1259)a h(cid:1133)(cid:1247)ng nghiên c(cid:1261)u Watermarking trên âm thanh s(cid:1237) là t(cid:1201)p trung khai thác kh(cid:1191) n(cid:259)ng c(cid:1191)m nh(cid:1201)n c(cid:1259)a h(cid:1227) thính giác ng(cid:1133)(cid:1249)i (HAS). Theo các nghiên (cid:70)(cid:1261)u v(cid:1221) sinh h(cid:1233)c, h(cid:1227) thính giác ng(cid:1133)(cid:1249)i nh(cid:1189)y c(cid:1191)m h(cid:1131)n nhi(cid:1221)u so v(cid:1247)i h(cid:1227) th(cid:1231) giác. Ngoài ra các t(cid:1193)n công trên âm thanh s(cid:1237) c(cid:458)ng (cid:255)a d(cid:1189)ng h(cid:1131)n. Do (cid:255)ó, nghiên c(cid:1261)u Watermarking trên âm thanh s(cid:1237) không ph(cid:1191)i là l(cid:429)nh v(cid:1269)c d(cid:1225) th(cid:1269)c hi(cid:1227)n. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 51 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Có r(cid:1193)t nhi(cid:1221)u cách phân lo(cid:1189)i các k(cid:1275) thu(cid:1201)t Watermarking li(cid:1227)u trên âm thanh khác nhau, d(cid:1269)a trên các tiêu chí, quan (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m khác nhau. Tuy nhiên, trong ph(cid:1195)n trình bày này, chúng em xin (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c phân lo(cid:1189)i theo cách (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhi(cid:1221)u nhóm tác gi(cid:1191)(cid:3)(cid:255)(cid:1239)ng tình nh(cid:1193)t. Theo ph(cid:1195)n l(cid:1247)n các bài báo, c(cid:458)ng nh(cid:1133) các nhà nghiên c(cid:1261)u v(cid:1221) Watermarking trên âm thanh, ng(cid:1133)(cid:1249)i ta chia các k(cid:1275) thu(cid:1201)t Watermarking trên âm thanh thành hai nhóm chính: • Nhóm có s(cid:1265) d(cid:1257)ng tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c trong quá trình rút trích.
• Nhóm không c(cid:1195)n (cid:255)(cid:1219)n tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c trong quá trình rút trích thông tin. Mã hóa pha Giao thoa tín
hi(cid:1227)u g(cid:1237)c (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u bi(cid:1219)n pha Watermarking trên
Audio Nhóm các ph(cid:1133)(cid:1131)ng
pháp tr(cid:1191)i ph(cid:1241) Nhóm ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp
(cid:87)(cid:1201)p (cid:255)ôi Không giao thoa
tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c Nhóm p(cid:75)(cid:1133)(cid:1131)ng pháp s(cid:1265)
(cid:71)(cid:1257)ng b(cid:1191)n sao Nhóm ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp t(cid:1269)
(cid:255)ánh d(cid:1193)u Hình 23 Phân lo(cid:809)i Watermarking trên Audio (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 52 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T • Nh(cid:1201)n xét chung Nhóm ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này còn (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i là nhóm các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp c(cid:1195)n s(cid:1265) d(cid:1257)ng tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c trong quá trình rút trích thông tin, hay nhóm Nonblind Watermarking. Các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp thu(cid:1245)c nhóm này (cid:255)(cid:1221)u c(cid:1195)n (cid:255)(cid:1219)n thông tin g(cid:1237)c khi mu(cid:1237)n rút trích thông tin. Tuy nhiên, trong các (cid:1261)ng d(cid:1257)ng th(cid:1269)c t(cid:1219), nhóm ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này l(cid:1189)i t(cid:1235) ra không hi(cid:1227)u qu(cid:1191), vì ph(cid:1191)i c(cid:1195)n g(cid:1193)p (cid:255)ôi b(cid:1245) nh(cid:1247)(cid:3)(cid:255)(cid:1223) l(cid:1133)u tr(cid:1267) cùng m(cid:1245)t thông tin, c(cid:1195)n (cid:255)(cid:1219)n g(cid:1193)p (cid:255)ôi l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:69)(cid:259)ng thông cho quá trình rút trích thông tin, và (cid:255)ôi khi ta không th(cid:1223) có (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tín hi(cid:1227)u (cid:74)(cid:1237)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng cho quá trình rút trích thông tin. D(cid:429) nhiên, trong m(cid:1245)t s(cid:1237) tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p (cid:255)(cid:1211)c bi(cid:1227)t, nh(cid:1193)t là trong vi(cid:1227)c ch(cid:1261)ng th(cid:1269)c b(cid:1191)n quy(cid:1221)n, nhóm ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này l(cid:1189)i t(cid:1235) ra r(cid:1193)t hi(cid:1227)u qu(cid:1191), th(cid:1201)m chí là chúng r(cid:1193)t c(cid:1195)n thi(cid:1219)t. T(cid:1263) nh(cid:1267)ng lý do trên, nhóm ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này ít (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nghiên c(cid:1261)u và phát tri(cid:1223)n, s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp thu(cid:1245)c nhóm này r(cid:1193)t ít. M(cid:1245)t (cid:86)(cid:1237) ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp thu(cid:1245)c nhóm này bao g(cid:1239)m: mã hóa pha và (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u bi(cid:1219)n pha. • Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp mã hóa pha Ý t(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1131) b(cid:1191)n c(cid:1259)a ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này là chia chu(cid:1243)i âm thanh g(cid:1237)c thành các block và nhúng toàn b(cid:1245) d(cid:1267) li(cid:1227)u Watermark vào ph(cid:1241) pha c(cid:1259)a block(cid:3) (cid:255)(cid:1195)u tiên. Khuy(cid:1219)t (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m c(cid:1259)a ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này là th(cid:1249)i gian n(cid:1189)p âm thanh t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1237)i lâu, trong khi ch(cid:1229) có block(cid:3)(cid:255)(cid:1195)u tiên (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhúng thông tin, d(cid:1267) li(cid:1227)u Watermark không (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c phân b(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:1221)u trên toàn b(cid:1245) tín hi(cid:1227)u âm thanh, s(cid:1265) d(cid:1257)ng tài nguyên không hi(cid:1227)u qu(cid:1191). Nh(cid:1133)ng ng(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1189)i, nó s(cid:1217) tránh (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c vi(cid:1227)c m(cid:1193)t mát thông tin do các thao tác c(cid:1203)t xén, và x(cid:1265) lý tín hi(cid:1227)u s(cid:1237). • Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u bi(cid:1219)n pha (cid:39)(cid:1267) li(cid:1227)u Watermark (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhúng vào các tín hi(cid:1227)u âm thanh b(cid:1205)ng cách (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u bi(cid:1219)n pha trên nhi(cid:1221)u b(cid:259)ng t(cid:1195)n (cid:255)(cid:1245)c l(cid:1201)p nhau. (cid:264)(cid:1223)(cid:3) (cid:255)(cid:1191)m b(cid:1191)o không b(cid:1231) c(cid:1191)m nh(cid:1201)n, ta thêm (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u 0 ki(cid:1227)n ràng bu(cid:1245)c khi (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) pha: | D <
( ) /
z z | 30 D F (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 53 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T ( )z F Trong (cid:255)ó, là pha tín hi(cid:1227)u, z là t(cid:1229) l(cid:1227) Bark, m(cid:1243)i Bark(cid:3)(cid:255)(cid:1189)i di(cid:1227)n cho m(cid:1245)t critical band, công th(cid:1261)c chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i gi(cid:1267)a Bark và Hz (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c trình bày trong 3.7.2.2. M(cid:1243)i giá tr(cid:1231) Bark s(cid:1217) mang thông tin c(cid:1259)a m(cid:1245)t bit Watermark. (cid:264)(cid:1223) t(cid:259)ng tính b(cid:1221)n v(cid:1267)ng, ta có th(cid:1223) dùng nhi(cid:1221)u Bark(cid:3)(cid:255)(cid:1223) mang thông tin c(cid:1259)a cùng m(cid:1245)t bit Watermark. (cid:47)(cid:1133)(cid:1255)ng thông tin nhúng ph(cid:1257) thu(cid:1245)c vào ba thông s(cid:1237): l(cid:1133)(cid:1255)ng thông tin d(cid:1133) th(cid:1263)a, s(cid:1237) (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1195)n s(cid:1237), n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng phân ph(cid:1237)i c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c. N(cid:1219)u n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1259)a Bark(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ch(cid:1233)n quá th(cid:1193)p, thì ta không nên dùng Bark(cid:3) (cid:255)ó (cid:255)(cid:1223) nhúng thông tin. V(cid:1247)i tín hi(cid:1227)u âm thanh (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1193)y m(cid:1199)u (cid:1251) t(cid:1195)n s(cid:1237) 44.1 kHz, thì kho(cid:1191)ng giá tr(cid:1231) 0 (cid:177) 15 kHz ((cid:1261)ng v(cid:1247)i 0 (cid:177) 24 t(cid:1229) (cid:79)(cid:1227) Bark) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xem là nh(cid:1189)y c(cid:1191)m khi nhúng Watermark. Ví d(cid:1257), n(cid:1219)u 2 Bark mang cùng (cid:80)(cid:1245)t bit Watermark, t(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) d(cid:1267) li(cid:1227)u Watermark là (24/2)(44100/214) = 32 bps • Nh(cid:1201)n xét Nhóm ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này còn (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i là nhóm các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp không c(cid:1195)n (cid:255)(cid:1219)n tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c trong quá trình rút trích thông tin, hay nhóm Blind Watermarking. Các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp thu(cid:1245)c nhóm này không c(cid:1195)n (cid:255)(cid:1219)n tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c hay b(cid:1193)t k(cid:484) thông tin không ph(cid:1191)i âm thanh nào khác (d(cid:429) nhiên là tr(cid:1263) khóa m(cid:1201)t) khi rút trích mà v(cid:1199)n có th(cid:1223) rút trích chính xác thông tin Watermark. Nhóm các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này ch(cid:1229) c(cid:1195)n (cid:255)(cid:1219)n m(cid:1245)t n(cid:1265)a b(cid:1245) nh(cid:1247) l(cid:1133)u tr(cid:1267), và m(cid:1245)t n(cid:1265)a b(cid:259)ng thông (cid:255)(cid:1223) rút trích so v(cid:1247)i nhóm ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp Non (cid:177) Blind Watermark. Theo nhóm tác gi(cid:1191) Peter Pan, Huang, và Lakhmi Jain, nhóm các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chia ra làm b(cid:1237)n nhóm nh(cid:1235): nhóm các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp tr(cid:1191)i ph(cid:1241), nhóm các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp t(cid:1201)p (cid:255)ôi, nhóm các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp s(cid:1265) d(cid:1257)ng b(cid:1191)n sao, và nhóm các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp t(cid:1269)(cid:3)(cid:255)ánh d(cid:1193)u. • Nhóm các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp tr(cid:1191)i ph(cid:1241) Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp tr(cid:1191)i ph(cid:1241) truy(cid:1221)n th(cid:1237)ng o Mô hình t(cid:1241)ng quát c(cid:1259)a nhóm ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c d(cid:1269)a trên vi(cid:1227)c (cid:255)(cid:1239)ng b(cid:1245) gi(cid:1267)a tín hi(cid:1227)u âm thanh Watermark và dãy chu(cid:1243)i gi(cid:1191) ng(cid:1199)u nhiên. Có r(cid:1193)t nhi(cid:1221)u các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp tr(cid:1191)i ph(cid:1241)(cid:3)(cid:255)ã (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhi(cid:1221)u nhóm tác gi(cid:1191) nghiên c(cid:1261)u (Boney 1996, Cox 1996, Cvejic (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 54 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T 2001, Kirovski và Malvar 2001, Kim 2000, Lee và Ho 2000, Seok 2002, Swanson 1998). Tuy các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này r(cid:1193)t hay, nh(cid:1133)ng (cid:255)(cid:1221)u g(cid:1211)p ph(cid:1191)i nh(cid:1267)ng tr(cid:1251) ng(cid:1189)i (cid:255)áng k(cid:1223), (cid:255)ó là c(cid:1195)n t(cid:1237)n r(cid:1193)t nhi(cid:1221)u th(cid:1249)i gian (cid:255)(cid:1223) l(cid:1233)c nhi(cid:1225)u, và r(cid:1193)t d(cid:1225) v(cid:1253) khi b(cid:1231) t(cid:1193)n công trên mi(cid:1221)n x(n) th(cid:1249)i gian. Ý t(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1131) b(cid:1191)n c(cid:1259)a ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c minh h(cid:1233)a trong d(cid:1133)(cid:1247)i (cid:255)ây s(n) Watermarked audio (cid:55)(cid:1229) l(cid:1227) Mô hình
thính giác (cid:37)(cid:1245) l(cid:1233)c
watermark w(n) (Thành ph(cid:815)n tùy ch(cid:853)n) ˜ Thông
(cid:255)(cid:76)(cid:1227)p R(t)
(cid:37)(cid:1245) chu(cid:1243)i gi(cid:1191) ng(cid:1199)u
nhiên b(n) ˜ Hình 24 Ý t(cid:753)(cid:871)ng c(cid:879)a ph(cid:753)(cid:751)ng pháp tr(cid:811)i ph(cid:861) truy(cid:841)n th(cid:857)ng. Trong ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này, chu(cid:1243)i gi(cid:1191) ng(cid:1199)u nhiên (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tr(cid:1191)i (cid:255)(cid:1221)u lên tín hi(cid:1227)u âm thanh s(cid:1237). Các nhi(cid:1225)u b(cid:259)ng thông r(cid:1245)ng này có th(cid:1223) tr(cid:1191)i lên mi(cid:1221)n th(cid:1249)i gian, mi(cid:1221)n t(cid:1195)n s(cid:1237) hay (cid:69)(cid:1193)t k(cid:484) mi(cid:1221)n bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i nào. Các mi(cid:1221)n bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng là DCT, DFT, DWT,.... Thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p Watermark nh(cid:1231) phân v = {0, 1}, ho(cid:1211)c bi(cid:1219)n có hai giá tr(cid:1231)(cid:3)(cid:255)(cid:1237)i c(cid:1269)c nhau b = {-1, +1} (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) b(cid:1205)ng chu(cid:1243)i gi(cid:1191) ng(cid:1199)u nhiên r(n)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o d(cid:1269)a vào khóa (cid:80)(cid:1201)t. Watermark sau khi (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) w(n) = br(n)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1193)y t(cid:1229) l(cid:1227) d(cid:1269)a vào m(cid:1261)c n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng cho phép c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u âm thanh g(cid:1237)c s(n). H(cid:1227) s(cid:1237) t(cid:1229) l(cid:1227)(cid:3) (cid:302)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dùng (cid:255)(cid:1223)(cid:3) (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1229)nh m(cid:1237)i (cid:87)(cid:1133)(cid:1131)ng quan gi(cid:1267)a hai tính ch(cid:1193)t b(cid:1221)n v(cid:1267)ng và không nghe th(cid:1193)y c(cid:1259)a Watermark. Watermark sau khi (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) w(n) có giá tr(cid:1231) b(cid:1205)ng v(cid:1247)i r(n) hay không là ph(cid:1257) thu(cid:1245)c vào v = 1 hay v = 0. Sau (cid:255)ó, tín hi(cid:1227)u (cid:255)ã (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) này (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1133)a vào tín hi(cid:1227)u âm thanh (cid:74)(cid:1237)c (cid:255)(cid:1223) t(cid:1189)o ra tín hi(cid:1227)u âm thanh Watermark x(n): x(n) = s(n) + (cid:302) w(n). Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp dò tìm thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p m(cid:1201)t th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng trong quá trình rút trích là t(cid:1133)(cid:1131)ng quan tuy(cid:1219)n tính. Do chu(cid:1243)i gi(cid:1191) ng(cid:1199)u nhiên r(n) ta (cid:255)ã bi(cid:1219)t, và có th(cid:1223) t(cid:1189)o (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 55 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T (cid:71)(cid:1269)ng l(cid:1189)i (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c m(cid:1245)t khi bi(cid:1219)t khóa m(cid:1201)t, Watermark (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dò tìm s(cid:1265) d(cid:1257)ng ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp N = c x i r i
( ) ( ) (cid:255)(cid:1239)ng b(cid:1245) gi(cid:1267)a x(n) và r(n): 1
N =
i
1 (cid:229) Trong (cid:255)ó, N là kích th(cid:1133)(cid:1247)c file âm thanh. Ph(cid:1133)(cid:1131)ng trình trên sinh ra t(cid:1241)ng t(cid:1133)(cid:1131)ng N N 2 = + quan c(cid:1259)a hai thành ph(cid:1195)n sau: c s i r i
( ) ( ) br i
( ) 1
N 1
N =
1 =
1 i i a (cid:229) (cid:229) Gi(cid:1191) s(cid:1265) v(cid:1219) th(cid:1261) nh(cid:1193)t c(cid:1259)a ph(cid:1133)(cid:1131)ng trình có biên (cid:255)(cid:1245) nh(cid:1235). N(cid:1219)u hai thành ph(cid:1195)n tín hi(cid:1227)u s(n) và r(n)(cid:3) (cid:255)(cid:1245)c l(cid:1201)p nhau, v(cid:1219) th(cid:1261) nh(cid:1193)t s(cid:1217) b(cid:1231) tri(cid:1227)t tiêu. Vì v(cid:1201)y, tín hi(cid:1227)u âm thanh Watermark s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ti(cid:1221)n x(cid:1265) lý nh(cid:1133) hình 25 (cid:255)(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1189)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u gi(cid:1191) s(cid:1265) trên. Quá trình ti(cid:1221)n x(cid:1265) lý này làm cho s(cid:1237) h(cid:1189)ng th(cid:1261) nh(cid:1193)t c(cid:1259)a ph(cid:1133)(cid:1131)ng trình trên b(cid:1231) tri(cid:1227)t tiêu, và ch(cid:1229) còn l(cid:1189)i v(cid:1219) th(cid:1261) hai. V(cid:1247)i m(cid:1245)t ng(cid:1133)(cid:1253)ng t cho tr(cid:1133)(cid:1247)c, (cid:255)(cid:1195)u ra c(cid:1259)a quá trình dò > tìm có d(cid:1189)ng: = (cid:237) m t (cid:236) c
1 (
c
0 ( )
) c x(n) (cid:37)(cid:1245) l(cid:1233)c (cid:37)(cid:1245) t(cid:1133)(cid:1131)ng quan Watermarked Audio r(n)
Chu(cid:1243)i gi(cid:1191) ng(cid:1199)u nhiên t £ (cid:238) Hình 25 Ti(cid:841)n x(cid:885) lý tín hi(cid:847)u âm thanh Watermark. Khuy(cid:1219)t (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m c(cid:1237) h(cid:1267)u c(cid:1259)a ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp tr(cid:1191)i ph(cid:1241) truy(cid:1221)n th(cid:1237)ng là nó luôn t(cid:1239)n t(cid:1189)i xác su(cid:1193)t rút trích b(cid:1231) l(cid:1243)i: m
r = < = = = 0 | 1} p ^
Pr{
b b erfc erfc 1
2 1
2 ) 2( 2 2
N
u
+
2
x 2
n r (cid:230) (cid:246) (cid:230) (cid:246) s (cid:231) (cid:247) (cid:231) (cid:247) (cid:231) (cid:247) (cid:231) (cid:247) s s s Ł ł Ł ł (cid:264)(cid:1223) hi(cid:1223)u rõ h(cid:1131)n v(cid:1221) k(cid:1275) thu(cid:1201)t tr(cid:1191)i ph(cid:1241), ta có th(cid:1223) tham kh(cid:1191)o ph(cid:1195)n 4.1 (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 56 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp tr(cid:1191)i ph(cid:1241) c(cid:1191)i ti(cid:1219)n (ISS) o (cid:46)(cid:1275) thu(cid:1201)t tr(cid:1191)i ph(cid:1241) c(cid:1191)i ti(cid:1219)n hi(cid:1227)n nay v(cid:1199)n (cid:255)ang ti(cid:1219)p t(cid:1257)c (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nghiên c(cid:1261)u, ngày m(cid:1245)t hoàn thi(cid:1227)n d(cid:1195)n, và (cid:255)ã thu (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhi(cid:1221)u k(cid:1219)t qu(cid:1191) khác nhau. Trong [35], các tác gi(cid:1191)(cid:3) (cid:255)ã trình bày t(cid:1195)m quan tr(cid:1233)ng c(cid:1259)a vi(cid:1227)c h(cid:1189)n ch(cid:1219) tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c trong quá trình rút trích, phân tích c(cid:1259)a m(cid:1245)t h(cid:1227) th(cid:1237)ng tr(cid:1191)i ph(cid:1241) v(cid:1247)i m(cid:1245)t giá tr(cid:1231) t(cid:1133)(cid:1131)ng quan c(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:1231)nh. Theo [35], [36], các tác gi(cid:1191)(cid:3)(cid:255)ã chia ra 3 h(cid:1133)(cid:1247)ng ti(cid:1219)p c(cid:1201)n khác nhau, (cid:1261)ng v(cid:1247)i các tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p: (cid:179)(cid:70)(cid:1269)c (cid:255)(cid:1189)i hóa tính b(cid:1221)n v(cid:1267)ng(cid:180), (cid:179)(cid:70)(cid:1269)c (cid:255)(cid:1189)i hóa h(cid:1227) s(cid:1237) t(cid:1133)(cid:1131)ng quan(cid:180), và (cid:179)(cid:75)(cid:1205)ng s(cid:1237) b(cid:1221)n v(cid:1267)ng(cid:180). Nh(cid:1133)ng ch(cid:1133)a có các ti(cid:1219)p c(cid:1201)n nào (cid:255)(cid:1221) c(cid:1201)p (cid:255)(cid:1219)n vi(cid:1227)c làm gi(cid:1191)m xác su(cid:1193)t bit l(cid:1243)i khi rút trích thông tin. Và sau cùng, k(cid:1275) thu(cid:1201)t tr(cid:1191)i ph(cid:1241) c(cid:1191)i ti(cid:1219)n ISS (cid:255)ã ra (cid:255)(cid:1249)i [37]. Nó chuy(cid:1223)n tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c thành ngu(cid:1239)n giao thoa, làm t(cid:259)ng tính b(cid:1221)n v(cid:1267)ng cho quá trình rút trích m(cid:1245)t cách (cid:255)áng k(cid:1223). Ý t(cid:1133)(cid:1251)ng chính c(cid:1259)a ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp tr(cid:1191)i ph(cid:1241) c(cid:1191)i ti(cid:1219)n - ISS là vi(cid:1227)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng l(cid:1189)i ki(cid:1219)n th(cid:1261)c c(cid:1259)a b(cid:1245) mã hóa v(cid:1221) tín hi(cid:1227)u (cid:255)ó (hay nói chính xác h(cid:1131)n, (cid:255)ó là hình chi(cid:1219)u c(cid:1259)a dãy tín hi(cid:1227)u trên Watermark). Ta có th(cid:1223) nâng cao hi(cid:1227)u qu(cid:1191) làm vi(cid:1227)c b(cid:1205)ng cách (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) n(cid:259)ng (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1259)a Watermark (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c thêm vào (cid:255)(cid:1223) bù l(cid:1189)i cho ph(cid:1195)n tín hi(cid:1227)u giao thoa. So v(cid:1247)i ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp tr(cid:1191)i ph(cid:1241), ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp tr(cid:1191)i ph(cid:1241) c(cid:1191)i ti(cid:1219)n có bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i (cid:255)ôi chút: s = +
x ( cx b u
, ) = m cx ( cx b u
, ) ,x u
u m Trong (cid:255)ó, là hàm nhúng Watermark |. Trong công th(cid:1261)c trên, ta th(cid:1193)y ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp tr(cid:1191)i ph(cid:1241) truy(cid:1221)n th(cid:1237)ng là m(cid:1245)t tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:75)(cid:1255)p (cid:255)(cid:1211)c bi(cid:1227)t c(cid:1259)a ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp tr(cid:1191)i ph(cid:1241) c(cid:1191)i ti(cid:1219)n. 2 Khi (cid:255)ó, xác su(cid:1193)t rút trích bit b(cid:1231) l(cid:1243)i là: m
r = < = = = 0 | 1} p Pr{
r b erfc erfc 2
x
2 1
2 1
2 2
u
+ -
(1 2( ) ) 2 N
2
n 2
x r (cid:230) (cid:246) (cid:230) (cid:246) - s l s (cid:231) (cid:247) (cid:231) (cid:247) (cid:231) (cid:247) (cid:231) (cid:247) s l s s Ł ł Ł ł Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp tr(cid:1191)i ph(cid:1241) k(cid:1219)t h(cid:1255)p v(cid:1247)i mô hình thính giác o (cid:264)ây c(cid:458)ng là m(cid:1245)t cách ti(cid:1219)p c(cid:1201)n m(cid:1247)i, mang l(cid:1189)i hi(cid:1227)u qu(cid:1191) khá cao, và có kh(cid:1191) n(cid:259)ng (cid:69)(cid:1221)n v(cid:1267)ng cao. So v(cid:1247)i các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp khác, ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này có kh(cid:1191) n(cid:259)ng ch(cid:1237)ng t(cid:1193)n công t(cid:1237)t h(cid:1131)n, nh(cid:1193)t là ki(cid:1223)u t(cid:1193)n công chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i sang các d(cid:1189)ng âm thanh nén: MP3, (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 57 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T WMA,.... Và (cid:255)ây c(cid:458)ng chính là ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp mà lu(cid:1201)n v(cid:259)n này t(cid:1201)p trung nghiên c(cid:1261)u và xây d(cid:1269)ng (cid:1261)ng d(cid:1257)ng. Ph(cid:1195)n 4.1 trình bày r(cid:1193)t chi ti(cid:1219)t ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này. • Nhóm ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp t(cid:1201)p (cid:255)ôi (two – set method) Gi(cid:1247)i thi(cid:1227)u chung o Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp t(cid:1201)p (cid:255)ôi c(cid:259)n c(cid:1261) vào nh(cid:1267)ng (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m khác nhau gi(cid:1267)a hai t(cid:1201)p (cid:255)(cid:1223) t(cid:1189)o ra các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp Blind Watermarking (cid:255)ó. N(cid:1219)u hai t(cid:1201)p (cid:255)ó khác nhau, ta có th(cid:1223) kh(cid:1207)ng (cid:255)(cid:1231)nh t(cid:1239)n t(cid:1189)i Watermark. Các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp th(cid:1237)ng kê Patchwork (Arnold 2000, Bender 1996, Yeo và Kim 2003) (cid:255)(cid:1221)u s(cid:1265) d(cid:1257)ng ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này. Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp Patchwork o (cid:46)(cid:1275) thu(cid:1201)t Patchwork (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c gi(cid:1247)i thi(cid:1227)u (cid:255)(cid:1195)u tiên trong hai bài báo [34], trình bày ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp nhúng Watermark trên (cid:1191)nh. Patchwork s(cid:1265) d(cid:1257)ng k(cid:1275) thu(cid:1201)t th(cid:1237)ng kê, d(cid:1269)a trên gi(cid:1191) thuy(cid:1219)t (cid:255)ã có t(cid:1201)p d(cid:1267) li(cid:1227)u l(cid:1247)n. Quá trình nhúng thông tin Watermark (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ti(cid:1219)n hành b(cid:1205)ng cách s(cid:1265) d(cid:1257)ng m(cid:1245)t quá trình gi(cid:1191) ng(cid:1199)u nhiên (cid:255)(cid:1223) chèn thêm vào t(cid:1201)p tín hi(cid:1227)u âm thanh g(cid:1237)c các thông tin (cid:255)ã (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c th(cid:1237)ng kê. Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c th(cid:1269)c hi(cid:1227)n trên các mi(cid:1221)n bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i (Fourier, Wavelet,... ), giúp làm t(cid:259)ng tính b(cid:1221)n v(cid:1267)ng tr(cid:1133)(cid:1247)c các t(cid:1193)n công. Các b(cid:1133)(cid:1247)c nhúng thông tin (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ti(cid:1219)n hành tu(cid:1195)n t(cid:1269) nh(cid:1133) sau: (cid:54)(cid:1265) d(cid:1257)ng khóa m(cid:1201)t (cid:255)(cid:1223) t(cid:1189)o dãy chu(cid:1243)i gi(cid:1191) ng(cid:1199)u nhiên. Sau (cid:255)ó, t(cid:1189)o m(cid:1245)t t(cid:1201)p ch(cid:1229) m(cid:1257)c I = {I1,..., I2n}, mà trong (cid:255)ó, các ph(cid:1195)n t(cid:1265) c(cid:1259)a nó (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ch(cid:1233)n ng(cid:1199)u nhiên t(cid:1263) [K1, K2], trong (cid:255)ó 1(cid:148) K1(cid:3)(cid:148) K2(cid:3)(cid:148) N. L(cid:1133)u ý, hai t(cid:1201)p ch(cid:1229) m(cid:1257)c I0 và I1 c(cid:1195)n thi(cid:1219)t cho vi(cid:1227)c bi(cid:1223)u di(cid:1225)n các bit Watermark 0 và 1 t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:1261)ng. Vi(cid:1227)c l(cid:1269)a ch(cid:1233)n K1 và K2 là y(cid:1219)u t(cid:1237) quy(cid:1219)t (cid:255)(cid:1231)nh thành b(cid:1189)i cho quá trình nhúng, b(cid:1251)i vì các giá tr(cid:1231) này (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u khi(cid:1223)n s(cid:1269) cân b(cid:1205)ng gi(cid:1267)a tính b(cid:1221)n v(cid:1267)ng và tính không c(cid:1191)m nh(cid:1201)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c. (cid:42)(cid:1233)i F = {F1,..., FN} là các h(cid:1227) s(cid:1237) bi(cid:1223)u di(cid:1225)n cho các giá tr(cid:1231) t(cid:1263) t(cid:1195)n s(cid:1237) th(cid:1193)p nh(cid:1193)t (cid:255)(cid:1219)n (cid:87)(cid:1195)n s(cid:1237) cao nh(cid:1193)t. G(cid:1233)i A = a1,..., an là t(cid:1201)p con c(cid:1259)a F, t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:1261)ng v(cid:1247)i n ph(cid:1195)n t(cid:1265)(cid:3)(cid:255)(cid:1195)u tiên (cid:70)(cid:1259)a t(cid:1201)p ch(cid:1229) m(cid:1257)c I0 ho(cid:1211)c I1, và B = b1,..., bn là n ph(cid:1195)n t(cid:1265) cu(cid:1237)i. Ngh(cid:429)a là ai = Fi, và bi = Fin+I, v(cid:1247)i i = 1,..., n. Xác (cid:255)(cid:1231)nh giá tr(cid:1231) trung bình m(cid:1199)u: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 58 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T a a
i 1 n
= (cid:229)
n -
i 1 b b
i 1 n
= (cid:229)
n -
i 1 Và Khi (cid:255)ó, l(cid:1243)i m(cid:1199)u chu(cid:1197)n: n n 2 +
2 ( a ) ( b ) a
i b
i i i =
1 =
1 = S - - - - (cid:229) (cid:229) 1) (
n n - (cid:57)(cid:1231) trí s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xác (cid:255)(cid:1231)nh: = + ( ) sign a b C *
a
i a
i S
2 - - - sign a b C ) ( *
b
i = -
b
i S
2 - - - Sau cùng, thay th(cid:1219) các ph(cid:1195)n t(cid:1265)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ch(cid:1233)n ai, bi b(cid:1205)ng các ph(cid:1195)n t(cid:1265) ai*, bi*, và th(cid:1269)c hi(cid:1227)n phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i DCT ng(cid:1133)(cid:1255)c. Các b(cid:1133)(cid:1247)c chính trong quá trình rút trích thông tin: Dùng khóa m(cid:1201)t t(cid:1189)o l(cid:1189)i chu(cid:1243)i gi(cid:1191) ng(cid:1199)u nhiên, t(cid:1189)o l(cid:1189)i t(cid:1201)p ch(cid:1229) m(cid:1257)c I0 và I1. Ta thu (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c hai t(cid:1201)p con A1 và B1 t(cid:1263) F = {F1,..., FN}, tính l(cid:1189)i giá tr(cid:1231) trung bình (cid:80)(cid:1199)u và l(cid:1243)i m(cid:1199)u chu(cid:1197)n. Khi (cid:255)ó ta thu (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c các t(cid:1201)p con A0 = {a01,..., a0n} và B0 = {b01,..., , , , b0n} t(cid:1263) t(cid:1201)p ch(cid:1229) m(cid:1257)c I0, A1 = {a11,..., a1n} và B1 = {b11,..., b1n} t(cid:1263) t(cid:1201)p ch(cid:1229) m(cid:1257)c I1, và tính a a b b và các l(cid:1243)i chu(cid:1197)n S0, S1. 0 1 0 1 các giá tr(cid:1231) trung bình: Tính các giá tr(cid:1231) th(cid:1237)ng kê: 2 0 0 ( a ) = 2
T
0 S b
2
0 - - - 2 ( a
1 ) = 2
T
1 b
1
2
S
1 - - - (cid:42)(cid:1233)i T2 là giá tr(cid:1231) b(cid:1205)ng v(cid:1247)i giá tr(cid:1231) l(cid:1247)n h(cid:1131)n trong hai giá tr(cid:1231) trên. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 59 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T 2 2 T> T
0 1 , bit 0 (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhúng, ng(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1189)i bit 1 (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhúng. • So sánh T2 v(cid:1247)i ng(cid:1133)(cid:1253)ng M, quy(cid:1219)t (cid:255)(cid:1231)nh: n(cid:1219)u T2 > M thì Watermark t(cid:1239)n t(cid:1189)i.
• Khi T2 > M, n(cid:1219)u Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1229)nh biên (cid:255)(cid:1245) o Trong ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này, Watermark (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhúng b(cid:1205)ng cách thay (cid:255)(cid:1241)i n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng N E s i
| ( ) | = (cid:229) i =
1 (cid:70)(cid:1259)a hai hay ba block. N(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1259)a m(cid:1243)i block kích th(cid:1133)(cid:1247)c th(cid:1133)(cid:1247)c N(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xác (cid:255)(cid:1231)nh: (cid:49)(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng s(cid:1217) cao khi tín hi(cid:1227)u có biên (cid:255)(cid:1245) l(cid:1247)n. Gi(cid:1191) s(cid:1265) có hai block li(cid:1221)n nhau (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dùng (cid:255)(cid:1223) nhúng Watermark. Ta có th(cid:1223) làm cho n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1259)a hai block A và B gi(cid:1237)ng hay khác nhau b(cid:1205)ng cách ch(cid:1229)nh s(cid:1265)a biên (cid:255)(cid:1245) c(cid:1259)a t(cid:1263)ng block. G(cid:1233)i EA, EB l(cid:1195)n l(cid:1133)(cid:1255)t E E A +
B t ‡ là n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1259)a block A và block B. Ví d(cid:1257), n(cid:1219)u , ta xác (cid:255)(cid:1231)nh bit giá tr(cid:1231) c(cid:1259)a E E A B t £ - thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p m(cid:1201)t m = 0. N(cid:1219)u , ta xác (cid:255)(cid:1231)nh bit giá tr(cid:1231) thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p m(cid:1201)t m = 1. Ng(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1189)i, không có bit thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p m(cid:1201)t nào (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhúng. Tuy nhiên, ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này ph(cid:1189)m ph(cid:1191)i m(cid:1245)t khuy(cid:1219)t (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m nghiêm tr(cid:1233)ng. Gi(cid:1191) s(cid:1265) block A có n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng cao h(cid:1131)n nhi(cid:1221)u so v(cid:1247)i block B, và bit thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p m(cid:1201)t m nhúng vào là 0, khi (cid:255)ó s(cid:1217) không có v(cid:1193)n (cid:255)(cid:1221) gì. Ng(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1189)i, ta ph(cid:1191)i (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1229)nh sao cho n(cid:259)ng (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng EA l(cid:1247)n h(cid:1131)n EB. Vì kho(cid:1191)ng n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng gi(cid:1267)a hai block chênh l(cid:1227)ch nhau l(cid:1247)n, do (cid:255)ó, sau khi ch(cid:1229)nh s(cid:1265)a, k(cid:1219)t qu(cid:1191)(cid:3)(cid:255)(cid:1189)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c không còn t(cid:1269) nhiên nh(cid:1133) lúc (cid:255)(cid:1195)u và r(cid:1193)t d(cid:1225) b(cid:1231) phát hi(cid:1227)n. V(cid:1193)n (cid:255)(cid:1221) khó kh(cid:259)n này có th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c gi(cid:1191)i quy(cid:1219)t b(cid:1205)ng cách s(cid:1265) d(cid:1257)ng (cid:255)(cid:1219)n ba block thay vì s(cid:1265) d(cid:1257)ng hai block (Lie và Chang 2001), ho(cid:1211)c có th(cid:1223) s(cid:1265) d(cid:1257)ng nhi(cid:1221)u h(cid:1131)n. • Nhóm các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp s(cid:1265) d(cid:1257)ng b(cid:1191)n sao Gi(cid:1247)i thi(cid:1227)u chung o Ta có th(cid:1223) s(cid:1265) d(cid:1257)ng chính n(cid:1245)i dung c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c (cid:255)(cid:1223) bi(cid:1223)u di(cid:1225)n cho thông tin Watermark. Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u echo là m(cid:1245)t ví d(cid:1257) minh h(cid:1233)a. Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) b(cid:1191)n sao c(cid:458)ng nhúng m(cid:1245)t ph(cid:1195)n tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c trên mi(cid:1221)n t(cid:1195)n s(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:1223) bi(cid:1223)u di(cid:1225)n cho thông tin Watermark. Vì v(cid:1201)y, ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) b(cid:1191)n sao chính là nhúng các b(cid:1191)n sao, ngh(cid:429)a là s(cid:1265) d(cid:1257)ng chính n(cid:1245)i dung tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c (cid:255)(cid:1223) bi(cid:1223)u di(cid:1225)n cho thông tin Watermark. (cid:1132)u (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m l(cid:1247)n nh(cid:1193)t c(cid:1259)a ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này là ch(cid:1237)ng l(cid:1189)i (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1193)n công ki(cid:1223)u (cid:255)(cid:1239)ng b(cid:1245) hóa. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 60 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp thay th(cid:1219) bit ít quan tr(cid:1233)ng nh(cid:1193)t (LSB) o (cid:264)ây là m(cid:1245)t trong nh(cid:1267)ng k(cid:1275) thu(cid:1201)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nghiên c(cid:1261)u và (cid:1261)ng d(cid:1257)ng s(cid:1247)m nh(cid:1193)t trong (cid:79)(cid:429)nh v(cid:1269)c (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh, c(cid:458)ng nh(cid:1133) trên các (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng d(cid:1267) li(cid:1227)u khác. (cid:37)(cid:1245) mã hóa s(cid:1265) d(cid:1257)ng m(cid:1245)t t(cid:1201)p các m(cid:1199)u tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c x (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ch(cid:1233)n ra theo m(cid:1245)t khóa (cid:80)(cid:1201)t nào (cid:255)ó. Sau (cid:255)ó, th(cid:1269)c hi(cid:1227)n thao tác thay th(cid:1219) trên các bit ít quan tr(cid:1233)ng nh(cid:1193)t (cid:255)(cid:1223) bi(cid:1223)u di(cid:1225)n thông tin Watermark. (cid:264)(cid:1223) t(cid:259)ng (cid:255)(cid:1245) b(cid:1221)n v(cid:1267)ng, ta có th(cid:1223) l(cid:1211)p nhi(cid:1221)u l(cid:1195)n chu(cid:1243)i thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p m(cid:1201)t khi nhúng. (cid:1132)u (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m c(cid:1259)a ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này là kh(cid:1191) n(cid:259)ng l(cid:1133)u tr(cid:1267) l(cid:1247)n, có th(cid:1223) ch(cid:1261)a (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhi(cid:1221)u thông tin m(cid:1201)t. Khuy(cid:1219)t (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m c(cid:1259)a nó là d(cid:1225) b(cid:1231) t(cid:1193)n công, có tính b(cid:1221)n v(cid:1267)ng th(cid:1193)p. Tuy nhiên, do không ph(cid:1191)i th(cid:1269)c hi(cid:1227)n nhi(cid:1221)n phép toán ph(cid:1261)c t(cid:1189)p, nên ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này có th(cid:1249)i gian th(cid:1269)c hi(cid:1227)n r(cid:1193)t nhanh, có th(cid:1223)(cid:3) (cid:255)áp (cid:1261)ng v(cid:1221) m(cid:1211)t th(cid:1249)i gian th(cid:1269)c. (cid:264)ây có th(cid:1223)(cid:3) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xem là thu(cid:1201)t toán (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u c(cid:1131) b(cid:1191)n nh(cid:1193)t. Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp Echo hiding o Trong ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này, d(cid:1267) li(cid:1227)u Watermark (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhúng vào m(cid:1245)t tín hi(cid:1227)u âm = + thanh g(cid:1237)c b(cid:1205)ng cách thêm vào các echo trên mi(cid:1221)n th(cid:1249)i gian c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c: x n
( ) s n
( ) s n
( ) a d - Trong các bài toán (cid:255)(cid:1131)n gi(cid:1191)n s(cid:1217) ch(cid:1229) có m(cid:1245)t echo (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c thêm vào nh(cid:1133) công th(cid:1261)c trên. Tuy nhiên, trong các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp echo c(cid:1191)i ti(cid:1219)n, ta có th(cid:1223) thêm nhi(cid:1221)u echo (Bender 1996). Chu(cid:1243)i thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p nh(cid:1231) phân (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhúng vào b(cid:1205)ng cách echo tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c tr(cid:1225) m(cid:1245)t ho(cid:1211)c vài nh(cid:1231)p, (cid:303)0 m(cid:1199)u hay (cid:303)1 m(cid:1199)u.Vi(cid:1227)c rút trích thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p (cid:1197)n khi (cid:255)ó (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c qui (cid:89)(cid:1221) vi(cid:1227)c dò tìm ra (cid:255)(cid:1245) tr(cid:1225) (cid:303). Khái ni(cid:1227)m cepstrum s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dùng (cid:255)(cid:1223) dò tìm ra (cid:255)(cid:1245) tr(cid:1225) (cid:303). Do biên (cid:255)(cid:1245) bi(cid:1223)u di(cid:1225)n các echo t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1237)i nh(cid:1235) so v(cid:1247)i tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c, gây khó kh(cid:259)n cho quá trình rút trích. (cid:264)(cid:1223) gi(cid:1191)i quy(cid:1219)t khó kh(cid:259)n này, ta s(cid:1265) d(cid:1257)ng ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp t(cid:1269) t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1239)ng = + cepstrum (Gruhl 1996). Echo hai l(cid:1195)n nh(cid:1133) sau: x n
( ) s n
( ) s n
( ) s n
( ) a d a d - - - - D (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u này s(cid:1217) làm gi(cid:1191)m (cid:255)(cid:1245) bi(cid:1219)n d(cid:1189)ng, (cid:255)(cid:1239)ng th(cid:1249)i làm t(cid:259)ng (cid:255)(cid:1245) b(cid:1221)n v(cid:1267)ng. Giá tr(cid:1231)(cid:3)(cid:168) th(cid:1133)(cid:1249)ng dùng s(cid:1217) ít h(cid:1131)n ba hay b(cid:1237)n m(cid:1199)u. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u b(cid:1205)ng ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp echo s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1191)m b(cid:1191)o tính không nghe th(cid:1193)y, và (cid:255)ôi khi nó còn làm cho âm thanh tr(cid:1251) nên nghe t(cid:1237)t h(cid:1131)n. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 61 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Khuy(cid:1219)t (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m c(cid:1259)a ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này là quá trình dò tìm Watermark khi rút trích r(cid:1193)t ph(cid:1261)c (cid:87)(cid:1189)p, nh(cid:1193)t là khi tín toán các giá tr(cid:1231) cepstrum. M(cid:1211)t khác, b(cid:1193)t k(cid:484) ng(cid:1133)(cid:1249)i nào, trên lý thuy(cid:1219)t, (cid:70)(cid:458)ng có th(cid:1223) dò tìm ra các echo mà không c(cid:1195)n bi(cid:1219)t tr(cid:1133)(cid:1247)c m(cid:1245)t thông tin gì khác. Ngoài Tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c (cid:179)(cid:80)(cid:1245)(cid:87)(cid:180) (cid:179)không(cid:180) Biên (cid:255)(cid:1245)
echo Decay
rate (cid:303)1 ra, ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này r(cid:1193)t d(cid:1225) b(cid:1231) t(cid:1193)n công và r(cid:1193)t d(cid:1225) phá v(cid:1253). Hình 26 (cid:816)n d(cid:887) li(cid:847)u theo ph(cid:753)(cid:751)ng pháp echo. Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) b(cid:1191)n sao (Replica Modulation) o (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) b(cid:1191)n sao (Petrovic 2001) là m(cid:1245)t ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u m(cid:1247)i, bao g(cid:1239)m ba ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp chính, bao g(cid:1239)m: d(cid:1231)ch t(cid:1195)n s(cid:1237), d(cid:1231)ch pha, và d(cid:1231)ch biên (cid:255)(cid:1245). Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:71)(cid:1231)ch t(cid:1195)n s(cid:1237) g(cid:1239)m m(cid:1245)t s(cid:1237) b(cid:1133)(cid:1247)c chính nh(cid:1133) sau: bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i chu(cid:1243)i tín hi(cid:1227)u bi(cid:1223)u di(cid:1225)n trên mi(cid:1221)n th(cid:1249)i gian s(n) v(cid:1221) mi(cid:1221)n t(cid:1195)n s(cid:1237), sao chép m(cid:1245)t ph(cid:1195)n nh(cid:1235) các thành ph(cid:1195)n có t(cid:1195)n s(cid:1237) th(cid:1193)p trong m(cid:1245)t kho(cid:1191)ng xác (cid:255)(cid:1231)nh nào (cid:255)ó (ví d(cid:1257), t(cid:1263) 1 kHz (cid:255)(cid:1219)n 4 kHz), (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) chúng (ví d(cid:1257), (cid:71)(cid:1231)ch (cid:255)i v(cid:1247)i h(cid:1227) s(cid:1237) t(cid:1229) l(cid:1227) b(cid:1205)ng 20 Hz), thêm các giá tr(cid:1231)(cid:3)(cid:255)ó ng(cid:1133)(cid:1255)c tr(cid:1251) l(cid:1189)i vào tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c, và bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i ng(cid:1133)(cid:1255)c v(cid:1221) mi(cid:1221)n th(cid:1249)i gian (cid:255)(cid:1223) t(cid:1189)o ra tín hi(cid:1227)u Watermark w(n). Do các tín hi(cid:1227)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c d(cid:1231)ch chuy(cid:1223)n và c(cid:1245)ng tr(cid:1263) ngay trên mi(cid:1221)n t(cid:1195)n s(cid:1237), ta g(cid:1233)i ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này là Echo trên mi(cid:1221)n t(cid:1195)n s(cid:1237). T(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269), ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp Echo trên mi(cid:1221)n th(cid:1249)i gian c(cid:458)ng s(cid:1217) th(cid:1269)c hi(cid:1227)n các thao tác này, nh(cid:1133)ng ti(cid:1219)n hành trên mi(cid:1221)n th(cid:1249)i gian, và không c(cid:1195)n (cid:255)(cid:1219)n các phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i. Tín hi(cid:1227)u sau khi (cid:255)ã (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) w(n)(cid:3) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i là m(cid:1245)t b(cid:1191)n sao. B(cid:1191)n sao này có th(cid:1223) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dùng (cid:255)(cid:1223) làm v(cid:1201)t ch(cid:1261)a, t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) nh(cid:1133) ch(cid:1261)c n(cid:259)ng c(cid:1259)a chu(cid:1243)i PN trong ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp = + trãi ph(cid:1241). Do (cid:255)ó, tín hi(cid:1227)u Watermark có d(cid:1189)ng: x n
( ) s n
( ) w n
( ) a ( )w n có th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o l(cid:1189)i Do các thành ph(cid:1195)n là b(cid:1193)t bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1237)i v(cid:1247)i các phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i, b(cid:1191)n sao trên mi(cid:1221)n t(cid:1195)n (cid:86)(cid:1237) có th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o t(cid:1263) tín hi(cid:1227)u Watermark. Tín hi(cid:1227)u Watermark (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 62 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1263) tín hi(cid:1227)u âm thanh ch(cid:1261)a Watermark x(n) b(cid:1205)ng cách c(cid:259)n c(cid:1261) vào quá trình nhúng. ( )w n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tính nh(cid:1133) sau: Khi (cid:255)ó, (cid:255)(cid:1245) t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1239)ng gi(cid:1267)a x(n) và N N = + c _
s i w i
( )
( ) w i w i
( )
( ) 1
N 1
N =
1 =
1 i i - a (cid:229) (cid:229) (cid:47)(cid:1133)u ý là d(cid:1231)ch t(cid:1195)n s(cid:1237) ch(cid:1229) là m(cid:1245)t trong nhi(cid:1221)u cách (cid:255)(cid:1223) t(cid:1189)o b(cid:1191)n sao. N(cid:1219)u ta k(cid:1219)t h(cid:1255)p (cid:70)(cid:1191) ba ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp trên v(cid:1247)i nhau, v(cid:1263)a d(cid:1231)ch t(cid:1195)n s(cid:1237), v(cid:1263)a d(cid:1231)ch th(cid:1249)i gian, v(cid:1263)a d(cid:1231)ch pha s(cid:1217) làm cho b(cid:1191)n sao t(cid:1189)o (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c khó b(cid:1231) t(cid:1193)n công h(cid:1131)n, t(cid:1189)o ra các giá tr(cid:1231) t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1239)ng gi(cid:1267)a s(n) ( )w n th(cid:1201)m chí nh(cid:1235) h(cid:1131)n. và (cid:47)(cid:1247)p ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa ch(cid:1229) m(cid:1257)c o (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa là m(cid:1245)t l(cid:1247)p bao g(cid:1239)m nhi(cid:1221)u ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp khác nhau: (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) dither (DM (cid:177) Dither Modulation), (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) tr(cid:1191)i bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Dither (STDM),....Ý t(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:70)(cid:1131) b(cid:1191)n c(cid:1259)a l(cid:1247)p ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa ch(cid:1229) m(cid:1257)c g(cid:1239)m hai b(cid:1133)(cid:1247)c chính. (cid:264)(cid:1195)u tiên, t(cid:1263) thông tin Watermark ta (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) m(cid:1245)t ch(cid:1229) m(cid:1257)c hay m(cid:1245)t t(cid:1201)p các ch(cid:1229) m(cid:1257)c bi(cid:1223)u di(cid:1225)n cho thông tin Watermark (cid:255)ó. Ti(cid:1219)p theo, ta l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c b(cid:1205)ng các b(cid:1245) (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa có (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1263) t(cid:1201)p ch(cid:1229) m(cid:1257)c. L(cid:1247)p ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này ó m(cid:1245)t (cid:1133)u (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m là ta có th(cid:1223) (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1229)nh (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c m(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1131)ng quan gi(cid:1267)a (cid:255)(cid:1245) b(cid:1221)n v(cid:1267)ng, (cid:255)(cid:1245) bi(cid:1219)n d(cid:1189)ng và t(cid:1229) l(cid:1227) thông tin Watermark nhúng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c. Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c trình bày r(cid:1193)t chi ti(cid:1219)t trong ph(cid:1195)n 4.2 • Nhóm các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp t(cid:1269)(cid:3)(cid:255)ánh d(cid:1193)u Gi(cid:1247)i thi(cid:1227)u chung o Trong nhóm ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này, Watermark (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhúng b(cid:1205)ng cách t(cid:1269)(cid:3)(cid:255)(cid:1211)t các d(cid:1193)u hi(cid:1227)u dùng (cid:255)(cid:1223) xác minh vào trong tín hi(cid:1227)u, nhúng m(cid:1245)t tín hi(cid:1227)u (cid:255)(cid:1211)c bi(cid:1227)t vào trong âm thanh, ho(cid:1211)c thay (cid:255)(cid:1241)i hình d(cid:1189)ng c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u trên mi(cid:1221)n th(cid:1249)i gian hay mi(cid:1221)n t(cid:1195)n s(cid:1237). Nhóm này bao g(cid:1239)m các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp: (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1229)nh t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1249)i gian (Mansour và Tewfik 2001), (cid:71)(cid:1269)a trên các (cid:255)(cid:1211)c tr(cid:1133)ng quan tr(cid:1233)ng nh(cid:1193)t (Wu 2000). (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1229)nh t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1249)i gian o (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1229)nh t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1249)i gian (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c th(cid:1269)c hi(cid:1227)n b(cid:1205)ng cách kéo dài ho(cid:1211)c rút ng(cid:1203)n t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1249)i gian âm thanh. Ý t(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1131) b(cid:1191)n c(cid:1259)a ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này là thay (cid:255)(cid:1241)i t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1249)i gian gi(cid:1267)a hai c(cid:1269)c (t(cid:1261)c là hai giá tr(cid:1231) c(cid:1269)c (cid:255)(cid:1189)i và c(cid:1269)c ti(cid:1223)u) (xem hình 27). Kho(cid:1191)ng gi(cid:1267)a hai c(cid:1269)c (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 63 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chia làm N phân (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n có biên (cid:255)(cid:1245) b(cid:1205)ng nhau. Ta thay (cid:255)(cid:1241)i (cid:255)(cid:1245) d(cid:1237)c c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u, tùy thu(cid:1245)c vào bit mu(cid:1237)n nhúng. Các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1229)nh t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1249)i gian nâng cao (Mansour và Tewfik 2001) c(cid:1191)i ti(cid:1219)n kh(cid:1191) n(cid:259)ng ch(cid:1237)ng t(cid:1193)n công ch(cid:1229)nh s(cid:1265)a t(cid:1229) l(cid:1227) th(cid:1249)i gian. Hình 27 (cid:264)(cid:76)(cid:841)u ch(cid:849)nh t(cid:849) l(cid:847) th(cid:869)i gian trong Watermarking. Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp d(cid:1269)a vào các (cid:255)(cid:1211)c tr(cid:1133)ng n(cid:1241)i b(cid:1201)t o Các (cid:255)(cid:1211)c tr(cid:1133)ng n(cid:1241)i b(cid:1201)t là các tín hi(cid:1227)u (cid:255)(cid:1211)c bi(cid:1227)t, gây (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1269) chú ý c(cid:1259)a ng(cid:1133)(cid:1249)i nhúng và ng(cid:1133)(cid:1249)i rút trích, nh(cid:1133)ng v(cid:1199)n ph(cid:1191)i (cid:255)(cid:1191)m b(cid:1191)o cho k(cid:1215) t(cid:1193)n công không phát hi(cid:1227)n ra. Chúng có th(cid:1223) là t(cid:1269) nhiên có (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c hay do chính ta t(cid:1189)o ra. Tuy nhiên, trong b(cid:1193)t k(cid:484) cách nào thì chúng c(cid:458)ng ph(cid:1191)i b(cid:1221)n v(cid:1267)ng (cid:255)(cid:1237)i v(cid:1247)i các cách t(cid:1193)n công. Và các (cid:255)(cid:1211)c tr(cid:1133)ng này th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o và rút trích theo kinh nghi(cid:1227)m. (cid:264)(cid:1211)c bi(cid:1227)t, các (cid:255)(cid:1211)c tr(cid:1133)ng n(cid:1241)i b(cid:1201)t này r(cid:1193)t (cid:87)(cid:1237)t cho quá trình (cid:255)(cid:1239)ng b(cid:1245) hóa (cid:255)(cid:1223) dò tìm ra thông tin Watermark trong quá trình rút trích. • (cid:55)(cid:1241)ng k(cid:1219)t Các k(cid:1219)t qu(cid:1191) nghiên c(cid:1261)u v(cid:1221)(cid:3)(cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh còn r(cid:1193)t nhi(cid:1221)u h(cid:1189)n ch(cid:1219) so v(cid:1247)i các nghiên c(cid:1261)u v(cid:1221)(cid:3)(cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên (cid:1191)nh và video. Tuy nhiên, trong th(cid:1201)p k(cid:1273) qua, (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh (cid:255)ã thu hút (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c r(cid:1193)t nhi(cid:1221)u s(cid:1269) quan tâm, và b(cid:1133)(cid:1247)c (cid:255)(cid:1195)u (cid:255)(cid:1189)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c các k(cid:1219)t qu(cid:1191)(cid:3) (cid:255)áng ghi nh(cid:1201)n. Các nghiên c(cid:1261)u này ch(cid:1259) y(cid:1219)u t(cid:1201)p trung vào Watermark trên âm thanh, và v(cid:1193)n (cid:255)(cid:1221) b(cid:1191)n quy(cid:1221)n. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 64 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Tín hi(cid:1227)u là s(cid:1269) bi(cid:1219)n thiên c(cid:1259)a biên (cid:255)(cid:1245) theo th(cid:1249)i gian. Biên (cid:255)(cid:1245) có th(cid:1223) là (cid:255)(cid:76)(cid:1227)n áp, dòng (cid:255)(cid:76)(cid:1227)n, công su(cid:1193)t, (cid:171) nh(cid:1133)ng th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c hi(cid:1227)u là (cid:255)(cid:76)(cid:1227)n áp. Các y(cid:1219)u t(cid:1237) trong tín hi(cid:1227)u mà chúng ta th(cid:1133)(cid:1249)ng nh(cid:1203)c t(cid:1247)i là biên (cid:255)(cid:1245) và th(cid:1249)i gian. Ví d(cid:1257) Xét sóng c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u x = sin(2*pi*100*t). Hình 28 Hình v(cid:837) minh ho(cid:809) cho sóng c(cid:879)a m(cid:865)t tín hi(cid:847)u. Nhi(cid:1225)u là tín hi(cid:1227)u do chính b(cid:1191)n thân m(cid:1189)ch (cid:255)(cid:76)(cid:1227)n t(cid:1265) và môi tr(cid:1133)(cid:1249)ng truy(cid:1221)n thông phát sinh ra. Gi(cid:1191)m nhi(cid:1225)u ho(cid:1211)c kh(cid:1265) nhi(cid:1225)u là thao tác chính trong x(cid:1265) lý tín hi(cid:1227)u s(cid:1237). Nhi(cid:1225)u tr(cid:1203)ng là nhi(cid:1225)u có (cid:255)(cid:1245) l(cid:1247)n nh(cid:1133) nhau (cid:1251) m(cid:1233)i t(cid:1195)n s(cid:1237) (trên lý thuy(cid:1219)t), trong th(cid:1269)c (cid:87)(cid:1219) chúng ta ch(cid:1229) xét trong ph(cid:1189)m vi gi(cid:1247)i h(cid:1189)n b(cid:259)ng t(cid:1195)n khá r(cid:1245)ng hay nói (cid:255)úng h(cid:1131)n nhi(cid:1225)u tr(cid:1203)ng là tín hi(cid:1227)u có m(cid:1201)t (cid:255)(cid:1245) công su(cid:1193)t ph(cid:1241) (PSD) c(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:1231)nh (cid:1251) m(cid:1233)i b(cid:259)ng t(cid:1195)n. Có hai lo(cid:1189)i phân b(cid:1237) xác su(cid:1193)t c(cid:1259)a nhi(cid:1225)u th(cid:1133)(cid:1249)ng nh(cid:1203)c t(cid:1247)i là nhi(cid:1225)u phân b(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:1221)u và nhi(cid:1225)u Gauss. m = 0 • Phân b(cid:1237)(cid:3) (cid:255)(cid:1221)u là phân b(cid:1237) có hàm m(cid:1201)t (cid:255)(cid:1245) PDF f(x) không (cid:255)(cid:1241)i trong kho(cid:1191)ng bi(cid:1219)n thiên c(cid:1259)a bi(cid:1219)n s(cid:1237) x, có giá tr(cid:1231) k(cid:484) v(cid:1233)ng là . • Phân b(cid:1237) Gauss là phân b(cid:1237) chu(cid:1197)n. D(cid:1189)ng nhi(cid:1225)u ph(cid:1241) bi(cid:1219)n nh(cid:1193)t trong th(cid:1269)c t(cid:1219) là nhi(cid:1225)u tr(cid:1203)ng có phân b(cid:1237) Gauss. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 65 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Hình 29 Nhi(cid:845)u phân b(cid:857)(cid:3)(cid:255)(cid:841)u. (cid:48)(cid:1201)t (cid:255)(cid:1245) xác su(cid:1193)t c(cid:1259)a nhi(cid:1225)u có phân b(cid:1237) xác su(cid:1193)t Gauss nh(cid:1133) sau: Hình 30 Nhi(cid:845)u phân b(cid:857) Guassian. Trong Matlab chúng ta có th(cid:1223) t(cid:1189)o ra tín hi(cid:1227)u nhi(cid:1225)u White Gaussian Noise b(cid:1205)ng cách s(cid:1265) d(cid:1257)ng hàm wgn. Ví d(cid:1257) t(cid:1189)o ra m(cid:1245)t vecto v(cid:1247)i chi(cid:1221)u dài là 50, ch(cid:1261)a nhi(cid:1227)u Gauss có công su(cid:1193)t là 2dBW: y = wgn(50,1,2,’type’); Tu(cid:484) theo t(cid:1263)ng tiêu chu(cid:1197)n mà có nhi(cid:1221)u cách phân lo(cid:1189)i khác nhau:
• (cid:39)(cid:1189)ng sóng: tín hi(cid:1227)u sin, vuông, tam giác, xung(cid:171).
• (cid:55)(cid:1195)n s(cid:1237): h(cid:1189) t(cid:1195)n, cao t(cid:1195)n (HF), âm t(cid:1195)n (AF), siêu cao t(cid:1195)n (VHF)(cid:171)
• (cid:54)(cid:1269) liên t(cid:1257)c: tín hi(cid:1227)u liên t(cid:1257)c, tín hi(cid:1227)u r(cid:1249)i r(cid:1189)c.
• Tính xác (cid:255)(cid:1231)nh: tín hi(cid:1227)u xác (cid:255)(cid:1231)nh, tín hi(cid:1227)u ng(cid:1199)u nhiên. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 66 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Hình 31 Các lo(cid:809)i sóng c(cid:879)a tín hi(cid:847)u. Trong khuôn kh(cid:1241) ch(cid:1133)(cid:1131)ng trình, chúng ta ch(cid:1229) tìm hi(cid:1227)u các lo(cid:1189)i tín hi(cid:1227)u thông (cid:71)(cid:1257)ng, (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dùng trong x(cid:1265) lý tính toán là: tín hi(cid:1227)u th(cid:1269)c, tín hi(cid:1227)u ph(cid:1261)c, tín hi(cid:1227)u m(cid:458) ph(cid:1261)c • Tín hi(cid:1227)u th(cid:1269)c và tín hi(cid:1227)u ph(cid:1261)c Trong t(cid:1269) nhiên các tín hi(cid:1227)u (cid:255)(cid:1221)u là tín hi(cid:1227)u th(cid:1269)c, tuy nhiên (cid:255)(cid:1223) thu(cid:1201)n ti(cid:1227)n cho vi(cid:1227)c trong tính toán, ng(cid:1133)(cid:1249)i ta th(cid:1133)(cid:1249)ng s(cid:1265) d(cid:1257)ng tín hi(cid:1227)u ph(cid:1261)c = Ví d(cid:1257): x t
( ) (5 j 5) cos t w - = + x t
( ) x t
( )
R jx t
( )
I (cid:48)(cid:1245)t tín hi(cid:1227)u ph(cid:1261)c bao g(cid:1239)m ph(cid:1195)n th(cid:1269)c ký hi(cid:1227)u xR(t) và ph(cid:1195)n (cid:1191)o ký hi(cid:1227)u xI(t): Trong (cid:255)ó j2 = -1. (cid:264)(cid:1245) l(cid:1247)n và pha c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u x(t) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xác (cid:255)(cid:1231)nh nh(cid:1133) sau: 1/ 2 (cid:264)(cid:1245) l(cid:1247)n: = + ( )
x t 2
( )
x t
R 2
( )
x t
I Ø ø º ß Pha: =
( )
t arctg x t
( )
I
x t
( )
R f Trong th(cid:1269)c t(cid:1219) ng(cid:1133)(cid:1249)i ta th(cid:1133)(cid:1249)ng dùng (cid:255)(cid:1245) l(cid:1247)n nh(cid:1133) là biên (cid:255)ô, v(cid:1221) m(cid:1211)c giá tr(cid:1231) thì nh(cid:1133) = nhau nh(cid:1133)ng (cid:255)(cid:1245) l(cid:1247)n thì c(cid:1259)a biên (cid:255)(cid:1245) thì có th(cid:1223) âm ho(cid:1211)c d(cid:1133)(cid:1131)ng. (5 j *5) cos t w - Ví d(cid:1257): Xét tín hi(cid:1227)u ( )
x t Trong (cid:255)ó: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 67 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T =
( ) 5 cos t Rx t = - w Ph(cid:1195)n th(cid:1269)c: . 5cos t Ix t
( ) 2 = + - w . Ph(cid:1195)n (cid:1191)o: x t
( ) [(5cos t ) ( 5cos =
2 1/ 2
) ] t 5 w w (cid:264)(cid:1245) l(cid:1247)n: . t 0 = = ( ) - = -
( 1) 45 ( )
t arctg arctg 5 cos
5 cos t w - f w Pha: Trong th(cid:1269)c t(cid:1219) ng(cid:1133)(cid:1249)i ta th(cid:1133)(cid:1249)ng bi(cid:1223)u di(cid:1225)n tín hi(cid:1227)u ph(cid:1261)c d(cid:1133)(cid:1247)i d(cid:1189)ng to(cid:1189)(cid:3)(cid:255)(cid:1245) c(cid:1269)c v(cid:1247)i (cid:1191)o x(t) ( )x t hai tr(cid:1257)c (cid:1191)o và th(cid:1269)c. ( )t th(cid:1269)c f Hình 32 Bi(cid:843)u di(cid:845)n tín hi(cid:847)u theo to(cid:809)(cid:3)(cid:255)(cid:865) c(cid:889)c. Hai (cid:255)(cid:1189)i l(cid:1133)(cid:1255)ng th(cid:1269)c này có ph(cid:1195)n th(cid:1269)c gi(cid:1237)ng nhau và ph(cid:1195)n (cid:1191)o (cid:255)(cid:1237)i nhau. Trong j t
( ) = + = x t
( ) x t e f
( ) toán h(cid:1233)c chúng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i là liên h(cid:1255)p ph(cid:1261)c ký hi(cid:1227)u là x*(t)(nh(cid:1133) hình v(cid:1217) sau). x t
( )
R jx t
( )
I Tín hi(cid:1227)u j t
( ) = x t
* ( ) x t e f
( ) x t
( )
R =
( )
jx t
I (cid:1191)o x(t) xI(t) - - Có liên h(cid:1255)p ph(cid:1261)c là: ( )t ( )t x*I(t) X*(t) f f - Hình 33 Liên h(cid:875)p ph(cid:881)c c(cid:879)a tín hi(cid:847)u x(t). + • Tín hi(cid:1227)u m(cid:458) ph(cid:1261)c =
x A cos( t ) 0 0 w f (cid:42)(cid:1233)i x(t) là tín hi(cid:1227)u th(cid:1269)c: . (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 68 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T ( ) j f +
t
0 0 = Thay vì bi(cid:1223)u di(cid:1225)n (cid:1251) d(cid:1189)ng sin hay cosin, ng(cid:1133)(cid:1249)i ta th(cid:1133)(cid:1249)ng dùng hàm m(cid:458) ph(cid:1261)c hay x t
( ) Ae w hàm sin ph(cid:1261)c (cid:255)(cid:1223) bi(cid:1223)u di(cid:1225)n. + Ph(cid:1133)(cid:1131)ng trình trên (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c vi(cid:1219)t: j +
t T [ (( ) )] 0 0 = Ae ) + + w f j t [ (( 2 / ) )] 0 0 0 +
x t T
(
= Ae + w p w f j t ( ) j 2 0 0 = Ae e + w f p j t ( ) 0 0 = Ae w f 2 = + je j cos 2 sin 2 = .
1 p p p Trong (cid:255)ó: Có th(cid:1223) bi(cid:1223)u di(cid:1225)n tín hi(cid:1227)u sin th(cid:1269)c t(cid:1263) tín hi(cid:1227)u sin ph(cid:1261)c nh(cid:1133) sau = + + + Cách 1: L(cid:1193)y thành ph(cid:1195)n th(cid:1269)c c(cid:1259)a vecto pha: ( ) Re( cos( ) sin( )) t jA t 0 0 0 0 A
+ w f w f Rx t
=
A t cos( ) 0 0 w f = + x x t
[ ( ) t
* ( )] x t
( )
R 1
2 + Cách 2: dùng vecto pha x(t) và liên h(cid:1255)p ph(cid:1261)c x*(t). j j ( ) ( ) t
0 0 +
t
0 0 = + Ae Ae [ ] 1
2 w f w f - Tín hi(cid:1227)u t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) liên t(cid:1257)c th(cid:1249)i gian x(t)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1241) h(cid:1255)p ch(cid:1201)p v(cid:1247)i tín hi(cid:1227)u l(cid:1193)y m(cid:1199)u s(t)(cid:3)(cid:255)(cid:1223) t(cid:1189)o ra m(cid:1199)u ( )x t% g(cid:1233)i là tín hi(cid:1227)u (cid:255)ã l(cid:1193)y m(cid:1199)u. Mô hình l(cid:1193)y m(cid:1199)u nh(cid:1133) sau: = x t s t
( ) ( ) x t
( )
% x(t) s(t) ˜ Hình 34 Mô hình l(cid:813)y m(cid:819)u. Quá trình l(cid:1193)y m(cid:1199)u s(cid:1217) di(cid:1225)n ra liên t(cid:1257)c và (cid:255)(cid:1221)u (cid:255)(cid:1211)n (cid:1251) kho(cid:1191)ng cách th(cid:1249)i gian T, g(cid:1233)i là th(cid:1249)i gian l(cid:1193)y m(cid:1199)u hay chu k(cid:484) l(cid:1193)y m(cid:1199)u. T(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) l(cid:1193)y m(cid:1199)u:f =1/T. Ví d(cid:1257) nh(cid:1133) l(cid:1193)y m(cid:1199)u tín hi(cid:1227)u sin: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 69 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Hình 35 L(cid:813)y m(cid:819)u tín hi(cid:847)u v(cid:867)i các chu k(cid:484) khác nhau. Gi(cid:1191) s(cid:1265) tín hi(cid:1227)u sin (cid:1251) hình th(cid:1261) nh(cid:1193)t l(cid:1193)y m(cid:1199)u (cid:1251) t(cid:1195)n s(cid:1237) fx và chu k(cid:484) là Tx=1/fx. Ta th(cid:1193)y r(cid:1205)ng:
• (cid:49)(cid:1219)u l(cid:1193)y m(cid:1199)u tám l(cid:1195)n trong m(cid:1245)t chu k(cid:484) t(cid:1261)c là fs=8fx ((cid:1251) hình th(cid:1261) 2), thì các (cid:80)(cid:1199)u hình sin bi(cid:1223)u di(cid:1225)n r(cid:1193)t t(cid:1237)t, tuy nhiên d(cid:1267) li(cid:1227)u s(cid:1217) l(cid:1247)n, x(cid:1265) lý lâu. • (cid:49)(cid:1219)u l(cid:1193)y m(cid:1199)u b(cid:1237)n l(cid:1195)n trong m(cid:1245)t chu k(cid:484) t(cid:1261)c là fs=4fx ((cid:1251) hình th(cid:1261) 3), thì bi(cid:1223)u di(cid:1225)n tín hi(cid:1227)u v(cid:1199)n còn khá t(cid:1237)t. • (cid:49)(cid:1219)u l(cid:1193)y m(cid:1199)u hai l(cid:1195)n trong m(cid:1245)t chu k(cid:484) t(cid:1261)c là fs=2fx ((cid:1251) hình th(cid:1261) 4), thì bi(cid:1223)u di(cid:1225)n tín hi(cid:1227)u s(cid:1217) b(cid:1231) thô, kh(cid:1201)p kh(cid:1223)nh.N(cid:1219)u n(cid:1237)i các (cid:255)(cid:1229)nh l(cid:1189)i v(cid:1247)i nhau thì ta ch(cid:1229) có th(cid:1223) thu (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c các tam giác. (cid:264)(cid:1231)nh lý l(cid:1193)y m(cid:1199)u phát bi(cid:1223)u nh(cid:1133) sau (cid:55)(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) l(cid:1193)y m(cid:1199)u ph(cid:1191)i l(cid:1247)n h(cid:1131)n hay b(cid:1205)ng ít nh(cid:1193)t hai l(cid:1195)n t(cid:1195)n s(cid:1237) l(cid:1193)y m(cid:1199)u cao f 2 f S M ‡ nh(cid:1193)t.T(cid:1261)c . Trong (cid:255)ó 2*fM(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i là t(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) Nyquist. Kho(cid:1191)ng Nyquist (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c gi(cid:1247)i h(cid:1189)n là [-fs/2: fs/2]. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 70 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T (cid:264)ây là hi(cid:1227)n t(cid:1133)(cid:1255)ng x(cid:1191)y ra khi l(cid:1193)y m(cid:1199)u d(cid:1133)(cid:1247)i t(cid:1237)c (cid:255)(cid:1237) Nyquist, t(cid:1261)c l(cid:1193)y m(cid:1199)u (cid:1251) t(cid:1195)n s(cid:1237) ch(cid:1201)m h(cid:1131)n t(cid:1195)n s(cid:1237) Nyquist. Xét tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p sau trong (cid:255)ó tín hi(cid:1225)u x(t) có các thành ph(cid:1195)n x1(t)(cid:3)(cid:1251) t(cid:1195)n s(cid:1237) f1, x2(t)(cid:3)(cid:1251) t(cid:1195)n s(cid:1237) f2=6*f1, x3(t)(cid:3)(cid:1251) t(cid:1195)n s(cid:1237) f3=9*f1và cùng pha. Hình 36 S(cid:889) ch(cid:859)ng l(cid:823)p ph(cid:861). Trong (cid:255)ó tín hi(cid:1227)u x1 ((cid:255)(cid:1235)) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1193)y g(cid:1193)p 4 l(cid:1195)n trong m(cid:1245)t chu k(cid:484), t(cid:1237)c (cid:255)(cid:1237) l(cid:1193)y m(cid:1199)u (cid:70)(cid:1259)a x2(vàng) là 4/6 t(cid:1237)c (cid:255)(cid:1237) l(cid:1193)y m(cid:1199)u c(cid:1259)a và x3 (xanh) là 4/9. T(cid:1261)c x2, x3 d(cid:1133)(cid:1247)i t(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) l(cid:1193)y (cid:80)(cid:1199)u Nyquist. N(cid:1219)u c(cid:259)n c(cid:1261) vào các m(cid:1199)u (cid:255)(cid:1223) tái t(cid:1189)o thì x1 tr(cid:1251) l(cid:1189)i (cid:255)úng,, còn x2 và x3 thì (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tái t(cid:1189)o nh(cid:1133) x1. Ng(cid:1133)(cid:1249)i ta g(cid:1233)i x2(t), x3(t) là bi(cid:1227)t danh c(cid:1259)a x1(t). (cid:264)(cid:1261)ng v(cid:1221) m(cid:1211)t t(cid:1195)n s(cid:1237), ng(cid:1133)(cid:1249)i ta g(cid:1233)i hi(cid:1227)n t(cid:1133)(cid:1255)ng này là ch(cid:1239)ng ph(cid:1241). Thao tác r(cid:1193)t quan tr(cid:1233)ng trong l(cid:1193)y m(cid:1199)u tín hi(cid:1227)u là ph(cid:1191)i s(cid:1265) d(cid:1257)ng m(cid:1245)t l(cid:1233)c b(cid:259)ng thông th(cid:1193)p hi(cid:1227)u qu(cid:1191)(cid:3)(cid:255)(cid:1223) lo(cid:1189)i b(cid:1235) các thành ph(cid:1195)n có t(cid:1195)n s(cid:1237) cao h(cid:1131)n t(cid:1195)n s(cid:1237) fM (cid:70)(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u mà ta mu(cid:1237)n gi(cid:1267) l(cid:1189)i. Thao tác này g(cid:1233)i là ti(cid:1221)n l(cid:1233)c ch(cid:1237)ng bi(cid:1227)t danh. Sau (cid:255)ó l(cid:1193)y m(cid:1199)u v(cid:1247)i (cid:87)(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) 2*fM. Y(cid:1219)u t(cid:1237) quan tr(cid:1233)ng nh(cid:1193)t trong ti(cid:1221)n l(cid:1233)c ch(cid:1237)ng bi(cid:1227)t danh là ph(cid:1191)i t(cid:1189)o ra (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:69)(cid:1245) l(cid:1233)c thông th(cid:1193)p lý t(cid:1133)(cid:1251)ng. Ti(cid:1221)n l(cid:1233)c càng không lý t(cid:1133)(cid:1251)ng thì t(cid:1195)n s(cid:1237) l(cid:1193)y m(cid:1199)u càng cao. (cid:48)(cid:1189)ch ti(cid:1221)n l(cid:1233)c ch(cid:1237)ng bi(cid:1227)t danh là m(cid:1245)t l(cid:1233)c b(cid:259)ng th(cid:1237)ng th(cid:1193)p (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c thêm vào tr(cid:1133)(cid:1247)c (cid:80)(cid:1189)ch l(cid:1193)y m(cid:1199)u (cid:255)(cid:1223) lo(cid:1189)i b(cid:1235) các t(cid:1195)n s(cid:1237) trên fs/2 (v(cid:1247)i fs t(cid:1195)n s(cid:1237) Nyquist). Hình v(cid:1217) sau minh (cid:75)(cid:1233)a cho ph(cid:1241) c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u trong tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p l(cid:1233)c lý t(cid:1133)(cid:1251)ng. L(cid:1233)c này lo(cid:1189)i b(cid:1235) t(cid:1193)t c(cid:1191) các t(cid:1195)n (cid:86)(cid:1237) tín hi(cid:1227)u t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) n(cid:1205)m bên ngoài kho(cid:1191)ng Nyquist [-fs/2, fs/2]. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 71 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Hình 37 M(cid:809)ch l(cid:813)y m(cid:819)u lý t(cid:753)(cid:871)ng (cid:871) t(cid:815)n s(cid:857) fs. Hình 38 Ph(cid:861) c(cid:879)a tín hi(cid:847)u khi dùng ti(cid:841)n l(cid:853)c lý t(cid:753)(cid:871)ng. Trong th(cid:1269)c t(cid:1219), các ti(cid:1221)n l(cid:1233)c ch(cid:1237)ng bi(cid:1227)t danh có (cid:255)áp (cid:1261)ng không gi(cid:1191)m ngay xu(cid:1237)ng không bên ngoài kho(cid:1191)ng Nyquist nên các thành ph(cid:1195)n t(cid:1195)n s(cid:1237) cao còn l(cid:1189)i s(cid:1217) t(cid:1189)o s(cid:1269) bi(cid:1227)t danh. Chính vì th(cid:1219), ng(cid:1133)(cid:1249)i ta s(cid:1265) d(cid:1257)ng b(cid:1245) ti(cid:1221)n x(cid:1265) lý l(cid:1233)c ch(cid:1237)ng bi(cid:1227)t danh thông th(cid:1193)p có (cid:255)áp (cid:1261)ng xung H(f) v(cid:1247)i d(cid:1191)i thông [-ft, ft] ph(cid:1191)i n(cid:1205)m bên trong kho(cid:1191)ng Nyquist nh(cid:1133) sau: Hình 39 Ti(cid:841)n l(cid:853)c ch(cid:857)ng bi(cid:847)t danh th(cid:889)c t(cid:839). (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 72 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T (cid:47)(cid:1193)y m(cid:1199)u (cid:1251) t(cid:1195)n càng cao thì s(cid:1269) bi(cid:1227)t danh càng ít. Trong nhi(cid:1221)u h(cid:1227) th(cid:1237)ng x(cid:1265) lý tín hi(cid:1227)u s(cid:1237), ng(cid:1133)(cid:1249)i ta l(cid:1193)y m(cid:1199)u cao h(cid:1131)n t(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) Nyquist, hi(cid:1227)n t(cid:1133)(cid:1255)ng này là l(cid:1193)y m(cid:1199)u quá m(cid:1261)c. (cid:264)(cid:1223) tránh s(cid:1269) bi(cid:1227)t danh tr(cid:1251) l(cid:1189)i, t(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) l(cid:1193)y m(cid:1199)u s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c h(cid:1189) xu(cid:1237)ng k(cid:1219)t h(cid:1255)p v(cid:1247)i l(cid:1233)c tiêu h(cid:1259)y. Tùy thu(cid:1245)c theo yêu c(cid:1195)u và m(cid:1257)c (cid:255)ích s(cid:1265) d(cid:1257)ng, quá trình l(cid:1193)u m(cid:1199)u quá m(cid:1261)c s(cid:1217) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c duy trì trong su(cid:1237)t quá trình x(cid:1265) lý s(cid:1237) cho t(cid:1247)i khi h(cid:1239)i ph(cid:1257)c tín hi(cid:1227)u t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) hay (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c gi(cid:1191)m tr(cid:1251) l(cid:1189)i t(cid:1195)n s(cid:1237) ban (cid:255)(cid:1195)u (cid:255)(cid:1223)(cid:3) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c x(cid:1265) lý ti(cid:1219)p. Trong tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p th(cid:1261) hai này, chúng ta ph(cid:1191)i (cid:255)(cid:1191)m b(cid:1191)o s(cid:1269) bi(cid:1227)t danh không tr(cid:1251) l(cid:1189)i. Mô hình h(cid:1227) th(cid:1237)ng l(cid:1193)y m(cid:1199)u quá m(cid:1261)c và tiêu h(cid:1259)y (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c mô t(cid:1191) nh(cid:1133) sau: Hình 40 H(cid:847) th(cid:857)ng l(cid:813)y m(cid:819)u quá m(cid:881)c và tiêu h(cid:879)y. • Tri(cid:1223)n khai theo d(cid:1189)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng giác (cid:42)(cid:1233)i x(t) là tín hi(cid:1227)u tu(cid:1195)n hoàn theo th(cid:1249)i gian v(cid:1247)i chu k(cid:484) T0 t(cid:1261)c t(cid:1195)n s(cid:1237) c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u 2 2 / =
f
0 T
0 p p là . D(cid:1189)ng khai tri(cid:1223)n Fourier c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u là: = + + x t
( ) a cos sin a
n b
n 0 n t
0 n t
0 n n =
1 =
1 ¥ ¥ w w (cid:229) (cid:229) (cid:48)(cid:1245)t tín hi(cid:1227)u bi(cid:1223)u di(cid:1225)n (cid:1251) d(cid:1189)ng tri(cid:1223)n khai Fourier ph(cid:1191)i tho(cid:1191) nhi(cid:1221)u (cid:255)(cid:76)(cid:1221)n ki(cid:1227)n Dirichlet.Trong th(cid:1269)c t(cid:1219) h(cid:1195)u h(cid:1219)t các tín hi(cid:1227)u (cid:255)(cid:1221)u tho(cid:1191). Trong công th(cid:1261)c trên: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 73 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T / 2 T
0 = x t dt
( ) a
0 1
T -
0 / 2 T
0 (cid:242) • Ý ngh(cid:429)a c(cid:1259)a các thành ph(cid:1195)n: a0: thành ph(cid:1195)n trung bình (m(cid:1245)t chi(cid:1221)u). cos sin t a
1 +
t b
1 0 0 w w : thành ph(cid:1195)n c(cid:1131) b(cid:1191)n, t(cid:1241)ng h(cid:1255)p hai sóng sin cùng t(cid:1195)n s(cid:1237) hay còn g(cid:1233)i là hài th(cid:1261) nh(cid:1193)t. cos sin a
2 +
t b
1
2 t
1 w w : hài th(cid:1261) hai. = • Ví d(cid:1257): x t
( ) A t
sin( ) p= 0T Tìm tri(cid:1223)n khai c(cid:1259)a sóng: Xét tín hi(cid:1227)u x(t) ta th(cid:1193)y chu k(cid:484) tu(cid:1195)n hoàn sóng là: . = Suy ra t(cid:1195)n s(cid:1237) góc: =
2 f =
2 / 2 rad s / 0 T
0 w p p Các h(cid:1227) s(cid:1237): / 2 / 2 T
0 1 A 2 A = = = = [ ] x t dt
( ) A sin tdt cos t p p a
0 1
T
0 / 2 / 2 0 T
0 (cid:242) (cid:242) p p p p - - / 2 / 2 T
0 2 = = x t
( ) cos A t
sin cos 2 tdt n tdt
0 a
n 2
T
0 / 2 / 2 T
0 A = + p w (cid:242) (cid:242) p - - p n t n t dt [sin(2 1) sin(2 1) ] A n t
1) = + +
n
cos(2
+
n
1
2 cos(2
n
2 t
1)
1 0 0 = - - (cid:242) p p p Ø ø - - Œ œ - p Œ œ º ß A
4
2
n
(4 1) - p (cid:57)(cid:1201)y tri(cid:1223)n khai Fourier là: 2 A = x t
( ) cos 2 nt 4
A
2
n
(4 1) =
1 n ¥ - (cid:229) - p p v(cid:867)i n = 1, 2, 3, 4… (cid:39)(cid:1189)ng biên (cid:255)(cid:1245) và pha c(cid:1259)a bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Fourier (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 74 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T 2 2 = + +
t b sin t a b cos( +
t arctg ) a
0 cos b
z - w w w . n = + + Nên tín hi(cid:1227)u x(t) có th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c khai tri(cid:1223)n nh(cid:1133) sau: cos( ) ( )
x t c
0 c
0 n t
0 0 1 w f (cid:229) Trong (cid:255)ó: 2 2 + = a
n c
n c0=a0 = arctg n b
n
b
n
a
n - f Ph(cid:1241) biên (cid:255)(cid:1245) là bi(cid:1219)n thiên c(cid:1259)a các h(cid:1227) s(cid:1237) g(cid:1237)c cn theo t(cid:1195)n s(cid:1237) và ph(cid:1241) pha là s(cid:1269) bi(cid:1219)n f theo t(cid:1195)n s(cid:1237). thiên c(cid:1259)a các pha n • Tri(cid:1223)n khai theo d(cid:1189)ng m(cid:458) ph(cid:1261)c Nh(cid:1133) trên ta th(cid:1193)y m(cid:1245)t hài c(cid:1259)a tri(cid:1223)n khai Fourier d(cid:1189)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng giác là: cos sin t a
n +
t b
n 0 0 w w (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i b(cid:1251)i h(cid:1227) th(cid:1261)c Euler nh(cid:1133) sau: jx jx + e e = cos x - jx jx e = sin x 2 2
e
j - - + Suy ra: a a jn t jn t n jb
n n jb
n 0 0 = + a t e e cos sin ( ) ( ) n +
t b
n 0 0 2 2 - w w - w w + (cid:264)(cid:1211)t j a
n jb
n 0 = = X e n 2 f j a
n jb
n 0 = = X e n c
n
2
c
n
2 2 - f - - (cid:47)(cid:1133)u ý r(cid:1205)ng Xn=X-n, do (cid:255)ó hài trên: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 75 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T jn t jn t
0 0 = + a cos sin n +
t b
n 0 t X e
n 0 X e
n w w - w w - Tri(cid:1223)n khai l(cid:1133)(cid:1255)ng giác có th(cid:1223) chuy(cid:1223)n thành d(cid:1189)ng m(cid:458) nh(cid:1133) sau: jn t
0 ( )
x t X e w = (cid:229) n ¥ - ¥ Ví d(cid:1257) xét tín hi(cid:1227)u có tri(cid:1223)n khai l(cid:1133)(cid:1131)ng giác là: 0 0 0 0 = + + w w w w - +
( ) 10 8cos
x t t 6sin t 4 cos 2 t 5sin 2 t (cid:39)(cid:1189)ng tri(cid:1223)n khai (cid:1251) d(cid:1189)ng biên (cid:255)(cid:1245) pha và (cid:1251) d(cid:1189)ng m(cid:458) ph(cid:1261)c nh(cid:1133) sau: 2 2 = + a c
n n Vì: = arctg n b
n
b
n
a
n - f Nên: c1 =(82+62)1/2 = 10 c2= (42+52)1/2 = 6.4 X1 = 4-j3 X-1 = 4+j3 5 =
X
1 = = = (cid:222) ( 0
) 36.8 0644 arctg rad 1 3
4 f X2 = 2+j2.5 X-2 = 2-j2.5 3.2 =
X
2 = = = (cid:222) ( 0
) 51.3 0.896 arctg rad 2 5
4 f 0 = + + + Nh(cid:1133) v(cid:1201)y
• Tri(cid:1223)n khai (cid:1251) d(cid:1189)ng biên (cid:255)(cid:1245) pha là: +
( ) 10 10 cos(
x t 36.8 ) 6.4 cos(2 t 0
51.3 ) t 0 0 w w • Tri(cid:1223)n khai (cid:1251) d(cid:1189)ng m(cid:458) ph(cid:1261)c là: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 76 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T j 0.896 j 2 t j 0.644 j t j 0.644 j t j 0.896 j 2 t 0 0 0 0 + + + =
( ) 3.2
x t e e e
5 e +
10 5
e e e
3.2 e w w w w - - - - • (cid:39)(cid:1189)ng sóng t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:1261)ng nh(cid:1133) sau: Hình 41 Các d(cid:809)ng tri(cid:843)n khai c(cid:879)a tín hi(cid:847)u Trong (cid:255)ó: Tri(cid:1223)n khai l(cid:1133)(cid:1255)ng giác (hình 1). Tri(cid:1223)n khai biên (cid:255)(cid:1245) pha (hình 2). Tri(cid:1223)n khai d(cid:1189)ng ph(cid:1261)c trong mi(cid:1221)n biên (cid:255)(cid:1245) (hình 3). Tri(cid:1223)n khai d(cid:1189)ng ph(cid:1261)c trong mi(cid:1221)n t(cid:1195)n s(cid:1237) (hình 4). Dù bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i (cid:1251) d(cid:1189)ng nào thì phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Fourier c(cid:458)ng cùng m(cid:1245)t k(cid:1219)t qu(cid:1191) (nh(cid:1133) hình v(cid:1217) th(cid:1261) t(cid:1133)(cid:3)(cid:1251) trên). • Tri(cid:1223)n khai Fourier trong mi(cid:1221)n th(cid:1249)i gian jn t 0 = dt x t
( ) X e
n / 2 T
0 Khai tri(cid:1223)n Fourier c(cid:1259)a m(cid:1245)t tín hi(cid:1227)u d(cid:1189)ng m(cid:458) ph(cid:1261)c là bi(cid:1223)u th(cid:1261)c nh(cid:1133) sau: w ¥ (cid:229) - ¥ jn t
0 = X ( )
x t e dt n 1
T
0 / 2 T
0 w (cid:242) - (cid:49)(cid:1219)u tín hi(cid:1227)u x(t) tu(cid:1195)n hoàn v(cid:1247)i chu k(cid:484) N m(cid:1199)u t(cid:1261)c x(n) = x(n+N). Tri(cid:1223)n khai Fourier r(cid:1249)i r(cid:1189)c theo th(cid:1249)i gian v(cid:1247)i các h(cid:1227) s(cid:1237) Xk thay (cid:255)(cid:1241)i là: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 77 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T 2 j /
kn N N = ( )
x n p X e
k = k 0 N (cid:229) j 2 kn N
/ = = X a ( )
x n e k k = 1
N 0 n = X p - (cid:229) X – k k N Trong (cid:255)ó Xét tín hi(cid:1227)u có chu k(cid:484) N = 7, b(cid:1203)t (cid:255)(cid:1195)u t(cid:1263) g(cid:1237)c to(cid:1189)(cid:3)(cid:255)(cid:1245), biên (cid:255)(cid:1245) c(cid:1259)a chu k(cid:484) là: x(n) = [2, 1, -2, 3, -1, -1, 1 ]; Hình 42 T(cid:815)n ph(cid:861) biên (cid:255)(cid:865) c(cid:879)a tín hi(cid:847)u. 6 Các thành ph(cid:1195)n ph(cid:1241) c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u là: j kn 2 / 7 = a x n e
( ) k = 1
7 n 0 p - (cid:229) j k j k j k j k 2 0 / 7 2 1/ 7 2 2 3 / 7 + +
2 / 7 e e 2 e
1 2 e
3 j k j k j k 2 4 / 7 2 2 6 / 7 +
5 / 7 1
= Œ
7 1
e 1
e 1
e p p p p - - - - Ø ø - œ p p p - - - - - º ß (cid:37)(cid:1205)ng cách vi(cid:1219)t hàm m(cid:458) theo sin và cosin, chúng ta có th(cid:1223) tính (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c thành ph(cid:1195)n th(cid:1269)c và (cid:1191)o c(cid:1259)a ak.N(cid:1219)u c(cid:1195)n chúng ta c(cid:458)ng có th(cid:1223) tính (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1245) l(cid:1247)n và góc pha theo công = + 2
Re ( ) 2
Im ( ) a
k a
k a
k = th(cid:1261)c sau: arctg k Im(
Re( a
k
a )
) k f (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 78 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Hình 43 Thành ph(cid:815)n (cid:811)o, thành ph(cid:815)n th(cid:889)c và t(cid:815)n ph(cid:861) c(cid:879)a tín hi(cid:847)u. (cid:38)(cid:259)n c(cid:1261) vào b(cid:1191)ng trên ta th(cid:1193)y r(cid:1205)ng các thành ph(cid:1195)n ph(cid:1241)(cid:3)(cid:255)(cid:1237)i x(cid:1261)ng nhau qua (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m gi(cid:1267)a chu k(cid:484) (k=3.5). (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 79 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Nh(cid:1133) v(cid:1201)y tín hi(cid:1227)u s(cid:1237) tu(cid:1195)n hoàn (cid:1251) chu k(cid:484) N m(cid:1199)u trong mi(cid:1221)n th(cid:1249)i gian s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c mô (cid:87)(cid:1191) m(cid:1245)t cách (cid:255)(cid:1195)y (cid:255)(cid:1259) b(cid:1251)i cùng s(cid:1237) thành ph(cid:1195)n t(cid:1195)n s(cid:1237) trong mi(cid:1221)n t(cid:1195)n s(cid:1237). Tuy nhi(cid:1219)n tín hi(cid:1227)u tu(cid:1195)n hoàn thì t(cid:1195)n ph(cid:1241) c(cid:1259)a nó có th(cid:1223) không tu(cid:1195)n hoàn nh(cid:1133)ng m(cid:1245)t tín hi(cid:1227)u có t(cid:1195)n ph(cid:1241) tu(cid:1195)n hoàn thì tín hi(cid:1227)u (cid:255)ó tu(cid:1195)n hoàn. Trên th(cid:1269)c t(cid:1219) n(cid:1219)u nh(cid:1133) N quá l(cid:1247)n thì chúng ta ph(cid:1191)i dùng m(cid:1245)t ph(cid:1195)n m(cid:1221)m x(cid:1265) lý tín hi(cid:1227)u s(cid:1237) g(cid:1233)i là ph(cid:1195)m m(cid:1221)m DSP. Trong ví d(cid:1257) trên ta th(cid:1193)y N =5, là m(cid:1245)t gi(cid:1247)i h(cid:1189)n nh(cid:1235), xác (cid:255)(cid:1231)nh, trên th(cid:1269)c t(cid:1219) khi cho N ti(cid:1219)n (cid:255)(cid:1219)n vô c(cid:1269)c thì 1/N ti(cid:1219)n v(cid:1221) 0 nh(cid:1133)ng akN thì l(cid:1189)i h(cid:1267)u h(cid:1189)n xác (cid:255)(cid:1231)nh và (cid:255)ây là giá tr(cid:1231) ma ta c(cid:1195)n quan tâm. W = 2 k
N p N (cid:264)(cid:1211)t ), khi (cid:255)ó: và g(cid:1233)i Nak là X( W jn = (cid:229) W =
) ( X Na x n e-
( ) k 0 W (cid:49)(cid:1219)u tín hi(cid:1227)u không tu(cid:1195)n hoàn, ta coi (cid:255)ó là m(cid:1245)t tín tu(cid:1195)n hoàn v(cid:1247)i chu k(cid:484) vô c(cid:1269)c jn W =
) ( X Na ( )
x n e = (cid:229) k ¥ - W DFT - ¥ (cid:264)ây là phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Fourier r(cid:1249)i r(cid:1189)c c(cid:1259)a th(cid:1249)i gian c(cid:1259)a x(n) (cid:55)(cid:1263)(cid:3)(cid:255)ó ta có bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Fourier ngh(cid:1231)ch: jn = X e d x n
( ) ( ) 1
2 p W W W (cid:242) - p p j j j +
0 +
1 + -
2
j X x e e + -
1
x e e x +
2
j
e W =
) ( (0) x
( (1) ( 1) ) x
( (2) ( 2) ) ... Ví d(cid:1257) nh(cid:1133) ph(cid:1241) c(cid:1259)a sóng vuông g(cid:1239)m 2N+1 xung t(cid:1263) -N t(cid:1247)i N, v(cid:1247)i biên (cid:255)(cid:1245) là A. - W - W W - W W jn jn = e W+
e 2 cos n - W W . Vì X W = +
)
A ( W +
2 (cos A W +
cos 2 W + +
cos 3 ... cos N ) W Nên Cho A = 0.2, N = 2 X W =
(
) W +
+
0.2(1 cos cos 2 ) W (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 80 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Hình 44 Ph(cid:861) c(cid:879)a sóng vuông. Tín hi(cid:1227)u tu(cid:1195)n hoàn r(cid:1193)t ít g(cid:1211)p trong th(cid:1269)c t(cid:1219), trong khi (cid:255)ó tín hi(cid:1227)u không tu(cid:1195)n hoàn và có s(cid:1237) m(cid:1199)u gi(cid:1247)i h(cid:1189)n l(cid:1189)i th(cid:1133)(cid:1249)ng x(cid:1191)y ra. (cid:264)(cid:1237)i v(cid:1247)i các tín hi(cid:1227)u này l(cid:1189)i không phù h(cid:1255)p v(cid:1247)i phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Fourier r(cid:1249)i r(cid:1189)c theo th(cid:1249)i gian. Do (cid:255)ó (cid:255)(cid:1237)i v(cid:1247)i tín hi(cid:1227)u không tu(cid:1195)n hoàn có (cid:255)(cid:1245) dài h(cid:1267)u h(cid:1189)n N, ng(cid:1133)(cid:1249)i ta th(cid:1133)(cid:1249)ng xem nó nh(cid:1133) là tín hi(cid:1227)u tu(cid:1195)n hoàn (cid:1251) chu k(cid:484) N, theo (cid:255)(cid:1231)nh ngh(cid:429)a Fourier r(cid:1249)i r(cid:1189)c c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u ta có: j kn 1 N 2
N X x n e
( ) = (cid:229) k = n 0 p - - (cid:89)(cid:1247)i k = 0, 1,..., N-1. (cid:264)ây là phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Fourier thu(cid:1201)n, ký hi(cid:1227)u DFT. N 1 j kn 2
N = ( )
x n Xk(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i là h(cid:1227) s(cid:1237) ph(cid:1241). Ng(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1189)i, tín hi(cid:1227)u t(cid:1241)ng h(cid:1255)p t(cid:1263) các h(cid:1227) s(cid:1237) ph(cid:1241) là: p - X e
k = 1
N 0 k (cid:229) v(cid:1247)i n = 0, 1,..., N-1. (cid:264)ây là phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Fourier ng(cid:1133)(cid:1255)c, ký hi(cid:1227)u là IDFT. Ví d(cid:1257): Bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Fourier r(cid:1249)i r(cid:1189)c N các (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u sau: n = +
2
( ) 5 cos ( ) x n
7 2
N p k v =
0 0 2
N p (cid:89)(cid:1247)i n= 0,1,2, (cid:171)(cid:171)(cid:171)N-1 khi Vì: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 81 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T jn jn 0 0 = + n e e cos ( ) 1
2 w w - w 2 Ta vi(cid:1219)t l(cid:1189)i: j n j n j 2 n j 2 n 2
N 2
N 2
N 2
N = + + = + + + 5 ( ) 5
x n e e e e 1
4 1
2 1
4 1
4 p p p p - - Ø ø Œ œ º ß Dùng tu(cid:1195)n hoàn ph(cid:1261)c ta có: j 2 n j ( N 2) n 2
N 2
N = + ( )
x n e e 11 1
+
4
2 1
4 p p - (cid:57)(cid:1201)y DFT là: j kn N 2
N X x n e
( ) = (cid:229) k = n 0 N = = p - X x n
( ) N 0 = 11
2 0 n (cid:229) N j n 2 2
N = = = X X x n e
( ) N N 2 2 = 1
4 n 0 p - (cid:229) - Xk=0 v(cid:867)i các h(cid:847) s(cid:857) k khác. Bi(cid:1223)u th(cid:1261)c DFT và IDFT ch(cid:1229) th(cid:1269)c hi(cid:1227)n trên các phép nhân và phép c(cid:1245)ng nh(cid:1133)ng vì có quá nhi(cid:1221)u phép toán nên c(cid:1195)n nhi(cid:1221)u th(cid:1249)i gian x(cid:1265) lý. Tuy nhiên m(cid:1245)t l(cid:1255)i (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m là trong DFT và IDFT có hàm m(cid:458), sin, cosin d(cid:1199)n t(cid:1247)i nhi(cid:1221)u trùng l(cid:1203)p trong các phép tính. FFT là thu(cid:1201)t toán (cid:255)(cid:1223) tính nhanh DFT và IDFT. Vì có nhi(cid:1221)u thu(cid:1201)t toán FFT nên có nhi(cid:1221)u tên g(cid:1233)i khác nhau. Tuy nhiên trong ph(cid:1189)m vi (cid:255)(cid:1221) tài chúng ta ch(cid:1229) nghiên c(cid:1261)u là thu(cid:1201)t toán c(cid:1131) s(cid:1237) 2. Xét bi(cid:1223)u th(cid:1261)c DFT: j kn N 1 2
N = X x n e
( ) k = n 0 p - - (cid:229) N 1 = sin ( ) cos
x n kn j kn 2
N 2
N 0 - p p Ø ø - (cid:229) Œ œ º ß (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 82 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T (cid:57)(cid:1201)y ph(cid:1195)n th(cid:1269)c, ph(cid:1195)n (cid:1191)o, (cid:255)(cid:1245) l(cid:1247)n (biên (cid:255)(cid:1245) ) và pha l(cid:1195)n l(cid:1133)(cid:1255)t là: N 1 ( ) cos
x n kn = (cid:229) ( )
RX k 2
N 0 - p 1 N ( ) sin
x n kn = (cid:229) ( )
IX k 2
N 0 2 - p = + X k
( ) X k
( ) R 2
X k
( )
I Ø ø º ß =
( )
k arctg X k
( )
I
X k
( )
R f Thu(cid:1201)t toán FFT (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c Cooley và Tukey phát tri(cid:1223)n vào n(cid:259)m 1968, nó giúp gi(cid:1191)m
(cid:87)(cid:1263) N2 phép toán xu(cid:1237)ng còn N phép tính. Vi(cid:1227)c tính toán b(cid:1205)ng DFT tr(cid:1269)c ti(cid:1219)p hay FFT (cid:255)(cid:1221)u cho k(cid:1219)t qu(cid:1191) nh(cid:1133) nhau, ngo(cid:1189)i tr(cid:1263) m(cid:1245)t s(cid:1237) sai s(cid:1237) nh(cid:1235) do s(cid:1269) h(cid:1267)u h(cid:1189)n c(cid:1259)a máy tính. • Phân tích ph(cid:1241) - rò r(cid:1229) ph(cid:1241) Phân tích ph(cid:1241) s(cid:1237) là phân ly tín hi(cid:1227)u s(cid:1237) thành các thành ph(cid:1195)n t(cid:1195)n s(cid:1237). (cid:264)ây là m(cid:1245)t (cid:78)(cid:1275) thu(cid:1201)t r(cid:1193)t h(cid:1267)u ích trong khoa h(cid:1233)c công ngh(cid:1227). Chúng ta nên phân bi(cid:1227)t phân tích ph(cid:1241) và l(cid:1233)c, phân tích ph(cid:1241)(cid:3)(cid:255)(cid:1131)n gi(cid:1191)n là phân tích, ki(cid:1223)m nghi(cid:1227)m tín hi(cid:1227)u ch(cid:1261) không l(cid:1233)c. (cid:264)(cid:1237)i (cid:87)(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1259)a phân tích ph(cid:1241) là các tín hi(cid:1227)u trong t(cid:1269) nhiên nh(cid:1133) là: ti(cid:1219)ng nói, tín hi(cid:1227)u (cid:255)(cid:1231)a ch(cid:1193)t, tín hi(cid:1227)u sinh h(cid:1233)c, d(cid:1267) li(cid:1227)u th(cid:1231) tr(cid:1133)(cid:1249)ng. Phân tích ph(cid:1241) còn (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c áp d(cid:1257)ng cho vi(cid:1227)c kh(cid:1191)o sát các h(cid:1227) th(cid:1237)ng nh(cid:1133) h(cid:1227) th(cid:1237)ng l(cid:1233)c. • (cid:47)(cid:1233)c tín hi(cid:1227)u ra kh(cid:1235)i mi(cid:1221)n nhi(cid:1225)u Dùng DFT và FFT là cách hi(cid:1227)u qu(cid:1191)(cid:3)(cid:255)(cid:1223) phát hi(cid:1227)n tín hi(cid:1227)u chìm trong n(cid:1221)n nhi(cid:1225)u. Ví d(cid:1257): m(cid:1245)t tín hi(cid:1227)u sóng vuông b(cid:1231) chìm trong nhi(cid:1225)u, b(cid:1221) ngoài chúng ta r(cid:1193)t khó xác (cid:255)(cid:1231)nh (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chúng. Qua FFT, n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng tín hi(cid:1227)u s(cid:1217) t(cid:1201)p trung (cid:1251) m(cid:1245)t s(cid:1237) ph(cid:1241) v(cid:1189)ch, còn nhi(cid:1225)u thì tr(cid:1191)i r(cid:1245)ng, nh(cid:1249)(cid:3)(cid:255)ó chúng ta có th(cid:1223) phát hi(cid:1227)n ra tín hi(cid:1227)u. • (cid:264)áp (cid:1261)ng c(cid:1265)a s(cid:1237) Bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Fourier là ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp c(cid:1131) b(cid:1191)n (cid:255)(cid:1223) thi(cid:1219)t k(cid:1219) các l(cid:1233)c s(cid:1237) phi (cid:255)(cid:1227) qui. (cid:42)(cid:1233)i G(cid:11)(cid:159)) là (cid:255)áp (cid:1261)ng t(cid:1195)n s(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c yêu c(cid:1195)u và H(cid:11)(cid:159)) xung c(cid:1259)a h(cid:1227) th(cid:1237)ng. (cid:264)(cid:1237)i v(cid:1247)i G(cid:11)(cid:159)), (cid:255)áp (cid:1261)ng xung (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c cho b(cid:1251)i bi(cid:1223)u th(cid:1261)c Fourier nh(cid:1133) sau: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 83 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T jn = ( ) ( )
h n G e d 1
2 p W W W (cid:242) p - p Xem m(cid:1189)ch l(cid:1233)c là thông th(cid:1193)p lý t(cid:1133)(cid:1251)ng t(cid:1261)c là t(cid:1261)c G(cid:11)(cid:159)) = 1 khi - (cid:159)c(cid:3)(cid:148)(cid:3)(cid:159)(cid:3)(cid:148)(cid:3)(cid:159)c ng(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1189)i thì G(cid:11)(cid:159)) = 0.
• (cid:264)(cid:1245)n không (cid:264)ây là thao tác th(cid:1269)c hi(cid:1227)n chèn bit 0 vào các thành ph(cid:1195)n tr(cid:1237)ng c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u sau khi th(cid:1269)c hi(cid:1227)n l(cid:1233)c qua c(cid:1265)a s(cid:1241). • Nhân ch(cid:1201)p nhanh Giúp th(cid:1269)c hi(cid:1227)n nhanh các thao tác tính toán nhân ch(cid:1201)p trên tín hi(cid:1227)u. • (cid:264)áp (cid:1261)ng xung (cid:47)(cid:1133)u ý: (cid:264)áp (cid:1261)ng xung c(cid:1259)a h(cid:1227) th(cid:1237)ng H là tín hi(cid:1227)u ra h(t) mà tín hi(cid:1227)u vào là m(cid:1245)t ( )t ¶ xung l(cid:1269)c (cid:255)(cid:1131)n v(cid:1231) . Vì xung l(cid:1269)c (cid:1251) t = 0 nên (cid:255)áp (cid:1261)ng xung c(cid:458)ng b(cid:1203)t (cid:255)(cid:1195)u (cid:1251) t = 0. Hình 45 (cid:264)áp (cid:881)ng xung. (cid:264)áp (cid:1261)ng xung: jn W =
) ( H ( )
h n e =- n ¥ - W (cid:229) ¥ Ví d(cid:1257):
Xét (cid:255)áp (cid:1261)ng xung th(cid:1249)i gian h(n) = 0.8nu(n). Trong (cid:255)ó u(n) = 1 n(cid:1219)u n(cid:3)(cid:149) 0, ng(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1189)i u(n) =0. (cid:264)áp (cid:1261)ng t(cid:1195)n s(cid:1237) là: jn j = W =
) ( =
n
) H ( )
h n e (0.8
e j 1
1 0.8
e 0 0 ¥ ¥ - W - W (cid:229) (cid:229) - W - (cid:37)(cid:1205)ng cách nhân v(cid:1247)i m(cid:1245)t liên h(cid:1255)p ph(cid:1261)c ta (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nh(cid:1133) sau: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 84 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T j j H W =
) ( j 1 0.8 cos
W + 1 0.8
e
j
e
(1 0.8 e
)(1 0.8 =
) 1 1.6 cos 0.8sin
0.64 W - - W - W - W W - - - (cid:55)(cid:1263)(cid:3)(cid:255)ó suy ra: 1 0.8 cos W =
) ( RH - W W +
1 1.6 cos 0.64 - W =
) ( IH W 0.8sin
W +
1 1.6 cos 0.64 IH W =
(
) - 1
W +
1 1.6cos 0.64 - W = -
) ( arctg H 0.8sin
1 0.8 cos W f - W Hình 46 Ph(cid:815)n th(cid:889)c, ph(cid:815)n (cid:811)o, góc pha, (cid:255)(cid:865) l(cid:867)n c(cid:879)a (cid:255)áp (cid:881)ng xung t(cid:815)n s(cid:857). Tuy nhiên chúng ta th(cid:1193)y r(cid:1205)ng trong bi(cid:1223)u di(cid:1223)n (cid:255)áp (cid:1261)ng xung theo t(cid:1195)n s(cid:1237) và th(cid:1249)i gian chúng không th(cid:1223) th(cid:1193)y (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c các múi bên,(cid:3)(cid:255)(cid:1223) kh(cid:1203)c ph(cid:1257)c (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u này ng(cid:1133)(cid:1249)i ta s(cid:1265) d(cid:1257)ng giai th(cid:1263)a Logarit (cid:255)(cid:1223) bi(cid:1223)u di(cid:1225)n. H W =
) ( 20 log ( ) dBH 10 W Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp Fourier trong thi(cid:1219)t k(cid:1219) m(cid:1189)ch l(cid:1233)c phi (cid:255)(cid:1227) qui - FIR th(cid:1133)(cid:1249)ng d(cid:1199)n t(cid:1247)i (cid:255)áp (cid:1261)ng xung h(n) lâu vô h(cid:1189)n nên trong th(cid:1269)c t(cid:1219) ta th(cid:1133)(cid:1249)ng c(cid:1203)t c(cid:1257)t (cid:255)áp (cid:1261)ng xung b(cid:1205)ng các lo(cid:1189)i c(cid:1265)a s(cid:1237) khác nhau t(cid:1261)c là b(cid:1235)(cid:3)(cid:255)i các m(cid:1199)u (cid:1251) quá xa g(cid:1237)c khi chúng tr(cid:1251) nên qúa nh(cid:1235) (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 85 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T so v(cid:1247)i các (cid:255)áp (cid:1261)ng xung. (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u này (cid:255)ã (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c áp d(cid:1257)ng trong h(cid:1227) th(cid:1237)ng l(cid:1233)c phi (cid:255)(cid:1227) qui FIR (cid:177) là m(cid:1189)ch l(cid:1233)c mà tín hi(cid:1227)u ra ch(cid:1229) ph(cid:1257) thu(cid:1245)c tín hi(cid:1227)u vào. Có r(cid:1193)t nhi(cid:1221)u lo(cid:1189)i c(cid:1265)a s(cid:1241) khác nhau, tu(cid:484) theo m(cid:1257)c (cid:255)ích công vi(cid:1227)c mà chúng ta s(cid:1217) (cid:86)(cid:1265) d(cid:1257)ng c(cid:1265)a s(cid:1241) nào.Trong MatLab chúng ta có th(cid:1223) s(cid:1265) d(cid:1257)ng công c(cid:1257) Wintool (cid:255)(cid:1223) xem xét các c(cid:1265)a s(cid:1241). Hình 47 C(cid:885)a s(cid:861) WinTool (cid:55)(cid:1195)n s(cid:1237) vô tuy(cid:1219)n là m(cid:1245)t tài nguyên thiên nhiên quan tr(cid:1233)ng, h(cid:1267)u h(cid:1189)n, c(cid:1195)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:69)(cid:1191)o v(cid:1227), và s(cid:1265) d(cid:1257)ng m(cid:1245)t cách hi(cid:1227)u qu(cid:1191). V(cid:1247)i s(cid:1269) phát tri(cid:1223)n không ng(cid:1263)ng c(cid:1259)a các công ngh(cid:1227) truy(cid:1221)n thông, các d(cid:1231)ch v(cid:1257) thông tin (d(cid:1231)ch v(cid:1257) cá nhân, di (cid:255)(cid:1245)ng, (cid:255)(cid:76)(cid:1227)n tho(cid:1189)i t(cid:1241) ong các d(cid:1231)ch v(cid:1257) v(cid:1227) tinh) (cid:255)ã tranh nhau chi(cid:1219)m gi(cid:1267) ph(cid:1241) t(cid:1195)n vô tuy(cid:1219)n. Do tính ph(cid:1261)c t(cid:1189)p c(cid:1259)a các d(cid:1231)ch v(cid:1257) nên công tác qu(cid:1191)n lý vi(cid:1227)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng ph(cid:1241) t(cid:1195)n là (cid:80)(cid:1245)t nhi(cid:1227)m v(cid:1257) h(cid:1219)t s(cid:1261)c khó kh(cid:259)n. Tr(cid:1133)(cid:1247)c (cid:255)ây v(cid:1193)n (cid:255)(cid:1221) này (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c gi(cid:1191)i quy(cid:1219)t b(cid:1205)ng cách c(cid:1193)p phát các b(cid:259)ng t(cid:1195)n hay các kh(cid:1237)i ph(cid:1241) t(cid:1195)n cho các d(cid:1231)ch v(cid:1257) khác nhau nh(cid:1133): thông tin qu(cid:1191)ng bá, di (cid:255)(cid:1245)ng, các d(cid:1231)ch v(cid:1257) v(cid:1227) tinh, (cid:171) G(cid:1195)n (cid:255)ây, v(cid:1195)n (cid:255)(cid:1221)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c gi(cid:1191)i quy(cid:1219)t b(cid:1205)ng m(cid:1245)t ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp m(cid:1247)i cho phép s(cid:1265) d(cid:1257)ng chung b(cid:259)ng t(cid:1195)n mà không gây ra m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) nhi(cid:1225)u (cid:255)áng k(cid:1223). (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 86 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này g(cid:1233)i là tr(cid:1191)i ph(cid:1241) - Spread Spectrum và nó th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dùng k(cid:1219)t h(cid:1255)p (cid:89)(cid:1247)i k(cid:1275) thu(cid:1201)t (cid:255)a thâm nh(cid:1201)p phân chia theo mã CDMA- Code Division Multiple Access. Hi(cid:1227)n nay, tr(cid:1191)i ph(cid:1241)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:1261)ng d(cid:1257)ng trong nhi(cid:1221)u l(cid:429)nh v(cid:1269)c: m(cid:1189)ng thông tin cá nhân (PCN - Personal Communication Network), m(cid:1189)ng n(cid:1245)i h(cid:1189)t vô tuy(cid:1219)n (WLAN (cid:177) Wireless Local Area Network), t(cid:1241)ng (cid:255)ài t(cid:1133) nhân vô tuy(cid:1219)n (WPBX- Wrireless Private Branch Network), h(cid:1227) th(cid:1237)ng theo dõi ki(cid:1223)m kê vô tuy(cid:1219)n, h(cid:1227) th(cid:1237)ng (cid:255)(cid:1231)nh v(cid:1231) toàn c(cid:1195)u (GPS- Global Positioning System). Trong các h(cid:1227) th(cid:1237)ng truy(cid:1221)n thông thông th(cid:1133)(cid:1249)ng, (cid:255)(cid:1245) r(cid:1245)ng b(cid:259)ng t(cid:1195)n là v(cid:1195)n (cid:255)(cid:1221) chính (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c quan tâm và các h(cid:1227) th(cid:1237)ng này th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c thi(cid:1219)t k(cid:1219) sao cho s(cid:1265) d(cid:1257)ng b(cid:259)ng t(cid:1195)n càng h(cid:1213)p càng t(cid:1237)t. (cid:264)(cid:1237)i v(cid:1247)i tín hi(cid:1227)u s(cid:1237), (cid:255)(cid:1245) r(cid:1245)ng b(cid:259)ng t(cid:1195)n c(cid:1195)n thi(cid:1219)t t(cid:1229) l(cid:1227) thu(cid:1201)n v(cid:1247)i t(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) bit c(cid:1259)a ngu(cid:1239)n và ph(cid:1257) thu(cid:1245)c vào mô hình (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219). (cid:1250) các h(cid:1227) th(cid:1237)ng tr(cid:1191)i ph(cid:1241), (cid:255)(cid:1245) r(cid:1245)ng b(cid:259)ng t(cid:1195)n c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c m(cid:1251) r(cid:1245)ng h(cid:1131)n nhi(cid:1221)u (cid:79)(cid:1195)n so v(cid:1247)i l(cid:1133)(cid:1255)ng b(cid:259)ng thông c(cid:1195)n thi(cid:1219)t t(cid:1237)i thi(cid:1223)u. Trong các h(cid:1227) th(cid:1237)ng này, n(cid:1219)u ch(cid:1229) có m(cid:1245)t ng(cid:1133)(cid:1249)i s(cid:1265) d(cid:1257)ng thì quá lãng phí, tuy nhiên trong môi tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)a ng(cid:1133)(cid:1249)i dùng thì nó l(cid:1189)i phát huy (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c các (cid:1133)u (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m, (cid:255)em l(cid:1189)i hi(cid:1227)u su(cid:1193)t cao. (cid:39)(cid:1133)(cid:1247)i (cid:255)ây là mô hình c(cid:1259)a h(cid:1227) th(cid:1237)ng thông tin tr(cid:1191)i ph(cid:1241) v(cid:1247)i hai c(cid:1193)u hình (cid:255)(cid:76)(cid:1223)n hình là v(cid:1227) tinh và m(cid:1211)t (cid:255)(cid:1193)t. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 87 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Hình 48 Mô hình h(cid:847) th(cid:857)ng thông tin tr(cid:811)i ph(cid:861). Chú thích: • HD GD: Khuy(cid:1219)ch (cid:255)(cid:1231)a giao di(cid:1227)n.
• Nén: Nén tín hi(cid:1227)u s(cid:1237).
• MHK: mã hoá kênh.
• DC BPSK: (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) BPSK. Ngu(cid:1239)n tín hi(cid:1227)u có th(cid:1223) là tín hi(cid:1227)u s(cid:1237) hay tín hi(cid:1227)u t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269), n(cid:1219)u (cid:255)(cid:1195)u vào là tín hi(cid:1227)u (cid:87)(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) thì ph(cid:1191)i (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1237) hoá thông qua b(cid:1245) bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i A/D. B(cid:1245) nén có tác d(cid:1257)ng l(cid:1233)c b(cid:1235) các thành ph(cid:1195)n d(cid:1133) th(cid:1263)a c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u. Mã hoá kênh làm nhi(cid:1227)m v(cid:1257) là thêm các bit d(cid:1133) có tác d(cid:1257)ng phát hi(cid:1227)n hay s(cid:1265)a l(cid:1243)i có th(cid:1223) x(cid:1191)y ra trong quá trình truy(cid:1221)n thông d(cid:1199)n tín hi(cid:1227)u qua kênh vô tuy(cid:1219)n. Ph(cid:1241) c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u c(cid:1195)n phát s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tr(cid:1191)i r(cid:1245)ng (cid:255)(cid:1219)n m(cid:1245)t b(cid:259)ng t(cid:1195)n c(cid:1195)n thi(cid:1219)t và b(cid:1245)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) s(cid:1217) chuy(cid:1223)n ph(cid:1241) này lên m(cid:1245)t b(cid:259)ng t(cid:1195)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c c(cid:1193)p. Sau (cid:255)ó tín hi(cid:1227)u s(cid:1217) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c khuy(cid:1219)ch (cid:255)(cid:1189)i và phát lên kênh truy(cid:1221)n d(cid:1199)n. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 88 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Chúng ta có th(cid:1223) ti(cid:1219)n hành tr(cid:1191)i ph(cid:1241) tr(cid:1133)(cid:1247)c khi (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) hay ng(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1189)i (cid:255)(cid:1221)u có th(cid:1223) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c. Thông th(cid:1133)(cid:1249)ng, ta hay k(cid:1219)t h(cid:1255)p hai ch(cid:1261)a n(cid:259)ng này trong cùng m(cid:1245)t kh(cid:1237)i. Bên phía thu s(cid:1217) th(cid:1269)c hi(cid:1227)n các công vi(cid:1227)c ng(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1189)i so v(cid:1247)i bên phát. T(cid:1261)c là tín hi(cid:1227)u s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c gi(cid:1191)i (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219), gi(cid:1191)i tr(cid:1191)i ph(cid:1241) và gi(cid:1191)i nén. Tóm l(cid:1189)i, m(cid:1245)t h(cid:1227) th(cid:1237)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c coi là tr(cid:1191)i ph(cid:1241) n(cid:1219)u th(cid:1235)a các tính ch(cid:1193)t sau:
• Tín hi(cid:1227)u phát chi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1245) r(cid:1245)ng b(cid:259)ng t(cid:1195)n l(cid:1247)n h(cid:1131)n l(cid:1133)(cid:1255)ng b(cid:259)ng t(cid:1195)n t(cid:1237)i thi(cid:1223)u.
• Tr(cid:1191)i ph(cid:1241)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c th(cid:1269)c hi(cid:1227)n b(cid:1205)ng m(cid:1245)t mã (cid:255)(cid:1245)c l(cid:1201)p v(cid:1247)i s(cid:1237) li(cid:1227)u. Có 4 ki(cid:1223)u tr(cid:1191)i ph(cid:1241) thông th(cid:1133)(cid:1249)ng:
• Tr(cid:1191)i ph(cid:1241) tr(cid:1269)c ti(cid:1219)p (DS/SS).
• Nh(cid:1197)y t(cid:1195)n (FH/SS).
• Nh(cid:1197)y th(cid:1249)i gian (TH/SS).
• Hybird(h(cid:1227) lai). (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) tr(cid:1191)i ph(cid:1241) có nhi(cid:1221)u tính n(cid:259)ng h(cid:1193)p d(cid:1199)n nh(cid:1133) là:
• Ch(cid:1237)ng l(cid:1189)i các nhi(cid:1225)u có ý hay vô tình, thu(cid:1245)c tính này r(cid:1193)t h(cid:1267)u ích trong truy(cid:1221)n thông (cid:1251) các vùng b(cid:1231)(cid:3)(cid:1261) ngh(cid:1217)n nh(cid:1133) thành ph(cid:1237). • Có kh(cid:1191) n(cid:259)ng lo(cid:1189)i tr(cid:1263) hay gi(cid:1191)m b(cid:1247)t (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a truy(cid:1221)n sóng nhi(cid:1225)u tia gây tr(cid:1251) ng(cid:1189)i trong thông tin (cid:255)ô th(cid:1231). • Có kh(cid:1191) n(cid:259)ng dùng chung b(cid:259)ng t(cid:1195)n nh(cid:1249) các (cid:255)(cid:1211)c tr(cid:1133)ng tín hi(cid:1227)u t(cid:1269)a t(cid:1189)p âm.
• (cid:264)(cid:1133)(cid:1255)c phép ho(cid:1189)t (cid:255)(cid:1245)ng trên ba l(cid:429)nh v(cid:1269)c: công nhi(cid:1227)p, khoa h(cid:1233)c, y t(cid:1219) v(cid:1247)i công su(cid:1193)t 1W (cid:1251) các b(cid:259)ng t(cid:1195)n: 902-928 MHz, 2.4-2.4835GHz, 5.725-5.85 GHz.
• Có th(cid:1223) s(cid:1265) d(cid:1257)ng cho truy(cid:1221)n thông tin v(cid:1227) tinh (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c c(cid:1193)p phép (cid:1251) ch(cid:1219)(cid:3)(cid:255)(cid:1245) CDMA.
• (cid:37)(cid:1191)o m(cid:1201)t cao nh(cid:1249) dùng mã tr(cid:1191)i ph(cid:1241) gi(cid:1191) ng(cid:1199)u nhiên nên r(cid:1193)t khó b(cid:1231) b(cid:1203)t tr(cid:1245)m. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 89 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T • Hàm t(cid:1133)(cid:1131)ng quan (cid:55)(cid:1133)(cid:1131)ng quan và nhân ch(cid:1201)p là hai công c(cid:1257) toán h(cid:1233)c quan tr(cid:1233)ng dùng trong vi(cid:1227)c phân tích tín hi(cid:1227)u. Nhân ch(cid:1201)p (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c trình bày trong ph(cid:1195)n x(cid:1265) lý tín h(cid:1231)êu s(cid:1237) (ph(cid:1195)n 3.5). (cid:55)(cid:1133)(cid:1131)ng quan (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dùng (cid:255)(cid:1223) tính s(cid:1269) t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) gi(cid:1267)a hai tín h(cid:1231)êu. T(cid:1133)(cid:1131)ng quan có (cid:80)(cid:1237)i quan h(cid:1227) m(cid:1201)t thi(cid:1219)t v(cid:1247)i phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Fourier. (cid:55)(cid:1133)(cid:1131)ng quan còn g(cid:1233)i là t(cid:1133)(cid:1131)ng quan chéo (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1231)nh ngh(cid:429)a nh(cid:1133) sau: = + ( ) x t v t
( ) ( d t
) ( ) xvR +
t T
0
0 = + ¥ t t • Tín hi(cid:1227)u không tu(cid:1195)n hoàn tu(cid:1195)n hoàn: . (cid:242) - ¥ R x t v t
( ) ( d t
) ( ) xv 1
T
0 t
0 t • Tín h(cid:1231)êu tu(cid:1195)n hoàn . (cid:242) t+ ) Cách tính t(cid:1133)(cid:1131)ng quan: cho tín hi(cid:1227)u x(t)(cid:3)(cid:255)(cid:1261)ng yêu và tín hi(cid:1227)u v(t) tr(cid:1133)(cid:1255)t v(cid:1247)i thông (cid:86)(cid:1237) t (cid:3)(cid:255)(cid:1223) thành (
v t r(cid:1239)i tính (cid:255)(cid:76)(cid:1227)n tích c(cid:1259)a tích hai tín hi(cid:1227)u. Ví d(cid:1257) 1: -= x t
( ) at
e u t
( ) = Cho 2 tín hi(cid:1227)u v t
( ) Ap T T [ , ] - Có ph(cid:1241) nh(cid:1133) sau: Hình 49 Tín hi(cid:847)u liên t(cid:877)c t(cid:809)o t(cid:753)(cid:751)ng quan x(t), v(t). Cho x(t)(cid:3)(cid:255)(cid:1261)ng yên, v(t) tr(cid:1133)(cid:1255)t qua x(t). (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 90 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Tín hi(cid:1227)u t(cid:1133)(cid:1131)ng quan Rxv nh(cid:1133) sau: Hình 50 Tín hi(cid:847)u t(cid:753)(cid:751)ng quan Rxv c(cid:879)a hai tín hi(cid:847)u li(cid:847)n t(cid:877)c. Xét ví d(cid:1257) 2: Cho 2 tín hi(cid:1227)u: x(t)=[1,-4,2,5,-9,0,4,6,-3,5,0,-8,6]; v(t)=[9,-5,0,5,-7,8,0,6,-4,0,8,-6,7]; Có ph(cid:1241) nh(cid:1133) sau: Hình 51 Tín hi(cid:847)u r(cid:869)i r(cid:809)c t(cid:809)o t(cid:753)(cid:751)ng quan x(t), v(t). Tính l(cid:1195)n l(cid:1133)(cid:1255)t t(cid:1133)(cid:1131)ng quan (cid:1251) m= -3,-2, -1, 0, 1, 2, 3(cid:171)..ta (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c: (cid:57)(cid:1247)i m=0: x(t)v(t)=[9,20,0,25,63,0,0,36,12,0,0,48,42]=255 (cid:57)(cid:1247)i m= -1: x(t)v(t)=[0,-36,-10,0,-45,0,32,0,-18,-20,0,-63,-36,0]=-196 (cid:171)(cid:171)(cid:171)(cid:171) (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 91 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Tín hi(cid:1227)u t(cid:1133)(cid:1131)ng quan Rxv nh(cid:1133) sau: Tín hi(cid:847)u t(cid:753)(cid:751)ng quan Rxv c(cid:879)a hai tín hi(cid:847)u r(cid:869)i r(cid:809)c. Hình 52
• Hàm t(cid:1269) t(cid:1133)(cid:1131)ng quan Hàm t(cid:1269) t(cid:1133)(cid:1131)ng quan: hàm t(cid:1133)(cid:1131)ng quan chéo c(cid:1259)a hai tín hi(cid:1227)u hoàn toàn gi(cid:1237)ng nhau (cid:87)(cid:1261)c là nó t(cid:1269) t(cid:1133)(cid:1131)ng quan v(cid:1247)i chính nó. ¥ = + ( ) x t x t
( ) ( d t
) ( ) xxR +
t T
0
0 = + t t • Tín hi(cid:1227)u không tu(cid:1195)n hoàn tu(cid:1195)n hoàn: . (cid:242) - ¥ R x t x t
( ) ( d t
) ( ) xx 1
T
0 t
0 t • Tín hi(cid:1227)u tu(cid:1195)n hoàn . (cid:242) = + Ví d(cid:1257): x 10cos(2 t / 6) p p . Tín hi(cid:1227)u t(cid:1269) t(cid:1133)(cid:1131)ng quan c(cid:1259)a nó nh(cid:1133) sau: Cho tín hi(cid:1227)u Hình 53 Tín hi(cid:847)u t(cid:889) t(cid:753)(cid:751)ng quan. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 92 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T • (cid:264)(cid:1211)c tính c(cid:1259)a t(cid:1133)(cid:1131)ng quan (cid:55)(cid:1133)(cid:1131)ng quan c(cid:1259)a hai tín hi(cid:1227)u tu(cid:1195)n hoàn cùng chu k(cid:484), là tín hi(cid:1227)u tu(cid:1195)n hoàn (cid:1251) chu t = (cid:78)(cid:484) (cid:255)ó. Rxv =
( ) Rxv ( ) 0 + t t - (cid:264)(cid:1237)i x(cid:1261)ng qua tr(cid:1257)c (cid:255)(cid:1261)ng ( ). T(cid:1261)c: . Rx (0) Rv (0) 2 Rxv t ( ) ‡ Tr(cid:1231) c(cid:1269)c (cid:255)(cid:1189)i: . t = .
0 (cid:55)(cid:1269) t(cid:1133)(cid:1131)ng quan (cid:1251) Tr(cid:1133)(cid:1247)c h(cid:1219)t chúng ta c(cid:1195)n ph(cid:1191)i phân bi(cid:1227)t hai khái ni(cid:1227)m tín hi(cid:1227)u n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng và tín hi(cid:1227)u công su(cid:1193)t. Tín hi(cid:1227)u n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng: tín hi(cid:1227)u s(t)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c coi là m(cid:1245)t tín hi(cid:1227)u n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng n(cid:1219)u nh(cid:1133) (cid:81)(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1259)a nó h(cid:1267)u h(cid:1189)n, ngh(cid:429)a là: 2 E [ ¥ =
] s t
( ) < ¥
( )
d t ¥ (cid:242) ¥ Tín hi(cid:1227)u công su(cid:1193)t: tín hi(cid:1227)u s(t)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i là tín hi(cid:1227)u công su(cid:1193)t n(cid:1219)u n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng + T 2 ¥ = P s t
( ) d(t) < lim
x 1
T (cid:70)(cid:1259)a nó vô h(cid:1189)n nh(cid:1133)ng công su(cid:1193)t trung bình c(cid:1259)a nó h(cid:1267)u h(cid:1189)n, ngh(cid:429)a là: a ¥ (cid:242) fi ¥ a (cid:264)(cid:1237)i v(cid:1247)i tín hi(cid:1227)u tu(cid:1195)n hoàn sp(t), vi(cid:1227)c l(cid:1193)y trung bình trên m(cid:1245)t chu k(cid:484) (T1) c(cid:458)ng + gi(cid:1237)ng nh(cid:1133) l(cid:1193)y trung bình trên toàn b(cid:1245) th(cid:1249)i gian nên: T 2 = ( ) d(t) =P
s t P T
1 lim
x 1
T a ¥ (cid:242) fi ¥ a Có ngh(cid:429)a là m(cid:1233)i tín hi(cid:1227)u tu(cid:1195)n hoàn (cid:255)(cid:1221)u là tín hi(cid:1227)u công su(cid:1193)t. (cid:48)(cid:1201)t (cid:255)(cid:1245) công su(cid:1193)t ph(cid:1241) (PSD (cid:177) Power Spectral Density) c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u s(t) ký hi(cid:1227)u ( )f q là , (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1231)nh ngh(cid:429)a nh(cid:1133) là bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Fourier c(cid:1259)a hàm t(cid:1269) t(cid:1133)(cid:1131)ng quan, ngh(cid:429)a là: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 93 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T j 2 = ( f ) F R
[ ( )] R e
( ) dp ( ) = (cid:242) ¥ - t q t t t - ¥ 1 2 j = R ( ) F [ ( f )] ( f e
) d f
( ) = (cid:242) Nói cách khác hàm t(cid:1133)(cid:1131)ng quan là phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i ng(cid:1133)(cid:1255)c c(cid:1259)a PSD t(cid:1261)c là: ¥ - - p t t q q - ¥ PSD cho ta bi(cid:1219)t công su(cid:1193)t trung bình c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c phân b(cid:1237)(cid:3)(cid:1251) các vùng t(cid:1195)n (cid:86)(cid:1237) nh(cid:1133) th(cid:1219) nào. Công su(cid:1193)t trung bình c(cid:1259)a m(cid:1245)t b(cid:259)ng t(cid:1195)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xác (cid:255)(cid:1231)nh b(cid:1251)i di(cid:1227)n tích c(cid:1259)a PSD (cid:1251) b(cid:259)ng t(cid:1195)n (cid:255)ó. Ch(cid:1207)ng h(cid:1189)n công su(cid:1193)t trung bình trong b(cid:259)ng t(cid:1195)n s(cid:1237) t(cid:1263) t(cid:1195)n s(cid:1237) f1 t(cid:1247)i f 2 f
1 + ( f df
) ( f df
) f f
1 2 (cid:87)(cid:1195)n s(cid:1237) f2 là: - q q . (cid:242) (cid:242) - Ví d(cid:1257): = + Cho tín hi(cid:1227)u x t
( ) cos(2 * *100 * t / 6) p p Ph(cid:1241) c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u x(t) và tín hi(cid:1227)u t(cid:1269) t(cid:1133)(cid:1131)ng quan: Hình 54 Tín hi(cid:847)u x(t) và tín hi(cid:847)u t(cid:889) t(cid:753)(cid:751)ng quan. (cid:48)(cid:1201)t (cid:255)(cid:1245) công su(cid:1193)t ph(cid:1241) c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c bi(cid:1223)u di(cid:1225)n nh(cid:1133) sau: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 94 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Hình 55 M(cid:821)t (cid:255)(cid:865) công su(cid:813)t ph(cid:861) c(cid:879)a tín hi(cid:847)u. Các tín hi(cid:1227)u tr(cid:1191)i ph(cid:1241) b(cid:259)ng r(cid:1245)ng t(cid:1269)a t(cid:1189)p âm (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o ra b(cid:1205)ng cách s(cid:1265) d(cid:1257)ng các chu(cid:1243)i gi(cid:1191) t(cid:1189)p âm hay chu(cid:1243)i gi(cid:1191) ng(cid:1199)u nhiên (PN- Pseudo Noise). Các chu(cid:1243)i này ph(cid:1191)i (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o ra theo m(cid:1245)t quy lu(cid:1201)t xác (cid:255)(cid:1231)nh, ng(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1189)i s(cid:1217) không th(cid:1223) trao (cid:255)(cid:1241)i thông tin. Các chu(cid:1243)i thanh ghi d(cid:1231)ch c(cid:1131) s(cid:1237) 2 có (cid:255)(cid:1245) dài c(cid:1269)c (cid:255)(cid:1189)i và chu(cid:1243)i m là các chu(cid:1243)i quan
tr(cid:1233)ng nh(cid:1193)t trong các chu(cid:1243)i ng(cid:1199)u nhiên. Các chu(cid:1243)i c(cid:1131) s(cid:1237) 2m(cid:3) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o ra b(cid:1205)ng cách s(cid:1265) (cid:71)(cid:1257)ng thanh ghi d(cid:1231)ch n(cid:1237)i ti(cid:1219)p và các m(cid:1189)ch c(cid:1241)ng ho(cid:1211)c lo(cid:1189)i tr(cid:1263) XOR. Chu(cid:1243)i thanh ghi (cid:71)(cid:1231)ch tuy(cid:1219)n tính (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xác (cid:255)(cid:1231)nh b(cid:1205)ng m(cid:1245)t (cid:255)a th(cid:1261)c t(cid:1189)o mã tuy(cid:1219)n tính g(x) b(cid:1201)c m (m > 0). 1 2 m m m = + + + + g x
( ) g x g x .... g x
m m 1 m 2 +
g x g
1 0 - - - - Trong (cid:255)ó gi có giá tr(cid:1231) là 0 ho(cid:1211)c 1 và gm = g0 = 1. Cho g(x) =0. Ta có s(cid:1269) h(cid:1239)i qui nh(cid:1133) sau: 2 2 1 m m m = + + + + 1 .... g x g x +
g x g x
1 2 2 1 m g x
m m - - - - vì -1 = 1 mod 2.
(cid:57)(cid:1247)i xk th(cid:1223) hi(cid:1227)n (cid:255)(cid:1131)n v(cid:1231) tr(cid:1225), ph(cid:1133)(cid:1131)ng trình h(cid:1239)i qui trên xác (cid:255)(cid:1231)nh xác k(cid:1219)t n(cid:1237)i h(cid:1239)i ti(cid:1219)p trong m(cid:1189)ch thanh ghi d(cid:1231)ch c(cid:1131) s(cid:1237) 2 c(cid:1259)a hình v(cid:1217) d(cid:1133)(cid:1247)i (cid:255)ây. L(cid:1133)u ý r(cid:1205)ng các c(cid:1241)ng lo(cid:1189)i tr(cid:1263) XOR th(cid:1269)c hi(cid:1227)n phép c(cid:1245)ng mod 2. N(cid:1219)u gi=1 khoá t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:1261)ng c(cid:1259)a m(cid:1189)ch (cid:255)óng, ng(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1189)i khoá t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:1261)ng c(cid:1259)a m(cid:1189)ch m(cid:1251). (cid:264)(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:1221)u bi(cid:1219)n hai pha ti(cid:1219)p theo, (cid:255)(cid:1195)u ra c(cid:1259)a m(cid:1189)ch thanh (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 95 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T ghi ph(cid:1191)i (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i vào 1 n(cid:1219)u là 0 và -1 n(cid:1219)u là 1. Thanh ghi d(cid:1231)ch là m(cid:1245)t m(cid:1189)ch c(cid:1131) s(cid:1237)
hai tr(cid:1189)ng thái h(cid:1267)u h(cid:1189)n có m ph(cid:1195)n t(cid:1265) nh(cid:1247). Vì th(cid:1221) s(cid:1237) tr(cid:1189)ng thái khác 0 c(cid:1269)c (cid:255)(cid:1189)i là 2m - 1. Hình 56 M(cid:809)ch thanh ghi d(cid:851)ch c(cid:751) s(cid:857) 2. Xét hình v(cid:1217) trên gi(cid:1191) s(cid:1265) si(j) bi(cid:1223)u th(cid:1231) giá tr(cid:1231) ph(cid:1195)n t(cid:1265) j trong thanh ghi d(cid:1231)ch (cid:1251) xung (cid:255)(cid:1239)ng h(cid:1239) th(cid:1261) i. Tr(cid:1189)ng thái c(cid:1259)a thanh ghi d(cid:1231)ch (cid:1251) xung (cid:255)(cid:1239)ng h(cid:1239) là vect(cid:1131) có (cid:255)(cid:1245) dài h(cid:1267)u h(cid:1189)n si = [si(1),si(20),si(3),……si(m)]. (cid:264)(cid:1195)u ra (cid:1251) nh(cid:1231)p xung th(cid:1261) i là ci-m = si(m). Thay vào = + + + + g g c .......... ph(cid:1133)(cid:1131)ng trình trên, h(cid:1239)i qui ta (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c: 1 2 1 c
i g c
1
i g c
2
i m c
- +
1
i m m i m - - - - = + + + + .... (mod 2) g Hay g c
1 1 g c
2 2 +
1 1 c
+
i m + -
i m + -
i m m c
i c
i - Tóm l(cid:1189)i có th(cid:1223) bi(cid:1223)u di(cid:1225)n chu(cid:1243)i PN nh(cid:1133) sau: = c t
( ) c ( t ) k kT
c T
c ¥ p - (cid:229) . - ¥ (cid:48)(cid:1245)t chu(cid:1243)i thanh ghi d(cid:1231)ch c(cid:1131) s(cid:1237) 2 tuy(cid:1219)n tính v(cid:1247)i chu k(cid:484) là N = 2m - 1 trong (cid:255)ó m là s(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:1131)n v(cid:1231) nh(cid:1247) trong m(cid:1189)ch hay b(cid:1201)c c(cid:1259)a (cid:255)a th(cid:1261)c t(cid:1189)o mã (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i là chu(cid:1243)i m. (cid:264)a th(cid:1261)c (cid:87)(cid:1189)o chu(cid:1243)i m g(cid:1233)i là (cid:255)a th(cid:1261)c nguyên thu(cid:1273). Trong MatLab (cid:255)(cid:1223) t(cid:1189)o chu(cid:1243)i m ta có th(cid:1223) s(cid:1265) d(cid:1257)ng hàm primpoly nh(cid:1133) sau: defaultprimpoly = primpoly(m,'all') Trong (cid:255)ó m là b(cid:1201)c c(cid:1259)a (cid:255)a th(cid:1261)c nguyên thu(cid:1273) và tham s(cid:1237) ‘all’ có th(cid:1223) có ho(cid:1211)c không, n(cid:1219)u nh(cid:1133) có thì k(cid:1219)t qu(cid:1191) tr(cid:1191) ra là t(cid:1193)t c(cid:1191) các chu(cid:1243)i nguyên thu(cid:1273) có th(cid:1223) có. Cho m = 5, các chuõi nguyên thu(cid:1273) có th(cid:1223) có là:
x5 + x2 + 1
x5 + x3 + 1
x5 + x3 + x2 + x1 + 1 (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 96 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T x5 + x4 + x2 + x1 + 1
x5 + x4 + x3 + x1 + 1
x5 + x4 + x3 + x2 + 1
Trong ví d(cid:1257) này ta ch(cid:1233)n x5+x4 +x3+x+1 làm (cid:255)a th(cid:1261)c nguyên th(cid:1259)y (cid:255)(cid:1223) t(cid:1189)o chu(cid:1243)i PN (hay chu(cid:1243)i m). Ch(cid:1233)n tr(cid:1189)ng thái ban (cid:255)(cid:1195)u cho các thanh ghi là s=[1, 1, 1, 1, 1]. S(cid:1265) (cid:71)(cid:1257)ng công th(cid:1261)c tính c nh(cid:1133) trên ta có c=ci-1+ci-3+ci-4+ci-5. (cid:46)(cid:1219)t qu(cid:1191) thu (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nh(cid:1133) sau: c = 1 1 1 1 1 0 1 0 0 0 1 0 0 1 0 1 0 1 1 0 0 0 0 1 1 1 0 0 1 1 0 1 1 1 1 1 Hình 57 Tín hi(cid:847)u PN. 1 T
c = ( ) ( ) c = (cid:231) T
c A
T
c 0 nguoclai t (cid:230) (cid:246) - £ t (cid:231) (cid:247) f t t (cid:247) (cid:231) (cid:247) Ł ł Tuy nhiên tín hi(cid:1227)u PN th(cid:1269)c ch(cid:1193)t là m(cid:1245)t tín hi(cid:1227)u xác (cid:255)(cid:1231)nh nên có th(cid:1223) tính hàm t(cid:1133) NTc (cid:87)(cid:1133)(cid:1131)ng quan c(cid:1259)a nó theo công th(cid:1261)c tính hàm t(cid:1269) t(cid:1133)(cid:1131)ng quan: =
( ) c t dt
) ( ) +(cid:242)
c t
( c 1
NTc 0 f t t Khi (cid:255)ó hàm t(cid:1269) t(cid:1133)(cid:1131)ng quan là m(cid:1245)t hàm tu(cid:1195)n hoàn có chu k(cid:484) NTc. N(cid:1219)u chu(cid:1243)i PN là chu(cid:1243)i m t(cid:1261)c chi(cid:1221)u dài c(cid:1259)a chu(cid:1243)i là c(cid:1269)c (cid:255)(cid:1189)i b(cid:1205)ng 2m-1 thì hàm t(cid:1269) t(cid:1133)(cid:1131)ng quan: N 1 = –
0, , 2 i N = ( )
Rc i = (cid:231) c c
j j +
1 1
0 1
N N
nguoclai 0 - – (cid:230) (cid:246) (cid:229) (cid:247) Ł ł (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 97 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Hình 58 Hàm t(cid:753)(cid:751)ng t(cid:889) c(cid:879)a chu(cid:863)i PN. Thu(cid:1245)c tính d(cid:1231)ch: d(cid:1231)ch vòng c(cid:1259)a m(cid:1245)t chu(cid:1243)i m c(cid:458)ng là m(cid:1245)t chu(cid:1243)i m. = + + + + .......... g g c Thu(cid:1245)c tính h(cid:1239)i qui: M(cid:1233)i chu(cid:1243)i m(cid:3)(cid:255)(cid:1221)u tho(cid:1191) tính h(cid:1239)i qui: 1 2 1 c
i g c
1
i g c
2
i m c
- +
1
i m m i m - - - - (cid:54)(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng bit 1 trong chu(cid:1243)i b(cid:1205)ng v(cid:1247)i s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng bit 0. Thu(cid:1245)c tính c(cid:1245)ng: n(cid:1219)u c(cid:1245)ng (mod 2) c(cid:1259)a 2 chu(cid:1243)i m(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chu(cid:1243)i m khác. Hàm t(cid:1269) t(cid:1133)(cid:1131)ng quan d(cid:1189)ng (cid:255)(cid:1195)u (cid:255)inh. Các (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n ch(cid:1189)y (Runs): trong m(cid:1233)i chu(cid:1243)i m, m(cid:1245)t n(cid:1265)a s(cid:1237) (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n ch(cid:1189)y này có chi(cid:1221)u dài 1, m(cid:1245)t ph(cid:1195)n t(cid:1133) có chi(cid:1221)u dài là 2, m(cid:1245)t ph(cid:1195)n tám có chi(cid:1221)u dài là 3,.... Xét chu(cid:1243)i m nh(cid:1133) sau: c= 1 1 1 1 0 1 1 1 0 0 0 1 0 1 0 1 1 0 1 0 0 0 0 1 1 0 0 1 0 0 1 Các (cid:255)(cid:1233)an ch(cid:1189)y t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:1261)ng: (cid:37)(cid:811)ng 3 Phân tích các (cid:255)(cid:82)(cid:809)n ch(cid:809)y c(cid:879)a tín hi(cid:847)u PN. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 98 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Trong (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) d(cid:1231)ch pha, các tín hi(cid:1227)u bi(cid:1223)u di(cid:1225)n thông tin s(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ch(cid:1233)n t(cid:1263) các pha khác nhau c(cid:1259)a m(cid:1245)t sóng mang. N(cid:1219)u nh(cid:1133) ch(cid:1229) truy(cid:1221)n m(cid:1245)t bit thì ta c(cid:1195)n hai tr(cid:1189)ng thái pha, do tính (cid:255)(cid:1237)i x(cid:1261)ng ta th(cid:1193)y r(cid:1205)ng ch(cid:1233)n hai tr(cid:1189)ng thái pha ng(cid:1133)(cid:1255)c nhau là h(cid:1255)p lý nh(cid:1193)t, khi (cid:255)ó ta có tín hi(cid:1227)u (cid:255)(cid:76)(cid:1219)u ch(cid:1219) s(cid:1237) 2-PSK hay còn g(cid:1233)i là BPSK. (cid:49)(cid:1219)u mu(cid:1237)n truy(cid:1221)n t(cid:1241) h(cid:1255)p hai bit m(cid:1245)t l(cid:1195)n thì ta c(cid:1195)n b(cid:1237)n pha khác nhau. Các tr(cid:1189)ng thái pha khác nhau s(cid:1217) cách nhau 90o, khi (cid:255)ó tín h(cid:1231)êu (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) s(cid:1237) 4-PSK hay QPSK. (cid:47)(cid:1201)p lu(cid:1201)n t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) ta có th(cid:1223) truy(cid:1221)n m(cid:1245)t t(cid:1241) h(cid:1255)p N bit nh(cid:1231) phân, c(cid:1195)n có m tr(cid:1189)ng
tháo khác nhau v(cid:1247)i M = 2N,.các tr(cid:1189)ng thái khác nhau c(cid:1259)a sóng mang cách nhau m(cid:1245)t góc
360o/M và tín hi(cid:1227)u (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) nh(cid:1133) v(cid:1201)y (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i là tín hi(cid:1227)u M-ary (cid:177) PSK. = f+ cos( ) )(
t )(
tAd tw
0 vBPSK Trong (cid:255)ó: f là góc pha ban (cid:255)(cid:1195)u. W0: là t(cid:1195)n s(cid:1237) sóng mang. d(t): lu(cid:1239)ng bit nh(cid:1231) phân c(cid:1195)n truy(cid:1221)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chuy(cid:1223)n sang nh(cid:1231) phân v(cid:1247)i: d(t) = +1 n(cid:1219)u bit nh(cid:1231) phân có giá tr(cid:1231) logic là +1. d(t) = -1 n(cid:1219)u bit nh(cid:1231) phân có giá tr(cid:1231) logic là 0. = + Trong quá trình (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) chúng ta xem: s t
( ) A cos( ) 0 = - w f bit 1 (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c mã hóa b(cid:1251)i . s t
( ) A cos( ) +
0 w f bit 0 (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c mã hóa b(cid:1251)i . = Trong quá trình tính toán (cid:255)(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1131)n gi(cid:1191)n ta có th(cid:1223) lo(cid:1189)i b(cid:1235) góc pha ban (cid:255)(cid:1195)u. A P
2 S , (cid:42)(cid:1233)i Ps là công su(cid:1193)t sóng mang c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u BPSK và (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xét v(cid:1247)i = v t
)( 2 cos( ) BPSK tdP
)(
s 0tw khi (cid:255)ó bi(cid:1223)u th(cid:1261)c BPSK tr(cid:1251) thành. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 99 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T (cid:49)(cid:1219)u t(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) truy(cid:1221)n bit là fb, th(cid:1249)i gian t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:1261)ng c(cid:1259)a m(cid:1243)i bit là Tb=1/fb, khi (cid:255)ó (cid:81)(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng sóng mang dùng (cid:255)(cid:1221) truy(cid:1221)n bit là: Eb=PsTb )(tdPs (cid:42)(cid:1233)i G(f) là m(cid:1201)t (cid:255)(cid:1245) ph(cid:1241) công su(cid:1193)t c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u xung . GBPSK là m(cid:1201)t (cid:255)(cid:1245) 2 ph(cid:1241) công su(cid:1193)t c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u BPSK, Bi(cid:1223)u th(cid:1261)c G(f) và GBPSK có d(cid:1189)ng nh(cid:1133) sau: sin fT
b = fG
( ) TP
bs fT
b 2 2 (cid:246) (cid:230) p (cid:247) (cid:231) (cid:247) (cid:231) p ł Ł + sin sin f = + ( ) G f BPSK f
+ TP
bs
2 ( ( (
f (
f )
Tf
0
b
)
Tf
0
b )
Tf
0
b
)
Tf
0
b (cid:252) (cid:236) Ø Ø ø ø - p p (cid:239) (cid:239) (cid:253) (cid:237) Œ Œ œ œ - p p (cid:239) (cid:239) º º ß ß (cid:254) (cid:238) (cid:57)(cid:1247)i Tb là th(cid:1249)i gian m(cid:1245)t bit và Tb=1/fb (cid:264)(cid:1239) th(cid:1231) c(cid:1259)a G(f) và GBPSK có d(cid:1189)ng nh(cid:1133) sau: Hình 59 Ph(cid:861) tín hi(cid:847)u BPSK. Trên hình v(cid:1217) trên ta th(cid:1193)y ph(cid:1241) c(cid:1259)a các tín hi(cid:1227)u tr(cid:1191)i r(cid:1245)ng v(cid:1221) hai phái t(cid:1247)i vô c(cid:1269)c, (cid:80)(cid:1211)c dù h(cid:1131)n 90% công su(cid:1193)t t(cid:1201)p trung (cid:1251) múi chính (hay còn g(cid:1233)i là búp ph(cid:1241) chính) và trong th(cid:1269)c t(cid:1219) máy thu ch(cid:1229) c(cid:1195)n thu (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c múi chính là có th(cid:1223) h(cid:1239)i ph(cid:1257)c l(cid:1189)i tín hi(cid:1227)u. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 100 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T 2
sin ( )
x
2
x
( ) 1
bT (cid:264)ây chính là hàm . Theo lý thuy(cid:1219)t c(cid:1259)a tr(cid:1191)i , giá tr(cid:1231) không xác (cid:255)(cid:1231)nh t(cid:1189)i ph(cid:1241) thì tín hi(cid:1227)u s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tr(cid:1191)i trên m(cid:1245)t b(cid:259)ng thông có (cid:255)(cid:1245) r(cid:1245)ng l(cid:1247)n h(cid:1131)n (cid:255)(cid:1245) r(cid:1245)ng th(cid:1269)c t(cid:1219) (cid:70)(cid:1195)n. Công vi(cid:1227)c tr(cid:1191)i c(cid:1259)a nh(cid:1267)ng chu(cid:1243)i tr(cid:1269)c ti(cid:1219)p (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c hoàn t(cid:1193)t thông qua m(cid:1245)t chu(cid:1243)i gi(cid:1191) ng(cid:1199)u nhiên (PN-pseudorandom) nh(cid:1231) phân {c}. Giá tr(cid:1231) c(cid:1259)a t(cid:1263)ng ph(cid:1195)n t(cid:1265) (hay m(cid:1243)i bit) trong chu(cid:1243)i {c} là -1 ho(cid:1211)c +1 và t(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) l(cid:1193)y m(cid:1199)u c(cid:1259)a nó nhanh g(cid:1193)p N l(cid:1193)n chu(cid:1243)i {d}. = T
c T
b
N (cid:48)(cid:1243)i bit trong chu(cid:1243)i {c} (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i là m(cid:1245)t chip và g(cid:1233)i Tc là th(cid:1249)i gian l(cid:1193)y m(cid:1199)u m(cid:1243)i chip: = Khi (cid:255)ó tín hi(cid:1227)u tr(cid:1191)i ph(cid:1241) có d(cid:1189)ng nh(cid:1133) sau: [ ] t d c x t
( ) S
2 sin / 2 + n nN k 0 = - w p S w t t
)
0
+
k
( 1) d c
+
n nN k
+
kT
c nT
b 2 cos(
+
nT
b T
c £ £ Tín hi(cid:1227)u này có hình d(cid:1189)ng t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) nh(cid:1133) tín hi(cid:1227)u BPSK, ngo(cid:1189)i tr(cid:1263) t(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) l(cid:1193)y m(cid:1199)u (cid:264)(cid:1245) l(cid:1247)n (cid:55)(cid:1195)n s(cid:1237) 2
bT nhanh h(cid:1131)n N l(cid:1195)n và và công su(cid:1193)t ph(cid:1241) l(cid:1247)n h(cid:1131)n N l(cid:1195)n nh(cid:1133) hình v(cid:1217) minh h(cid:1233)a sau: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 101 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T (cid:48)(cid:1189)ch gi(cid:1191)i (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) c(cid:458)ng d(cid:1269)a trên c(cid:1131) ch(cid:1219) ho(cid:1189)t (cid:255)(cid:1245)ng c(cid:1259)a m(cid:1189)ch nhân, tín hi(cid:1227)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c thu sau khi khuy(cid:1219)t (cid:255)(cid:1189)i (cid:255)(cid:1219)n m(cid:1261)c c(cid:1195)n thi(cid:1219)t, nó s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhân v(cid:1247)i tín hi(cid:1227)u có cùng = t
2)( cos 2 tAd
)( cos cos v BPSK tw
0 tw
0 tw
0 2 = 2 cos = TAd
)(
+ tAd
)( tAd
)( tw
0
cos( 2 ) tw
0 (cid:87)(cid:1195)n s(cid:1237) và pha b(cid:1205)ng cosw0t. = )('
td tAd
)( Sau khi ti(cid:1219)n hành l(cid:1233)c b(cid:259)ng thông th(cid:1193)p, thành ph(cid:1195)n th(cid:1261) hai c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u b(cid:1231) tri(cid:1227)t tiêu, tín hi(cid:1227)u bây gi(cid:1249) còn l(cid:1189)i là . (cid:264)(cid:1223) thu các bit chính xác, máy thu c(cid:1195)n có thêm m(cid:1189)ch (cid:255)(cid:1239)ng b(cid:1245) bit, m(cid:1189)ch này s(cid:1217) vBPSK(t) vBPSK(t)cosw0t (cid:47)(cid:1233)c thông
th(cid:1193)p Tái t(cid:1189)o tín
hi(cid:1227)u mang (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ki(cid:1223)n khóa K sau (cid:255)ó (cid:255)(cid:1133)a t(cid:1247)i m(cid:1189)ch quy(cid:1219)t (cid:255)(cid:1231)nh. Mô hình c(cid:1259)a m(cid:1189)ch gi(cid:1191)i (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219): Hình 60 M(cid:809)ch gi(cid:811)i (cid:255)(cid:76)(cid:841)u bi(cid:839)n BPSK. Nhi(cid:1225)u tr(cid:1203)ng là nhi(cid:1225)u có phân b(cid:1237) Gaussian, có tr(cid:1231) trung bình b(cid:1205)ng 0 và tr(cid:1231) hi(cid:1227)u 2 2 (cid:71)(cid:1257)ng ((cid:255)(cid:1245) l(cid:1227)ch chu(cid:1197)n) là s . G(cid:1233)i n(t) là nhi(cid:1225)u, hàm m(cid:1201)t (cid:255)(cid:1245) sác xu(cid:1193)t c(cid:1259)a n(t) là: 1 2/( ) = xp
)( xe 2 s - 2 p s A = erfc ( ) Perror Xác su(cid:1193)t l(cid:1243)i: 1
2 2 s Trong (cid:255)ó erfc là hàm ph(cid:1195)n bù sai s(cid:1237). (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 102 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T /2 là m(cid:1201)t (cid:255)(cid:1245) công su(cid:1193)t (cid:42)(cid:1233)i Eb là n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng sóng mang (cid:255)(cid:1223) truy(cid:1221)n m(cid:1245)t bit. h nhi(cid:1225)u, xác su(cid:1193)t l(cid:1243)i có th(cid:1223) tính theo bi(cid:1223)u th(cid:1261)c sau: E b = erfc P
error 1
2 (cid:230) (cid:246) (cid:231) (cid:247) (cid:231) (cid:247) h Ł ł Nhi(cid:1225)u Jammer là nh(cid:1267)ng tín hi(cid:1227)u có c(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1245) và n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng r(cid:1193)t l(cid:1247)n. T(cid:1193)t c(cid:1191) các tín hi(cid:1227)u phát ra trong môi tr(cid:1133)(cid:1249)ng có nhi(cid:1225)u Jammer (cid:255)(cid:1221)u b(cid:1231) nhi(cid:1225)u này (cid:179)che ch(cid:1203)(cid:81)(cid:180). Nhi(cid:1225)u này r(cid:1193)t khó b(cid:1231) l(cid:1233)c b(cid:1251)i t(cid:1195)n s(cid:1237) và c(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1245)(cid:3) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c phát sinh ng(cid:1199)u nhiên. Trong th(cid:1269)c t(cid:1219), nhi(cid:1225)u này (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o ra (cid:255)(cid:1223) b(cid:1191)o v(cid:1227) các cu(cid:1245)c trao (cid:255)(cid:1241)i thông tin m(cid:1201)t Bên truy(cid:1221)n Bên nh(cid:1201)n = R PG SS W
SS
R
b R
b S = J
S
Eb
Nj PG
J S
/ Jammer J (cid:43)(cid:1227) th(cid:1237)ng truy(cid:1221)n th(cid:1237)ng v(cid:1247)i nhi(cid:1225)u Jammer (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c mô t(cid:1191) nh(cid:1133) trong hình v(cid:1217) sau: Hình 61 H(cid:847) th(cid:857)ng truy(cid:841)n thông tr(cid:811)i ph(cid:861) cô b(cid:811)n. Trong (cid:255)ó: Wss: t(cid:1241)ng (cid:255)(cid:1245) r(cid:1245)ng b(cid:259)ng t(cid:1195)n tín hi(cid:1227)u tr(cid:1191)i ph(cid:1241) h(cid:1255)p l(cid:1227). Rb: t(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) d(cid:1267) li(cid:1227)u (s(cid:1237) bits / second ). S: công su(cid:1193)t c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u (t(cid:1189)i (cid:255)(cid:1195)u vào c(cid:1259)a bên nh(cid:1201)n ). J: công su(cid:1193)t c(cid:1259)a jammer (t(cid:1189)i (cid:255)(cid:1195)u vào c(cid:1259)a bên nh(cid:1201)n). (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 103 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T (cid:48)(cid:1211)c dù Wss (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1231)nh ngh(cid:429)a là t(cid:1241)ng (cid:255)(cid:1245) r(cid:1245)ng b(cid:259)ng thông bên phát dùng, nh(cid:1133)ng không ph(cid:1191)i lúc nào tín hi(cid:1227)u c(cid:458)ng chi(cid:1219)m tr(cid:1233)n Wss. Rb là t(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) d(cid:1267) li(cid:1227)u ch(cid:1133)a mã hoá (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng trong quá trình truy(cid:1221)n t(cid:1191)i. Tín hi(cid:1227)u S và công su(cid:1193)t c(cid:1259)a b(cid:1245) phát nhi(cid:1225)u jammer J(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c duy trì (cid:1241)n (cid:255)(cid:1231)nh trong quá trình truy(cid:1221)n. B(cid:1193)t ch(cid:1193)p các d(cid:1189)ng sóng tín hi(cid:1227)u và c(cid:1259)a nhi(cid:1225)u jammer, t(cid:1229) l(cid:1227) n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng b E W S
=
SS
R J
N
b J bit và nhi(cid:1225)u jammer (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c luôn xác (cid:255)(cid:1231)nh: = PG W
SS
R
b Và (cid:255)(cid:1245) l(cid:1255)i x(cid:1265) lý (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1231)nh ngh(cid:429)a: Trong (cid:255)ó J/S là t(cid:1229) l(cid:1227) c(cid:1259)a công su(cid:1193)t nhi(cid:1225)u jammer và công su(cid:1193)t tín hi(cid:1227)u. Khi chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1237)i sang (cid:255)(cid:1131)n v(cid:1231) dB, t(cid:1229) l(cid:1227) n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng bit và nhi(cid:1225)u Jammer (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xác (cid:255)(cid:1231)nh nh(cid:1133) sau: = [ ]
PG dB dB dB E
b
N J
S J Ø ø - Œ œ º ß Trong (cid:255)ó: = [ 10log ]
PG dB 10 Wss
Rb (cid:230) (cid:246) (cid:231) (cid:247) Ł ł = 10log dB 10 J
S J
S Ø ø (cid:230) (cid:246) (cid:231) (cid:247) Œ œ º ß Ł ł Có r(cid:1193)t nhi(cid:1221)u cách gây nhi(cid:1225)u khác nhau, t(cid:1241)ng quát có hai ki(cid:1223)u chính nh(cid:1133) sau:
• Nhi(cid:1225)u jammer toàn ph(cid:1195)n và nhi(cid:1225)u jammer m(cid:1245)t ph(cid:1195)n.
• Nhi(cid:1225)u jammer xung. • Nhi(cid:1225)u jammer toàn ph(cid:1195)n và nhi(cid:1225)u nhi(cid:1225)u jammer m(cid:1245)t ph(cid:1195)n (cid:57)(cid:1247)i nhi(cid:1225)u Jammer toàn ph(cid:1195)n, công suât nhi(cid:1225)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tr(cid:1191)i lên toàn b(cid:1245) b(cid:259)ng thông. (cid:42)(cid:1233)i J là t(cid:1241)ng công su(cid:1193)t c(cid:1259)a nhi(cid:1225)u Jammer và Wss là (cid:255)(cid:1245) r(cid:1245)ng b(cid:259)ng thông. Mô hình nhi(cid:1225)u jammer toàn ph(cid:1195)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c mô t(cid:1191) nh(cid:1133) sau: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 104 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Hình 62 M(cid:865)t Jammer toàn ph(cid:815)n b(cid:259)ng thông. Trong (cid:255)ó: NJ=J/Wss: M(cid:1201)t (cid:255)(cid:1245) công su(cid:1193)t ph(cid:1241) m(cid:1245)t bên. STb: N(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng tín hi(cid:1227)u trên m(cid:1243)i bit, v(cid:1247)i: Tb=1/Rb Eb=S/Rb Xác su(cid:1193)t l(cid:1243)i c(cid:1259)a h(cid:1227) th(cid:1237)ng nhi(cid:1225)u jammer toàn ph(cid:1195)n t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1131)ng v(cid:1247)i h(cid:1227) th(cid:1237)ng nhi(cid:1225)u Gaussian tr(cid:1203)ng v(cid:1247)i m(cid:1201)t (cid:255)(cid:1245) công su(cid:1193)t ph(cid:1241) là Nj. Mô hình nhi(cid:1225)u jammer m(cid:1245)t ph(cid:1195)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c th(cid:1223) hi(cid:1227)n nh(cid:1133) hình v(cid:1217) sau: Hình 63 M(cid:865)t Jammer m(cid:865)t ph(cid:815)n b(cid:259)ng thông. (cid:42)(cid:1233)i J là t(cid:1241)ng công su(cid:1193)t c(cid:1259)a nhi(cid:1225)u Jammer J, (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng lên vùng t(cid:1195)n s(cid:1237) trong r = ph(cid:1189)m vi b(cid:259)ng t(cid:1195)n WJ v(cid:1247)i t(cid:1241)ng (cid:255)(cid:1245) r(cid:1245)ng b(cid:259)ng t(cid:1195)n là WSS T(cid:1229) l(cid:1227) b(cid:259)ng thông (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tr(cid:1191)i là: 1 W
J
W SS N J Wss J = = N £ J ' J
W Wss W
J J (cid:48)(cid:1201)t (cid:255)(cid:1245) công su(cid:1193)t ph(cid:1241) s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xác (cid:255)(cid:1231)nh nh(cid:1133) sau: r (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 105 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T • Nhi(cid:1225)u jammer xung Khi m(cid:1245)t nhi(cid:1225)u Jammer truy(cid:1221)n (cid:255)i trong kho(cid:1191)ng th(cid:1249)i gian r v(cid:1247)i công su(cid:1193)t trung J = J peak bình là J, công su(cid:1193)t t(cid:1189)i m(cid:1243)i (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m trong quá trình truy(cid:1221)n là: r Các h(cid:1227) th(cid:1237)ng tr(cid:1191)i chu(cid:1243)i tr(cid:1269)c ti(cid:1219)p s(cid:1265) d(cid:1257)ng m(cid:1245)t chu(cid:1243)i gi(cid:1191) ng(cid:1199)u nhiên PN và m(cid:1245)t (cid:69)(cid:1245)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:1221)u bi(cid:1219)n tín hi(cid:1227)u (cid:255)(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:1221)u bi(cid:1219)n và truy(cid:1221)n thông tin. S(cid:1269) khác bi(cid:1227)t gi(cid:1267)a tr(cid:1191)i chu(cid:1243)i tr(cid:1269)c ti(cid:1219)p mã hoá và tr(cid:1191)i chu(cid:1243)i tr(cid:1269)c ti(cid:1219)p không mã hoá là s(cid:1265) d(cid:1257)ng ph(cid:1195)n d(cid:1133) th(cid:1263)a và xáo tr(cid:1245)n dòng bit d(cid:1267) li(cid:1227)u tr(cid:1133)(cid:1247)c khi (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u bi(cid:1219)n. Thu(cid:1201)t toán Watermarking ch(cid:1229) s(cid:1265) d(cid:1257)ng l(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1239) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tr(cid:1191)i chu(cid:1243)i mã hoá, tuy nhiên chúng ta v(cid:1199)n tìm hi(cid:1223)u v(cid:1221) l(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1239) không mã hoá vì (cid:255)ó là n(cid:1221)n t(cid:1191)ng (cid:255)(cid:1223) xây d(cid:1269)ng nên l(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1239) mã hoá. (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) s(cid:1237) d(cid:1231)ch hai pha tr(cid:1269)c ti(cid:1219)p không mã hoá g(cid:1233)i t(cid:1203)t là DS/BPSK không mã hoá. Tín hi(cid:1227)u BPSK có d(cid:1189)ng: d = + t s t
( ) S
2 sin 0 n
2 p Ø ø w Œ œ º ß t +
n
( 1) bT
b T
b £ £ Trong (cid:255)ó: 1
bR Tb: th(cid:1249)i gian truy(cid:1221)n m(cid:1245)t bit d(cid:1267) li(cid:1227)u Tb= {dn}:chu(cid:1243)i bit d(cid:1267) li(cid:1227)u v(cid:1247)i giá tr(cid:1231) t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:1261)ng là -1 và +1. = Công th(cid:1261)c trên có th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c bi(cid:1223)u di(cid:1225)n l(cid:1189)i nh(cid:1133) sau: s t
( ) d 2 cos( S t ) 0 n w t +
(
n 1) nT
b T
b £ £ Ph(cid:1241) c(cid:1259)a BPSK có d(cid:1189)ng nh(cid:1133) sau: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 106 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T (cid:264)(cid:1245) l(cid:1247)n (cid:55)(cid:1195)n s(cid:1237) 2
bT Hình 64 Ph(cid:861) c(cid:879)a tín hi(cid:847)u BPSK 2
sin ( )
x
2
x
( ) 1
bT (cid:264)ây chính là hàm . Theo lý thuy(cid:1219)t c(cid:1259)a tr(cid:1191)i , giá tr(cid:1231) không xác (cid:255)(cid:1231)nh t(cid:1189)i ph(cid:1241) thì tín hi(cid:1227)u s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tr(cid:1191)i trên m(cid:1245)t b(cid:259)ng thông có (cid:255)(cid:1245) r(cid:1245)ng l(cid:1247)n h(cid:1131)n (cid:255)(cid:1245) r(cid:1245)ng th(cid:1269)c t(cid:1219) (cid:70)(cid:1195)n. Công vi(cid:1227)c tr(cid:1191)i c(cid:1259)a nh(cid:1267)ng chu(cid:1243)i tr(cid:1269)c ti(cid:1219)p (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c hoàn t(cid:1193)t thông qua m(cid:1245)t chu(cid:1243)i gi(cid:1191) ng(cid:1199)u nhiên (PN-pseudorandom) nh(cid:1231) phân {c}. Giá tr(cid:1231) c(cid:1259)a t(cid:1263)ng ph(cid:1195)n t(cid:1265) (hay m(cid:1243)i bit) trong chu(cid:1243)i {c} là -1 ho(cid:1211)c +1 và t(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) l(cid:1193)y m(cid:1199)u c(cid:1259)a nó nhanh g(cid:1193)p N l(cid:1193)n chu(cid:1243)i {d}. (cid:48)(cid:1243)i bit trong chu(cid:1243)i {c} (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i là m(cid:1245)t chip và g(cid:1233)i Tc là th(cid:1249)i gian l(cid:1193)y m(cid:1199)u m(cid:1243)i chip = T
c T
b
N thì ta s(cid:1217) có: = Khi (cid:255)ó tín hi(cid:1227)u tr(cid:1191)i ph(cid:1241) có d(cid:1189)ng nh(cid:1133) sau: [ ] t d c x t
( ) S
2 sin / 2 + n nN k 0 = - w p S + w t t
)
0
+
k
( 1) d c
n nN k
+
kT
c nT
b 2 cos(
+
nT
b T
c £ £ Tín hi(cid:1227)u này có hình d(cid:1189)ng t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) nh(cid:1133) tín hi(cid:1227)u BPSK, ngo(cid:1189)i tr(cid:1263) t(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) l(cid:1193)y m(cid:1199)u nhanh h(cid:1131)n N l(cid:1195)n và và công su(cid:1193)t ph(cid:1241) l(cid:1247)n h(cid:1131)n N l(cid:1195)n (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 107 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T (cid:264)(cid:1245) l(cid:1247)n (cid:55)(cid:1195)n s(cid:1237) = N 2
T
c 2
T
b Hình 65 Ph(cid:861) c(cid:879)a tín hi(cid:847)u BPSK sau khi tr(cid:811)i. = = = PG ' N * N PG
* W
SS
R
c W
SS
R
b (cid:264)(cid:1245) l(cid:1255)i x(cid:1265) lý s(cid:1217) là: = d d t
( ) n n : int Hàm t(cid:1189)o d(cid:1267) li(cid:1227)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1231)nh ngh(cid:429)a nh(cid:1133) sau: t +
(
n 1) nT
b T
b £ £ Chu(cid:1243)i PN là: k = ( )
c t d : int £ £ t +
(
k 1) k
kT
b T
b = Tín hi(cid:1227)u tr(cid:1191)i ph(cid:1241) có th(cid:1223) vi(cid:1219)t l(cid:1189)i nh(cid:1133) sau: [ ] / 2 ( )
x t 2 sin
S t ( ) ( )
c t d t 0 = w p - S ) d t c t
( ) ( ) 2 cos(
+ w t t
0
+
k
( 1) +
nT
b kT
c nT
b T
c £ £ (cid:48)(cid:1189)ch (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) BPSK d(cid:1269)a vào m(cid:1189)ch nhân nh(cid:1133) s(cid:1131)(cid:3)(cid:255)(cid:1239) sau: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 108 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T (cid:37)(cid:1245)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:1221)u bi(cid:1219)n
BPSK d(t) s(t) x(t) c(t) Bô t(cid:1189)o chu(cid:1243)i
PN Hình 66 B(cid:865)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:841)u bi(cid:839)n BPSK truy(cid:841)n th(cid:857)ng. (cid:37)(cid:1245)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:1221)u bi(cid:1219)n
BPSK d(t) s(t) x(t) c(t) Bô t(cid:1189)o chu(cid:1243)i
PN (cid:48)(cid:1245)t mô hình (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u bi(cid:1219)n BPSK c(cid:1191)i ti(cid:1219)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1221) xu(cid:1193)t: Hình 67 B(cid:865)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:841)u bi(cid:839)n BPSK c(cid:811)i ti(cid:839)n. (cid:264)ây là mô hình (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u bi(cid:1219)n BPSK (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c x(cid:1265) d(cid:1257)ng trong ph(cid:1195)n cài (cid:255)(cid:1211)t thu(cid:1201)t toán. Ví d(cid:1257): N = 7, tín hi(cid:1227)u t(cid:1189)o ra t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:1261)ng b(cid:1245)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:1221)u bi(cid:1219)n BPSK c(cid:1191)i ti(cid:1219)n nh(cid:1133) sau: Hình 68 B(cid:865)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:841)u bi(cid:839)n BPSK c(cid:811)i ti(cid:839)n v(cid:867)i N=7 (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 109 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T = x t
( ) c t s t
( ) ( ) Tín hi(cid:1227)u x(t)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o thành thông qua công th(cid:1261)c: Trong (cid:255)ó: 0 = w s t
( ) d t S
( ) 2 cos( t ) c t = .
2 ( ) 1 (cid:264)ây là tín hi(cid:1227)u BPSK v(cid:1247)i thu(cid:1245)c tính là c t x t
( ) ( ) s t=
( ) (cid:38)(cid:1131) s(cid:1251) giúp h(cid:1239)i ph(cid:1257)c (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tín hi(cid:1227)u (cid:255)ó là: . • (cid:1190)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a nhi(cid:1225)u Jammer toàn ph(cid:1195)n lên tín hi(cid:1227)u BPSK không mã hóa (cid:54)(cid:1269) tác (cid:255)(cid:1245)ng c(cid:1259)a nhi(cid:1225)u jammer J(t) v(cid:1247)i công su(cid:1193)t c(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:1231)nh J lên tín hi(cid:1227)u BPSK Bên truy(cid:1221)n Bên nh(cid:1201)n J(t) s(t) d(t) x(t) y(t) r(t) r bT d t
(.) ( ) không mã hóa (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c mô t(cid:1191) nh(cid:1133) trong hình v(cid:1217) sau: 0 (cid:37)(cid:1245)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:1221)u
bi(cid:1219)n BPSK c(t) c(t) (cid:264)(cid:1133)(cid:1249)ng
truy(cid:1221)n B(cid:1245) t(cid:1189)o PN (cid:242) B(cid:1245) t(cid:1189)o PN cos( ) t
0 2
T
b w Hình 69 DS/BPSK không mã hoá v(cid:867)i t(cid:813)n công c(cid:879)a nhi(cid:845)u Jammer. = + y t
( ) x t
( ) J t
( ) Trong h(cid:1227) th(cid:1237)ng này, chúng ta th(cid:1263)a nh(cid:1201)n r(cid:1205)ng không có nhi(cid:1225)u trên kênh truy(cid:1221)n. Tín hi(cid:1227)u nh(cid:1201)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c: = ( ) ( )
c t y y
+ c t J t
( ) ( ) ( )
r t
=
( ) ( )
c t x t
+ = s t
( ) c t J t
( )
( ) Sau khi nhân v(cid:1247)i chu(cid:1243)i PN c(t), ta (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tín hi(cid:1227)u, ta (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c: c t J t
( )
( ) Nh(cid:1133) v(cid:1201)y tín hi(cid:1227)u nh(cid:1201)n r(cid:3) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c bao g(cid:1239)m tín hi(cid:1227)u BPSK và tín hi(cid:1227)u nhi(cid:1225)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1131)c . xác (cid:255)(cid:1231)nh b(cid:1251)i (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 110 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T = + r n d E
b Trong (cid:255)ó: d: là bit d(cid:1267) li(cid:1227)u t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:1261)ng v(cid:1247)i th(cid:1249)i gian Tb. Eb=STb là n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng bit. bT = n: là thành ph(cid:1195)n nhi(cid:1225)u, (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xác (cid:255)(cid:1231)nh nh(cid:1133) sau: n c t J t
( ) ( ) cos( t d t
) ( ) 0 0 2
T
b w (cid:242) Lu(cid:1201)t quy(cid:1219)t (cid:255)(cid:1231)nh (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c áp d(cid:1257)ng cho tín hi(cid:1227)u BPSK nh(cid:1133) sau: > r 0 (cid:214) 1
=
d
(cid:214)
= -
d r 1 0 (cid:236) (cid:239) (cid:237) £ (cid:239) (cid:238) > = - Pr }
1 {
r d P
b > =
{ 0 |
} Pr n E
b (cid:43)(cid:1227) th(cid:1237)ng dùng lu(cid:1201)t quy(cid:1219)t (cid:255)(cid:1231)nh gây nên l(cid:1243)i nh(cid:1235) v(cid:1247)i xác su(cid:1193)t (tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p d=-1): Xác su(cid:1193)t l(cid:1243)i này ph(cid:1257) thu(cid:1245)c vào giá tr(cid:1231) ng(cid:1199)u nhiên n. N 1 + k ( 1) T
c n J t ( ) cos( t d t
) ( ) = (cid:229) 0 kT
c = k 0 2
T
b - w (cid:242) (cid:89)(cid:1247)i c0, c1, c2.. là giá tr(cid:1231) bit c(cid:1259)a chu(cid:1243)i PN N: chi(cid:1221)u d(cid:1191)i c(cid:1259)a chu(cid:1243)i PN. Gi(cid:1191) s(cid:1265) nhi(cid:1225)u Jammer (cid:255)ang truy(cid:1221)n là nhi(cid:1225)u Gaussian toàn ph(cid:1195)n có ph(cid:1133)(cid:1131)ng sai là NJ/2 và k(cid:484) v(cid:1233)ng là 0 thì n(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1231)nh ngh(cid:429)a nh(cid:1133) sau: N 1 n = (cid:229) c
k n
k = k 0 T
c
T
b - + k ( 1) T
c = Trong (cid:255)ó: J t ( ) cos( t dt
) n
k 0 kT
c 2
Tc w (cid:242) Nhi(cid:1225)u Jammer toàn ph(cid:1195)n v(cid:1247)i n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng J, xác su(cid:1193)t bit l(cid:1243)i: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 111 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T = (cid:231)
P Q
b 2 b
E
N J (cid:230) (cid:246) (cid:247) (cid:231) (cid:247) Ł ł Q x
( ) 2t
e d t
( )
2 = (cid:242) ¥ x 1
2 . Trong (cid:255)ó p JN • (cid:1190)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a nhi(cid:1225)u Jammer xung lên tín hi(cid:1227)u BPSK không mã hóa (cid:42)(cid:1233)i r là ph(cid:1195)n th(cid:1249)i gian có nhi(cid:1225)u và là m(cid:1201)t (cid:255)(cid:1245) công su(cid:1193)t ph(cid:1241) và n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1131)ng r toàn ph(cid:1195)n c(cid:1259)a nhi(cid:1225)u là J . Trong ph(cid:1195)n phân tích này chúng ta c(cid:458)ng th(cid:1263)a nh(cid:1201)n r(cid:1205)ng th(cid:1249)i - hay 1 r . gian có nhi(cid:1225)u l(cid:1247)n h(cid:1131)n hay b(cid:1205)ng th(cid:1249)i gian truy(cid:1221)n bit d(cid:1267) li(cid:1227)u Tb. Khi (cid:255)ó s(cid:1217) có s(cid:1269)(cid:3)(cid:255)(cid:1257)ng (cid:255)(cid:1245)
gi(cid:1267)a bit d(cid:1267) li(cid:1227)u và nhi(cid:1225)u trong t(cid:1263)ng kho(cid:1191)ng th(cid:1249)i gian Tb v(cid:1247)i xác su(cid:1193)t là r = + r Z Trong tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p nhi(cid:1225)u có t(cid:1239)n t(cid:1189)i trong kho(cid:1191)ng th(cid:1249)i gian nh(cid:1235) h(cid:1131)n Tb thì tín hi(cid:1227)u thu d E
b n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1263) b(cid:1245) BPSK là: JN
2 (cid:264)ây là Gaussian ng(cid:1199)u nhiên v(cid:1247)i ph(cid:1133)(cid:1131)ng sai . r = = Z là giá tr(cid:1231) ng(cid:1199)u nhiên (cid:255)(cid:1245)c l(cid:1201)p n v(cid:1247)i xác su(cid:1193)t: Pr( Z 1) = r Pr( Z = -
0) 1 r = > Pb Z Pr{ } n E
b = = = > Z Z 1}Pr{ 1} Pr{ E Z
|
b n = = = > Z Z 0}Pr{ 0} Pr{ E Z
|
b Xác su(cid:1193)t bit l(cid:1243)i khi có nhi(cid:1225)u jammer là: = n
> n
Pr{ } E
b r = Q E
2
b
N J = > = Pr{ =
0} 0 Pb Z (cid:230) (cid:246) r r (cid:231) (cid:247) (cid:231) (cid:247) Ł ł n |
E Z
b Xác su(cid:1193)t l(cid:1243)i khi không có nhi(cid:1225)u Hình v(cid:1217) sau so sánh giá tr(cid:1231) c(cid:1259)a xác su(cid:1193)t l(cid:1243)i Pb v(cid:1247)i Eb/NJ. (cid:264)ây c(cid:458)ng chính là nhi(cid:1225)u xung DS/BPSK. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 112 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Xác
su(cid:1193)t
bit
(cid:79)(cid:1243)i
Pb Eb/NJ [dB] *r Hình 70 So sánh giá tr(cid:851) c(cid:879)a xác su(cid:813)t l(cid:863)i Pb v(cid:867)i Eb/NJ. r =
* 0.709
E N
/b J (cid:42)(cid:1233)i là giá tr(cid:1231) t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:1261)ng v(cid:1247)i r . Theo tính toán ta có: r = * 1 n(cid:839)u Eb/NJ>0.709 £ 0.709 n(cid:839)u Eb/NJ Giá tr(cid:1231) l(cid:1247)n nh(cid:1193)t c(cid:1259)a c(cid:1259)a xác su(cid:1193)t l(cid:1243)i là: = Q * max P
b E
2
b
N J (cid:230) (cid:246) r r (cid:231) (cid:247) (cid:231) (cid:247) Ł ł = Q * E
2
b
N J (cid:230) (cid:246) r r (cid:231) (cid:247) (cid:231) (cid:247) Ł ł > 0.709 E N
/
b J 0.083
E N
/
b J = (cid:231) Q 0.709 E N
/
b J E
2
b
N J r = 1 (cid:230) (cid:246) (cid:231) (cid:247) (cid:231) (cid:247) (cid:247) (cid:230) (cid:246) (cid:231) (cid:247) ‡ (cid:231) (cid:247) (cid:231) (cid:247) (cid:231) (cid:247) Ł ł Ł ł r= (cid:54)(cid:1269) khác bi(cid:1227)t trong hai tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p khi công su(cid:1193)t nhi(cid:1225)u c(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:1231)nh và tr(cid:1133)(cid:1249)ng * r (cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c mô t(cid:1191) nh(cid:1133) trong hình v(cid:1217) sau: (cid:75)(cid:1255)p nhi(cid:1225)u xung x(cid:1193)u nh(cid:1193)t (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 113 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T r = r= 1 * r Hình 71 Công su(cid:813)t nhi(cid:845)u c(cid:857)(cid:3)(cid:255)(cid:851)nh và tr(cid:753)(cid:869)ng h(cid:875)p (cid:46)(cid:1219)t qu(cid:1191) này ch(cid:1229)(cid:3)(cid:255)úng trong h(cid:1227) th(cid:1237)ng DS/BPSK không mã hoá. Chú ý r(cid:1205)ng trong tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p xác su(cid:1193)t l(cid:1243)i là 10-5, (cid:86)(cid:1269) khác bi(cid:1227)t trong t(cid:1229) s(cid:1237) Eb/NJ là g(cid:1195)n 30dB. (cid:264)(cid:1223) gi(cid:1191)i quy(cid:1219)t các r(cid:1259)i ro khi th(cid:1269)c hi(cid:1227)n v(cid:1247)i nhi(cid:1225)u Jammer xung, m(cid:1245)t s(cid:1237) k(cid:1275) thu(cid:1201)t mã hoá (cid:255)ã (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xem xét và s(cid:1265) d(cid:1257)ng. Các k(cid:1275) thu(cid:1201)t này làm t(cid:259)ng (cid:255)(cid:1245) l(cid:1255)i nh(cid:1205)m không ch(cid:1219) trong tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p x(cid:1193)u nh(cid:1193)t. K(cid:1275) thu(cid:1201)t mã hoá này th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)òi h(cid:1235)i t(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) d(cid:1267) li(cid:1227)u th(cid:1193)p ho(cid:1211)c (cid:255)(cid:1245) r(cid:1245)ng b(cid:259)ng thông cao b(cid:1251)i vì nó ph(cid:1191)i s(cid:1265) d(cid:1257)ng m(cid:1245)t kho(cid:1191)ng d(cid:1133) th(cid:1263)a cho vi(cid:1227)c mã hoá. Tuy nhiên h(cid:1227) th(cid:1237)ng tr(cid:1191)i ph(cid:1241) mã hoá không yêu c(cid:1195)u ph(cid:1191)i t(cid:259)ng (cid:255)(cid:1245)ng r(cid:1245)ng b(cid:259)ng thông hay gi(cid:1191)m t(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) d(cid:1267) li(cid:1227)u. Có th(cid:1223) l(cid:1193)y m(cid:1245)t ví d(cid:1257)(cid:3)(cid:255)(cid:1131)n gi(cid:1191)n minh ho(cid:1189) cho thu(cid:1245)c tính này: N(cid:1219)u k=2 (c(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:1231)nh), (cid:87)(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) R=1/2 bit trên m(cid:1243)i ph(cid:1195)n mã hoá. (cid:264)(cid:1237)i v(cid:1247)i m(cid:1243)i bit d(cid:1267) li(cid:1227)u c(cid:1259)a chu(cid:1243)i {d}, b(cid:1245) mã = ( ) a 2 a a
,
1
k
k k hoá s(cid:1217) phát sinh ra hai bit (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c mã hoá. T(cid:1189)i th(cid:1249)i (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m th(cid:1261) k, hai bit (cid:255)ó là: (cid:89)(cid:1247)i (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 114 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T d= a
1k k = - 1 d d 2 1 k k = = a
k
a 1 d d 2 1 k k k „ (cid:236) - (cid:237) - (cid:238) T = s T
b
2 (cid:49)(cid:1219)u Tb là th(cid:1249)i gian chuy(cid:1223)n m(cid:1245)t bit d(cid:1267) li(cid:1227)u, th(cid:1249)i gian mã hoá m(cid:1245)t bit d(cid:1267) li(cid:1227)u là: (cid:55)(cid:1263)(cid:3)(cid:255)ó ta có: £ <
t 1 a
k = (cid:237) ( )
a t a kT
b
+
1/ 2) +
(
k
£ <
t 1/ 2)
+
k ( T
b
1) ( k (cid:236) 2 k T
b T
b (cid:238) Trong hình v(cid:1217) sau (cid:255)ây d(t) là tín hi(cid:1227)u ch(cid:1133)a mã hoá, c(t) là chu(cid:1243)i PN, a(t) là tín hi(cid:1227)u mã hoá. Trong ví d(cid:1257) minh ho(cid:1189) sau, N=6 Các tín hi(cid:1227)u tr(cid:1133)(cid:1247)c khi tr(cid:1191)i: Hình 72 Các tín hi(cid:847)u tr(cid:753)(cid:867)c khi tr(cid:811)i (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 115 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Hình 73 Các tín hi(cid:847)u sau khi tr(cid:811)i (cid:48)(cid:1245)t trong nh(cid:1267)ng lu(cid:1255)c (cid:255)(cid:1239) mã hoá (cid:255)(cid:1131)n gi(cid:1191)n nh(cid:1193)t là (cid:179)(cid:79)(cid:1211)p mã (cid:179). N(cid:1219)u g(cid:1251)i m bit gi(cid:1237)ng nhau cùng có giá tr(cid:1231) là d. T(cid:1237)c (cid:255)(cid:1245) truy(cid:1221)n là R=1/m. Trong tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p này, s(cid:1237) bit = mã hoá là: a=(a1,a2,a3(cid:15)(cid:171),am) v(cid:1247)i ai=d v(cid:1247)i m(cid:1233)i i nguyên. T
s T
b
m Do (cid:255)ó th(cid:1249)i gian truy(cid:1221)n c(cid:1259)a m(cid:1243)i bit mã hoá là: . (cid:48)(cid:1245)t (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u (cid:255)áng l(cid:1133)u ý r(cid:1205)ng, m DS/BPSK l(cid:1211)p mã hoàn ch(cid:1229)nh (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c mô t(cid:1191) nh(cid:1133) trong hình sau: Mô hình Hình 74 H(cid:847) th(cid:857)ng l(cid:831)p mã DS/BPSK. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 116 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Gi(cid:1191)i thích Sau quá trình Interleaver và (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u bi(cid:1219)n, tín hi(cid:1227)u BPSK (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhân v(cid:1247)i chu(cid:1243)i PN (cid:55)(cid:1189)i bên phát, tín hi(cid:1227)u nh(cid:1201)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c có d(cid:1189)ng nh(cid:1133) sau: x(t)=s(t)c(t).Trong (cid:255)ó s(t) là tín hi(cid:1227)u BPSK bình th(cid:1133)(cid:1249)ng. (cid:55)(cid:1189)i bên nh(cid:1201)n, tín hi(cid:1227)u s(cid:1217) là: y(t)=x(t)+J(t ), v(cid:1247)i J(t) là nhi(cid:1225)u Jammer Sau khi (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhân v(cid:1247)i chu(cid:1243)i PN - t(cid:1261)c th(cid:1269)c hi(cid:1227)n thao tác gi(cid:1191)i tr(cid:1191)i ph(cid:1241), tín hi(cid:1227)u tr(cid:1251) thành: r(t)=s(t)+c(t)J(t). = + r
i a
i Z n
i
i E
b
m Ti(cid:1219)p theo (cid:255)ó, tín hi(cid:1227)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c DeInterleaver: Trong (cid:255)ó: i: s(cid:1237) nguyên có giá tr(cid:1231) [1,m] n1, n2, n3, n4, (cid:171) là các giá tr(cid:1231) ng(cid:1199)u nhiên Gaussian v(cid:1247)i k(cid:484) v(cid:1233)ng 0, và /(2 ) JN r ph(cid:1133)(cid:1131)ng sai v(cid:1247)i r là ph(cid:1195)n th(cid:1249)i gian có nhi(cid:1225)u jammer xung xu(cid:1193)t hi(cid:1227)n Zi: tính tr(cid:1189)ng c(cid:1259)a nhi(cid:1225)u. Zi = 1: n(cid:1219)u nh(cid:1133) có nhi(cid:1225)u jammer trong quá trình truy(cid:1221)n ai Zi = 1: n(cid:1219)u nh(cid:1133) không có nhi(cid:1225)u jammer trong quá trình truy(cid:1221)n ai = = (cid:57)(cid:1247)i xác su(cid:1193)t l(cid:1243)i nh(cid:1133) sau: Pr Z i = r {
{ Pr }
1
}
0 = -
1 Z i r • Interleaver và DeInterleaver Interleaver/DeInterleaver còn (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i là cài xem bit/Gi(cid:1191)i xem bit. Ý t(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a vi(cid:1227)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng Interleaver là (cid:255)(cid:1223) xáo tr(cid:1245)n các bit d(cid:1267) li(cid:1227)u t(cid:1189)i bên g(cid:1251)i và ti(cid:1219)n hành DeInterleaver (cid:255)(cid:1223) gom d(cid:1267) li(cid:1227)u bên nh(cid:1201)n. Xu(cid:1193)t phát t(cid:1263) nguyên nhân nhi(cid:1225)u = + d xung giao thoa trên t(cid:1263)ng bit d(cid:1267) li(cid:1227)u b(cid:1231)(cid:3)(cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng và (cid:255)(cid:1245)c l(cid:1201)p v(cid:1247)i các bit khác. r
i Zn
i E
b
m Gi(cid:1191) s(cid:1265) không có Interleaver/DeInterleaver, tín hi(cid:1227)u output là: Trang 117 (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T = d = Z a
i
Z
i
= i 1, 2,3... m Vì không có Interleaver/DeInterleaver nên: Gi(cid:1191) s(cid:1265), nhi(cid:1225)u t(cid:1239)n t(cid:1189)i trong su(cid:1237)t quá trình truy(cid:1221)n và th(cid:1249)i gian truy(cid:1221)n m(cid:1245)t bit là Tb. Dùng lu(cid:1201)t quy(cid:1219)t (cid:255)(cid:1231)nh ta có: > r 0 (cid:214) 1
=
d
(cid:214)
= -
d r 1 0 (cid:236) (cid:239) (cid:237) £ (cid:239) (cid:238) m = r Suy ra: r
i = 0 i m = + Z (cid:229) d mE
b n
i = 0 i (cid:229) = > = - d r
Pr{ 0 | 1} P
b m Xác su(cid:1193)t l(cid:1243)i: = > Z Pr n
i mE
b i =
1 m (cid:230) (cid:246) (cid:229) (cid:231) (cid:247) Ł ł = > Z Pr n
i E
b i =
1 1
m m (cid:230) (cid:246) (cid:229) (cid:231) (cid:247) Ł ł = > = Z Pr 1 n
i E Z
|
b 1
m i =
1 (cid:230) (cid:246) r (cid:229) (cid:231) (cid:247) Ł ł = Q E
2
b
N J (cid:230) (cid:246) r r (cid:231) (cid:247) (cid:231) (cid:247) Ł ł Xác su(cid:1193)t bit l(cid:1243)i trong tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p này gi(cid:1237)ng v(cid:1247)i tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p DS/BPSK không mã hoá. (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u này có ngh(cid:429)a là n(cid:1219)u nh(cid:1133) không có Interleaver/DeInterleaver thì hi(cid:1227)u qu(cid:1191) c(cid:1259)a (cid:75)(cid:1227) th(cid:1237)ng DS/BPSK không có gì khác so v(cid:1247)i h(cid:1227) th(cid:1237)ng l(cid:1211)p bit thông th(cid:1133)(cid:1249)ng. Do (cid:255)ó s(cid:1265) (cid:71)(cid:1257)ng Interleaver/DeInterleaver là ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp b(cid:1203)t bu(cid:1245)t (cid:255)(cid:1223) gi(cid:1191)m sác xu(cid:1193)t l(cid:1243)i. + = Z n
i
i a
i r
i = i m E
b
m
1, 2,..., Dùng Interleaver/DeInterleaver, tín hi(cid:1227)u ra: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 118 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T , , ,... , , ,... n n n
1
2
3 Z Z Z
2 1 3 , , ,... , ,... và Trong (cid:255)ó là các bi(cid:1219)n ng(cid:1199)u nhiên (cid:255)(cid:1245)c l(cid:1201)p. B(cid:1245) gi(cid:1191)i d d d
1
2 3 r r r
,
1
2
3 (cid:89)(cid:1247)i các tr(cid:1231) -1 hay +1. (cid:3)(cid:255)(cid:1223) tìm các giá tr(cid:1231) mã s(cid:1265) d(cid:1257)ng các giá tr(cid:1231) • (cid:54)(cid:1265) d(cid:1257)ng b(cid:1245) gi(cid:1191)i mã quy(cid:1219)t (cid:255)(cid:1231)nh Giá tr(cid:1231) nh(cid:1231) phân c(cid:1259)a m(cid:1243)i bit nh(cid:1201)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c là: > r 0 (cid:214) 1
=
d
(cid:214)
= -
d r 1 0 (cid:236) (cid:239) (cid:237) £ (cid:239) (cid:238) m (cid:37)(cid:1245) quy(cid:1219)t (cid:255)(cid:1231)nh dùng trong tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p này là: > 1 0 (cid:214)
d
i =
1 i = (cid:214)
d
k m 1 0 (cid:214)
d
i i =
1 (cid:230) (cid:246) (cid:229) (cid:231) (cid:247) (cid:231) (cid:247) (cid:231) (cid:247) - £ (cid:229) (cid:231) (cid:247) Ł ł = > = - Xác su(cid:1193)t m(cid:1245)t bit b(cid:1231) mã hoá sai: d 0 | 1} r
Pr{
i x = > Pr Z n
i
i E
b
m (cid:236) (cid:252) (cid:239) (cid:239) (cid:237) (cid:253) (cid:239) (cid:239) (cid:238) (cid:254) = Q E
2
b
mN J (cid:230) (cid:246) r r (cid:231) (cid:247) (cid:231) (cid:247) Ł ł m Xác su(cid:1193)t l(cid:1243)i c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u là: m k k = ( ) (cid:543) (cid:20) (cid:543) P
b m
k = k +
m 1
2 - (cid:230) (cid:246) - (cid:229) (cid:231) (cid:247) Ł ł • Ma tr(cid:1201)n Interleaver Interleaver/DeInterleaver là k(cid:1275) thu(cid:1201)t th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dùng trong môi tr(cid:1133)(cid:1249)ng có nhi(cid:1225)u Jammer b(cid:1251)i vì nó s(cid:1217) làm cho các thành ph(cid:1195)n nhi(cid:1225)u tr(cid:1251) nên (cid:255)(cid:1245)c l(cid:1201)p. Ma tr(cid:1201)n Interleaver là ma tr(cid:1201)n hai chi(cid:1221)u. Trong thao tác Interleaver, tín hi(cid:1227)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1133)a vào theo hàng d(cid:1233)c và l(cid:1193)y l(cid:1193)y ra theo hàng ngang trong thao tác DeInterleaver. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 119 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 3 - C(cid:1130) S(cid:1250) LÝ THUY(cid:1218)T Vì chu(cid:1243)i gi(cid:1191) ng(cid:1199)u nhiên PN (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng t(cid:1189)i máy phát nên yêu c(cid:1195)u (cid:255)(cid:1195)u tiên (cid:1251) phía nh(cid:1201)n là ph(cid:1191)i có m(cid:1245)t b(cid:1191)n sao c(cid:1259)a chu(cid:1243)i gi(cid:1191) ng(cid:1199)u nhiên này (cid:255)(cid:1223) t(cid:1241)ng h(cid:1255)p ph(cid:1195)n tín hi(cid:1227)u (cid:255)ã b(cid:1231) tr(cid:1191)i. (cid:264)(cid:1223) có th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)em l(cid:1189)i hi(cid:1227)u qu(cid:1191) cao cho công vi(cid:1227)c t(cid:1241)ng h(cid:1255)p thì b(cid:1191)n sao này ph(cid:1191)i (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1239)ng b(cid:1245) hoá v(cid:1247)i v(cid:1247)i tín hi(cid:1227)u vào Quá trình (cid:255)(cid:1239)ng b(cid:1245) hoá th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c th(cid:1133)c hi(cid:1227)n thông qua hai b(cid:1133)(cid:1247)c:
• (cid:37)(cid:1133)(cid:1247)c 1: thu nh(cid:1201)n PN. L(cid:1193)y thông tin c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u PN.
• (cid:37)(cid:1133)(cid:1247)c 2: dò v(cid:1219)t PN. Ch(cid:1229)nh s(cid:1265)a nh(cid:1267)ng sai sót trong quá trình truy(cid:1221)n. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 120 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 121 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N Tr(cid:1191)i ph(cid:1241) là k(cid:1275) thu(cid:1201)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng trong truy(cid:1221)n thông CDMA, v(cid:1201)n d(cid:1257)ng ý t(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:70)(cid:1259)a k(cid:1275) thu(cid:1201)t này vào (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u là m(cid:1245)t trong nh(cid:1267)ng b(cid:1133)(cid:1247)c ti(cid:1219)n quan tr(cid:1233)ng. Cho t(cid:1247)i nay, ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u d(cid:1269)a trên k(cid:1275) thu(cid:1201)t tr(cid:1191)i ph(cid:1241)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)ánh giá r(cid:1193)t cao. (cid:264)(cid:1223) t(cid:259)ng kh(cid:1191) (cid:81)(cid:259)ng vô hình (cid:255)(cid:1237)i v(cid:1247)i h(cid:1227) thính giác ng(cid:1133)(cid:1249)i, ta c(cid:1191)i ti(cid:1219)n ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này b(cid:1205)ng cách k(cid:1219)t (cid:75)(cid:1255)p chúng v(cid:1247)i mô hình gi(cid:1191) l(cid:1201)p h(cid:1227) thính giác ng(cid:1133)(cid:1249)i. Mô hình gi(cid:1191) l(cid:1201)p thính giác là m(cid:1245)t k(cid:1275) thu(cid:1201)t c(cid:1237) g(cid:1203)ng gi(cid:1191) l(cid:1201)p c(cid:1131) ch(cid:1219) nghe (cid:1251) tai ng(cid:1133)(cid:1249)i. Nó s(cid:1265) d(cid:1257)ng các ki(cid:1219)n th(cid:1261)c (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1241)ng h(cid:1255)p t(cid:1263) nhi(cid:1221)u ngành, (cid:255)(cid:1211)c bi(cid:1227)t là hai ngành: sinh lý h(cid:1233)c, thính âm h(cid:1233)c. Trong quá trình x(cid:1265) lý âm thanh (cid:1251) tai ng(cid:1133)(cid:1249)i, có m(cid:1245)t c(cid:1131) ch(cid:1219) r(cid:1193)t quan tr(cid:1233)ng c(cid:1195)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c áp d(cid:1257)ng trong mô hình, (cid:255)ó là (cid:179)ng(cid:877)y trang t(cid:815)n s(cid:857)(cid:3)(cid:255)(cid:859)ng b(cid:865)(cid:180). Mô hình thính giác c(cid:1237) (cid:74)(cid:1203)ng x(cid:1265) lý d(cid:1267) li(cid:1227)u âm thanh (cid:255)(cid:1223) t(cid:1189)o ra ng(cid:753)(cid:873)ng ng(cid:877)y trang sau cùng. Thông tin này dùng (cid:255)(cid:1223)(cid:3) (cid:179)làm tr(cid:751)n(cid:180)(cid:3) (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n thông tin gi(cid:1191) âm thanh, (cid:255)ây chính là chu(cid:1243)i tín hi(cid:1227)u m(cid:1201)t (cid:255)ã (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i sang d(cid:1189)ng sóng t(cid:1269)a âm thanh. Tai ng(cid:1133)(cid:1249)i không c(cid:1191)m nh(cid:1201)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chu(cid:1243)i Watermark sau khi (cid:255)ã làm tr(cid:1131)n. (cid:264)(cid:1223) tránh vi(cid:1227)c (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n âm thanh x(cid:1265) lý quá lâu, ta chia chúng ra thành nhi(cid:1221)u (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n nh(cid:1235), ch(cid:1239)ng l(cid:1193)p m(cid:1245)t ph(cid:1195)n lên nhau. M(cid:1243)i (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n nh(cid:1235) này (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:74)(cid:1233)i là m(cid:1245)t frame. Hình 75 mô t(cid:1191) các b(cid:1133)(cid:1247)c xây d(cid:1269)ng mô hình gi(cid:1191) l(cid:1201)p h(cid:1227) thính giác. (cid:264)(cid:1195)u tiên, các tín hi(cid:1227)u âm thanh bi(cid:1223)u di(cid:1225)n trên mi(cid:1221)n th(cid:1249)i gian (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chuy(cid:1223)n sang bi(cid:1223)u di(cid:1225)n theo mi(cid:1221)n (cid:87)(cid:1195)n s(cid:1237) thông qua phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Fourier. Trên mi(cid:1221)n t(cid:1195)n s(cid:1237), công su(cid:1193)t ph(cid:1241), n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng trên t(cid:1263)ng critical band, và n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng trãi trên t(cid:1263)ng critical band(cid:3) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tính (cid:255)(cid:1223)(cid:3) (cid:1133)(cid:1247)c (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng ng(cid:1133)(cid:1253)ng ng(cid:1257)y trang. Ng(cid:1133)(cid:1253)ng này (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dùng (cid:255)(cid:1223) làm tr(cid:1131)n tín hi(cid:1227)u (cid:179)nhi(cid:1225)(cid:88)(cid:180) hay (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 122 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N (cid:179)Watermark(cid:180) sao cho chúng không b(cid:1231) phát hi(cid:1227)n. Cu(cid:1237)i cùng, tín hi(cid:1227)u trên mi(cid:1221)n t(cid:1195)n s(cid:1237) s(cid:1217) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i ng(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1189)i mi(cid:1221)n th(cid:1249)i gian, và x(cid:1265) lý frame k(cid:1219) ti(cid:1219)p. Hình 75 Mô hình gi(cid:811) l(cid:821)p h(cid:847) thính giác ng(cid:753)(cid:869)i. Hi(cid:1227)n t(cid:1133)(cid:1255)ng ng(cid:1257)y trang âm thanh (cid:255)(cid:1239)ng b(cid:1245) xu(cid:1193)t hi(cid:1227)n khi có hai âm thanh (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ch(cid:1131)i cùng lúc, khi (cid:255)ó m(cid:1245)t trong hai âm thanh s(cid:1217) b(cid:1231) át (cid:255)i, không th(cid:1223) nghe (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c. Âm thanh không nghe (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i là âm thanh (cid:69)(cid:851) che (maskee), âm thanh còn l(cid:1189)i mà ta nghe (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i là âm thanh che (masker). Kho(cid:1191)ng c(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1245) âm khác nhau gi(cid:1267)a ph(cid:1195)n b(cid:1231) che và ph(cid:1195)n che (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i là (cid:80)(cid:881)c ng(cid:877)y trang [76]. Ta có th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)o m(cid:1261)c ng(cid:1257)y trang c(cid:1259)a m(cid:1245)t âm thanh che là các nhi(cid:1225)u (có t(cid:1195)n s(cid:1237) trung tâm xác (cid:255)(cid:1231)nh) trong m(cid:1245)t b(cid:259)ng thông h(cid:1213)p v(cid:1247)i âm thanh b(cid:1231) che có d(cid:1189)ng hình sin. Hình 76 (a) và (b) bi(cid:1223)u di(cid:1225)n d(cid:1189)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng cong c(cid:1259)a ng(cid:1133)(cid:1253)ng ng(cid:1257)y trang cho các ph(cid:1195)n che là các (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 123 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N nhi(cid:1225)u trong m(cid:1245)t b(cid:259)ng thông h(cid:1213)p, có t(cid:1195)n s(cid:1237) trung tâm 70, 250, 1000, 4000 Hz. M(cid:1261)c ng(cid:1257)y trang chung cho t(cid:1193)t c(cid:1191) ph(cid:1195)n âm thanh che là 60 dB. Các (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1261)t nét bi(cid:1223)u di(cid:1225)n cho ng(cid:753)(cid:873)ng l(cid:831)ng, tai ng(cid:1133)(cid:1249)i không th(cid:1223) nghe âm thanh có t(cid:1195)n s(cid:1237) n(cid:1205)m d(cid:1133)(cid:1247)i ng(cid:1133)(cid:1253)ng l(cid:1211)ng này. Hình 76(a) bi(cid:1223)u di(cid:1225)n d(cid:1189)ng tuy(cid:1219)n tính c(cid:1259)a t(cid:1195)n s(cid:1237), hình 76(b) bi(cid:1223)u di(cid:1225)n d(cid:1189)ng (cid:48)(cid:1261)c ng(cid:1257)y trang (dB) (cid:48)(cid:1261)c ng(cid:1257)y trang (dB) (cid:55)(cid:1195)n s(cid:1237) (kHz) (cid:55)(cid:1195)n s(cid:1237) (kHz) logarithm c(cid:1259)a t(cid:1195)n s(cid:1237). Hình 76 (cid:264)(cid:753)(cid:869)ng cong c(cid:879)a ng(cid:753)(cid:873)ng ng(cid:877)y trang. Hình d(cid:1189)ng c(cid:1259)a các (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng r(cid:1193)t khác nhau, bi(cid:1219)n thiên theo t(cid:1195)n s(cid:1237). Tuy nhiên, khi (cid:87)(cid:1195)n s(cid:1237) d(cid:1133)(cid:1247)i 500 Hz, các (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng cong c(cid:1259)a hình 76(a) khá gi(cid:1237)ng nhau, và t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) cho hình 76(b) khi t(cid:1195)n s(cid:1237) l(cid:1247)n h(cid:1131)n 500Hz. Xu(cid:1193)t phát t(cid:1263)(cid:3)(cid:255)ây, ta (cid:255)(cid:1133)a ra khái ni(cid:1227)m (cid:87)(cid:849) l(cid:847) critical band hay (cid:87)(cid:849) l(cid:847) Bark. Khi ta l(cid:1203)ng tai nghe âm thanh, tai trong s(cid:1217) phân tích âm thanh nh(cid:1201)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c thông qua c(cid:1131) ch(cid:1219) phân tích ph(cid:1241) - không gian. C(cid:1131) ch(cid:1219) này (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ti(cid:1219)n hành trên m(cid:1245)t khu v(cid:1269)c nh(cid:1235) c(cid:1259)a tai trong, (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i là critical band. N(cid:1219)u các b(cid:259)ng t(cid:1195)n gi(cid:1247)i h(cid:1189)n này k(cid:1219)t (cid:81)(cid:1237)i v(cid:1247)i nhau b(cid:1205)ng cách gi(cid:1247)i h(cid:1189)n trên c(cid:1259)a critical band này là gi(cid:1247)i h(cid:1189)n d(cid:1133)(cid:1247)i c(cid:1259)a critical band ti(cid:1219)p theo, khi (cid:255)ó ta có (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c m(cid:1245)t khái ni(cid:1227)m g(cid:1233)i là (cid:87)(cid:849) l(cid:847) critical band. M(cid:1245)t (cid:255)(cid:1131)n v(cid:1231) (cid:55)(cid:1229) l(cid:1227) cirtical band (Bark) (cid:55)(cid:1229) l(cid:1227) cirtical band (Bark) (a) (b) (cid:55)(cid:1195)n s(cid:1237) (kHz) (cid:55)(cid:1195)n s(cid:1237) (kHz) khác c(cid:458)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c gi(cid:1247)i thi(cid:1227)u, (cid:255)ó là (cid:255)(cid:1131)n v(cid:1231) Bark, dùng (cid:255)(cid:1223)(cid:3)(cid:255)o (cid:255)(cid:1245) r(cid:1245)ng b(cid:259)ng thông. Hình 77 Liên h(cid:847) gi(cid:887)a t(cid:815)n s(cid:857) và Bark (cid:871) hai d(cid:809)ng: tuy(cid:839)n tính (a) và logarithm (b) (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 124 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N Hình 78 (cid:264)(cid:753)(cid:869)ng cong ng(cid:753)(cid:873)ng ng(cid:877)y trang theo (cid:255)(cid:751)n v(cid:851) Barks. Hình 78 bi(cid:1223)u di(cid:1225)n l(cid:1189)i các (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng trong hai hình 77 theo t(cid:1229) l(cid:1227) Bark. Ta s(cid:1265) d(cid:1257)ng 2 các công th(cid:1261)c x(cid:1193)p x(cid:1229) sau (cid:255)(cid:1223) chuy(cid:1223)n t(cid:1263) mi(cid:1221)n t(cid:1195)n s(cid:1237) sang t(cid:1229) l(cid:1227) Bark [39]: f 1 1 = + 13 tan 3.5 tan z 0.76*
1000 f
7500 = (cid:230) (cid:246) (cid:230) (cid:246) (cid:230) (cid:246) - - (cid:231) (cid:247) (cid:231) (cid:247) (cid:231) (cid:247) (cid:231) (cid:247) Ł ł Ł ł Ł ł 0.53 z 26.81*
+
1960 f
f - Hay: Trong (cid:255)ó: f là t(cid:1195)n s(cid:1237), tính theo (cid:255)(cid:1131)n v(cid:1231) Hz. z là giá tr(cid:1231)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ánh x(cid:1189) t(cid:1263) t(cid:1195)n s(cid:1237) sang Bark. Trên mi(cid:1221)n t(cid:1195)n s(cid:1237), (cid:255)(cid:1195)u tiên ta tính công su(cid:1193)t ph(cid:1241) c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u nh(cid:1201)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c: = + ) Re{ 2
)} Im{ 2
)} (
Sp j (
Sw j w w w Sp j
( =
| ) Sw j
( (
Sw j
2
) | w w HBZ Spz z
( ) Sp jw
( ) = (cid:229) LBZ (cid:46)(cid:1219) ti(cid:1219)p, ta xác (cid:255)(cid:1231)nh n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng trên t(cid:1263)ng critical band Spz(z): (cid:89)(cid:1247)i z = 1, 2, (cid:171), Zt. LBZ: t(cid:1195)n s(cid:1237) th(cid:1193)p h(cid:1131)n c(cid:1259)a critical band z. HBZ: t(cid:1195)n s(cid:1237) cao h(cid:1131)n c(cid:1259)a critical band z. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 125 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N Sp jw
( ) ( ) Hình 79 Công su(cid:813)t ph(cid:861) và n(cid:259)ng l(cid:753)(cid:875)ng critical band. Spz z (cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c phân tích trên Sp jw
( ) Công su(cid:1193)t ph(cid:1241) và n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng critical band ( ) mi(cid:1221)n t(cid:1195)n s(cid:1237), dùng (cid:255)(cid:1223) tính ng(cid:1133)(cid:1253)ng ng(cid:1257)y trang. Hình 79 bi(cid:1223)u di(cid:1225)n công su(cid:1193)t ph(cid:1241) Spz z c(cid:1259)a t(cid:1263)ng frame. và n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng trên critical band Hình 80 bi(cid:1223)u di(cid:1225)n d(cid:1267) li(cid:1227)u th(cid:1269)c nghi(cid:1227)m thu (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c c(cid:1259)a các (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng cong tr(cid:1191)i ph(cid:1241) t(cid:1263) (cid:80)(cid:1245)t tín hi(cid:1227)u nhi(cid:1225)u trong b(cid:259)ng thông h(cid:1213)p t(cid:1189)i m(cid:1245)t t(cid:1195)n s(cid:1237) cho tr(cid:1133)(cid:1247)c. Ph(cid:1195)n che có các m(cid:1261)c nghe ch(cid:1189)y t(cid:1263) 20 dB (cid:255)(cid:1219)n 100 dB, m(cid:1243)i b(cid:1133)(cid:1247)c nghe cách nhau 20 dB. Hình 80 Các (cid:255)(cid:753)(cid:869)ng tr(cid:811)i ph(cid:861) c(cid:879)a tín hi(cid:847)u nhi(cid:845)u trong b(cid:259)ng thông h(cid:833)p. Mô hình (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c x(cid:1193)p x(cid:1229) v(cid:1247)i hàm tr(cid:1191)i ph(cid:1241) mà không thay (cid:255)(cid:1241)i d(cid:1237)c phía trên (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c 2 + = + + (cid:255)(cid:1231)nh ngh(cid:429)a trong [40]: B z ( ) 15.91 7.5( z 0.474) 17.5 1 ( +
z 0.474) - Trong (cid:255)ó z là (cid:87)(cid:849) l(cid:847) Bark. B(z)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c bi(cid:1223)u di(cid:1225)n trong hình sau: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 126 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N Hình 81 Hàm tr(cid:811)i. Mô hình thính giác s(cid:1265) d(cid:1257)ng thông tin n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng trên t(cid:1263)ng critical band,(cid:3)(cid:255)(cid:1223) tính các giá tr(cid:1231) dùng tr(cid:1191)i ph(cid:1241) Sm(z) (cid:69)(cid:1205)ng tích ch(cid:1201)p: Sm(z) = Spz(z) * B(z) Sm(z)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xem là n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng trên m(cid:1243)i critical band sau khi tính ng(cid:1133)(cid:1253)ng ng(cid:1257)y trang so v(cid:1247)i các các b(cid:259)ng t(cid:1195)n lân c(cid:1201)n. Hình 82 N(cid:259)ng l(cid:753)(cid:751)ng trên m(cid:863)i critical band. (cid:264)(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1131)n gi(cid:1191)n, ta g(cid:1233)i ph(cid:1195)n âm thanh chính (ti(cid:1219)ng nh(cid:1189)c,,..) là âm thanh (tone). • Ch(cid:1229) s(cid:1237) che Có hai lo(cid:1189)i ch(cid:1229) s(cid:1237) khác nhau (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng trong mô hình. Lo(cid:1189)i th(cid:1261) nh(cid:1193)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dùng khi âm thanh che nhi(cid:1225)u (ph(cid:1195)n che = âm thanh, ph(cid:1195)n b(cid:1231) che = nhi(cid:1225)u) và b(cid:1205)ng 14.5 (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 127 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N + z dB phía d(cid:1133)(cid:1247)i Sm(z). Trong tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p này, z là t(cid:1195)n s(cid:1237) trung tâm c(cid:1259)a ph(cid:1195)n che, s(cid:1265) (cid:71)(cid:1257)ng t(cid:1229) l(cid:1227) Bark. Lo(cid:1189)i ch(cid:1229) s(cid:1237) th(cid:1261) hai (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng khi nhi(cid:1225)u che âm thanh (ph(cid:1195)n che = nhi(cid:1225)u, ph(cid:1195)n b(cid:1231) che = âm thanh), b(cid:1205)ng 5.5 dB d(cid:1133)(cid:1247)i Sm(z), không quan tâm (cid:255)(cid:1219)n t(cid:1195)n s(cid:1237) trung tâm[41]. (cid:264)(cid:1245)(cid:3)(cid:255)o ph(cid:1241) cân b(cid:1205)ng (SFM) và h(cid:1227) s(cid:1237) âm (cid:255)(cid:76)(cid:1227)u (cid:302) (cid:264)(cid:1245)(cid:3)(cid:255)o ph(cid:1241) cân b(cid:1205)ng (SFM) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dùng xác (cid:255)(cid:1231)nh frame(cid:3)(cid:255)ó là t(cid:1269)a nhi(cid:1225)u (noise- like) hay t(cid:1269)a âm thanh (tone-like), (cid:255)(cid:1223) ch(cid:1233)n ch(cid:1229) s(cid:1237) che t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:1261)ng. SFM (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1231)nh ngh(cid:429)a 1
Zt (cid:69)(cid:1205)ng t(cid:1229) s(cid:1237) gi(cid:1267)a giá tr(cid:1231) trung bình hình h(cid:1233)c và s(cid:1237) h(cid:1233)c c(cid:1259)a Spz(z): Zt ( )
Spz z = 10 log10 SFM dB =
1
Zt Spz z
( ) z
1
Zt =
1 z (cid:236) (cid:252) (cid:239) (cid:239) P (cid:239) (cid:239) (cid:237) (cid:253) (cid:239) (cid:239) (cid:229) (cid:239) (cid:239) (cid:238) (cid:254) (cid:57)(cid:1247)i Zt là s(cid:1237) critical band. Giá tr(cid:1231) c(cid:1259)a SFM dùng (cid:255)(cid:1223) t(cid:1189)o (cid:179)(cid:75)(cid:847) s(cid:857) âm thanh(cid:180) h(cid:1243) tr(cid:1255) ch(cid:1233)n ra lo(cid:1189)i ch(cid:1229) s(cid:1237) che chính xác c(cid:1259)a frame(cid:3)(cid:255)ó. H(cid:1227) s(cid:1237) âm thanh (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1231)nh ngh(cid:429)a trong [40], [41] b(cid:1205)ng: dB = min ,1 SFM
SFM dbMax SFM (cid:230) (cid:246) a (cid:231) (cid:247) Ł ł dbMax (cid:57)(cid:1247)i = -60 dB. (cid:86)(cid:1217) g(cid:1195)n b(cid:1205)ng 1, và (cid:49)(cid:1219)u frame(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c phân tích là t(cid:1269)a âm thanh, h(cid:1227) s(cid:1237) âm thanh a (cid:81)(cid:1219)u frame phân tích là t(cid:1269)a nhi(cid:1225)u, h(cid:1227) s(cid:1237) âm thanh s(cid:1217) ti(cid:1219)n (cid:255)(cid:1219)n 0. (cid:43)(cid:1227) s(cid:1237) âm thanh a dùng (cid:255)(cid:1223) xác (cid:255)(cid:1231)nh n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1195)n thi(cid:1219)t (cid:255)(cid:1223) che (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n O(z), = + (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1231)nh ngh(cid:429)a trong [40], [41]: O z
( ) (14.5 z ) + -
(1 )5.5 a a O(z)(cid:3) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tr(cid:1263) ra kh(cid:1235)i ng(cid:1133)(cid:1253)ng ng(cid:1257)y trang (cid:255)(cid:1223) tính ng(cid:1133)(cid:1253)ng ng(cid:1257)y trang thô Traw(z): Sm z ( )) log (
10 O z
( )
10 Traw z =
( ) 10 (cid:230) (cid:246) - (cid:231) (cid:247) Ł ł (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 128 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N Hình 83 Ng(cid:753)(cid:873)ng ng(cid:877)y trang thô Traw. • Chu(cid:1197)n hóa ng(cid:1133)(cid:1253)ng Hàm tr(cid:1191)i ph(cid:1241) B(z) dùng làm t(cid:259)ng m(cid:1261)c n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng trên m(cid:1243)i critical band c(cid:1259)a ph(cid:1241) Sm(z), s(cid:1265) d(cid:1257)ng k(cid:1275) thu(cid:1201)t chu(cid:1197)n hóa (cid:255)(cid:1223) tr(cid:1191) Traw v(cid:1221) c(cid:1193)p (cid:255)(cid:1245) mong mu(cid:1237)n. S(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng thành ph(cid:1195)n trong m(cid:1243)i critical band s(cid:1217)(cid:3)(cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:255)(cid:1219)n n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1259)a nó. Các b(cid:259)ng t(cid:1195)n cao h(cid:1131)n s(cid:1217) có nhi(cid:1221)u thành ph(cid:1195)n h(cid:1131)n b(cid:259)ng t(cid:1195)n th(cid:1193)p h(cid:1131)n, s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng này c(cid:458)ng (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:255)(cid:1219)n các m(cid:1261)c n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng. Chu(cid:1197)n hóa ng(cid:1133)(cid:1253)ng, (cid:255)(cid:1131)n gi(cid:1191)n ch(cid:1229) là vi(cid:1227)c l(cid:1193)y giá tr(cid:1231) trung bình = Tnorm z
( ) Traw z
( )
P
z (cid:70)(cid:1259)a Traw(z) cho t(cid:1241)ng s(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:1223)m trong b(cid:259)ng t(cid:1195)n t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:1261)ng Pz. Trong (cid:255)ó: Pz: t(cid:1241)ng s(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:1223)m trong b(cid:259)ng t(cid:1195)n z. z = 1, 2, (cid:171)Zt. Hình sau bi(cid:1223)u di(cid:1225)n ng(cid:1133)(cid:1253)ng ng(cid:1257)y trang (cid:255)ã chu(cid:1197)n hóa Tnorm(z) và ng(cid:1133)(cid:1253)ng nghe TH. Hình 84 Ng(cid:753)(cid:873)ng ng(cid:877)y trang (cid:255)ã chu(cid:817)n hóa và ng(cid:753)(cid:873)ng nghe. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 129 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N • Ng(cid:1133)(cid:1253)ng ng(cid:1257)y trang sau cùng Sau khi chu(cid:1197)n hóa, ta tính ng(cid:1133)(cid:1253)ng nghe thay (cid:255)(cid:1241)i thông qua dãy t(cid:1195)n s(cid:1237) nh(cid:1133) trong [38] c(cid:1259)a Zwicker. Trong mô hình thính giác ta xây d(cid:1269)ng, ng(cid:1133)(cid:1253)ng nghe (cid:255)(cid:1131)n gi(cid:1191)n ch(cid:1229) là giá tr(cid:1231) còn nghe (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nh(cid:1235) nh(cid:1193)t. Nó (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1231)nh ngh(cid:429)a nh(cid:1133) m(cid:1245)t hình sin (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u hòa v(cid:1247)i t(cid:1195)n (cid:86)(cid:1237) là 4000 Hz v(cid:1247)i m(cid:1245)t bit (cid:255)(cid:1245)ng [41]. Các giá tr(cid:1231) này (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ch(cid:1233)n d(cid:1269)a trên kinh nghi(cid:1227)m. Các nghiên c(cid:1261)u cho th(cid:1193)y tai ng(cid:1133)(cid:1249)i nh(cid:1189)y c(cid:1191)m nh(cid:1193)t trong kho(cid:1191)ng t(cid:1195)n s(cid:1237) t(cid:1263) 2500 Hz (cid:255)(cid:1219)n
4500 Hz [38]. V(cid:1247)i t(cid:1195)n s(cid:1237) 4000 Hz, c(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1245) âm thanh (cid:255)o (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c là 10-12 Watt/m2. (cid:38)(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1245)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ch(cid:1233)n là c(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1245) có giá tr(cid:1231) nh(cid:1235) nh(cid:1193)t có th(cid:1223) trong (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng âm thanh = TH max(| Pp jw
( ) |) (cid:86)(cid:1237). Theo [41], ng(cid:1133)(cid:1253)ng nghe (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tính: ) Trong (cid:255)ó:
Pp jw
( : công su(cid:1193)t c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u dò p(t). = p p t
( ) t
sin(2 4000 ) T z =
( ) max( Tnorm z TH ( ), ) Ng(cid:1133)(cid:1253)ng sau cùng: Sp jw
( ) (cid:48)(cid:1257)c tiêu c(cid:1259)a mô hình là tìm ra ng(cid:1133)(cid:1253)ng nghe có th(cid:1223) s(cid:1265) d(cid:1257)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c. Ng(cid:1133)(cid:1253)ng nghe sau cùng luôn (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c so sánh v(cid:1247)i giá tr(cid:1231) c(cid:1259)a công su(cid:1193)t ph(cid:1241) (cid:70)(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u. Nói m(cid:1245)t cách d(cid:1225) hi(cid:1223)u là d(cid:1133)(cid:1247)i ng(cid:1133)(cid:1253)ng nghe này, tai ng(cid:1133)(cid:1249)i s(cid:1217) không nghe th(cid:1193)y. (cid:48)(cid:1245)t v(cid:1193)n (cid:255)(cid:1221) c(cid:458)ng r(cid:1193)t quan tr(cid:1233)ng là các thành ph(cid:1195)n v(cid:1263)a nêu trên không b(cid:1231) b(cid:1235)(cid:3)(cid:255)i mà ch(cid:1229) thay chúng b(cid:1205)ng các thành ph(cid:1195)n khác mà tai ng(cid:1133)(cid:1249)i c(cid:458)ng không c(cid:1191)m nh(cid:1201)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c. N jw
( ) (cid:57)(cid:1247)i gi(cid:1191) s(cid:1265) r(cid:1205)ng các thành ph(cid:1195)n (cid:255)ó không làm thay (cid:255)(cid:1241)i (cid:255)áng k(cid:1223) n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng trung bình ) Sp jw
( trên critical band c(cid:1259)a chúng. G(cid:1233)i là các frame thành ph(cid:1195)n m(cid:1247)i. M(cid:1257)c tiêu c(cid:1259)a ta N jw
( ) N jw
( ) các thành ph(cid:1195)n có th(cid:1223) b(cid:1231) thay th(cid:1219) là s(cid:1265) d(cid:1257)ng ng(cid:1133)(cid:1253)ng sau cùng (cid:255)(cid:1223) ch(cid:1233)n ra t(cid:1263) Sp jw
( ) (cid:69)(cid:1205)ng thành ph(cid:1195)n m(cid:1247)i . Các thành ph(cid:1195)n c(cid:1259)a (cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c làm tr(cid:1131)n sao cho chúng N jw
( ) luôn n(cid:1205)m d(cid:1133)(cid:1247)i ng(cid:1133)(cid:1253)ng nghe. Tín hi(cid:1227)u sau cùng bao g(cid:1239)m các thành ph(cid:1195)n và ph(cid:1191)i (cid:255)(cid:1191)m b(cid:1191)o ch(cid:1193)t l(cid:1133)(cid:1255)ng nghe (cid:255)(cid:1237)i v(cid:1247)i m(cid:1245)t ng(cid:1133)(cid:1249)i bình th(cid:1133)(cid:1249)ng. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 130 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N N jw
( ) Sw jw
( ) Các b(cid:1133)(cid:1247)c xóa m(cid:1245)t s(cid:1237) ph(cid:1195)n t(cid:1265) c(cid:1259)a , làm tr(cid:1131)n , và k(cid:1219)t h(cid:1255)p: ) ) T z
( ) Sw j
(
i = (cid:237) Swnew j
( ) i < 0 ) T z
( ) Sp j
(
i
Sp j
(
i ‡ w w (cid:236) w w (cid:238) N jw
( ) Trong (cid:255)ó i = 1, 2, (cid:171): s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng các thành ph(cid:1195)n z. (cid:37)(cid:1235) các thành ph(cid:1195)n không c(cid:1195)n thi(cid:1219)t trong : 0 ) T z
( ) = (cid:237) Nnew j
( ) i < ) ) T z
( ) N j
(
i Sp j
(
i
Sp j
(
i Nnew jw
( ) ‡ w (cid:236) w w w (cid:238) Công su(cid:1193)t ph(cid:1241) c(cid:1259)a : Nnew j
( =
| ) Nnew j
( 2
) | w w HBZ (cid:49)(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng trên critical band: Nnewpz z
( ) Nnewp j ( ) = (cid:229) = LBZ w w Vi(cid:1227)c làm tr(cid:1131)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c th(cid:1269)c hi(cid:1227)n b(cid:1205)ng cách áp d(cid:1257)ng h(cid:1227) s(cid:1237) Fz vào t(cid:1263)ng critical band, h(cid:1227) s(cid:1237) này có d(cid:1189)ng: = A F
z w (
)
T j
Nnew j
( ) |) max(| w (cid:43)(cid:1227) s(cid:1237) A(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dùng nh(cid:1133)(cid:3)(cid:179)(cid:255)(cid:865) l(cid:875)i c(cid:879)a tín hi(cid:847)u nhi(cid:845)u(cid:180), thay (cid:255)(cid:1241)i trong kho(cid:1191)ng 0 (cid:255)(cid:1219)n 1 và dùng (cid:255)(cid:1223)(cid:3)(cid:255)o nhi(cid:1225)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhúng d(cid:1133)(cid:1247)i ng(cid:1133)(cid:1253)ng: Nfinal ( =
j ) Nnew j F
) z
( w w = + Tín hi(cid:1227)u sau cùng: OUT j
( ) Swnew j
( ) Nfinal ( j ) w w w Các b(cid:1133)(cid:1247)c ti(cid:1219)n hành c(cid:1259)a quá trình t(cid:1189)o và nhúng Watermark k(cid:1219)t h(cid:1255)p t(cid:1189)o ng(cid:1133)(cid:1253)ng trong mô hình thính giác (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c mô t(cid:1191) nh(cid:1133) sau: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 131 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N Hình 85 T(cid:861)ng h(cid:875)p thu(cid:821)t toán t(cid:809)o và nhúng Watermark. (cid:57)(cid:1247)i Tnorm (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o nh(cid:1133) sau: Hình 86 T(cid:861)ng h(cid:875)p quá trình t(cid:809)o ng(cid:753)(cid:873)ng chu(cid:817)n hoá Các thao tác t(cid:1189)o tín hi(cid:1227)u x(t) trong mô hình 85 (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c minh h(cid:1233)a c(cid:1257) th(cid:1223) nh(cid:1133) sau. Watermark x(t)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o thành nh(cid:1133) hình 87 . H(cid:1227) th(cid:1237)ng t(cid:1189)o Watermark s(cid:1265) d(cid:1257)ng (cid:78)(cid:1275) thu(cid:1201)t tr(cid:811)i ph(cid:861).DS/BPSK mã hoá. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 132 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N Tw {w} m Tb=Tw/m {wR} I
H {wI} Tb {d}={header}+{wI} f0 s(t) x(t) c(t) Hình 87 H(cid:847) th(cid:857)ng t(cid:809)o Watermark. Trong (cid:255)ó: m: h(cid:1227) s(cid:1237) l(cid:1211)p. f0: t(cid:1195)n s(cid:1237) dùng trong b(cid:1245)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:1221)u bi(cid:1219)n BPSK. I,H: chi(cid:1221)u dài và chi(cid:1221)u r(cid:1245)ng c(cid:1259)a ma tr(cid:1201)n Interleaver. {w}: chu(cid:1243)i bit Watermark g(cid:1237)c. {wR}: Watermark sau quá trình l(cid:1211)p. {wI}: Watermark sau quá trình cài xen bit. {header}: chu(cid:1243)i header. {d}={header}+{wI}: chu(cid:1243)i (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dùng (cid:255)(cid:1223) tr(cid:1191)i và truy(cid:1221)n t(cid:1191)i. Gi(cid:1191)i thích quá trình th(cid:1269)c hi(cid:1227)n (cid:42)(cid:1233)i {w} là chu(cid:1243)i bit Watermark. T(cid:1193)t c(cid:1191) các chu(cid:1243)i bit (cid:255)(cid:1221)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c th(cid:1223) hi(cid:1227)n d(cid:1133)(cid:1247)i (cid:71)(cid:1189)ng c(cid:1269)c (mang giá tr(cid:1231) 1 hay -1). Ví d(cid:1257) m(cid:1245)t chu(cid:1243)i {w} dài 16 bit {w}={1 1 -1 1 -1 -1 1 -1 1 1 -1 1 1 1 -1 -1} Gi(cid:1191) s(cid:1265) ch(cid:1233)n h(cid:1227) s(cid:1237) l(cid:1211)p là m =3, chu(cid:1243)i bit {w} sau khi l(cid:1211)p: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 133 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N 1 1 1 -1 -1 -1 1 1 1 -1 -1 -1 {wR}={1 1 1 -1 -1 -1 1 1 1 -1 -1 -1 1 1 1 1 1 1 -1 -1 -1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 -1 -1 -1 -1 -1 -1 } Ti(cid:1219)p theo ta s(cid:1217) bi(cid:1223)u di(cid:1225)n {w} thông qua ma tr(cid:1201)n Interleaver. Gi(cid:1191) s(cid:1265) ma tr(cid:1201)n ta dùng có kích th(cid:1133)(cid:1247)c I = 5, H = 10 nh(cid:1133) b(cid:1191)ng sau: (cid:37)(cid:811)ng 1 Ma tr(cid:821)n Interleaver. Chú ý: n(cid:1219)u (cid:255)(cid:1133)a {w} vào ma tr(cid:1201)n Interleaver không (cid:255)(cid:1259) thì s(cid:1237) ph(cid:1195)n t(cid:1265) thi(cid:1219)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:79)(cid:1193)p b(cid:1205)ng 1. Chu(cid:1243)i bit nh(cid:1201)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1263) phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i ma tr(cid:1201)n Interleave là: {wI} = {1 1 1 -1 1 1 1 1 -1 -1 1 1 -1 -1 -1 -1 1 -1 -1 1 -1 1 -1 1 1 -1 1 -1 1 1 -1 -1- 1 1 1 -1 -1 -1 1 1 -1 -1 1 1 1 1 1 1 1 1 1} Thông th(cid:1133)(cid:1249)ng ta ch(cid:1233)n chu(cid:1243)i {header} là dãy các s(cid:1237) 1 nh(cid:1133) sau: {header}={1 1 1 1 1 1 1 1 1 1}. Cu(cid:1237)i cùng chu(cid:1243)i {d}={header}+{w} (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o b(cid:1205)ng cách n(cid:1237)i {header} vào {w}, (cid:87)(cid:1261)c: {d}={1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1-1 1 1 1 1-1 1 1 1 -1 -1 1 1 -1 -1 -1 -1 1 -1 -1 1 -1 1 -1 1 1 -1 1 -1 1 1 -1 -1 -1 1 1 -1 -1 -1 1 1-1 -1 1 1 1 1 1 1 1 1 1} Chu(cid:1243)i gi(cid:1191) ng(cid:1199)u nhiên PN {c} có th(cid:1223) t(cid:1189)o ra theo nhi(cid:1221)u cách, Tuy nhiên, thông th(cid:1133)(cid:1249)ng nó (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o b(cid:1205)ng b(cid:1245) t(cid:1189)o s(cid:1237) ng(cid:1199)u nhiên. Gi(cid:1191) s(cid:1265) ta t(cid:1189)o chu(cid:1243)i PN (cid:255)(cid:1259) dài (cid:255)(cid:1223) tr(cid:1191)i mà không ph(cid:1191)i l(cid:1211)p b(cid:1193)t k(cid:484) thành ph(cid:1195)n nào c(cid:1259)a nó và m(cid:1245)t (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u quan tr(cid:1233)ng là c(cid:1191) bên nh(cid:1201)n và bên truy(cid:1221)n (cid:255)(cid:1221)u ph(cid:1191)i có b(cid:1191)n sao c(cid:1259)a toàn b(cid:1245) chu(cid:1243)i s(cid:1237) ng(cid:1199)u nhiên {c} này. L(cid:1133)u ý, chu(cid:1243)i {c}(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o sao cho không t(cid:1133)(cid:1131)ng quan v(cid:1247)i chu(cid:1243)i {d}. Ví d(cid:1257): (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 134 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N {c}= {1 -1 1 1 -1 -1 1 -1 1 1 -1 1 (cid:171)} Trong truy(cid:1221)n thông, tín hi(cid:1227)u âm thanh (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xem là tín hi(cid:1227)u baseband [42]. Trong k(cid:1275) thu(cid:1201)t tr(cid:1191)i ph(cid:1241), ta xem h(cid:1227) th(cid:1237)ng passband là h(cid:1227) th(cid:1237)ng có t(cid:1195)n s(cid:1237) f0>0 và h(cid:1227) th(cid:1237)ng baseband có f0 = 0. Vi(cid:1227)c ch(cid:1233)n các thông s(cid:1237) ph(cid:1257) thu(cid:1245)c vào cách truy(cid:1221)n, l(cid:1133)u tín hi(cid:1227)u Watermark. Hình 88 Các tham s(cid:857) c(cid:879)a h(cid:847) th(cid:857)ng baseband. Hình 89 Các tham s(cid:857) c(cid:879)a h(cid:847) th(cid:857)ng passband. Trong (cid:255)ó: FS: t(cid:1195)n s(cid:1237) l(cid:1193)y m(cid:1199)u c(cid:1259)a h(cid:1227) th(cid:1237)ng. (cid:264)(cid:1223) tránh hi(cid:1227)n t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1239)ng l(cid:1203)p ph(cid:1241) do b(cid:1245)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:1221)u bi(cid:1219)n gây ra, thì t(cid:1195)n s(cid:1237) c(cid:1259)a h(cid:1227) th(cid:1237)ng ph(cid:1191)i tho(cid:1191): Rc (cid:148) f0 (cid:148) FS/2 – Rc (cid:49)(cid:1219)u nh(cid:1133) h(cid:1227) th(cid:1237)ng chi(cid:1219)m gi(cid:1267) b(cid:259)ng t(cid:1195)n v(cid:1247)i t(cid:1195)n s(cid:1237) gi(cid:1247)i h(cid:1189)n là LF và HF thì t(cid:1195)n s(cid:1237) (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u bi(cid:1219)n c(cid:1259)a h(cid:1227) th(cid:1237)ng f0 ph(cid:1191)i tho(cid:1191) công th(cid:1261)c sau: F + Rc (cid:148) f0 (cid:148) HF - Rc LF (cid:149) 0, HF (cid:148) FS/2 (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 135 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N Hình 90 H(cid:847) th(cid:857)ng passband v(cid:867)i t(cid:815)n s(cid:857) gi(cid:867)i h(cid:809)n trong LF và HF. Xét các tham s(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ch(cid:1233)n nh(cid:1133) sau: HF = 15.000Hz N = 3 m = 3 Rd = 100 bit/giây Rb=300bit/giây Rc=900bit/giây f0=3500 Hz. (cid:47)(cid:1133)u ý, thông th(cid:1133)(cid:1249)ng m và N có giá tr(cid:1231) t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1237)i nh(cid:1235). (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u bi(cid:1219)n s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c hoàn t(cid:1193)t = theo công th(cid:1261)c sau: s t
( ) d t S
( ) 2 cos( t ) 0 w Trong (cid:255)ó S là công su(cid:1193)t tín hi(cid:1227)u c(cid:1259)a bên nh(cid:1201)n. d(t)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1131)c tính theo công th(cid:1261)c: d(t) = d(ceil([1:dt_length]/dt_samples )) dt_length = length(t) dt_samples = FS/Fd (cid:46)(cid:1219)t qu(cid:1191) thu (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c là tín hi(cid:1227)u DS/BPSK s(t). Ta hoàn t(cid:1193)t vi(cid:1227)c tr(cid:1191)i ph(cid:1241) b(cid:1205)ng cách tính tích ch(cid:1201)p s(t) và chu(cid:1243)i PN c(t): x(t) = c(t)s(t) (cid:46)(cid:1219)t qu(cid:1191) ch(cid:1189)y th(cid:1265) nghi(cid:1227)m: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 136 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N Hình 91 Các tín hi(cid:847)u trên mi(cid:841)n th(cid:869)i gian Trong (cid:255)ó chu(cid:1243)i bit d(cid:1267) li(cid:1227)u - d(t), chu(cid:1243)i PN - c(t), b(cid:1245)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:1221)u bi(cid:1219)n BPSK (cid:177) sin(t) và tín hi(cid:1227)u Watermark x(t). (cid:264)(cid:1223) áp d(cid:1257)ng thu(cid:1201)t toán FFT d(cid:1225) dàng, ta chia tín hi(cid:1227)u âm thanh thành nhi(cid:1221)u (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n ch(cid:1239)ng m(cid:1245)t ph(cid:1195)n lên nhau [43]. Do tín hi(cid:1227)u âm thành th(cid:1133)(cid:1249)ng l(cid:1247)n h(cid:1131)n nhi(cid:1221)u so v(cid:1247)i tính hi(cid:1227)u Watermark nên tín hi(cid:1227)u Watermark s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1211)p nhi(cid:1221)u l(cid:1195)n. Thu(cid:1245)c tính d(cid:1133) th(cid:1263)a là m(cid:1245)t trong nh(cid:1267)ng thu(cid:1245)c tính quan tr(cid:1233)ng c(cid:1259)a thu(cid:1201)t toán, hình v(cid:1217) 92 minh ho(cid:1189) tín hi(cid:1227)u âm thanh và tín hi(cid:1227)u Watermark (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c phân (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n. Nh(cid:1133)(cid:3)(cid:255)ã gi(cid:1191)i thích (cid:1251) trên, do tín hi(cid:1227)u Watermark quá nh(cid:1235) so v(cid:1247)i tín hi(cid:1227)u audio do (cid:255)ó nó s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:79)(cid:1211)p. Hình 92 Các (cid:255)(cid:82)(cid:809)n audio và wateramark. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 137 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N (cid:42)(cid:1233)i LENGTH là chi(cid:1221)u dài m(cid:1199)u tín hi(cid:1227)u âm thanh, BLOCK là chi(cid:1221)u dài frame, OVERLAP là kho(cid:1191)ng ch(cid:1239)ng l(cid:1203)p gi(cid:1267)a các frame. Ta có m(cid:1237)i liên h(cid:1227): FRAME = (LENGTH-OVERLAP) / (BLOCK-OVERLAP) Phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Fourier nhanh (SFFT) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng cho m(cid:1257)c (cid:255)ích bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i tín hi(cid:1227)u th(cid:1223) hi(cid:1227)n d(cid:1133)(cid:1247)i d(cid:1189)ng t(cid:1195)n s(cid:1237). Tr(cid:1133)(cid:1247)c khi th(cid:1269)c hi(cid:1227)n SFFT, ta ph(cid:1191)i x(cid:1265) lý c(cid:1191) hai tín hi(cid:1227)u (cid:255)(cid:1195)u vào b(cid:1205)ng c(cid:1265)a s(cid:1237) Hamming nh(cid:1205)m làm gi(cid:1191)m m(cid:1193)t mát [43, 44]. N(cid:1219)u s(t) là tín hi(cid:1227)u âm thanh, x(t) là tín hi(cid:1227)u Watermark, ta có: swt(t)=s(t)w(t) xwt(t)=x(t)w(t) Trong (cid:255)ó c(cid:1265)a s(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1231)nh ngh(cid:429)a nh(cid:1133) sau: w(n) =0.54+0.46 cos (2n(cid:518) / BLOCK) (cid:57)(cid:1247)i: n = 1, 2(cid:171), BLOCK. w(t)= w(nT), v(cid:1247)i T là chu k(cid:484) l(cid:1193)y m(cid:1199)u. Áp d(cid:1257)ng phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Fourier cho khung tín hi(cid:1227)u âm thanh sw(t) và Watermark xw(t): sw(j(cid:550)) = FT{sw(t)} xw(j(cid:550)) = FT{xw(t)} Công su(cid:1193)t ph(cid:1241)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xác (cid:255)(cid:1231)nh nh(cid:1133) sau: Sp(j(cid:550)) = |sw(j(cid:550))|2 Các ch(cid:1229) s(cid:1237) th(cid:1223) hi(cid:1227)n d(cid:1133)(cid:1247)i d(cid:1189)ng t(cid:1195)n s(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ánh x(cid:1189) sang (cid:87)(cid:849) l(cid:847) Bark. Sau khi ánh (cid:91)(cid:1189), vi(cid:1227)c bi(cid:1223)u di(cid:1225)n critical band ch(cid:1229)(cid:3) (cid:255)(cid:1131)n gi(cid:1191)n là th(cid:1269)c hi(cid:1227)n ánh x(cid:1189) t(cid:1263)ng thành ph(cid:1195)n. Thành ph(cid:1195)n có ch(cid:1229) s(cid:1237) i và t(cid:1195)n s(cid:1237) t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:1261)ng liên h(cid:1227) thông qua công th(cid:1261)c: fi=(i-1)*FS / BLOCK, (cid:89)(cid:1247)i i = 1, 2, …, BLOCK / 2 Trong (cid:255)ó FS là t(cid:1195)n s(cid:1237) l(cid:1193)y m(cid:1199)u. (cid:48)(cid:1237)i liên h(cid:1227) gi(cid:1267)a t(cid:1195)n s(cid:1237) fi và h(cid:1227) s(cid:1237) Bark th(cid:1261) i: i = 13tan-1(0.76*fi / 1000) + 3.5 tan-1((fi / 7500)2). (cid:49)(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1131)ng trên m(cid:1243)i b(cid:259)ng t(cid:1195)n: Spz(z) = (cid:520) Sp(j(cid:550)) (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 138 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N (cid:55)(cid:1241)ng các t(cid:1195)n s(cid:1237) t(cid:1263) LBZ(cid:3)(cid:177) HBZ trong m(cid:1243)i critcal band z. (cid:57)(cid:1247)i z = 1, 2,(cid:171), Zt. Zt là t(cid:1241)ng s(cid:1237) critical band trong frame. Hình v(cid:1217) 93, 94, 95, 96 minh ho(cid:1189) tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p: tín hi(cid:1227)u âm thanh trên mi(cid:1221)n th(cid:1249)i gian s(t) và (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c c(cid:1203)t qua c(cid:1265)a s(cid:1237) Hamming w(t). Khung tín hi(cid:1227)u audio sau khi x(cid:1265) lý (cid:255)óng khung sw(t). Bi(cid:1223)u di(cid:1225)n (cid:255)(cid:1245) l(cid:1247)n c(cid:1259)a Sw(j(cid:550))(cid:3)(cid:177) là tín hi(cid:1227)u theo mi(cid:1221)n t(cid:1195)n s(cid:1237). (cid:49)(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng ph(cid:1241) c(cid:1259)a Spz(z). Hình 93 Tín hi(cid:847)u s(t) và c(cid:885)a s(cid:857) Hamming w(t) Hình 94 Tín hi(cid:847)u sau khi qua c(cid:885) s(cid:857) Hamming sw(t) (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 139 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N Hình 95 Bi(cid:843)u di(cid:845)n (cid:255)(cid:865) l(cid:867)n c(cid:879)a Sw(j(cid:550)) Hình 96 N(cid:259)ng l(cid:753)(cid:875)ng trên m(cid:863)i critical band Spz(z). Hàm tr(cid:1191)i có nhi(cid:1227)m v(cid:1257) xác (cid:255)(cid:1231)nh n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng trên m(cid:1243)i critical band dùng (cid:255)(cid:1223) phân = + ph(cid:1237)i cho các b(cid:259)ng t(cid:1195)n lân c(cid:1201)n. Hàm tr(cid:1191)i B(z)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tính nh(cid:1133) sau: ( )2 +
15.91 7.5( k +
0.474) 17.5 1 +
k 0.474 kB - (cid:89)(cid:1247)i k = (cid:171), -2, -1, -0, -1, 2, (cid:171) Vi(cid:1227)c tr(cid:1191)i các b(cid:259)ng t(cid:1195)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c th(cid:1269)c hi(cid:1227)n d(cid:1269)a trên hàm tr(cid:1191)i B(z) và n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng trên (cid:80)(cid:1243)i critical band Spz(z): Sm(z)=Spz(z)*B(z) Trong các hình sau, ta có: Hình 97: n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1131)ng trên m(cid:1243)i critical band Spz(z). Hình 98: hàm tr(cid:1191)i B(z). Hình 99: Tr(cid:1191)i n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1131)ng trên critical band Sm(z). (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 140 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N Hình 97 N(cid:259)ng l(cid:753)(cid:875)ng trên m(cid:863)i critical band. Hình 98 Hàm tr(cid:811)i B(z). Hình 99 N(cid:259)ng l(cid:753)(cid:875)ng tr(cid:811)i trên m(cid:863)i critical band Smz(z). (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 141 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N (cid:264)(cid:1245) ph(cid:1207)ng ph(cid:1241) SFM c(cid:1259)a khung tín hi(cid:1227)u audio Sw(j(cid:550)) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tính nh(cid:1133) sau: (cid:43)(cid:1227) s(cid:1237) âm thanh: a = min(SFMdB / SFMdBmax, 1) (cid:89)(cid:1247)i SFM dBmax = -60dB. (cid:49)(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng dùng (cid:255)(cid:1223) che (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n O(z): O(z) = a (14.5 +z)-(1-a)5.5 (Sum(z)) – O(z) / 10) Ng(cid:1133)(cid:1253)ng ng(cid:1257)y trang thô (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tính nh(cid:1133) sau: 10 Traw(z)=10(log Ng(cid:1133)(cid:1253)ng thô (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chu(cid:1197)n hoá: Tnorm(z)=Traw(z)/Pz Pz là s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m trên m(cid:1243)i b(cid:259)ng t(cid:1195)n. (cid:264)(cid:1223) tính ng(cid:1133)(cid:1253)ng ng(cid:1257)y trang cu(cid:1237)i T, (cid:255)(cid:1195)u tiên ta tính ng(cid:1133)(cid:1253)ng nghe hay ng(cid:1133)(cid:1253)ng im (cid:79)(cid:1211)ng TH theo công th(cid:1261)c: TH = max(Pp(j(cid:550))) Trong (cid:255)ó: Pp(j(cid:550)) là công su(cid:1193)t ph(cid:1241) c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)n kh(cid:1191)o sát p(t) p(t) = sin(2(cid:518) 400t) là t(cid:1195)n s(cid:1237) c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u kh(cid:1191)o sát là 4000Hz Và ng(cid:1133)(cid:1253)ng ng(cid:1257)y trang cu(cid:1237)i cùng là: T(z)=max(Tnorm(z),TH ) (cid:89)(cid:1247)i z =1, 2, 3,(cid:171), Zt. Hình v(cid:1217) sau minh ho(cid:1189) cho vi(cid:1227)c l(cid:1193)y ng(cid:1133)(cid:1253)ng thô và ng(cid:1133)(cid:1253)ng chu(cid:1197)n hoá: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 142 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N Hình 100 Ng(cid:753)(cid:873)ng ng(cid:877)y trang thô Traw(z) Hình 101 Ng(cid:753)(cid:873)ng ng(cid:877)y trang (cid:255)ã (cid:255)(cid:753)(cid:875)c chu(cid:817)n hoá Tnorm(z) Ng(cid:1133)(cid:1253)ng ng(cid:1257)y trang cu(cid:1237)i T(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dùng c(cid:259)n c(cid:1261) quy(cid:1219)t (cid:255)(cid:1231)nh lo(cid:1189)i b(cid:1235) thành ph(cid:1195)n nào trong tín hi(cid:1227)u âm thanh mà không (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng t(cid:1247)i ch(cid:1193)t l(cid:1133)(cid:1255)ng âm thanh c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u. Vì ng(cid:1133)(cid:1253)ng T là ng(cid:1133)(cid:1253)ng nh(cid:1235) nh(cid:1193)t mà h(cid:1227) thính giác ng(cid:1133)(cid:1249)i có th(cid:1223) c(cid:1191)m nh(cid:1201)n nên n(cid:1219)u nh(cid:1267)ng thành ph(cid:1195)n nào n(cid:1205)m d(cid:1133)(cid:1247)i, t(cid:1261)c là có công su(cid:1193)t ph(cid:1241) nh(cid:1235) h(cid:1131)n T s(cid:1217) b(cid:1231) lo(cid:1189)i b(cid:1235). Cu(cid:1237)i cùng khung m(cid:1247)i hình thành v(cid:1247)i các thành ph(cid:1195)n có công su(cid:1193)t ph(cid:1241) l(cid:1247)n h(cid:1131)n T và (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i là Swnew(j(cid:550)),(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xác (cid:255)(cid:1231)nh nh(cid:1133) sau: Trong (cid:255)ó: i =1, 2, (cid:171): s(cid:1237) thành ph(cid:1195)n và (cid:550),z là các thông s(cid:1237) t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:1261)ng v(cid:1247)i thành ph(cid:1195)n th(cid:1261) i. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 143 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N Ti(cid:1219)p theo ta g(cid:1253) b(cid:1235) các thành ph(cid:1195)n không c(cid:1195)n thi(cid:1219)t trong tín hi(cid:1227)u Watermark. Ng(cid:1133)(cid:1255)c v(cid:1247)i tín hi(cid:1227)u âm thanh, ta ch(cid:1229) gi(cid:1267) l(cid:1189)i các thành ph(cid:1195)n có công su(cid:1193)t ph(cid:1241) nh(cid:1235) h(cid:1131)n ng(cid:1133)(cid:1253)ng T. G(cid:1233)i Xwnew(j(cid:550)) là tín hi(cid:1227)u m(cid:1247)i hình thành. Khi (cid:255)ó, các h(cid:1227) s(cid:1237) t(cid:1189)o Watermark Xwnew(j(cid:550))(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xác (cid:255)(cid:1231)nh: Trong (cid:255)ó: z = 1, 2, 3, (cid:171) Zt (cid:550): t(cid:1195)n s(cid:1237) xác (cid:255)(cid:1231)nh trong kho(cid:1191)ng t(cid:1263) LBZ t(cid:1247)i HBZ trên t(cid:1263)ng critical band. Trên t(cid:1263)ng critial band có m(cid:1245)t giá tr(cid:1231) A riêng, giá tr(cid:1231) này (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng t(cid:1247)i các h(cid:1227) s(cid:1237) Fz. Ngh(cid:429)a là nó (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:255)(cid:1219)n (cid:255)(cid:1245) l(cid:1247)n c(cid:1259)a các tín hi(cid:1227)u Watermark trong quá trình k(cid:1219)t (cid:75)(cid:1255)p v(cid:1247)i tín hi(cid:1227)u âm thanh. Khi (cid:255)ó khung tín hi(cid:1227)u Watermark cu(cid:1237)i cùng: Xfinal(j(cid:550)) = Xwnew(j(cid:550)) Fz Các hình sau minh ho(cid:1189) tín hi(cid:1227)u Watermark tr(cid:1133)(cid:1247)c và sau s(cid:1265) d(cid:1257)ng ng(cid:1133)(cid:1253)ng l(cid:1233)c T. Hình 102: Ng(cid:1133)(cid:1253)ng l(cid:1233)c và tín hi(cid:1227)u Watermark tr(cid:1133)(cid:1247)c khi c(cid:1203)t. Hình 103: Tín hi(cid:1227)u Watermark (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c c(cid:1203)t b(cid:1205)ng ng(cid:1133)(cid:1253)ng l(cid:1233)c và l(cid:1133)u ý r(cid:1205)ng m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) tác (cid:255)(cid:1245)ng c(cid:1259)a ng(cid:1133)(cid:1253)ng l(cid:1233)c (cid:255)(cid:1237)i v(cid:1247)i tín hi(cid:1227)u Watermark còn ph(cid:1257) thu(cid:1245)c vào vào A. Trong hình v(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1247)c (cid:255)ây tín hi(cid:1227)u Watermark (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c c(cid:1203)t v(cid:1247)i h(cid:1227) s(cid:1237) A = 0.4. Hình 102 Tín hi(cid:847)u Xwnew(j(cid:550)) tr(cid:753)(cid:867)c khi c(cid:823)t (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 144 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N Hình 103 Tín hi(cid:847)u Xwnew(j(cid:550)) tr(cid:753)(cid:867)c sau c(cid:823)t v(cid:867)i A = 0.4. Tín hi(cid:1227)u thu (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c cu(cid:1237)i cùng OUT(j(cid:550)) là s(cid:1269) t(cid:1241)ng h(cid:1255)p c(cid:1259)a tín khung hi(cid:1227)u audio (cid:80)(cid:1247)i Swnew(j(cid:550)) và tín hi(cid:1227)u Watermark sau cùng Sfinal(j(cid:550) ). OUT(j(cid:550) )=Swnew(j(cid:550))+Xfinal (j(cid:550) ) Hình v(cid:1217) 104 minh ho(cid:1189) cách th(cid:1261)c t(cid:1189)o ra tín hi(cid:1227)u OUT: Hình 104 Công su(cid:813)t ph(cid:861) tín hi(cid:847)u Swnew(j(cid:550)) v(cid:867)i ng(cid:753)(cid:873)ng ng(cid:877)y trang cu(cid:857)i. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 145 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N Hình 105 Công su(cid:813)t ph(cid:861) tín hi(cid:847)u Xfinal(j(cid:550)) v(cid:867)i ng(cid:753)(cid:873)ng ng(cid:877)y trang cu(cid:857)i Hình 106 Công su(cid:813)t ph(cid:861) tín hi(cid:847)u OUT(j(cid:550))) v(cid:867)i ng(cid:753)(cid:873)ng ng(cid:877)y trang cu(cid:857)i. Tín hi(cid:1227)u OUT mà ta thu (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c là tín hi(cid:1227)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c bi(cid:1223)u di(cid:1225)n d(cid:1133)(cid:1247)i mi(cid:1221)n t(cid:1195)n s(cid:1237), nên ta (cid:70)(cid:1195)n chuy(cid:1223)n sang mi(cid:1221)n t(cid:1195)n s(cid:1237) thông qua phép bi(cid:1221)n (cid:255)(cid:1241)i Fourier ng(cid:1133)(cid:1255)c: out(t)=IFT(OUT(j(cid:550))) Tín hi(cid:1227)u Watermark gi(cid:1191) âm thanh tr(cid:1133)(cid:1247)c khi (cid:255)(cid:1219)n ng(cid:1133)(cid:1249)i nh(cid:1201)n nó ph(cid:1191)i trãi qua r(cid:1193)t nhi(cid:1221)u d(cid:1189)ng t(cid:1193)n công khác nhau: chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i t(cid:1263) tính hi(cid:1227)u s(cid:1237) sang tín hi(cid:1227)u t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) và ng(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1189)i, chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng, phát sinh nhi(cid:1225)u,.... Chính vì v(cid:1201)y, chu(cid:1243)i Watermark ph(cid:1191)i (cid:255)(cid:1191)m b(cid:1191)o tính b(cid:1221)n v(cid:1267)ng tr(cid:1133)(cid:1247)c nh(cid:1267)ng thách th(cid:1261)c này. (cid:48)(cid:1245)t tính ch(cid:1193)t r(cid:1193)t quan tr(cid:1233)ng trong h(cid:1227) th(cid:1237)ng này là không c(cid:1195)n (cid:255)(cid:1219)n thông tin g(cid:1237)c (file âm thanh g(cid:1237)c) khi rút trích. Quá trình rút trích thông tin Watermark c(cid:458)ng s(cid:1265) d(cid:1257)ng mô hình thính giác t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) nh(cid:1133) b(cid:1133)(cid:1247)c nhúng thông tin. Nh(cid:1133)ng trong tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p này, mô hình thính giác (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dùng (cid:255)(cid:1223) lo(cid:1189)i b(cid:1235) t(cid:1193)t c(cid:1191) các thành ph(cid:1195)n trong âm thanh mà có xác su(cid:1193)t là tín hi(cid:1227)u Watermark th(cid:1193)p. Ngh(cid:429)a là ta xác (cid:255)(cid:1231)nh l(cid:1189)i ng(cid:1133)(cid:1253)ng ng(cid:1257)y trang, và các thành ph(cid:1195)n n(cid:1205)m trên ng(cid:1133)(cid:1253)ng này s(cid:1217) b(cid:1231) xóa b(cid:1235). Thành ph(cid:1195)n tín hi(cid:1227)u còn l(cid:1189)i (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i là thành ph(cid:1195)n (cid:179)thông tin d(cid:1133) th(cid:1263)(cid:68)(cid:180), và chúng s(cid:1217)(cid:3) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)em (cid:255)i phân tích (cid:255)(cid:1223) xác (cid:255)(cid:1231)nh các (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 146 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m mà t(cid:1189)i (cid:255)ó Watermark có th(cid:1223) t(cid:1239)n t(cid:1189)i. Ti(cid:1219)p theo, vi(cid:1227)c (cid:255)(cid:1239)ng b(cid:1245) và ph(cid:1257)c h(cid:1239)i s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ti(cid:1219)n hành. Tín hi(cid:1227)u Watermark gi(cid:1191) âm thanh t(cid:1189)i (cid:255)(cid:1195)u ti(cid:1219)p nh(cid:1201)n ký hi(cid:1227)u là s2(t). Các b(cid:1133)(cid:1247)c th(cid:1269)c hi(cid:1227)n trong ph(cid:1195)n 3.7.2.2 và 3.7.2.6 (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c áp d(cid:1257)ng tr(cid:1251) l(cid:1189)i (cid:255)(cid:1223) xác (cid:255)(cid:1231)nh các frame sw2(t), t(cid:1195)n s(cid:1237) Sw2(j(cid:550)), và ng(cid:1133)(cid:1253)ng ng(cid:1257)y trang T2. Thành ph(cid:1195)n (cid:179)thông tin d(cid:1133) th(cid:1263)(cid:68)(cid:180) R(j(cid:550))(cid:3) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xác (cid:255)(cid:1231)nh là thành ph(cid:1195)n n(cid:1205)m phía (cid:71)(cid:1133)(cid:1247)i ng(cid:1133)(cid:1253)ng ng(cid:1257)y trang. Do (cid:255)ó, ph(cid:1133)(cid:1131)ng trình: ) ) T z
( ) Sw j
(
i = (cid:237) Swnew j
( ) i < 0 ) T z
( ) Sp j
(
i
Sp j
(
i w w ‡ (cid:236) w w (cid:238) trong ph(cid:1195)n 3.7.2.6 s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i thành: i i = (cid:237) ) R j
(
i > Sw
2
0 Sp
2
Sp (
( j
j )
) 2 T z
( )
2
T z
( )
2 i w £ (cid:236) w w (cid:238) Ph(cid:1241) c(cid:1259)a thành ph(cid:1195)n (cid:179)thông tin d(cid:1133) th(cid:1263)(cid:68)(cid:180) R(j(cid:550))(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c cân b(cid:1205)ng l(cid:1189)i. Ph(cid:1133)(cid:1131)ng trình = A F
z )
(
T j
Nnew j
( ) |) max(| w trong ph(cid:1195)n 4.1.2.6 (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265)a l(cid:1189)i sao cho các thành ph(cid:1195)n c(cid:1269)c w = zF 1
R jw
( max( ) ) (cid:255)(cid:1189)i trên m(cid:1243)i b(cid:259)ng t(cid:1195)n (cid:255)(cid:1221)u có các m(cid:1261)c b(cid:1205)ng nhau: z = 1, 2,..., Zt. (cid:550) = t(cid:1263) LBZ(cid:3)(cid:255)(cid:1219)n HBZ trên m(cid:1243)i b(cid:259)ng t(cid:1195)n z. (cid:55)(cid:1263)ng thành ph(cid:1195)n trong critical band z(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1229) l(cid:1227) theo h(cid:1227) s(cid:1237) Fz: Rfinal(j(cid:550)) = R(j(cid:550))Fz Thành ph(cid:1195)n (cid:179)thông tin d(cid:1133) th(cid:1263)(cid:68)(cid:180) s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1241)i v(cid:1221) mi(cid:1221)n th(cid:1249)i gian b(cid:1205)ng công th(cid:1261)c bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Fourier ng(cid:1133)(cid:1255)c: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 147 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N r(t) = IFT{Rfinal(j(cid:550))} Frame r(t) s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c c(cid:1245)ng vào thành ph(cid:1195)n (cid:179)tín hi(cid:1227)u d(cid:1133) th(cid:1263)(cid:68)(cid:180) toàn ph(cid:1195)n trên mi(cid:1221)n th(cid:1249)i gian residual(t), và frame ti(cid:1219)p theo s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c x(cid:1265) lý. (cid:264)(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1239)ng b(cid:1245) hóa và có m(cid:1245)t k(cid:1219)t qu(cid:1191) gi(cid:1191)i tr(cid:1191)i ph(cid:1241) các tín hi(cid:1227)u Watermark t(cid:1237)t, ta ph(cid:1191)i bi(cid:1219)t thông tin c(cid:1259)a các thông s(cid:1237)(cid:3)(cid:255)ã s(cid:1265) d(cid:1257)ng trong quá trình t(cid:1189)o Watermark: f0, Tb, m, H, I, N, {header}, {c},.... (cid:55)(cid:1189)o tín hi(cid:1227)u header(t) (cid:264)(cid:1195)u tiên ta xây d(cid:1269)ng m(cid:1245)t dãy sóng tín hi(cid:1227)u header(t) t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) nh(cid:1133) ph(cid:1195)n 4.7.3.1. Chu(cid:1243)i tín hi(cid:1227)u này s(cid:1217)(cid:3) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dùng (cid:255)(cid:1223) xác (cid:255)(cid:1231)nh chính xác các (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m có t(cid:1239)n t(cid:1189)i tín hi(cid:1227)u Watermark trong dãy tín hi(cid:1227)u residual(t). Ta c(cid:458)ng ph(cid:1191)i s(cid:1265) d(cid:1257)ng b(cid:1133)(cid:1247)c phân (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n frame trong ph(cid:1195)n 4.7.3.2 (cid:255)(cid:1223) phân tích toàn b(cid:1245) dãy tín hi(cid:1227)u residual(t). Các thông s(cid:1237) cho vi(cid:1227)c phân frame(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ch(cid:1233)n g(cid:1193)p h(cid:1131)n hai l(cid:1195)n các tín hi(cid:1227)u header(t) trong m(cid:1243)i frame. Vì v(cid:1201)y, s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng m(cid:1199)u trong m(cid:1245)t BLOCK (cid:86)(cid:1217) g(cid:1193)p hai l(cid:1195)n s(cid:1237) m(cid:1199)u trong header(t), và OVERLAP s(cid:1217) b(cid:1205)ng m(cid:1245)t n(cid:1267)a sô m(cid:1199)u trong header(t). Frame nh(cid:1201)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c sau cùng có chi(cid:1221)u dài BLOCK(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1211)t b(cid:1205)ng r(t). Dò tìm v(cid:1231) trí header(t) Công th(cid:1261)c chính là công th(cid:1261)c c(cid:1259)a m(cid:1245)t b(cid:1245) l(cid:1233)c thích nghi có (cid:255)(cid:1245) phân gi(cid:1191)i cao, và có th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c dùng cho quá trình dò tìm ra v(cid:1231) trí c(cid:1259)a header(t) trong t(cid:1263)ng frame r(t) nói riêng, và toàn b(cid:1245) header(t) trong residual(t) nói chung. HEADER j ) = H j
( ) *(
2 ) R j
( w w w R j
( w =
) FFT r t ( ( )) HEADER j
( w =
) FFT header t ( )) ( Trong (cid:255)ó: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 148 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N 2 R jw
( ) Trong thành ph(cid:1195)n m(cid:1199)u s(cid:1237) c(cid:1259)a công th(cid:1261)c trên, ký hi(cid:1227)u là chính làm tr(cid:1131)n , trong (cid:255)ó w(t) là m(cid:1245)t c(cid:1265)a s(cid:1241) Hanning r(cid:1245)ng 10%. (cid:264)(cid:1195)u ra c(cid:1259)a b(cid:1245) l(cid:1233)c s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c k(cid:1219)t (cid:75)(cid:1255)p v(cid:1247)i R(j(cid:550)): HEADER j ) = DET j
( ) R j
( ) * (
2 ) R j
( w w w w = t
det( ) real IFFT DET jw
( ( ( ))) Và (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chuy(cid:1223)n v(cid:1221) mi(cid:1221)n th(cid:1249)i gian: Sóng c(cid:1259)a det(t) có d(cid:1189)ng nh(cid:1133) trong hình 107. (cid:264)(cid:76)(cid:1223)m cao nh(cid:1193)t m(cid:1245)t cách b(cid:1193)t th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:11)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i là (cid:179)(cid:255)(cid:849)nh” ) chính là v(cid:1231) trí b(cid:1203)t (cid:255)(cid:1195)u c(cid:1259)a dãy tín hi(cid:1227)u header(t) trong frame r(t). Hình 107 Sóng c(cid:879)a det(t). Quá trình dò tìm (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1211)p l(cid:1189)i trong t(cid:1193)t c(cid:1191) các frame trong dãy tín hi(cid:1227)u residual(t), và v(cid:1231) trí các (cid:255)(cid:1229)nh s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1133)u l(cid:1189)i cho các b(cid:1133)(cid:1247)c phân tích ti(cid:1219)p theo. Gi(cid:1191)i tr(cid:1191)i tín hi(cid:1227)u Watermark (cid:55)(cid:1189)i m(cid:1243)i (cid:255)(cid:1229)nh (cid:255)ã tìm (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c trong b(cid:1133)(cid:1247)c trên trong dãy tín hi(cid:1227)u residual(t), t(cid:1263)ng frame y(t) v(cid:1247)i cùng chi(cid:1221)u dài c(cid:1259)a chu(cid:1243)i tín hi(cid:1227)u watetmark s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ch(cid:1233)n và x(cid:1265) lý. S(cid:1131) (cid:255)(cid:1239) x(cid:1265) lý (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c bi(cid:1223)u di(cid:1225)n trong hình 108. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 149 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N Hình 108 Gi(cid:811)i tr(cid:811)i tín hi(cid:847)u Watermark = Ta có: r(t) = c(t)y(t) g t
( ) r t
( ) cos(2 ) f t
0 2
T
b iT
s p Ta có công th(cid:1261)c gi(cid:1191)i (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219): g t dt
( ) = (cid:242) r
i i
( 1) T
s Công th(cid:1261)c (cid:1133)(cid:1247)c l(cid:1133)(cid:1255)ng chu(cid:1243)i bit: - i = 1, 2,..., t(cid:1241)ng s(cid:1237) bit trong chu(cid:1243)i. (cid:217) (cid:264)(cid:1223) khôi ph(cid:1257)c l(cid:1189)i chu(cid:1243)i bit { }d , ta s(cid:1265) d(cid:1257)ng lu(cid:1201)t quy(cid:1219)t (cid:255)(cid:1231)nh: > 1 ( 0) = (cid:237) d i (cid:217) (cid:236) 0) 1 ( r
i
r
i - £ (cid:238) i = 1, 2,..., t(cid:1241)ng s(cid:1237) bit trong chu(cid:1243)i. (cid:217) (cid:217) Ti(cid:1219)p theo, ta c(cid:1203)t b(cid:1235) ph(cid:1195)n {header} ra kh(cid:1235)i { }d , và thu (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chu(cid:1243)i bit { }Iw Trong thao tác DeInterleaver ta làm ng(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1189)i nh(cid:1267)ng thao tác (cid:255)ã ti(cid:1219)n hành trong ph(cid:1195)n Interleaver. N(cid:1219)u trong ph(cid:1195)n Interleaver dãy tín hi(cid:1227)u c(cid:1259)a ta vào theo c(cid:1245)t, l(cid:1193)y ra theo dòng, thì trong b(cid:1133)(cid:1247)c này, dãy tín hi(cid:1227)u c(cid:1259)a ta s(cid:1217)(cid:3) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1133)a vào theo dòng, l(cid:1193)y ra theo c(cid:1245)t (chú ý ma tr(cid:1201)n DeInterleaver ph(cid:1191)i hoàn toàn gi(cid:1237)ng nh(cid:1133) ma tr(cid:1201)n Interleaver). Sau khi l(cid:1211)p bit ta khôi ph(cid:1257)c (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chu(cid:1243)i tín hi(cid:1227)u watemark ban (cid:255)(cid:1195)u {w}: m > 1 0 w
Ri =
1 i = (cid:237) w
k m 1 0 w
Ri =
1 i (cid:217) (cid:236) (cid:229) (cid:239) (cid:217) (cid:239) (cid:217) (cid:239) - £ (cid:229) (cid:239) (cid:238) (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 150 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N Hình 109 Mô hình bài toán Trong (cid:255)ó: x: tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c. m: thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p m(cid:1201)t. s(x, m): thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p sau khi nhúng. n: nhi(cid:1225)u. y: tín hi(cid:1227)u t(cid:1241)ng h(cid:1255)p. DEC: b(cid:1245) gi(cid:1191)i mã rút trích. m N x R˛ (cid:217) : thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p rút trích (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c. Gi(cid:1191) s(cid:1265) ta có vector tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c , và ta mu(cid:1237)n nhúng thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p m(cid:1201)t m vào (cid:255)ó. Tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c có th(cid:1223) là các h(cid:1227) s(cid:1237) c(cid:1259)a phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i cosin r(cid:1249)i r(cid:1189)c DCT, hay là h(cid:1227) (cid:86)(cid:1237) c(cid:1259)a phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Fourier,.... Ta mu(cid:1237)n nhúng v(cid:1247)i t(cid:1229) l(cid:1227) R bits trên m(cid:1243)i chi(cid:1221)u (s(cid:1237) N bits/m(cid:1199)u). Vì v(cid:1201)y, ta có th(cid:1223) xem thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p m(cid:1201)t m nh(cid:1133) là m(cid:1245)t con s(cid:1237) nguyên (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c
ch(cid:1233)n t(cid:1263) t(cid:1201)p {1, 2,..., 2Nn}. M(cid:1245)t hàm nhúng ánh x(cid:1189) x và m thành tín hi(cid:1227)u t(cid:1241)ng h(cid:1255)p s R˛ (cid:89)(cid:1247)i m(cid:1245)t s(cid:1237) ràng bu(cid:1245)c. Ví d(cid:1257), ràng bu(cid:1245)c c(cid:1259)a ta có th(cid:1223) là (cid:255)(cid:1245) méo d(cid:1189)ng bình 2 = ph(cid:1133)(cid:1131)ng: D s x
( , ) s x D , m max 1
N - £ " Tín hi(cid:1227)u t(cid:1241)ng h(cid:1255)p này sau (cid:255)ó (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1133)a lên kênh truy(cid:1221)n, và nó ph(cid:1191)i ch(cid:1231)u tác (cid:255)(cid:1245)ng c(cid:1259)a m(cid:1245)t s(cid:1237) các thao tác nh(cid:1133): nén không b(cid:1191)o toàn thông tin, nhi(cid:1225)u, l(cid:1193)y m(cid:1199)u l(cid:1189)i,..., hay m(cid:1245)t s(cid:1237) thao tác c(cid:1237) tình làm m(cid:1193)t mác thông tin. M(cid:1245)t cách t(cid:1241)ng quát, ta xem các ki(cid:1223)u (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 151 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N N n R˛ (cid:87)(cid:1193)n công (cid:255)ó là vector nhi(cid:1225)u , nó có th(cid:1223) là ng(cid:1199)u nhiên ho(cid:1211)c không ng(cid:1199)u nhiên, tín hi(cid:1227)u (cid:255)(cid:1245)c l(cid:1201)p ho(cid:1211)c không (cid:255)(cid:1245)c l(cid:1201)p. Tuy nhiên, ta gi(cid:1191) s(cid:1265) tín hi(cid:1227)u k(cid:1219)t xu(cid:1193)t y ph(cid:1191)i có ch(cid:1193)t l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1237)t so v(cid:1247)i tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c x. Có ngh(cid:429)a là vector tín hi(cid:1227)u nhi(cid:1225)u ph(cid:1191)i 2 th(cid:1235)a ràng bu(cid:1245)c: n Ns 2
n £ (cid:217) Quá trình gi(cid:1191)i mã (cid:255)(cid:1239)ng ngh(cid:429)a v(cid:1247)i vi(cid:1227)c (cid:1133)(cid:1247)c l(cid:1133)(cid:1255)ng m d(cid:1269)a trên tín hi(cid:1227)u y. Ta có 2
n s lên c(cid:1269)c (cid:255)(cid:1189)i, th(cid:1223) xác (cid:255)(cid:1231)nh (cid:255)(cid:1245) b(cid:1221)n v(cid:1267)ng c(cid:1259)a h(cid:1227) th(cid:1237)ng b(cid:1205)ng cách t(cid:259)ng giá tr(cid:1231) k(cid:484) v(cid:1233)ng (cid:217) sao cho v(cid:1199)n (cid:255)(cid:1191)m b(cid:1191)o m = m. N(cid:1219)u ta mu(cid:1237)n xem n là giá tr(cid:1231) ng(cid:1199)u nhiên, ta có th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)ánh (cid:217) giá (cid:255)(cid:1245) b(cid:1221)n v(cid:1267)ng c(cid:1259)a h(cid:1227) th(cid:1237)ng b(cid:1205)ng xác su(cid:1193)t l(cid:1243)i Pr[ m (cid:143) m]. V(cid:1193)n (cid:255)(cid:1221) khó kh(cid:259)n mà ta c(cid:1195)n gi(cid:1191)i quy(cid:1219)t là thi(cid:1219)t k(cid:1219) hàm nhúng s(x, m) sao cho (cid:255)(cid:1189)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1245) t(cid:1133)(cid:1131)ng quan h(cid:1255)p lý gi(cid:1267)a ba thông s(cid:1237): b(cid:1221)n v(cid:1267)ng, t(cid:1229) l(cid:1227) nhúng, và (cid:255)(cid:1245) bi(cid:1219)n d(cid:1189)ng. Swanson, Zhu và Tewfik [64] (cid:255)ã gi(cid:1247)i thi(cid:1227)u m(cid:1245)t ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp không c(cid:1195)n (cid:255)(cid:1219)n tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c khi rút trích, (cid:255)ó là ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:179)(cid:255)(cid:76)(cid:841)u ch(cid:839) bit th(cid:813)p t(cid:861)ng quát(cid:180) (Generalized Low Bit Modulation (cid:177) LBM). Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này g(cid:1239)m hai b(cid:1133)(cid:1247)c chính: (cid:37)(cid:1133)(cid:1247)c 1: Xác (cid:255)(cid:1231)nh hình chi(cid:1219)u c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u vector g(cid:1237)c x lên m(cid:1245)t vector gi(cid:1191) o = x T
x v ng(cid:1199)u nhiên v (cid:37)(cid:1133)(cid:1247)c 2: L(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) và thay (cid:255)(cid:1241)i: thông tin (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhúng vào x b(cid:1205)ng cách o = + s q x
( ) d m
( ) (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa nó b(cid:1205)ng các giá tr(cid:1231) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265)(cid:3)(cid:255)(cid:1239)ng b(cid:1245), vô h(cid:1133)(cid:1247)ng, có b(cid:1133)(cid:1247)c l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265)(cid:3)(cid:168): Trong (cid:255)ó: q(.) là hàm l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) vô h(cid:1133)(cid:1247)ng và (cid:255)(cid:1239)ng b(cid:1245), có b(cid:1133)(cid:1247)c l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265)(cid:3)(cid:168). d(m) bi(cid:1223)u di(cid:1225)n cho giá tr(cid:1231) thay (cid:255)(cid:1241)i. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 152 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N Khi (cid:255)ó, thành ph(cid:1195)n vector t(cid:1241)ng h(cid:1255)p: = +
x ( s s x v
) - ( )q x (cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c bi(cid:1223)u di(cid:1225)n b(cid:1205)ng ch(cid:1193)m ( • ), (cid:255)(cid:1245) thay (cid:255)(cid:1241)i d(m) = ±(cid:168)/4, s có th(cid:1223) Khi (cid:255)ó, là (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m × (n(cid:1219)u nhúng bit 0) ho(cid:1211)c o (n(cid:1219)u nhúng bit 1) trong ô l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265)(cid:3)(cid:255)ó. Trong [64] Swanson l(cid:1133)u ý r(cid:1205)ng ta có th(cid:1223) nhúng h(cid:1131)n m(cid:1245)t bit trong vector N chi(cid:1221)u b(cid:1205)ng cách ch(cid:1233)n thêm các vector hình chi(cid:1219)u v, ho(cid:1211)c ta c(cid:458)ng có th(cid:1223) ch(cid:1229) có m(cid:1245)t vector hình chi(cid:1219)u v, nh(cid:1133)ng có nhi(cid:1221)u giá tr(cid:1231) thay (cid:255)(cid:1241)i d(1), d(2),..., d(2NRm). T(cid:1193)t c(cid:1191) các giá tr(cid:1231) tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c x ánh x(cid:1189) lên m(cid:1245)t (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m × khi nhúng bit 0 thì c(cid:458)ng s(cid:1217) ánh x(cid:1189) lên cùng (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m o khi nhúng bit. C(cid:1257) th(cid:1223), quá trình l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) và thay (cid:255)(cid:1241)i (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ti(cid:1219)n hành nh(cid:1133) sau: (cid:37)(cid:1133)(cid:1247)c 1: L(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa x v(cid:1247)i giá tr(cid:1231) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) có b(cid:1133)(cid:1247)c l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265)(cid:3)(cid:168)/2 (xem o hình 112). (cid:37)(cid:1133)(cid:1247)c 2: (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) (thay th(cid:1219)) bit ít quan tr(cid:1233)ng trong bit (cid:255)ã (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) o hóa (cid:1251) b(cid:1133)(cid:1247)c trên b(cid:1205)ng bit Watermark (cid:255)(cid:1223) t(cid:1189)o bit tín hi(cid:1227)u t(cid:1241)ng h(cid:1255)p. Gán giá tr(cid:1231) hình chi(cid:1219)u tín hi(cid:1227)u t(cid:1241)ng h(cid:1255)p s b(cid:1205)ng các giá tr(cid:1231) thay th(cid:1219) (× ho(cid:1211)c o) (cid:1261)ng v(cid:1247)i bit Watermark là 0 hay 1. Hình 110 L(cid:753)(cid:875)ng t(cid:885) hóa x v(cid:867)i giá tr(cid:851) l(cid:753)(cid:875)ng t(cid:885) có b(cid:753)(cid:867)c l(cid:753)(cid:875)ng t(cid:885)(cid:3)(cid:168)/2. Trong ph(cid:1195)n trên, ta xem hàm nhúng s(x, m) là m(cid:1245)t hàm hai bi(cid:1219)n: tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c x và thông tin m(cid:1201)t m. Tuy nhiên, ta c(cid:458)ng có th(cid:1223) xem s(x, m) nh(cid:1133) là m(cid:1245)t t(cid:1201)p h(cid:1255)p hay m(cid:1245)t (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 153 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N (cid:69)(cid:1245) các hàm c(cid:1259)a x, (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)ánh ch(cid:1229) m(cid:1257)c b(cid:1205)ng m. Và trong ph(cid:1195)n này, ta s(cid:1217) s(cid:1265) d(cid:1257)ng cách nhìn này (cid:255)(cid:1223) gi(cid:1191)i quy(cid:1219)t bài toán (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u. T(cid:1229) l(cid:1227) R xác (cid:255)(cid:1231)nh s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng các giá tr(cid:1231) có th(cid:1223) có c(cid:1259)a m, và do (cid:255)ó, nó xác (cid:255)(cid:1231)nh s(cid:1237) hàm có (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c trong b(cid:1245). (cid:1250)(cid:3)(cid:255)ây ta có m(cid:1245)t ràng bu(cid:1245)c là (cid:80)(cid:1243)i hàm trong m(cid:1245)t b(cid:1245) g(cid:1195)n nh(cid:1133) là m(cid:1245)t hàm (cid:255)(cid:1231)nh danh, do (cid:255)ó: s(x, m) (cid:167) x, " m Hình 111 Hai hàm chung b(cid:865)(cid:3)(cid:255)(cid:851)nh danh m. Các h(cid:1227) th(cid:1237)ng mu(cid:1237)n b(cid:1221)n v(cid:1267)ng tr(cid:1133)(cid:1247)c các nhi(cid:1225)u thì các (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m n(cid:1205)m trong các kho(cid:1191)ng gi(cid:1247)i h(cid:1189)n c(cid:1259)a m(cid:1245)t hàm trong b(cid:1245)(cid:3)(cid:255)ó nên cách xa các (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m n(cid:1205)m trong kho(cid:1191)ng gi(cid:1247)i (cid:75)(cid:1189)n c(cid:1259)a m(cid:1245)t hàm khác, hay nói cách khác là các giá tr(cid:1231) c(cid:1259)a các hàm là không giao nhau. Ng(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1189)i, cho dù không có nhi(cid:1225)u, thì v(cid:1199)n có m(cid:1245)t vài giá tr(cid:1231) c(cid:1259)a s, mà t(cid:1189)i (cid:255)ó ta không th(cid:1223) xác (cid:255)(cid:1231)nh (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c m(cid:1245)t giá tr(cid:1231) m duy nh(cid:1193)t (do chúng giao nhau, và t(cid:1189)i (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m giao có th(cid:1223) có hai hay nhi(cid:1221)u giá tr(cid:1231), và ta không xác (cid:255)(cid:1231)nh (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c giá tr(cid:1231)(cid:3)(cid:255)úng). Hình 110 mô t(cid:1191) hai giá tr(cid:1231) m b(cid:1231) giao nhau, và t(cid:1189)i (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m giao nhau ta không xác (cid:255)(cid:1231)nh (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c giá tr(cid:1231)(cid:3)(cid:255)úng th(cid:1269)c s(cid:1269). Và m(cid:1245)t gi(cid:1191)i pháp (cid:255)(cid:1133)a ra trong tình hu(cid:1237)ng này là s(cid:1265) d(cid:1257)ng các hàm không liên (cid:87)(cid:1257)c. Trong khuôn kh(cid:1241) c(cid:1259)a lu(cid:1201)n v(cid:259)n, chúng em xin ch(cid:1233)n ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa, (cid:255)ó là m(cid:1245)t l(cid:1247)p hàm (cid:255)(cid:1231)nh danh x(cid:1193)p x(cid:1229), m(cid:1245)t trong các l(cid:1247)p hàm không liên t(cid:1257)c. Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa ch(cid:1229) m(cid:1257)c QIM s(cid:1217) th(cid:1269)c hi(cid:1227)n thao tác (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) m(cid:1245)t ch(cid:1229) m(cid:1257)c hay m(cid:1245)t b(cid:1245) các ch(cid:1229) m(cid:1257)c (cid:1261)ng v(cid:1247)i thông tin nhúng, và l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c v(cid:1247)i m(cid:1245)t ho(cid:1211)c nhi(cid:1221)u b(cid:1245) l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:87)(cid:1265) t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:1261)ng. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 154 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N Hình 112 L(cid:753)(cid:875)ng t(cid:885) hóa ch(cid:849) m(cid:877)c QIM (cid:881)ng v(cid:867)i N = 2 và R = ½ Hình trên minh h(cid:1233)a ý t(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa ch(cid:1229) m(cid:1257)c QIM (cid:1261)ng {1, 2}. Các (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xây d(cid:1269)ng, ký hi(cid:1227)u · ((cid:1261)ng v(cid:1247)i m = 1) và o ((cid:1261)ng v(cid:1247)i m = 2) và o) trong m(cid:1245)t (cid:89)(cid:1247)i tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p N = 2 và R = 1/2. Trong ví d(cid:1257) này, gi(cid:1191) s(cid:1265) có m(cid:1245)t bit (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhúng, do (cid:255)ó
m ˛
thu(cid:1245)c v(cid:1221) hai b(cid:1245) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) khác nhau. S(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng giá tr(cid:1231) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa ( · (cid:69)(cid:1245) xác (cid:255)(cid:1231)nh s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng thông tin có th(cid:1223) nhúng, kích th(cid:1133)(cid:1247)c ô l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) (gi(cid:1247)i h(cid:1189)n b(cid:1205)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1261)t nét) xác (cid:255)(cid:1231)nh (cid:255)(cid:1245) bi(cid:1219)n d(cid:1189)ng, kho(cid:1191)ng cách c(cid:1269)c ti(cid:1223)u dmin xác (cid:255)(cid:1231)nh (cid:255)(cid:1245) b(cid:1221)n v(cid:1267)ng, và (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xác (cid:255)(cid:1231)nh nh(cid:1133) sau: = d s x
( j
, ) min s x i
, )
i j ) min min (
( , ):
(
,
j x x
i
i j
i j D - „ (cid:37)(cid:1205)ng tr(cid:1269)c giác, ta có th(cid:1223) th(cid:1193)y kho(cid:1191)ng cách c(cid:1269)c ti(cid:1223)u xác (cid:255)(cid:1231)nh kích th(cid:1133)(cid:1247)c c(cid:1259)a vector nhi(cid:1225)u mà h(cid:1227) th(cid:1237)ng có th(cid:1223) ch(cid:1237)ng ch(cid:1231)u (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c. Ví d(cid:1257), v(cid:1247)i n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng nhi(cid:1225)u có biên 2
min > 1 d
Ns
4 2
n nh(cid:1133) hình trên, kho(cid:1191)ng cách c(cid:1269)c ti(cid:1223)u ph(cid:1191)i th(cid:1235)a: 2
n s (cid:57)(cid:1247)i nhi(cid:1225)u Gauss tr(cid:1203)ng có k(cid:484) v(cid:1233)ng , xác su(cid:1193)t l(cid:1243)i là: m m Q Pr[ ] ~ 2
min
2 d
4 n (cid:217) (cid:230) (cid:246) „ (cid:231) (cid:247) (cid:231) (cid:247) s Ł ł Trong (cid:255)ó, Q(.) là hàm Gauss: 2 / 2 t = e dt Q x
( ) x 1
2 ¥ - (cid:242) p Kho(cid:1191)ng cách b(cid:1245) gi(cid:1191)i mã dùng xây d(cid:1269)ng các (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m g(cid:1195)n vector có (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nh(cid:1193)t là: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 155 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N = m y
( ) arg min min y s x m
( ;
) m x (cid:217) - Trong tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p thông th(cid:1133)(cid:1249)ng, n(cid:1219)u các giá tr(cid:1231) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) s(x; m) ánh x(cid:1189) giá tr(cid:1231) x thành các (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m m(cid:1247)i g(cid:1195)n nh(cid:1193)t, ta có th(cid:1223) vi(cid:1219)t l(cid:1189)i công th(cid:1261)c trên theo cách khác: = m y
( ) y s y m
( ; ) arg min
m (cid:217) - (cid:49)(cid:1219)u (cid:255)ã s(cid:1265) d(cid:1257)ng tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c x khi gi(cid:1191)i mã, ta có: = m y x
( , ) y s x m
( ; ) arg min
m (cid:217) - (cid:87)(cid:1241)ng quát - LBM (cid:48)(cid:1211)c dù các h(cid:1227) th(cid:1237)ng (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) bit th(cid:1193)p (cid:177) LSB t(cid:1241)ng quát có kho(cid:1191)ng cách c(cid:1269)c ti(cid:1223)u là khác không, nh(cid:1133)ng v(cid:1199)n luôn t(cid:1239)n t(cid:1189)i m(cid:1245)t h(cid:1227) th(cid:1237)ng QIM (cid:255)(cid:1189)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c hi(cid:1227)u qu(cid:1191) cao h(cid:1131)n ho(cid:1211)c b(cid:1205)ng hi(cid:1227)u qu(cid:1191) c(cid:1259)a h(cid:1227) th(cid:1237)ng LSB. Nh(cid:1267)ng h(cid:1227) th(cid:1237)ng QIM nh(cid:1133) th(cid:1219) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)ánh giá cao h(cid:1131)n b(cid:1193)t k(cid:484) m(cid:1245)t h(cid:1227) th(cid:1237)ng LSB nào, hình 113 gi(cid:1191)i thích ý t(cid:1133)(cid:1251)ng này. Các (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m × và o (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o b(cid:1205)ng b(cid:1245) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa LBM, dùng (cid:255)(cid:1223) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c. T(cid:1263)ng bit Watermark (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhúng b(cid:1205)ng cách (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) bit ít quan tr(cid:1233)ng nh(cid:1193)t. Sau khi (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) (cid:69)(cid:1205)ng LSB, các (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o thành chính là tín hi(cid:1227)u t(cid:1241)ng h(cid:1255)p. Các (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m × bi(cid:1223)u di(cid:1225)n cho các (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m có bit t(cid:1201)n cùng là 0, và các (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m o bi(cid:1223)u di(cid:1225)n cho các bit có bit t(cid:1201)n cùng là 1. T(cid:1263)ng phân vùng (cid:255)(cid:1221)u ch(cid:1261)a hai giá tr(cid:1231) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:1261)ng v(cid:1247)i t(cid:1263)ng (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xây (cid:71)(cid:1269)ng ch(cid:1229) khác nhau (cid:1251) bit cu(cid:1237)i, ít quan tr(cid:1233)ng nh(cid:1193)t. Ta xem các vùng này nh(cid:1133) là các ô (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) thô. V(cid:1247)i ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) LSB, b(cid:1193)t k(cid:484)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:1223)m tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c nào v(cid:1247)i m(cid:1245)t ô (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) thô (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1133)a ra có th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ánh x(cid:1189) vào (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m × ho(cid:1211)c o trong ô thô (cid:255)ó. Vì v(cid:1201)y, các ô l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa thô này chính là các kho(cid:1191)ng nhúng c(cid:1259)a các (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m ch(cid:1261)a trong (cid:255)ó. Ta có th(cid:1223) xem các (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m × và các (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m o nh(cid:1133) là các (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xây d(cid:1269)ng t(cid:1263) hai giá tr(cid:1231) (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa khác nhau trong m(cid:1245)t h(cid:1227) th(cid:1237)ng QIM. Hai giá tr(cid:1231) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) này thu(cid:1245)c cùng (cid:87)(cid:1201)p các ô l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa, các ô l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa thô. Khi (cid:255)ó, h(cid:1227) th(cid:1237)ng QIM s(cid:1217) th(cid:1269)c hi(cid:1227)n (cid:87)(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) nh(cid:1133) m(cid:1245)t h(cid:1227) th(cid:1237)ng LBM. Nhìn chung, các giá tr(cid:1231) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa trong m(cid:1245)t h(cid:1227) th(cid:1237)ng QIM không c(cid:1195)n có các ô l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) gi(cid:1237)ng nhau. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 156 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N Hình 113 Mô hình không gian nhúng c(cid:879)a LBM. (cid:48)(cid:1245)t cách nhìn khác (cid:255)(cid:1223) th(cid:1193)y (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:1133)u (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m c(cid:1259)a ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp QIM so v(cid:1247)i LBM (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c th(cid:1223) hi(cid:1227)n trong hình 113 và hình 114 nhúng m(cid:1245)t bit vào tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c b(cid:1205)ng hàm nhúng m(cid:1245)t chi(cid:1221)u s(cid:1265) d(cid:1257)ng ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp LBM và QIM. Hình 113, hình 114 bi(cid:1223)u di(cid:1225)n các hàm nhúng theo ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp LBM và QIM t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:1261)ng, trong (cid:255)ó các giá tr(cid:1231) l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:87)(cid:1265) hóa là vô h(cid:1133)(cid:1247)ng, (cid:255)(cid:1239)ng b(cid:1245). Hình 114 Nhúng m(cid:865)t bit b(cid:825)ng hàm nhúng m(cid:865)t chi(cid:841)u theo (cid:255)(cid:76)(cid:841)u ch(cid:839) Dither. Hình 115 S(cid:751)(cid:3)(cid:255)(cid:859) nhúng theo (cid:255)(cid:76)(cid:841)u ch(cid:839) Dither. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 157 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N Bù méo d(cid:1189)ng là m(cid:1245)t d(cid:1189)ng h(cid:1201)u x(cid:1265) lý nh(cid:1205)m giúp c(cid:1191)i ti(cid:1219)n m(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1131)ng quan gi(cid:1267)a s(cid:1237) (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng thông tin nhúng và m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) b(cid:1221)n v(cid:1267)ng c(cid:1259)a thông tin (cid:255)(cid:1219)n m(cid:1245)t giá tr(cid:1231) ch(cid:1193)p nh(cid:1201)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c trong các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp QIM. Nh(cid:1133)(cid:3)(cid:255)ã (cid:255)(cid:1221) c(cid:1201)p (cid:1251) ph(cid:1195)n trên, vi(cid:1227)c t(cid:259)ng kho(cid:1191)ng cách c(cid:1269)c ti(cid:1223)u gi(cid:1267)a các giá tr(cid:1231) l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:87)(cid:1265) hóa s(cid:1217) làm t(cid:259)ng tính b(cid:1221)n v(cid:1267)ng. V(cid:1247)i m(cid:1245)t t(cid:1229) l(cid:1227) c(cid:1237)(cid:3) (cid:255)(cid:1231)nh và v(cid:1247)i m(cid:1245)t b(cid:1245) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa 2 2 (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1133)a ra, khi ta l(cid:1193)y t(cid:1229) l(cid:1227) t(cid:1193)t c(cid:1191) các giá tr(cid:1231) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) theo m(cid:1245)t h(cid:1227) s(cid:1237)(cid:3)(cid:302) (v(cid:1247)i (cid:302)(cid:3)(cid:148) 1), s(cid:1217) mind 2 a làm t(cid:259)ng lên 1/ . Tuy nhiên, khi (cid:255)ó, (cid:255)(cid:1245) méo d(cid:1189)ng c(cid:458)ng s(cid:1217) t(cid:259)ng lên m(cid:1245)t l(cid:1133)(cid:1255)ng a 1/ . Do (cid:255)ó, ta ph(cid:1191)i c(cid:1245)ng thêm tr(cid:1251) l(cid:1189)i m(cid:1245)t l(cid:1133)(cid:1255)ng giá tr(cid:1231)(cid:3)(cid:255)(cid:1223) bù l(cid:1189)i cho ph(cid:1195)n giá tr(cid:1231) b(cid:1231) méo d(cid:1189)ng. Khi (cid:255)ó, hàm nhúng sau cùng s(cid:1217) có d(cid:1189)ng: =
s x m q x m
( ,
, ( ; ) / + -
) (1 )[ x q x m
, ( ; / )] a a a D - D q x m
,
( ; / ) a D Trong (cid:255)ó, là giá tr(cid:1231) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) th(cid:1261) m c(cid:1259)a b(cid:1245) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265), mà trong (cid:255)ó các (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xây d(cid:1269)ng (cid:255)ã (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1193)y t(cid:1229) l(cid:1227)(cid:3)(cid:302)(cid:3)(cid:255)(cid:1223) hai (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m (cid:255)ó cách nhau m(cid:1245)t kho(cid:1191)ng (cid:168)(cid:18)(cid:302) (tr(cid:1133)(cid:1247)c khi l(cid:1193)y t(cid:1229) l(cid:1227) chúng nhau m(cid:1245)t kho(cid:1191)ng (cid:168)). V(cid:1219)(cid:3) (cid:255)(cid:1195)u trong công th(cid:1261)c trên, q x m
( ;
, / ) a D , chính là công th(cid:1261)c nhúng Watermark chính theo ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp QIM thông )[ x q x m
, ( ; / )] a a - - D th(cid:1133)(cid:1249)ng, v(cid:1219) th(cid:1261) hai (1 chính là bi(cid:1223)u di(cid:1225)n cho bù méo d(cid:1189)ng. Thông th(cid:1133)(cid:1249)ng, các hàm m(cid:1201)t (cid:255)(cid:1245) xác su(cid:1193)t l(cid:1243)i l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa cho t(cid:1193)t c(cid:1191) các giá tr(cid:1231) (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) trong b(cid:1245) là gi(cid:1237)ng nhau. Vì v(cid:1201)y, v(cid:1219) th(cid:1261) hai bi(cid:1223)u di(cid:1225)n cho bù méo d(cid:1189)ng trong công th(cid:1261)c trên là (cid:255)(cid:1245)c l(cid:1201)p ho(cid:1211)c h(cid:1195)u nh(cid:1133)(cid:3) (cid:255)(cid:1245)c l(cid:1201)p v(cid:1247)i m, và có th(cid:1223)(cid:3) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c x(cid:1265) lý nh(cid:1133) là nhi(cid:1225)u ho(cid:1211)c giao thoa trong quá trình gi(cid:1191)i mã.Vì v(cid:1201)y, vi(cid:1227)c gi(cid:1191)m (cid:302) s(cid:1217) làm cho kho(cid:1191)ng cách c(cid:1269)c ti(cid:1223)u l(cid:1247)n h(cid:1131)n, nh(cid:1133)ng v(cid:1247)i m(cid:1245)t (cid:255)(cid:1245) méo d(cid:1189)ng c(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:1231)nh, khi gi(cid:1191)i mã, giao thoa bù 2 méo d(cid:1189)ng s(cid:1217) t(cid:259)ng. Ta có th(cid:1223) tùy ch(cid:1233)n (cid:302) sao cho t(cid:1229) s(cid:1237)(cid:3)(cid:179)tín hi(cid:1227)u (cid:177) nhi(cid:1225)(cid:88)(cid:180) SNR là c(cid:1269)c (cid:255)(cid:1189)i: 2
d
1 = = ( ) SNR 2 2 2 (1 ) 2
d
1
+
D
s 2
n ) (1 2
n /
D
+
s
2 a a - a a s - a s a SNR bi(cid:1223)u di(cid:1225)n t(cid:1229) l(cid:1227) gi(cid:1267)a kho(cid:1191)ng cách c(cid:1269)c ti(cid:1223)u bình ph(cid:1133)(cid:1131)ng gi(cid:1267)a các giá tr(cid:1231) (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) và n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng giao thoa toàn ph(cid:1195)n. Trong (cid:255)ó, d1 là kho(cid:1191)ng cách c(cid:1269)c ti(cid:1223)u khi (cid:302) (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 158 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N = 1, và (cid:255)ó chính là (cid:255)(cid:1211)c tr(cid:1133)ng c(cid:1259)a m(cid:1245)t b(cid:1245) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa c(cid:1257) th(cid:1223). Ta có th(cid:1223) d(cid:1225) dàng ki(cid:1223)m tra, thông s(cid:1237)(cid:3)(cid:302) giúp làm c(cid:1269)c (cid:255)(cid:1189)i giá tr(cid:1231) SNR là: =
SNR DNR
+ DNR 1 a D s
/s 2
n Trong (cid:255)ó, DNR là t(cid:1229) l(cid:1227) méo d(cid:1189)ng (cid:177) nhi(cid:1225)u . Cách ch(cid:1233)n giá tr(cid:1231)(cid:3)(cid:302) này c(cid:458)ng (cid:86)(cid:1217) làm c(cid:1269)c (cid:255)(cid:1189)i t(cid:1229) l(cid:1227) nhúng khi kênh truy(cid:1221)n là m(cid:1245)t kênh có nhi(cid:1225)u Gauss, và tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c x là tín hi(cid:1227)u Gauss. • Khái ni(cid:1227)m v(cid:1221) Dither Trong âm thanh s(cid:1237), méo d(cid:1189)ng do l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa các tín hi(cid:1227)u (cid:1251) m(cid:1261)c th(cid:1193)p (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i là nhi(cid:1225)u h(cid:1189)t, gây ra âm thanh khác th(cid:1133)(cid:1249)ng, r(cid:1193)t khó nghe. Nh(cid:1267)ng âm thanh này có th(cid:1223) b(cid:1231) tri(cid:1227)t tiêu g(cid:1195)n h(cid:1219)t b(cid:1205)ng cách c(cid:1245)ng thêm nhi(cid:1225)u m(cid:1261)c th(cid:1193)p vào tín hi(cid:1227)u tr(cid:1133)(cid:1247)c khi l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa. K(cid:1275) thu(cid:1201)t này (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c g(cid:1233)i là dither trong x(cid:1265) lý tín hi(cid:1227)u s(cid:1237). (cid:47)(cid:1255)i (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m c(cid:1259)a vi(cid:1227)c dùng dither là làm cho nhi(cid:1225)u phân b(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:1221)u kh(cid:1203)p tín hi(cid:1227)u gi(cid:1237)ng nh(cid:1133) tín hi(cid:1227)u nhi(cid:1225)u tr(cid:1203)ng, d(cid:1225) quan sát và ch(cid:1193)t l(cid:1133)(cid:1255)ng tín hi(cid:1227)u t(cid:1237)t h(cid:1131)n trong tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p méo d(cid:1189)ng h(cid:1189)t l(cid:1247)n (cid:1251) tín hi(cid:1227)u không dùng dither. Khuy(cid:1219)t (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m c(cid:1259)a ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp khi dùng dither là làm gi(cid:1191)m t(cid:1229) l(cid:1227) tín hi(cid:1227)u (cid:177) nhi(cid:1225)u kho(cid:1191)ng t(cid:1263) 3 (cid:255)(cid:1219)n 6 dB, tùy theo lo(cid:1189)i dither (cid:86)(cid:1265) d(cid:1257)ng. • (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u b(cid:1205)ng ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) dither Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) dither [65, 66] có (cid:255)(cid:1211)c (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m là các ô l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) và các (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m (cid:87)(cid:1189)o (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c b(cid:1251)i b(cid:1193)t k(cid:484) giá tr(cid:1231) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa nào trong b(cid:1245)(cid:3)(cid:255)(cid:1221)u là các b(cid:1191)n chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i c(cid:1259)a các ô l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) và các (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o b(cid:1251)i các giá tr(cid:1231) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa trong b(cid:1245). Trong ng(cid:1267) c(cid:1191)nh phi Watermark, các b(cid:1191)n chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i này t(cid:1133)(cid:1131)ng (cid:1261)ng v(cid:1247)i các vector gi(cid:1191) ng(cid:1199)u nhiên, (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:74)(cid:1233)i là dither vector. Trong ng(cid:1267) c(cid:1191)nh Watermark, (cid:255)(cid:1223) nhúng thông tin, vector dither (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) chính b(cid:1205)ng tín hi(cid:1227)u thông tin m(cid:1201)t. Ví d(cid:1257) nh(cid:1133) m(cid:1243)i tín hi(cid:1227)u nhúng ánh x(cid:1189) duy nh(cid:1193)t lên m(cid:1243)i vector dither d(m) khác nhau. Tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa v(cid:1247)i giá tr(cid:1231) = + (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) dither (cid:255)ã có (cid:255)(cid:1223) t(cid:1189)o thành tín hi(cid:1227)u t(cid:1241)ng h(cid:1255)p. C(cid:1257) th(cid:1223), ta b(cid:1203)t (cid:255)(cid:1195)u v(cid:1247)i vài giá tr(cid:1231) s x m q x d m ) ( ( )) d m
( ) - (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa c(cid:1131) b(cid:1191)n q(.), và khi (cid:255)ó hàm nhúng có d(cid:1189)ng: ( ; (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 159 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N Ta g(cid:1233)i ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp nhúng thông tin này là (cid:179)(cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) dither(cid:180). • (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) dither mã nh(cid:1231) phân v(cid:1247)i các giá tr(cid:1231) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa (cid:255)(cid:1239)ng b(cid:1245), vô h(cid:1133)(cid:1247)ng N R£ 1m £ Gi(cid:1191) s(cid:1265) ta có 1/ , v(cid:1247)i Rm là t(cid:1229) l(cid:1227) nhúng Watermark. Các vector dither trong m(cid:1245)t h(cid:1227) th(cid:1237)ng (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) dither mã nh(cid:1231) phân (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c xây d(cid:1269)ng theo cách sau: NRm bit thông tin {b1, b2,..., bNRm} bi(cid:1223)u di(cid:1225)n thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p m(cid:1201)t c(cid:1195)n nhúng m o = L ( k / k ) u c 1
R
m (cid:86)(cid:1265) d(cid:1257)ng mã t(cid:1229) l(cid:1227) ku/kc(cid:3)(cid:255)(cid:1223) t(cid:1189)o chu(cid:1243)i bit {z1, z2,..., zN/L}, trong (cid:255)ó: (Trong tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p không mã hóa, zi = bi và ku/kc = 1). Ta chia tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c x thành N/L block không giao nhau, kích th(cid:1133)(cid:1247)c L, và nhúng bit th(cid:1261) i có mã zi vào block th(cid:1261) i. Hai chu(cid:1243)i dither kích th(cid:1133)(cid:1247)c L là d[k, 0] và d[k, 1], và m(cid:1245)t chu(cid:1243)i các giá o tr(cid:1231) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa (cid:255)(cid:1239)ng b(cid:1245), vô h(cid:1133)(cid:1247)ng, có các b(cid:1133)(cid:1247)c l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) là (cid:168)1, (cid:168)2,..., (cid:168)L(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c + D xây d(cid:1269)ng sao cho th(cid:1235)a (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ki(cid:1227)n: [ , 0] / 2, <
[ , 0] 0 d k d k k = = d k [ ,1] , k 1,..., L d k [ , 0] / 2, d k [ , 0] 0 k (cid:236) (cid:237) - D ‡ (cid:238) Ràng bu(cid:1245)c này (cid:255)(cid:1191)m b(cid:1191)o các giá tr(cid:1231) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa (cid:255)(cid:1221)u là c(cid:1269)c (cid:255)(cid:1189)i, n(cid:1219)u có th(cid:1223). Ta có th(cid:1223) ch(cid:1233)n d[k, 0] ng(cid:1199)u nhiên v(cid:1247)i (cid:255)(cid:1245) phân ph(cid:1237)i [-(cid:168)k/2, (cid:168)k/2]. Hai chu(cid:1243)i dither c(cid:458)ng không c(cid:1195)n ph(cid:1191)i gi(cid:1237)ng nhau trên m(cid:1243)i block có chi(cid:1221)u dài L. Block th(cid:1261) i c(cid:1259)a x s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa v(cid:1247)i giá tr(cid:1231) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) dither s(cid:1265) d(cid:1257)ng o chu(cid:1243)i l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) d[k, zi]. (cid:54)(cid:1131)(cid:3)(cid:255)(cid:1239) gi(cid:1191)i thu(cid:1201)t nhúng Watermark theo ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) dither: Hình 116 Gi(cid:811)i thu(cid:821)t nhúng Watermark theo ph(cid:753)(cid:751)ng pháp (cid:255)(cid:76)(cid:841)u ch(cid:839) dither. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 160 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N • (cid:264)(cid:1245) ph(cid:1261)c t(cid:1189)p tính toán Quá trình nhúng c(cid:1259)a thu(cid:1201)t toán dither (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c mô t(cid:1191) tr(cid:1269)c quan trong hình 116. (cid:1250) (cid:255)ây ta s(cid:1265) d(cid:1257)ng ký hi(cid:1227)u x[k] (cid:255)(cid:1223) bi(cid:1223)u di(cid:1225)n cho ph(cid:1195)n t(cid:1265) th(cid:1261) k c(cid:1259)a vector tính hi(cid:1227)u g(cid:1237)c x. Quá trình nhúng các bit zi ch(cid:1229) c(cid:1195)n hai b(cid:1245) c(cid:1245)ng và m(cid:1245)t b(cid:1245) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa (cid:255)(cid:1239)ng b(cid:1245), vô (cid:75)(cid:1133)(cid:1247)ng. Quá trình gi(cid:1191)i mã (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c th(cid:1223) hi(cid:1227)n trong hình 117, ta có th(cid:1223) d(cid:1225) dàng tìm ra chu(cid:1243)i (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o g(cid:1195)n nh(cid:1193)t c(cid:1259)a c(cid:1259)a m(cid:1243)i giá tr(cid:1231) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) (giá tr(cid:1231) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) 0 và giá tr(cid:1231) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) 1) (cid:255)(cid:1223) xác (cid:255)(cid:1231)nh l(cid:1189)i (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c chu(cid:1243)i y[k] b(cid:1205)ng m(cid:1245)t vài b(cid:1245) c(cid:1245)ng và các giá tr(cid:1231) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) vô h(cid:1133)(cid:1247)ng. (cid:57)(cid:1247)i b(cid:1245) gi(cid:1191)i mã s(cid:1265)a l(cid:1243)i quy(cid:1219)t (cid:255)(cid:1231)nh c(cid:1261)ng FEC, ta có th(cid:1223) quy(cid:1219)t (cid:255)(cid:1231)nh m(cid:1243)i mã zi s(cid:1265) d(cid:1257)ng lu(cid:1201)t: iL = arg min y k
( [ ] 2
[ ; ]) , =
i 1, 2,..., N L
/ {0,1} z
i l s k l
y 1 = -
( 1)
i +
L k (cid:217) - (cid:229) ˛ ,..., } { ,
b b
1
2 b
mNR (cid:217) (cid:217) (cid:217) Ti(cid:1219)p theo, b(cid:1245) gi(cid:1191)i mã có th(cid:1223) t(cid:1189)o chu(cid:1243)i bit thông tin t(cid:1263) vi(cid:1227)c (cid:1133)(cid:1247)c ,..., z }N L z z
{ ,
1 2 / iL = (cid:217) (cid:217) (cid:217) . Ho(cid:1211)c ta có th(cid:1223) s(cid:1265) d(cid:1257)ng (cid:255)(cid:1245)(cid:3)(cid:255)o quy(cid:1219)t (cid:255)(cid:1231)nh m(cid:1221)m: (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng các bit gi(cid:1191)i mã metric i l
( , ) y k
( [ ] 2
[ ; ]) , =
i 1,..., N L
/ s k l
y 1 = -
( 1)
i +
L k - (cid:229) Hình 117 Gi(cid:811)i mã theo ph(cid:753)(cid:751)ng pháp (cid:255)(cid:76)(cid:841)u ch(cid:839) dither. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 161 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4 - CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C HI(cid:1226)N • Các khái ni(cid:1227)m c(cid:1131) b(cid:1191)n Hình 118 (cid:264)(cid:76)(cid:841)u bi(cid:839)n Dither v(cid:867)i kích th(cid:753)(cid:867)c l(cid:753)(cid:875)ng t(cid:885) gi(cid:857)ng nhau. STDM là m(cid:1245)t tr(cid:1133)(cid:1249)ng h(cid:1255)p (cid:255)(cid:1211)c bi(cid:1227)t c(cid:1259)a (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) dither mã nh(cid:1231) phân. Trong ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) dither nh(cid:1231) phân v(cid:1247)i các giá tr(cid:1231) l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) vô h(cid:1133)(cid:1247)ng, kho(cid:1191)ng cách 2 (cid:70)(cid:1269)c ti(cid:1223)u bình ph(cid:1133)(cid:1131)ng không ph(cid:1257) thu(cid:1245)c vào chu(cid:1243)i giá tr(cid:1231) (cid:168)k. Vì v(cid:1201)y, ta có th(cid:1223) t(cid:1269) do normd ch(cid:1233)n b(cid:1193)t k(cid:484) phân ph(cid:1237)i nào mà không (cid:1191)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng (cid:255)(cid:1219)n , là (cid:255)(cid:1189)i l(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:255)(cid:1211)c tr(cid:1133)ng c(cid:1259)a ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) dither (t(cid:1241)ng quát h(cid:1131)n, (cid:255)ó là các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp QIM) cho các thao tác ch(cid:1237)ng l(cid:1189)i các ki(cid:1223)u t(cid:1193)n công. (cid:49)(cid:1219)u n(cid:259)ng l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1259)a v(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tr(cid:1191)i trên toàn b(cid:1245) mi(cid:1221)n không gian/ th(cid:1249)i gian và t(cid:1195)n (cid:86)(cid:1237), khi (cid:255)ó (cid:255)(cid:1245) bi(cid:1219)n d(cid:1189)ng s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c trãi (cid:255)(cid:1221)u ra. Ví d(cid:1257), v(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ch(cid:1233)n ng(cid:1199)u nhiên, khi (cid:255)ó, (cid:255)(cid:1245) bi(cid:1219)n d(cid:1189)ng c(cid:458)ng s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c tr(cid:1191)i ra. Do (cid:255)ó, ta g(cid:1233)i ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) dither d(cid:1189)ng này là (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) dither tr(cid:1191)i bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i (STDM). Hình 119 minh h(cid:1233)a các b(cid:1133)(cid:1247)c th(cid:1269)c hi(cid:1227)n c(cid:1259)a ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này. Hình 119 (cid:264)(cid:76)(cid:841)u ch(cid:839) STDM. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 162 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 5 - SO SÁNH (cid:264)ÁNH GIÁ (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 163 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 5 - SO SÁNH (cid:264)ÁNH GIÁ (cid:1260)ng d(cid:1257)ng thu(cid:1201)t toán tr(cid:1191)i ph(cid:1241) k(cid:1219)t h(cid:1255)p mô hình thính giác (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c vi(cid:1219)t trên môi tr(cid:1133)(cid:1249)ng Matlab 7.0 và ph(cid:1195)n giao di(cid:1227)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c cài (cid:255)(cid:1211)t trên môi tr(cid:1133)(cid:1249)ng Visual C++ 7.0. Thu(cid:1201)t toán g(cid:1239)m hai module chính: module t(cid:1189)o và nhúng Watermark vào tín hi(cid:1227)u âm thanh, và module rút trích l(cid:1189)i thông tin Watermark. Tr(cid:1133)(cid:1247)c khi rút trích, file âm thanh sau khi (cid:255)ã Watermark ph(cid:1191)i trãi qua nhi(cid:1221)u ki(cid:1223)u t(cid:1193)n công khác nhau (cid:255)(cid:1223)(cid:3)(cid:255)ánh giá m(cid:1261)c (cid:255)(cid:1245) (cid:69)(cid:1221)n v(cid:1267)ng, c(cid:458)ng nh(cid:1133)(cid:3)(cid:255)ã ph(cid:1191)i (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ki(cid:1223)m tra tính trong su(cid:1237)t. (cid:264)(cid:1245) b(cid:1221)n v(cid:1267)ng và tính trong su(cid:1237)t chính là hai tiêu chí chính trong ph(cid:1195)n so sánh (cid:255)ánh giá. Do (cid:255)ây là (cid:1261)ng d(cid:1257)ng v(cid:1221) Watermarking, nên tiêu chí v(cid:1221) kích th(cid:1133)(cid:1247)c thông tin nhúng c(cid:458)ng v(cid:1199)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c quan tâm, nh(cid:1133)ng không (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1211)t n(cid:1211)ng. (cid:48)(cid:1245)t trong nh(cid:1267)ng tiêu chí quan tr(cid:1233)ng nh(cid:1193)t c(cid:1259)a m(cid:1245)t h(cid:1227) th(cid:1237)ng Watermarking nói chung, và Watermarking trên âm thanh s(cid:1237) nói riêng, (cid:255)ó là tính trong su(cid:1237)t hay kh(cid:1191) n(cid:259)ng không b(cid:1231) phát hi(cid:1227)n. Theo [73],(cid:3) (cid:255)(cid:1223) ki(cid:1223)m tra tính trong su(cid:1237)t c(cid:1259)a file âm thanh sau khi nhúng Watermark, tác gi(cid:1191) s(cid:1265) d(cid:1257)ng ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp ABX. Theo ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp này, s(cid:1217) có 3 file âm thanh (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:255)(cid:1133)a ra: file A có ch(cid:1261)a thông tin Watermark, file B không ch(cid:1261)a d(cid:1267) li(cid:1227)u Watermark, và file X có th(cid:1223) có ho(cid:1211)c không ch(cid:1261)a d(cid:1267) li(cid:1227)u Watermark Ng(cid:1133)(cid:1249)i nghe s(cid:1217) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c cho nghe tr(cid:1133)(cid:1247)c hai file A và B. Sau (cid:255)ó, ta phát file X, và s(cid:1217) h(cid:1235)i ng(cid:1133)(cid:1249)i nghe file X này gi(cid:1237)ng file A h(cid:1131)n hay gi(cid:1237)ng file B h(cid:1131)n. K(cid:1219)t qu(cid:1191)(cid:3)(cid:255)ánh giá (cid:255)úng s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c thu th(cid:1201)p, và (cid:86)(cid:1265) d(cid:1257)ng làm tiêu chí (cid:255)(cid:1223)(cid:3)(cid:255)ánh giá cho kh(cid:1191) n(cid:259)ng trong su(cid:1237)t c(cid:1259)a thu(cid:1201)t toán. (cid:264)(cid:1237)i v(cid:1247)i (cid:1261)ng d(cid:1257)ng này, k(cid:1219)t qu(cid:1191) th(cid:1265) nghi(cid:1227)m theo ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp trên hoàn toàn thu (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c các k(cid:1219)t qu(cid:1191) r(cid:1193)t t(cid:1237)t. File âm thanh (cid:255)ã nhúng thông tin Watermark, và file âm thanh ban (cid:255)(cid:1195)u h(cid:1195)u nh(cid:1133) không có gì khác bi(cid:1227)t, c(cid:1191) v(cid:1221) phân tích ph(cid:1241) sóng âm b(cid:1205)ng ph(cid:1195)n m(cid:1221)m Sound Forge 8.0 l(cid:1199)n kh(cid:1191) n(cid:259)ng c(cid:1191)m nh(cid:1201)n m(cid:1245)t cách c(cid:1191)m tính c(cid:1259)a tai ng(cid:1133)(cid:1249)i. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 164 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 5 - SO SÁNH (cid:264)ÁNH GIÁ Tr(cid:1133)(cid:1247)c khi rút trích, file âm thanh sau khi (cid:255)ã nhúng thông tin Watermark ph(cid:1191)i trãi qua nhi(cid:1221)u ki(cid:1223)u t(cid:1193)n công khác nhau trên (cid:255)(cid:1133)(cid:1249)ng truy(cid:1221)n, nh(cid:1133): chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng file (cda, mp3, aif, au, mov, ogg, raw, vox, wma), bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i biên (cid:255)(cid:1245), (cid:255)(cid:1241)i s(cid:1237) bit l(cid:1193)y m(cid:1199)u, chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i t(cid:1195)n s(cid:1237), l(cid:1233)c thông cao, hay thêm nhi(cid:1225)u Gauss. Các thao tác bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i trên âm thanh s(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c th(cid:1269)c hi(cid:1227)n trên ph(cid:1195)n m(cid:1221)m Sound Forge 8.0 (chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng file, bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i biên (cid:255)(cid:1245)), Sound Recorder ((cid:255)(cid:1241)i t(cid:1195)n s(cid:1237), (cid:255)(cid:1241)i bit m(cid:1199)u), Cool Edit Pro 2.1 (l(cid:1233)c thông cao). Và m(cid:1245)t ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp Watermarking t(cid:1237)t ph(cid:1191)i có kh(cid:1191) n(cid:259)ng ch(cid:1237)ng l(cid:1189)i các (cid:71)(cid:1189)ng t(cid:1193)n công này. • Chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i sang (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng cda Cda là (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng chu(cid:1197)n c(cid:1259)a Audio CD. Phép bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i sang (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng này (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c Khóa m(cid:1201)t Burning to
AudioCD ti(cid:1219)n hành nh(cid:1133) sau: cda track Wav file Watermarked
Wav file (cid:264)(cid:1233)c CD &
chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i Wav file Thông tin m(cid:1201)t Khóa m(cid:1201)t Thông tin m(cid:1201)t Hình 120 Phép chuy(cid:843)n sang (cid:255)(cid:851)nh d(cid:809)ng CDA. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 165 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 5 - SO SÁNH (cid:264)ÁNH GIÁ Ph(cid:1195)n (cid:179)burning(cid:180) file wav sang (cid:255)(cid:429)a CD (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c th(cid:1269)c hi(cid:1227)n b(cid:1205)ng ch(cid:1261)c n(cid:259)ng Burning (cid:70)(cid:1259)a ph(cid:1195)n m(cid:1221)m Sound Forge 8.0. Ph(cid:1195)n nhúng và rút trích (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c th(cid:1269)c hi(cid:1227)n b(cid:1205)ng (cid:1261)ng d(cid:1257)ng ch(cid:1133)(cid:1131)ng trình. • Chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i sang (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng MPEG Layer 3 Mp3 là d(cid:1189)ng âm thanh nén th(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng nh(cid:1193)t trong các bài nh(cid:1189)c s(cid:1237) hi(cid:1227)n nay. Mp3 có t(cid:1229) l(cid:1227) nén r(cid:1193)t cao, và ch(cid:1193)t l(cid:1133)(cid:1255)ng âm thanh h(cid:1195)u nh(cid:1133) không thay (cid:255)(cid:1241)i. Quá trình nhúng, chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng, và rút trích (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ti(cid:1219)n hành t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) nh(cid:1133) các b(cid:1133)(cid:1247)c chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i sang (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng cda, nh(cid:1133)ng thay vì ghi lên CD thì thay vào (cid:255)ó b(cid:1205)ng b(cid:1133)(cid:1247)c chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng wav sang mp3, và tr(cid:1133)(cid:1247)c khi rút trích thì chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i ng(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1189)i mp3 sang wav. • Chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i sang (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng vox VOX c(cid:458)ng là m(cid:1245)t d(cid:1189)ng file âm thanh nén, s(cid:1265) d(cid:1257)ng chu(cid:1197)n nén ADPCM (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c Sound Forge 8.0 h(cid:1243) tr(cid:1255). (cid:264)ây c(cid:458)ng là m(cid:1245)t d(cid:1189)ng nén có t(cid:1229) l(cid:1227) nén r(cid:1193)t cao. Tuy nhiên trong Sound Forge 8.0 thì (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng này ch(cid:1229) t(cid:1189)o (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c file mono. Do (cid:255)ó, (cid:255)(cid:1223) ki(cid:1223)m tra (cid:255)(cid:1245) b(cid:1221)n (cid:89)(cid:1267)ng c(cid:1259)a ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp khi chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng file wav sau khi Watermark sang (cid:255)(cid:1231)nh (cid:71)(cid:1189)ng vox thì chú ý ch(cid:1229) s(cid:1265) d(cid:1257)ng file wav d(cid:1189)ng mono. • Chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i sang (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng wma WMA là m(cid:1245)t d(cid:1189)ng (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng file âm thanh do Microsoft (cid:255)(cid:1133)a ra, (cid:255)ây c(cid:458)ng là (cid:80)(cid:1245)t d(cid:1189)ng file âm thanh nén, có t(cid:1229) l(cid:1227) nén r(cid:1193)t cao, th(cid:1201)m chí cao h(cid:1131)n c(cid:1191) mp3, nh(cid:1133)ng ch(cid:1193)t (cid:79)(cid:1133)(cid:1255)ng thì v(cid:1199)n không thua kém gì file âm thanh g(cid:1237)c. Ch(cid:1133)(cid:1131)ng trình (cid:1261)ng d(cid:1257)ng c(cid:458)ng (cid:255)ã xu(cid:1193)t s(cid:1203)c ch(cid:1237)ng l(cid:1189)i d(cid:1189)ng chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i này, ngh(cid:429)a là v(cid:1199)n rút trích (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c thông tin m(cid:1201)t sau khi bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i. • Chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i sang (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng mov, au (cid:264)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng file mov và au là hai d(cid:1189)ng (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng file âm thanh (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng r(cid:1193)t nhi(cid:1221)u trên môi tr(cid:1133)(cid:1249)ng UNIX. Các b(cid:1133)(cid:1247)c chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ti(cid:1219)n hành t(cid:1133)(cid:1131)ng t(cid:1269) nh(cid:1133) các b(cid:1133)(cid:1247)c chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i sang mp3. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 166 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 5 - SO SÁNH (cid:264)ÁNH GIÁ Ngoài ra, nhóm chúng em c(cid:458)ng (cid:255)ã th(cid:1265) chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i sang m(cid:1245)t s(cid:1237)(cid:3) (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng file âm thanh ít (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1265) d(cid:1257)ng khác, nh(cid:1133)ng v(cid:1199)n (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c Sound Forge 8.0 h(cid:1243) tr(cid:1255), bao g(cid:1239)m các (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng: aif, ogg, raw. Các file âm thanh dùng (cid:255)(cid:1223) ki(cid:1223)m tra (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1193)y t(cid:1263) b(cid:1245) d(cid:1267) li(cid:1227)u chu(cid:1197)n, có t(cid:1195)n s(cid:1237) l(cid:1193)y (cid:80)(cid:1199)u là 44.1 kHz. File âm thanh sau khi Watermark c(cid:458)ng v(cid:1199)n có t(cid:1195)n s(cid:1237) l(cid:1193)y m(cid:1199)u là 44.1 kHz. V(cid:1247)i cách t(cid:1193)n công này, ta s(cid:1217) thay (cid:255)(cid:1241)i t(cid:1195)n s(cid:1237) l(cid:1193)y m(cid:1199)u 44.1 kHz c(cid:1259)a file âm thanh sau khi Watermark sang 32 kHz, 22.05 kHz,.... Trong (cid:1261)ng d(cid:1257)ng này, t(cid:1195)n s(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ch(cid:1233)n (cid:255)(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1241)i là 32 kHz, và th(cid:1269)c hi(cid:1227)n b(cid:1205)ng ch(cid:1133)(cid:1131)ng trình Sound Recorder c(cid:1259)a Windows. File âm thanh dùng (cid:255)(cid:1223) ki(cid:1223)m tra có s(cid:1237) bit m(cid:1199)u là 16 bits. Sau khi Watermark, ta (cid:86)(cid:1265) d(cid:1257)ng ch(cid:1133)(cid:1131)ng trình Sound Recorder c(cid:1259)a Windows (cid:255)(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1241)i s(cid:1237) bit m(cid:1199)u sang 8 bits,và th(cid:1269)c hi(cid:1227)n quá trình rút trích. Bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i biên (cid:255)(cid:1245)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:1223)m m(cid:1199)u, (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c th(cid:1269)c hi(cid:1227)n b(cid:1205)ng ph(cid:1195)n m(cid:1221)m Sound Recorder. (cid:47)(cid:1233)c thông cao có tác d(cid:1257)ng làm (cid:179)(cid:86)(cid:1203)c nét(cid:180) tín hi(cid:1227)u. Thao tác này có tác d(cid:1257)ng nâng cao ch(cid:1193)t l(cid:1133)(cid:1255)ng âm thanh. Nó c(cid:458)ng s(cid:1217) ti(cid:1219)n hành l(cid:1233)c b(cid:1235)(cid:3)(cid:255)i các tín hi(cid:1227)u có t(cid:1195)n s(cid:1237) cao.. Trong ph(cid:1195)n này, ta s(cid:1265) d(cid:1257)ng ph(cid:1195)n m(cid:1221)m Cool Edit Pro 2.1 (cid:255)(cid:1223) th(cid:1269)c hi(cid:1227)n thao tác l(cid:1233)c thông cao. (cid:264)ây là ph(cid:1195)n duy nh(cid:1193)t trong các ki(cid:1223)u t(cid:1193)n công do chúng em t(cid:1269) vi(cid:1219)t l(cid:1193)y. (cid:264)(cid:82)(cid:1189)n ch(cid:1133)(cid:1131)ng trình t(cid:1189)o nhi(cid:1225)u Gauss c(cid:1245)ng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c vi(cid:1219)t b(cid:1205)ng Matlab 7.0. Trong b(cid:1191)ng th(cid:1237)ng kê d(cid:1133)(cid:1247)i (cid:255)ây, (cid:255)(cid:1223) th(cid:1193)y rõ các k(cid:1219)t qu(cid:1191)(cid:3) (cid:255)(cid:1189)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c c(cid:1259)a lu(cid:1201)n v(cid:259)n, nhóm chúng em có ki(cid:1223)m tra thêm các k(cid:1219)t qu(cid:1191)(cid:3) (cid:255)(cid:1189)t (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c c(cid:1259)a m(cid:1245)t s(cid:1237) ph(cid:1195)n m(cid:1221)m khác: (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 167 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 5 - SO SÁNH (cid:264)ÁNH GIÁ Hide4PGP [1], MP3Stego [7], Steghide [17], và IGSmartWatermark trong lu(cid:1201)n v(cid:259)n c(cid:1259)a anh H(cid:1239) Ng(cid:1233)c Lâm [73]. Các ph(cid:1195)n m(cid:1221)m này ch(cid:1259) y(cid:1219)u là mã ngu(cid:1239)n m(cid:1251), và (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhi(cid:1221)u ng(cid:1133)(cid:1249)i s(cid:1265) d(cid:1257)ng. (cid:37)(cid:1191)ng th(cid:1237)ng kê k(cid:1219)t qu(cid:1191) rút trích Watermark khi ch(cid:1133)a b(cid:1231) t(cid:1193)n công: (cid:37)(cid:811)ng 4 Th(cid:857)ng kê k(cid:839)t qu(cid:811) rút trích Watermark khi ch(cid:753)a b(cid:851) t(cid:813)n công. (cid:37)(cid:1191)ng th(cid:1237)ng kê k(cid:1219)t qu(cid:1191) rút trích Watermark khi (cid:255)ã b(cid:1231) t(cid:1193)n công: File ki(cid:1223)m tra: "bass47_1.wav" (cid:37)(cid:811)ng 5 Th(cid:857)ng kê k(cid:839)t qu(cid:811) rút trích Watermark khi (cid:255)ã b(cid:851) t(cid:813)n công. Chú ý: OK: rút trích hoàn toàn thành công ((cid:255)úng 100%). NO: rút trích sai hoàn toàn. X%: rút trích (cid:255)úng (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c X%. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 168 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 5 - SO SÁNH (cid:264)ÁNH GIÁ (cid:37)(cid:1245) d(cid:1267) li(cid:1227)u ki(cid:1223)m tra là b(cid:1245) d(cid:1267) li(cid:1227)u chu(cid:1197)n, (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1193)y t(cid:1263) [76] và (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c gi(cid:1247)i nghiên (cid:70)(cid:1261)u trong l(cid:429)nh v(cid:1269)c Watermark trên âm thanh s(cid:1265) d(cid:1257)ng làm b(cid:1245) d(cid:1267) li(cid:1227)u ki(cid:1223)m tra chu(cid:1197)n. (cid:39)(cid:1267) li(cid:1227)u ki(cid:1223)m tra bao g(cid:1239)m 10 t(cid:1201)p tin, t(cid:1195)n s(cid:1237) l(cid:1193)y m(cid:1199)u là 44,1 kHz, stereo, s(cid:1237) bit m(cid:1199)u là 16 bits. (cid:264)ây là b(cid:1245) d(cid:1267) li(cid:1227)u mi(cid:1225)n phí, và (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhi(cid:1221)u ng(cid:1133)(cid:1249)i s(cid:1265) d(cid:1257)ng. Ngoài ra, n(cid:1219)u ta không ng(cid:1189)i v(cid:1221) tài chính, ta có tham kh(cid:1191)o b(cid:1245) d(cid:1267) li(cid:1227)u c(cid:1259)a JASRAC (The Japanese Society for Rights of Authors, Composers and Publishers), (cid:87)(cid:1189)m d(cid:1231)ch là (cid:179)Hi(cid:1227)p h(cid:1245)i b(cid:1191)o v(cid:1227) b(cid:1191)n quy(cid:1221)n các tác gi(cid:1191), các nhà sáng tác, và các nhà xu(cid:1193)t (cid:69)(cid:1191)n c(cid:1259)a Nh(cid:1201)(cid:87)(cid:180). T(cid:1241) ch(cid:1261)c này (cid:255)ã (cid:255)(cid:1221) xu(cid:1193)t, và (cid:255)ã hoàn thành các d(cid:1269) án v(cid:1221)(cid:3) (cid:255)ánh giá và ch(cid:1261)ng th(cid:1269)c các công ngh(cid:1227) Watermark trên tín hi(cid:1227)u s(cid:1237), bao g(cid:1239)m: STEP2000 và STEP2001, và (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c s(cid:1269) ch(cid:1261)ng th(cid:1269)c c(cid:1259)a 5 công ty hàng (cid:255)(cid:1195)u: IBM, Blue Spike Inc. (M(cid:1275)), Signum (Anh), MarkAny Inc. (Hàn Qu(cid:1237)c), Victor Co. Ltd (Nh(cid:1201)t). (cid:264)(cid:1223) bi(cid:1219)t thêm chi ti(cid:1219)t, ta có th(cid:1223) tham kh(cid:1191)o thêm. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 169 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng Ph(cid:1257) L(cid:1257)c (cid:54)(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng các nhà nghiên c(cid:1261)u Theo th(cid:1237)ng kê c(cid:1259)a t(cid:1241) ch(cid:1261)c watermarkingworld, tính (cid:255)(cid:1219)n th(cid:1249)i (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m ngày 2 tháng 5 n(cid:259)m 2004 [71], s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng các nhà nghiên c(cid:1261)u (cid:255)(cid:1195)u ngành trong l(cid:429)nh v(cid:1269)c Watermarking và Steganography là. Hi(cid:1227)n nay con s(cid:1237) này (cid:255)ã t(cid:259)ng lên r(cid:1193)t nhi(cid:1221)u Ross Anderson, Công tác t(cid:1189)i phòng nghiên c(cid:1261)u máy tính, thu(cid:1245)c tr(cid:1263)(cid:1131)ng (cid:255)(cid:1231)a h(cid:1233)c Cambridge, (cid:1251) Anh qu(cid:1237)c. Jeffrey Bloom, công tác t(cid:1189)i hi(cid:1227)p h(cid:1245)i Sarnoff, (cid:1251) M(cid:1275). Jack Brassil, công tác t(cid:1189)i phòng nghiên c(cid:1261)u HP, M(cid:1275). Matthieu Brunet, công tác t(cid:1189)i phòng nghiên c(cid:1261)u I.N.R.I.A, Pháp. Germano Caronni, công tác t(cid:1189)i phòng nghiên c(cid:1261)u Computer Systems and Networks, h(cid:1233)c vi(cid:1227)n k(cid:1275) thu(cid:1201)t Swiss Federal, Th(cid:1257)y S(cid:429). Scott Craver, công tác t(cid:1189)i Princeton, M(cid:1275). Gabriela Csurka, Nhóm nghiên c(cid:1261)u Computer,(cid:255)(cid:1189)i h(cid:1233)c Geneva, Th(cid:1257)y S(cid:429). Ingemar J. Cox, Tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1231)a h(cid:1233)c London, V(cid:1133)(cid:1131)ng qu(cid:1237)c Anh. Frédéric Deguillaume, nhóm nghiên c(cid:1261)u Computer, (cid:255)(cid:1189)i h(cid:1233)c Geneva, Th(cid:1257)y S(cid:429). Edward J. Delp, Phòng nghiên c(cid:1261)u Electrical and Computer, tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1231)a h(cid:1233)c Purdue M(cid:1275). Janna Dittmann, tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1231)a h(cid:1233)c Magdeburg, (cid:264)(cid:1261)c. Jean-Luc Dugelay, t(cid:1189)i hi(cid:1227)p h(cid:1245)i Eurécom, Sophia-Antipolis, Pháp. Simon Godsill, t(cid:1189)i phòng k(cid:1275) thu(cid:1201)t, (cid:255)(cid:1189)i h(cid:1233)c Cambridge, V(cid:1133)(cid:1131)ng qu(cid:1237)c Anh. Daniel Gruhl, t(cid:1189)i phòng nghiên (cid:255)a truy(cid:1221)n thông, Massachusetts Vi(cid:1227)n k(cid:1275) thu(cid:1201)t Institute Massachusetts, M(cid:1275). Frank Hartung, t(cid:1189)i hi(cid:1227)p h(cid:1245)i Telecommunications, tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1231)a h(cid:1233)c Erlangen- Nuremberg, (cid:264)(cid:1261)c. Cormac Herley, Microsoft Research, M(cid:1275). (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 170 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng Ph(cid:1257) L(cid:1257)c Alexander Herrigel, Digital Copyright Technologies, Switzerland. Hugues Hoppe, Microsoft Research, U.S.A. Mariusz H. Jakubowski, Microsoft Research, U.S.A. Neil F. Johnson, Booz | Allen | Hamilton, U.S.A. Fred D. Jordan, Công tác t(cid:1189)i phòng nghiên x(cid:1265) lý tín hi(cid:1227)u s(cid:1237), École Polytechnique Fédérale de Lausanne, Switzerland. Stefan Katzenbeisser, (cid:255)(cid:1189)i h(cid:1233)c k(cid:1275) thu(cid:1201)t Vienna, Austria. Darko Kirovski, Microsoft Research, U.S.A. Mei Kobayashi, Công tác t(cid:1189)i ban khoa h(cid:1233)c tính toánm tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1189)i h(cid:1233)c Tokyo, Nh(cid:1201)t. Deepa Kundur, Công tác t(cid:1189)i ban Electrical and Computer Engineering, tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1189)i h(cid:1233)c Toronto, Canada. Martin Kutter, AlpVision, Switzerland. Gerhard C. Langelaar, Công tác t(cid:1189)i ban Electrical Engineering, tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1189)i h(cid:1233)c (cid:78)(cid:1275) thu(cid:1201)t Delft, Netherlands. Jean-Paul M.G. Linnartz, Philips Research, Netherlands. Benoît Macq, Công tác t(cid:1189)i phòng nghiên truy(cid:1221)n thông, tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1189)i h(cid:1233)c Louvain, Belgium. Henrique Malvar, Microsoft Research, M(cid:1275). John McHugh, SEI/CERT,M(cid:1275). Nasir Memon, Công tác t(cid:1189)i ban khoa h(cid:1233)c máy tính, tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1189)i h(cid:1233)c Northern Illinois, M(cid:1275). Shelby Pereira, Nhóm nghiên c(cid:1261)u, tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1189)i h(cid:1233)c Geneva, Switzerland. Adrian Perrig, t(cid:1189)i ban khoa h(cid:1233)c máy tính, (cid:255)(cid:1189)i h(cid:1233)c Berkeley University, M(cid:1275). Fabien A. P. Petitcolas, Microsoft Research,(cid:255)(cid:1189)i h(cid:1233)c Cambridge, Anh. Ioannis Pitas, Nhóm nghiên c(cid:1261)u x(cid:1265) lý tín hi(cid:1227)u s(cid:1237) và máy tính, (cid:255)(cid:1189)i h(cid:1233)c Thessaloniki, Hy L(cid:1189)p. Alessandro Piva, t(cid:1189)i khoa (cid:255)(cid:76)(cid:1227)n t(cid:1265) tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1189)i h(cid:1233)c Firenze, Italy (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 171 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng Ph(cid:1257) L(cid:1257)c Frédéric Raynal, t(cid:1189)i phòng nghiên c(cid:1261)u.N.R.I.A, Pháp. Tony Robinson, t(cid:1189)i khoa k(cid:1275) thu(cid:1201)t, (cid:255)(cid:1189)i h(cid:1233)c Cambridge, Anh. Ron van Schyndel, t(cid:1189)i khoa v(cid:1201)t lý, tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1189)i h(cid:1233)c Monash, Úc. Mitchell Swanson, t(cid:1189)i khoa k(cid:1275) thu(cid:1201)t (cid:255)(cid:76)(cid:1227)n, (cid:255)(cid:1189)i h(cid:1233)c Minnesota, M(cid:1275). Ahmed H. Tewfik, t(cid:1189)i khoa k(cid:1275) thu(cid:1201)t (cid:255)(cid:76)(cid:1227)n, (cid:255)(cid:1189)i h(cid:1233)c Minnesota, M(cid:1275). Neal R. Wagner, t(cid:1189)i khoa khoa h(cid:1233)c máy tính, (cid:255)(cid:1189)i h(cid:1233)c Texas (cid:1251) San Antonio, M(cid:1275) Andreas Westfeld, t(cid:1189)i vi(cid:1227)n thông tin, (cid:255)(cid:1189)i h(cid:1233)c k(cid:1275) thu(cid:1201)t Dresden, (cid:264)(cid:1261)c. Raymond B. Wolfgang, k(cid:1275) s(cid:1133)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:1227)n và máy tính, (cid:255)(cid:1189)i h(cid:1233)c Purdue, M(cid:1275). Minerva M. Yeung, công tác t(cid:1189)i Intel, M(cid:1275). Các ph(cid:1195)n m(cid:1221)m ki(cid:1223)m tra ch(cid:1193)t l(cid:1133)(cid:1255)ng thu(cid:1201)t toán. (cid:264)ây là m(cid:1245)t s(cid:1237) ph(cid:1195)n m(cid:1221)m ki(cid:1223)m tra ch(cid:1193)t l(cid:1133)(cid:1255)ng thu(cid:1201)t toán Watermarking mi(cid:1225)n phí, (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1241) ch(cid:1261)c watermarkingworld cung c(cid:1193)p [70] • Optimark: Là ph(cid:1195)n m(cid:1221)m ki(cid:1223)m (cid:255)(cid:1231)nh ch(cid:1193)t l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1259)a các thu(cid:1201)t toán Watermarking trên (cid:1191)nh ph(cid:1207)ng. (cid:1133)(cid:1255)c phát tri(cid:1223)n t(cid:1189)i phòng nghiên c(cid:1261)u phân tích thông tin và trí tu(cid:1227) nhân t(cid:1189)o, thu(cid:1245)c (cid:255)(cid:1189)i h(cid:1233)c Thessaloniki, (cid:1251) Hy L(cid:1189)p • Checkmark: Là ph(cid:1195)n m(cid:1221)m ki(cid:1223)m (cid:255)(cid:1231)nh ch(cid:1193)t l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1259)a các thu(cid:1201)t toán Watermarking trên (cid:1191)nh và video. Ph(cid:1195)n m(cid:1221)m này ki(cid:1223)m tra trên nhi(cid:1221)u ki(cid:1223)u t(cid:1193)n công. • Stirmark hay còn g(cid:1233)i là Stirmark Benchmark. Phiên b(cid:1191)n m(cid:1247)i nh(cid:1193)t hi(cid:1227)n này là Stirmark Benchmar 4.0. Là ph(cid:1195)n m(cid:1221)m ki(cid:1223)m (cid:255)(cid:1231)nh ch(cid:1193)t l(cid:1133)(cid:1255)ng c(cid:1259)a các thu(cid:1201)t toán Watermarking trên (cid:1191)nh. Các ph(cid:1195)n m(cid:1221)m (cid:1261)ng d(cid:1257)ng (cid:39)(cid:1133)(cid:1247)i (cid:255)ây là nh(cid:1267)ng thông kê tính (cid:255)(cid:1219)n th(cid:1249)i (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m ngày 19, tháng 3 n(cid:259)m 2005, do (cid:87)(cid:1241) ch(cid:1261)c Watermarkingworld cung c(cid:1193)p[70], Các ph(cid:1195)n hi(cid:1227)n có trong l(cid:429)nh v(cid:1269)c (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u bao g(cid:1239)m: [1] Hide4PGP: http://www.heinz-repp.onlinehome.de/Hide4PGP [2] EZStego (Stego Online, Stego Shareware), (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o b(cid:1251)i Romana Machado). Ph(cid:1195)n m(cid:1221)n này (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c vi(cid:1219)t n(cid:1205)ng Java. (cid:264)ây là ph(cid:1195)n m(cid:1221)m d(cid:1269)a trên thu(cid:1201)t toán (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 172 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng Ph(cid:1257) L(cid:1257)c LSB và phát ch(cid:1229) áp d(cid:1257)ng cho m(cid:1245)t vài (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng (cid:1191)nh ph(cid:1207)ng (GIF, PICT), ngoài ra nó cho phép s(cid:1203)p x(cid:1219)p l(cid:1189)i b(cid:1191)ng màu c(cid:1259)a (cid:1191)nh. http://www.stego.com [3] Gif-It-Up v1.0 ( (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o b(cid:1251)i Lee Nelson) (cid:255)ây là ch(cid:1133)(cid:1131)ng trình ch(cid:1189)y trên Win 98 và cho phép (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên các t(cid:1201)p tin.GIF. Nó thay th(cid:1219) các ch(cid:1229). M(cid:1243)i màu trong (cid:69)(cid:1191)ng màu b(cid:1189)n này có giá tr(cid:1231) màu g(cid:1195)n v(cid:1247)i màu g(cid:1237)c. http://www.cs.cf.ac.uk/User/L.Nelson/ [4] Gifshuffle ((cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o b(cid:1251)i Matthew Kwan), ph(cid:1195)n m(cid:1221)m này ti(cid:1219)n hành s(cid:1203)p x(cid:1219)p (cid:79)(cid:1189)i b(cid:1191)ng màu, source code (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c vi(cid:1219)t b(cid:1205)ng Win 32. [5] Hide and Seek ((cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o b(cid:1251)i Colin Maroney), ph(cid:1195)n m(cid:1221)m này cho phép (cid:1197)n (cid:69)(cid:1193)t c(cid:1261) d(cid:1267) li(cid:1227)u nào vào trong (cid:1191)nh GIF. D(cid:1267) li(cid:1227)u s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c mã hóa b(cid:1205)ng thu(cid:1201)t toán blowfish sau (cid:255)ó s(cid:1217)(cid:3) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:1197)n vào trong các pixel (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ch(cid:1233)n ng(cid:1199)u nhiên. http://www.compris.com/TextHide [6] JPEG-JSTEG ((cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o b(cid:1251)i Derek Upham), ph(cid:1195)n m(cid:1221)m này (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trong t(cid:1201)p tin JPEG [7] MandelSteg and GIFExtract ((cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o b(cid:1251)i Henry Hastur) (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trong các (cid:1191)nh GIF, tuy nhiên d(cid:1267) li(cid:1227)u s(cid:1217) (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c d(cid:1193)u trong các pixel (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c ch(cid:1229)(cid:3)(cid:255)(cid:1231)nh tr(cid:1133)(cid:1247)c. [8] MP3Stego (Fabien A. P. Petitcolas, (cid:255)(cid:1189)i h(cid:1233)c Cambridge) (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trong các (cid:87)(cid:1201)p tin MP3 http://www.cl.cam.ac.uk/~fapp2/steganography/mp3stego/. [9] Nicetext ((cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o b(cid:1251)i Mark Chapman and George Davida, Phòng nghiên (cid:70)(cid:1261)u EE & CS, (cid:255)(cid:1189)i h(cid:1233)c Wisconsin Milwaukee),(cid:3) (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên d(cid:1267) li(cid:1227)u Text. http://www.skyjuicesoftware.com [10] OutGuess ((cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o b(cid:1251)i Niels Provos) là công c(cid:1257) h(cid:1243) tr(cid:1255) cho (cid:1191)nh ph(cid:1207)ng. Nó h(cid:1243) tr(cid:1255) cho các (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng t(cid:1201)p tin PNM và JPEG. [11] Pretty Good Envelope ((cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o b(cid:1251)i Robert G. Durnal), (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trong (cid:75)(cid:1195)u h(cid:1219)t các t(cid:1201)p tin. Nó s(cid:1265) d(cid:1257)ng m(cid:1245)t con tr(cid:1235) 4 byte (cid:255)(cid:1223)(cid:3)(cid:255)ành d(cid:1193)u v(cid:1231) trí c(cid:1259)a thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p trong ch(cid:1261)a. [12] Publimark ((cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o b(cid:1251)i Gaëtan Le Guelvouit), (cid:255)ây là công c(cid:1257) dòng l(cid:1227)nh (command line). Nó s(cid:1265) d(cid:1257)ng m(cid:1245)t c(cid:1211)p khóa: m(cid:1245)t khóa công và m(cid:1245)t khóa riêng. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 173 Ch(cid:1133)(cid:1131)ng Ph(cid:1257) L(cid:1257)c [13] SecurEngine ((cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o b(cid:1251)i Adrien Pinet) ph(cid:1195)n m(cid:1221)m này (cid:1197)n các t(cid:1201)p tin vào trong (cid:1191)nh 24 bit màu(JPEG hay BMP), Các t(cid:1201)p tin (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:1197)n có th(cid:1223)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c mã hóa (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c (cid:71)(cid:1189)ng GOST, Vernam or (cid:181)3-way(cid:182). [14] Stealth ((cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o b(cid:1251)i Adam Back), (cid:255)ây là b(cid:1245) l(cid:1233)c (cid:255)(cid:1131)n gi(cid:1191)n dùng cho PGP 2.x [15] Snow ((cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o b(cid:1251)i Matthew Knaw, thu(cid:1245)c tr(cid:1133)(cid:1249)ng (cid:255)(cid:1189)i h(cid:1233)c Melbourne, Australia)ph(cid:1195)n m(cid:1221)m này ti(cid:1219)n hành (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trong các thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p text b(cid:1205)ng cách thay (cid:255)(cid:1241)i kho(cid:1191)ng cách gi(cid:1267)a các dòng, và kho(cid:1191)ng tr(cid:1203)ng cu(cid:1237)i dòng. http://www.darkside.com.au/snow [16] Steganography Tools 4 ((cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o b(cid:1251)i Andy Brown), ph(cid:1195)n m(cid:1221)m này ti(cid:1219)n hành mã hóa d(cid:1267) li(cid:1227)u v(cid:1247)i IDEA, MPJ2, DES, 3DES và NSEA (cid:1251) CBC, ECB, CFB, OFB và PCBC, sau (cid:255)ó d(cid:1193)u chúng trong các (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng (cid:255)(cid:1239) h(cid:1233)a hay âm thanh s(cid:1237). Thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c nhúng th(cid:1133)(cid:1249)ng là r(cid:1193)t nh(cid:1235). [17] Steganos ((cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o b(cid:1251)i Demcom) ph(cid:1195)n m(cid:1221)m này ch(cid:1261)a nhi(cid:1221)u tính n(cid:259)ng b(cid:1191)o (cid:80)(cid:1201)t. Nó cho phép (cid:1197)n nhi(cid:1221)u lo(cid:1189)i thông tin trong nhi(cid:1221)u d(cid:1189)ng (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng ch(cid:1261)a khác nhau. [18] Steghide ((cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o b(cid:1251)i Stefan Hetzl, (cid:1251) Austria) cho phép (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trong các (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng t(cid:1201)p tin nh(cid:1133) BMP, WAV AU v(cid:1247)i thu(cid:1201)t toán mã hóa là blowfish encryption, và hàm b(cid:259)m MD5. http://steghide.sourceforge.net [19] Stegodos ((cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o b(cid:1251)i Black Wolf(cid:182)s Picture Encoder) là m(cid:1245)t ph(cid:1195)m m(cid:1221)m dành riêng cho DOS. Nó cho phép mã hóa thông (cid:255)(cid:76)(cid:1227)p trong các (cid:255)(cid:1237)i t(cid:1133)(cid:1255)ng là (cid:1191)nh GIF hay (cid:1191)nh PCX. Nó ch(cid:1229) có th(cid:1223) th(cid:1269)c hi(cid:1227)n tr(cid:1227)n các (cid:1191)nh 320x200x256. [20] Stegonosaurus ((cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o b(cid:1251)i John Walker (cid:1251) Switzerland) là ch(cid:1133)(cid:1131)ng trình ch(cid:1189)y trên môi tr(cid:1133)(cid:1249)ng Lunix. [21] StegonoWav ((cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o b(cid:1251)i Peter Heist) là m(cid:1245)t ch(cid:1133)(cid:1131)ng trình (cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c vi(cid:1219)t b(cid:1205)ng ngôn ng(cid:1267) Java (JDK 1.0), cho phép (cid:1197)n thông tin trong các t(cid:1201)p tin WAV 16 bit và s(cid:1265) (cid:71)(cid:1257)ng k(cid:1275) thu(cid:1201)t tr(cid:1191)i ph(cid:1241). [22] wbStego ((cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c t(cid:1189)o b(cid:1251)i Werner Bailer) cho phép ân thông tin trong các các (cid:87)(cid:1201)p tin bitmaps, text và HTML. D(cid:1267) li(cid:1227)u tr(cid:1133)(cid:1247)c khi nhúng s(cid:1217)(cid:3)(cid:255)(cid:1133)(cid:1255)c mã hóa. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 174 Tài li(cid:1227)u tham kh(cid:1191)o (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u [1] Các bài vi(cid:1219)t, các nh(cid:1201)n xét và thông kê c(cid:1259)a hi(cid:1227)p h(cid:1245)i b(cid:1191)o v(cid:1227) b(cid:1191)n quy(cid:1221)n th(cid:1219) gi(cid:1247)i.: http://www.iipa.com. [2] Neil F. Johnson, Zoran Duric, Sushil Jajodia, (cid:179) A Role for Digital Watermarking in Electronic Commerce(cid:180),Center for Secure Information Systems George Mason University. [3] PhD Ali Akansu, (cid:179)Encryption, data hiding and watermarking(cid:180), December 06, 2004. [4] Jonathan Cummins, Patrick Diskin, Samuel Lau and Robert Parlett, ” Steganography And Digital Watermarking”, 2004 [5] Stefano Cacciaguerra và Stefano Ferrett, (cid:179)Data hiding: steganography and copyright marking(cid:180), Department of Computer Science, University of Bologna Mura A. Zamboni 7, 40127 Bologna, Italy. [6] Stefano Cacciaguerra & Stefano Ferretti, (cid:179)Data Hiding: Steganography And Copyright Marking(cid:180), Department of Computer Science, University of Bologna Mura A. Zamboni 7, 40127 Bologna, Italy. [7] Peter Jeng-Shyang Pan, Hsiang-Cheh Huang, và Lakhmi Jain, (cid:179)Intelligent watermarking techniques(cid:180), World Scientific Publishing Co. Pte. Ltd. 5 Toh Tuck Link, Singapore 596224, 2004. [8] Stefan Katzenbeisser and Fabien Petitcolas,(cid:180) Information Hiding Techniques for Steganography and Digital Watermarking(cid:180), ISBN 1-58053-035-4, 2000. [9]S immons,G.J, (cid:180) The Prisoners’ Problem and Subliminal Channel(cid:180), Advances in Cryptology, Proceedings of CRYPTO (cid:182)83, Plenum Press,1984, pp 51-67. [10] [11] Herodotus, The Hisories, chap. 5 - The fifth book entitled Terpsichore, 7 - The seventh book entitled Polymnia, J. M. Dent & Sons, Ltd, 1992. [11] Second Lieutenant J. Caldwell, (cid:179)Steganography(cid:180), United States Air Force, http://www.stsc.hill.af.mil/crosstalk/2003/06/caldwell.pdf, June 2003 (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 175 Tài li(cid:1227)u tham kh(cid:1191)o [12] F. A. P. Petitcolas, R. J. Anderson and M. G. Kuhn, (cid:179)Information Hiding - A Survey(cid:180), Proceedings of the IEEE, vol. 87, no. 7, pp. 1062-1078, July 1999. [13] Newman,B., (cid:179)Secrets of German Espionage(cid:180), London. Robert Hale Ltd,1940. [14]Tacticus (cid:179)How to Survice Under Siege/Aincias the Tactician(cid:180) Oford, England, Clarendon, Press, pp 84-90 and 183-193 Clarendon ancient history series, 1990. [15] (cid:179)Aliroo home page(cid:180), security software. [16] Brewster, D. (cid:179)Microscope(cid:180), in Encyclopadia or Dictionary of Arts, Sciences, and General Literature, vol XiV, Edinburgh, IX- Application of photography to
microscope, pp 801-802, 8th edm 1857. [17] Hayhurst, T., (cid:179)The Pigeon Post into Paris 1870-1871(cid:180), 1970 http://www.windowlink.com/jdhayhurst/pigeon/pigeon.html. [18] InfoMarket Business Development Group, (cid:179)Cryptolope Containers(cid:180), technical report, International Business Machines Corporation, 1997. [19] IOS/IEC Joint Technical Committee 1 Subcommittee 27 Working Group 3 Security Evaluation Criteria (cid:179)Information Technology – Security Technology- Evaluation Criteria for IT Security – Part 3: Security Functional Requirement(cid:180), ISO/IEC 15408 (cid:177) 3, December 1999, Version 2.1. [20] Jones, M.B.(cid:180)Interposition Agents. Transparently Interposing User Code at the System Interface(cid:180), ICM Operating System Review, Vol.27, No.5, December 1993. [21] Reynolds,F and J.Heller, (cid:179)Kernel Support for Network Protocol Servers(cid:180), Peoceedings of USENIX Mach Symposium(cid:180), Monterey, CA, November, 1991, pp 149- 162. [22] Rademer,E. and S.Wolthusen,(cid:180)Transparent Access to Encrypted Protection(cid:180) Proceedings International Conference on Information System Analysis and Synthesis(ISAS 2000), Orlando, FL, Jnly 2000, pp 225-230. [23] Bender, W., D.Gruhl and N.Morimoto (cid:179)Techniques for data hiding(cid:180), IBM Systems Journal, vol 35, no ¾, 1996, pp 131-336. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 176 Tài li(cid:1227)u tham kh(cid:1191)o [24] Gruhl,D., A.Lu and W.Bender, (cid:179)Echo Hiding(cid:180), in Information Hiding: First Internation Workshop, Proceeedings, vol.1174 of Lecture Notes in Computer Science, Springer, 1996, pp. 7-2001. [25] Van Schyndel, R.G., A.Tirkel, and C.F. Osborne, (cid:179)A Digital Watermark(cid:180)in Proceedings of the IEEE Internationary Conference on Image Processing, vol. 2, 1994, pp 86-90. [26] Kurak, C., and J.McHughes, (cid:179)A Cautionary Note On Imge Downgrading(cid:180) in IEEE Computer Security Application Conference 1992, Proceedings, IEEE Press, 1992, pp 153-159. [27] Cox, I.et al., (cid:179)A Secure, Robust Watermark for Multimedia(cid:180), IEEE First International Workshop, Proceedings vol 1174 of Lecture Notes in Computer Science, Springer, 1996, pp 185-206. [28] Koch, E và J.Zhao, (cid:179)Towards Robust and Hidden Imafe Copyright Labeling(cid:180), in IEEE Workshop on Nonliear Signal ans Image Processing, Jun, 1995, pp 452-455. [29] Koch, E ; J.Rindfrey, J. Zhao, (cid:179)Copyright Protection for Multimedia Data(cid:180), in Processdings of Internarional Conference on Digital Media and Electronix Publishing, Leeds. UK, Dec, 1994. [30] Huffman, D.A., (cid:179)A method for the Construction of Minimum- Redundancy Codes.(cid:180) Proceedings of the IRE, vol.40, no 4, 1991, pp 30-44. [31] Zhao, J., and E.Koch, (cid:179)Embedding Robust Labels into Imges for Copyright Protection(cid:180) in Proceedings of the International Conference on Intellectural Property Rightd for Information and New Techniques, Munchen, Wien: Oldenbourg Verlag, 1995, pp 242-251. [32]Koch, E., and J.Zhao, (cid:179)Towards Robust and Hidden Image Copyright Labeling(cid:180)in IEEE Workshop on Nonlinear Signal and Image Processing, Jun. 1995, pp 542-455. [33] Moore, B.C.J., (cid:179)An Introduction to the Psychology of Hearing(cid:180), Lodon: Academic Press, 1989. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 177 Tài li(cid:1227)u tham kh(cid:1191)o [34] Bender W, Gruhl D & Morimoto N (1996) Technique for data hiding. IBM Systems Journal 35. [35] Cox I, Miller M & McKellips A (1999) Watermarking as communications with side information. Proceedings of he IEEE 87. [36] Miller M, Cox I & Bloom J (2000) Informed embedding: Exploiting image and detector information during Watermark insertion. [37] Malvar H & Florencio D (2003) Improved spread spectrum: Anew modulation technique for robust watermarking. [38] E. Zwicker and U. T. Zwicker, (cid:179)Audio Engineering and Psychoacoustics: Matching Signals to the Final Receiver, the Human Auditory System(cid:180) J. Audio Eng. Soc., vol. 39, pp. 115 -126, March, 1991. [39] T. Sporer and K. Brandenburg, (cid:179)Constraints of Filter Banks Used for Perceptual Measurement(cid:15)(cid:180) J. Audio Eng. Soc., vol. 43, pp. 107 (cid:177) 115, March, 1995. [40] J. Mourjopoulos and D. Tsoukalas, (cid:179)Neural Network Mapping to Subjective Spectra of Music Sounds,(cid:180) J. Audio Eng. Soc., vol. 40, pp. 253 (cid:177) 259, April 1992. [41] J. D. Johnston, (cid:179)Transform Coding of Audio Signals Using Perceptual Noise Criteria(cid:180) IEEE Journal on Selected Areas in Communications, vol. 6, pp. 314 (cid:177) 323, Feb 1988. [42] S. Haykin, (cid:179)Communication Systems 3rd ed(cid:180), Wiley, New York, 1994. [44] C. S. Lindquist,(cid:180)Adaptive & Digital Signal Processing with Digital Filtering Applications, Steward & Sons, Miami, 1989. [45] L. R. Rabiner, and R. W. Schafer, (cid:179)Digital Processing of Speech Signals(cid:3) (cid:179), Prentice Hall, New Jersey, 1978. [46] L. Boney, A. H. Tewfik and K. N. Hamdy, (cid:179)Digital Watermarks for Audio Signals(cid:180) IEEE Int.Conf. on Multimedia Computing and Systems, Hiroshima, Japan, June 1996. [47] I. J. Cox, (cid:179)Spread Spectrum Watermark for Embedded Signalling(cid:180), United States Patent 5,848,155, December 1998 Dec. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 178 Tài li(cid:1227)u tham kh(cid:1191)o [48] Jiri Fridrich, (cid:179)Applications Of Data Hiding In Digital Images(cid:180), Center for Intelligent Systems, November 4-6, 1998. [49] Tung Shuen Ho, (cid:179)Robust Copyright Protection of Satellite Images Using a Novel Digital Image-In-Image Watermarking Algorithm(cid:180), Nanyang Technological University, School of Electrical and Electronic Engineering. [50] Dr. Bin B. Zhu and Dr. Mitchell D. Swanson, (cid:179)Multimedia Authentication And Watermarking(cid:180). [51] W. Bender,D. Gruhl, N. Morimoto, A. Lu, (cid:179)Techniques for data hiding(cid:180), IBM Systems Journal, Vol 35, Nos 3&4, 1996, pp 314-339. [52] Raymond B. Wolfgang and Edward J. Delp, (cid:179)Overview of image security techniques with applications in multimedia systems(cid:180), Video and Image Processing Laboratory (VIPER), School of Electrical and Computer Engineering, Purdue University West Lafayette, Indiana, 47907-1285, USA. [53] Jonathan Cummins, Patrick Diskin, Samuel Lau and Robert Parlett,, (cid:179)Steganography And Digital Watermarking(cid:180), School of Computer Science, The University of Birmingham. [54] S.S. Maniccama, N. Bourbakis, (cid:179)Lossless compression andinformation hiding in images(cid:180), Pattern Recognition 37, 2004, pp 475 (cid:177) 486. [55] Chi-Kwong Chan, L.M. Cheng, (cid:179)Hiding data in images by simple LSB(cid:180), Pattern Recognition 37, 2004, pp 469 (cid:177) 474. [56] T.S. Ho, Siu-Chung Tam, Kok-Beng Neo, Sim-Peng Thia, Siong-Chai Tan and Lian-Teck Yap, (cid:179)Digital Steganography for Information Security(cid:179),DataMark Technologies. [57] Eugene T. Lina, Christine I. Podilchuk, Edward J. Delp, (cid:179)Detection of image alterations using semi-fragile watermarks(cid:180), Video and Image Processing Laboratory, School of Electrical and Computer Engineering, Purdue University, West Lafayette, IN 47906. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 179 Tài li(cid:1227)u tham kh(cid:1191)o [58] T.S.Ho,Jun Shen, Andrew K.K.Chow, Jerry Woon, "Robust Digital Image - in - Image Watermarking Algorithm Using the Fast Hadamard Transform" School of Electrical and Electronic Engineering Nanyang Technilogical University, Nanyang Avenue,Singapore,639798. [59] Matt L. Miller, Ingemar J. Cox, Jean-Paul M.G. Linnartz, Ton Kalker, (cid:179)A review of watermarking principles and practices(cid:180), Human Vision & Electronic Imaging II, V 3016, February 1997, pp 92-99. [60] R. Chandramouli, Nasir Memon, (cid:179)Digital Watermarking(cid:180) Majid Rabbani, Imaging Research & Advanced Development,Eastman Kodak Company,Rochester, NY 14650. [61] Eugene T. Lin and Edward J. Delp, (cid:179)A Review of Fragile Image, Watermarks(cid:180), Video and Image Processing Laboratory (VIPER). [62] Hyung Cook Kim, Hakeem Ogunleye, Oriol Guitart and Edward J. Delp, (cid:179)The Watermark Evaluation Testbed (WET)(cid:180), Video and Image Processing Laboratory (VIPER). [63] Gary C. Kessler, (cid:179)Steganography: Hiding Data Within Data(cid:180), Windows &.NET Magazine, September 2001. [70] Trang Web thông kê các ph(cid:1195)n m(cid:1221)m http://www.petitcolas.net/fabien/steganography/stego_soft.html [71] Trang Web thông kê các nhà nghiên c(cid:1261)u khoa h(cid:1233)c (cid:255)(cid:1195)u ngành http://www.petitcolas.net/fabien/steganography/people.html [72] O. Emery. Des filigranes du papier. Bulletin de l(cid:182)Association technique del(cid:182)industrie papeti`ere, vol. 6, 1958, pp 185 -188, 1958. [73] H(cid:1239) Ng(cid:1233)c Lâm, Thân Võ Chí Nhân, Lu(cid:1201)n v(cid:259)n C(cid:1265) nhân Tin h(cid:1233)c, (cid:179)Nghiên c(cid:881)u WatermarkingTrên Audio và (cid:880)ng D(cid:877)ng(cid:180), Khoa Công Ngh(cid:1227) Thông Tin, (cid:264)(cid:1189)i H(cid:1233)c Khoa (cid:43)(cid:1233)c T(cid:1269) Nhiên, Tp. HCM, 2003. [74] D(cid:1133)(cid:1131)ng Minh (cid:264)(cid:1261)c, Lu(cid:1201)n v(cid:259)n Th(cid:1189)c s(cid:1275) Tin h(cid:1233)c, (cid:179)(cid:46)(cid:895) thu(cid:821)t (cid:817)n thông tin trên tín hi(cid:847)u (cid:86)(cid:857)(cid:180), Khoa Công Ngh(cid:1227) Thông Tin, (cid:264)(cid:1189)i H(cid:1233)c Khoa H(cid:1233)c T(cid:1269) Nhiên, Tp. HCM, 5/2004. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 180 Tài li(cid:1227)u tham kh(cid:1191)o [75] Nguy(cid:1225)n V(cid:259)n Hùng, Lu(cid:1201)n v(cid:259)n Th(cid:1189)c s(cid:1275) Tin h(cid:1233)c, (cid:179) Nghiên c(cid:881)u ch(cid:887) ký (cid:255)(cid:76)(cid:847)n t(cid:885) s(cid:885) (cid:71)(cid:877)ng b(cid:811)o v(cid:847) thông tin trên m(cid:809)ng(cid:180), Khoa Công Ngh(cid:1227) Thông Tin, (cid:264)(cid:1189)i H(cid:1233)c Khoa H(cid:1233)c (cid:55)(cid:1269) Nhiên, Tp. HCM, 3/2003. [76] Nguy(cid:1225)n Ng(cid:1233)c Loan, Lu(cid:1201)n v(cid:259)n C(cid:1265) nhân Tin h(cid:1233)c, (cid:179)(cid:48)(cid:865)t s(cid:857) th(cid:885) nghi(cid:847)m các k(cid:895) thu(cid:821)t trên d(cid:887) li(cid:847)u trên (cid:811)nh t(cid:429)nh và mô hình ba chi(cid:841)u(cid:180), Khoa Công Ngh(cid:1227) Thông Tin, (cid:264)(cid:1189)i H(cid:1233)c Khoa H(cid:1233)c T(cid:1269) Nhiên, Tp. HCM, 2003. [77]Darko Kirovski and Henrique S. Malvar, (cid:179)Spread-Spectrum Watermarking of Audio Signals(cid:180) (cid:59)(cid:1265) lý tín hi(cid:1227)u s(cid:1237) [78] Paul, A.Lynn & Wolgang Fuerst, (cid:179)Introductory Digital Signal Processing with Computer Application(cid:180), reviced edition, Jon Wiley&Sons 1994. [79] Sophocles J Orfanidis, (cid:179)Introduction to Signal Processing(cid:180), Prentice Hall, 1996. [80] Quách Tu(cid:1193)n Ng(cid:1233)c, (cid:179)(cid:59)(cid:885) Lý Tín Hi(cid:847)u S(cid:857)(cid:3)(cid:180), NXB Giáo d(cid:1257)c, 1995. [81] Nguy(cid:1225)n H(cid:1267)u Ph(cid:1133)(cid:1131)ng, (cid:179)(cid:48)(cid:809)ch s(cid:857)(cid:180), NXB Th(cid:1237)ng Kê, 2000 [82] Sanjit K.Mitra, (cid:179)Digital Signal Processing Laboratory using MATLAB(cid:180), McGraw Hill, 2000. [83] Thomas J Cavicchi, (cid:179)Digital Singal Processing(cid:180), John Wiley & Sons 2000. [84] LePhan, (cid:179)MatLab C/C++ Book(cid:180), Second Editor. [85] Lê Ti(cid:1219)n Th(cid:1133)(cid:1249)ng, (cid:179)(cid:59)(cid:1265) Lý Tín Hi(cid:1227)u S(cid:1237) và Wavelet(cid:180), Nhà xu(cid:1193)t b(cid:1191)n (cid:264)(cid:1189)i h(cid:1233)c Qu(cid:1237)c Gia Tp H(cid:1239) Chí Minh, 6/2001. Lý thuy(cid:1219)t tr(cid:1191)i ph(cid:1241) [86] Nguy(cid:1225)n Ph(cid:1189)m Anh D(cid:458)ng, (cid:179)Lý thuy(cid:1219)t tr(cid:1191)i ph(cid:1241) và (cid:1261)ng d(cid:1257)ng(cid:180) Nhà xu(cid:1193)t b(cid:1191)n B(cid:1133)u (cid:264)(cid:76)(cid:1227)n, Hà N(cid:1245)i, 5-2000. [87] Randy Roberts, (cid:179)Introduction to Spread Spectrum(cid:180), http://sss-mag.com/ss.html. [88] Benoit Pelletier, (cid:180)PCS Third Generation CDMA Systems Study of the Physical Layer(cid:180) http://www.tsp.ece.mcgill.ca/Telecom/Docs/index.html. [89] Ernest Simo, (cid:179)CDMA online(cid:180), http://www.cdmaonline.com. [90] Tr(cid:1231)nh Qu(cid:1237)c B(cid:1191)o, Lu(cid:1201)n v(cid:259)n c(cid:1265) nhân tin h(cid:1233)c (cid:179)Công ngh(cid:1227) CMDA(cid:180), 2002. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 181 Tài li(cid:1227)u tham kh(cid:1191)o [91] Nguy(cid:1225)n Ng(cid:1233)c Ti(cid:1219)n, (cid:179)(cid:48)(cid:1245)t s(cid:1237) v(cid:1193)n (cid:255)(cid:1221) k(cid:1275) thu(cid:1201)t trong h(cid:1227) th(cid:1237)ng OFDM(cid:180), T(cid:1189)p chí b(cid:1133)u chính vi(cid:1225)n thông, Công ngh(cid:1227) thông tin, K(cid:484) I/2003. [92] Juhani K. Juntti, Kari J. Jyrkka, Pentti A. Leppanen, "Performance of a Convolutionally Coded Hard Decision Ds Receiver in pulsed CW interference", University of Oulu, Telecomminucation Laboratory Linnanmaa X3, SF- 90570 OULU, Finland. [93] (cid:179)Spread Spectrum Systems(cid:180), ICT Technologies, Page 74(cid:3)(cid:177) 87. [94] Mohammad Sharawi, (cid:179)A Direct Sequence - Spread Spectrum Modulator/Demodulator Design(cid:180), Princess Sumaya University College for Technology, June 2000. [95] (cid:179)An Introduction to Direct-Sequence Spread-Spectrum Communications(cid:180), Application Note 1890: Feb 18, 2003 < http://www.maxim-ic.com/ >. [96] Jack Glas,(cid:3) (cid:179)The principles of Spread Spectrum communication(cid:180), January 22, 1996. [97] BPSK Basics, [98] Barry Truax, (cid:179)HANDBOOK FOR ACOUSTIC ECOLOGY(cid:180), Simon Fraser University, and ARC Publications, Second Edition, 1999. [99] (cid:179)Interleaver Technology(cid:180), Communication Research Canada, Modified: 2004-08- 26. [100] S. Cao, J. Chen, J. N. Damask, C. R. Doerr, L. Guiziou, G. Harvey, Y. Hibino, H. Li, S. Suzuki, K.-Y. Wu, P. Xie,(cid:3) (cid:179)Interleaver Technology:Comparisons and Applications Requirements(cid:180), Optical Fiber Communications Conference, March 23, 2003. [101] Roberto Garello, Guido Montorsi, Sergio Benedetto, Fellow,and Giovanni Cancellieri,(cid:3) (cid:179)Interleaver Properties and Their Applications to the Trellis Complexity Analysis of Turbo Codes(cid:180), IEEE transactions on communications, vol. 49, no. 5, may 2001. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 182 Tài li(cid:1227)u tham kh(cid:1191)o [102] Julius O. Smith III, (cid:179)Introduction to Digital Audio Signal Processing(cid:180), Center for Computer Research in Music and Acoustics (CCRMA),Department of Music, Stanford University,Stanford, California 94305, 2004-2005. [103] (cid:179)Global JOS Index(cid:180), [104] Guoliang Li,(cid:3) (cid:179)Physical Layer Design for a Spread Spectrum Wireless LAN(cid:180), Thesis Master Of Science In Electrical Engineering, September 12, 1996, pp 15-30. [105] Sameet Mangesh Deshpande,(cid:3) (cid:179)Study of Interference Effects on GPS Signal Acquisition(cid:180), Department of Geomatics Engineering, July 2004,pp 26-30. [106] R. L. Pickholtz, D. L. Schilling, and L. B. Milstein, (cid:179)Theory of Spread-Spectrum Communications – A Tutorial(cid:180) IEEE Transactions on Communications, vol. COM-30, pp. 855 (cid:177) 884, May 1982. (cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u trên âm thanh s(cid:1237) Trang 1833.1.2.4. Khoá m(cid:1201)t
3.1.3. Mô hình t(cid:1241)ng quát c(cid:1259)a bài toán
3.1.3.1. Quá trình nhúng
3.1.3.2. Quá trình trích
3.1.4. Các yêu c(cid:1195)u trong m(cid:1245)t bài toán (cid:1197)n d(cid:1267) li(cid:1227)u
3.1.4.1. Tính b(cid:1221)n v(cid:1267)ng (tính m(cid:1189)nh m(cid:1217))
3.1.4.2. Kh(cid:1191) n(cid:259)ng không b(cid:1231) phát hi(cid:1227)n
3.1.4.3. Kh(cid:1191) n(cid:259)ng l(cid:1133)u tr(cid:1267)
3.1.4.4. Kh(cid:1191) n(cid:259)ng vô hình
3.1.4.5. Tính ch(cid:1203)c ch(cid:1203)n
3.1.4.6. Tính b(cid:1191)o m(cid:1201)t
3.1.5. Phân lo(cid:1189)i
3.1.5.1. Phân lo(cid:1189)i theo Chen.LongJi
(cid:1196)n d(cid:1267) li(cid:1227)u
3.1.5.2. Phân lo(cid:1189)i theo De Vlccschouwer
3.1.5.3. Phân lo(cid:1189)i theo B.Pflizmann
3.2. (cid:55)(cid:1240)NG QUAN V(cid:1220) STEGANOGRAPHY
3.2.1. Mô hình bài toán
3.2.2. (cid:47)(cid:1231)ch s(cid:1265) phát tri(cid:1223)n
3.2.3. Phân lo(cid:1189)i
3.2.3.1. Phân lo(cid:1189)i theo B.Pflizmann
3.2.3.2. Phân lo(cid:1189)i theo Neil F.Johnson và Stefan C.Katzenbeisser
3.3. (cid:55)(cid:1240)NG QUAN V(cid:1220) WATERMARKING S(cid:1236)
3.3.1. (cid:264)(cid:1231)nh ngh(cid:429)a
3.3.2. (cid:47)(cid:1231)ch s(cid:1265) phát tri(cid:1223)n
3.3.3. Phân lo(cid:1189)i
3.3.3.1. Phân lo(cid:1189)i theo kh(cid:1191) n(cid:259)ng c(cid:1191)m nh(cid:1201)n
3.3.3.2. Phân lo(cid:1189)i theo kh(cid:1191) n(cid:259)ng b(cid:1221)n v(cid:1267)ng
3.3.3.3. Phân lo(cid:1189)i theo (cid:255)(cid:1211)c tính rút trích
3.3.3.4. Phân lo(cid:1189)i trên s(cid:1269) c(cid:1195)n thi(cid:1219)t c(cid:1259)a khóa
3.3.4. Các yêu c(cid:1195)u trong m(cid:1245)t bài toán Watermarking
3.3.5. (cid:1260)ng d(cid:1257)ng c(cid:1259)a Watermarking
3.3.5.1. (cid:37)(cid:1191)o v(cid:1227) b(cid:1191)n quy(cid:1221)n
3.3.5.2. (cid:37)(cid:1191)o v(cid:1227) sao chép
3.3.5.3. Ki(cid:1223)m tra tính ch(cid:1193)t xác th(cid:1269)c c(cid:1259)a d(cid:1267) li(cid:1227)u truy(cid:1221)n thông
3.3.5.4. In d(cid:1193)u vân tay
3.4. (cid:1196)N D(cid:1266) LI(cid:1226)U TRÊN AUDIO
3.4.1. Gi(cid:1247)i thi(cid:1227)u
3.4.2. Phân lo(cid:1189)i
3.4.2.1. Gi(cid:1247)i thi(cid:1227)u
3.4.2.2. Mô hình
3.4.2.3. Nhóm các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp giao thoa tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c
3.4.2.4. Nhóm các ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp không giao thoa tín hi(cid:1227)u g(cid:1237)c
3.5. (cid:59)(cid:1264) LÝ TÍN HI(cid:1226)U S(cid:1236)
3.5.1. (cid:264)(cid:1189)i c(cid:1133)(cid:1131)ng v(cid:1221) tín hi(cid:1227)u và nhi(cid:1225)u.
3.5.1.1. Khái ni(cid:1227)m tín hi(cid:1227)u
3.5.1.2. Nhi(cid:1225)u
3.5.1.3. Phân lo(cid:1189)i tín hi(cid:1227)u
3.5.2. (cid:47)(cid:1193)y m(cid:1199)u và khôi ph(cid:1257)c tín hi(cid:1227)u
3.5.2.1. Nguyên lý l(cid:1193)y m(cid:1199)u
3.5.2.2. Ch(cid:1239)ng ph(cid:1241) (bi(cid:1227)t danh)
3.5.2.3. Ti(cid:1221)n l(cid:1233)c ch(cid:1237)ng bi(cid:1227)t danh
3.5.2.4. (cid:47)(cid:1193)y m(cid:1199)u qiá m(cid:1261)c và tiêu h(cid:1259)y
3.5.3. Phân tích Fourier
3.5.3.1. Tri(cid:1223)n khai Fourier
3.5.3.2. (cid:55)(cid:1195)n ph(cid:1241) c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u
3.5.3.3. Bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Fourier r(cid:1249)i r(cid:1189)c (DFT)
3.5.3.4. Bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i Fourier nhanh (FFT) - thu(cid:1201)t toán c(cid:1131) s(cid:1237) 2
3.5.3.5. (cid:1260)ng d(cid:1257)ng c(cid:1259)a DFT và FFT
3.6. LÝ THUY(cid:1218)T TR(cid:1190)I PH(cid:1240)
3.6.1. Gi(cid:1247)i thi(cid:1227)u chung
3.6.2. (cid:54)(cid:1131) l(cid:1133)(cid:1255)c l(cid:1231)ch s(cid:1265) phát tri(cid:1223)n
3.6.2.1. Gi(cid:1247)i thi(cid:1227)u
3.6.2.2. Mô hình
3.6.2.3. Phân tích mô hình
3.6.3. (cid:264)(cid:1211)c (cid:255)(cid:76)(cid:1223)m c(cid:1259)a tr(cid:1191)i ph(cid:1241)
3.6.3.1. (cid:55)(cid:1133)(cid:1131)ng quan và t(cid:1269) t(cid:1133)(cid:1131)ng quan
3.6.4. (cid:48)(cid:1201)t (cid:255)(cid:1245) ph(cid:1241) công su(cid:1193)t
3.6.4.1. (cid:48)(cid:1201)t (cid:255)(cid:1245) công su(cid:1193)t ph(cid:1241)
3.6.5. Chu(cid:1243)i gi(cid:1191) ng(cid:1199)u nhiên
3.6.5.1. Gi(cid:1247)i th(cid:1231)êu
3.6.5.2. Hàm t(cid:1269) t(cid:1133)(cid:1131)ng quan c(cid:1259)a chu(cid:1243)i Pn
3.6.5.3. Các thu(cid:1245)c tính c(cid:1259)a các chu(cid:1243)i m
3.6.6. (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) s(cid:1237) d(cid:1231)ch pha BPSK
3.6.6.1. Gi(cid:1247)i thi(cid:1227)u v(cid:1221)(cid:3)(cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) PSK
3.6.6.2. Bi(cid:1223)u th(cid:1261)c BPSK
3.6.6.3. Ph(cid:1241) c(cid:1259)a tín hi(cid:1227)u BPSK
3.6.6.4. (cid:48)(cid:1189)ch gi(cid:1191)i (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) BPSK
3.6.7. (cid:1190)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a nhi(cid:1225)u tr(cid:1203)ng trong truy(cid:1221)n thông
3.6.8. (cid:1190)nh h(cid:1133)(cid:1251)ng c(cid:1259)a nhi(cid:1225)u Jammer trong truy(cid:1221)n thông
3.6.8.1. (cid:264)(cid:1231)nh ngh(cid:429)a nhi(cid:1225)u Jammer
3.6.8.2. Mô hình truy(cid:1221)n thông v(cid:1247)i nhi(cid:1225)u Jammer
3.6.8.3. Các ki(cid:1223)u nhi(cid:1225)u jammer
3.6.9. Các h(cid:1227) th(cid:1237)ng tr(cid:1191)i chu(cid:1243)i tr(cid:1269)c ti(cid:1219)p
3.6.9.1. Gi(cid:1247)i thi(cid:1227)u
3.6.9.2. (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) s(cid:1237) d(cid:1231)ch hai pha tr(cid:1269)c ti(cid:1219)p (DS/BPSK) không mã hoá
3.6.9.3. (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) s(cid:1237) d(cid:1231)ch hai pha tr(cid:1269)c ti(cid:1219)p (DS/BPSK) mã hoá
3.6.9.4. (cid:264)(cid:1239)ng b(cid:1245) trong h(cid:1227) th(cid:1237)ng tr(cid:1191)i ph(cid:1241)
Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 4. CH(cid:1132)(cid:1130)NG TRÌNH TH(cid:1268)C
HI(cid:1226)N
4.1. WATERMARKING TRÊN AUDIO B(cid:1204)NG PH(cid:1132)(cid:1130)NG
PHÁP TR(cid:1190)I PH(cid:1240) K(cid:1218)T H(cid:1254)P MÔ HÌNH THÍNH GIÁC
4.1.1. Gi(cid:1247)i thi(cid:1227)u
4.1.2. Mô hình thính giác
4.1.2.1. Gi(cid:1247)i thi(cid:1227)u
4.1.2.2. (cid:43)(cid:1227) s(cid:1237) ng(cid:1257)y trang t(cid:1195)n s(cid:1237)(cid:3)(cid:255)(cid:1239)ng b(cid:1245) và t(cid:1229) l(cid:1227) Bark
4.1.2.3. Công su(cid:1193)t ph(cid:1241)
4.1.2.4. Hàm tr(cid:1191)i ph(cid:1241) Basilar Membrane
4.1.2.5. (cid:1132)(cid:1247)c l(cid:1133)(cid:1255)ng ng(cid:1133)(cid:1253)ng ng(cid:1257)y trang
4.1.2.5.1
4.1.2.6. (cid:54)(cid:1265) d(cid:1257)ng ng(cid:1133)(cid:1253)ng ng(cid:1257)y trang làm tr(cid:1131)n nhi(cid:1225)u
4.1.3. Quá trình t(cid:1189)o và nhúng Watermark
4.1.3.1. Gi(cid:1247)i thi(cid:1227)u
4.1.3.2. Mô hình t(cid:1189)o Watermark
(cid:37)(cid:1244) L(cid:1210)P MÃ
CÀI XEN BÍT
CHÈN HEADER
(cid:37)(cid:1244)(cid:3)(cid:264)(cid:44)(cid:1220)U BI(cid:1218)N BPSK
(cid:37)(cid:1244) T(cid:1188)O
CHU(cid:1242)I PN
4.1.3.3. Ch(cid:1233)n tham s(cid:1237) cho mô hình tr(cid:1191)i ph(cid:1241)
4.1.3.4. Phân (cid:255)(cid:82)(cid:1189)n
4.1.3.5. Th(cid:1223) hi(cid:1227)n d(cid:1133)(cid:1247)i d(cid:1189)ng t(cid:1195)n s(cid:1237)
4.1.3.6. Hàm tr(cid:1191)i n(cid:1221)n - hàm tr(cid:1191)i bên d(cid:1133)(cid:1247)i
4.1.3.7. Xây d(cid:1269)ng ng(cid:1133)(cid:1253)ng ng(cid:1257)y trang
4.1.3.8. Hình thành ph(cid:1241) Watermark
4.1.3.9. (cid:46)(cid:1219)t h(cid:1255)p tín hi(cid:1227)u Watermark và tín hi(cid:1227)u audio
4.1.3.10. Chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i sang mi(cid:1221)n th(cid:1249)i gian
4.1.4. Quá trình rút trích
4.1.4.1. Gi(cid:1247)i thi(cid:1227)u
4.1.4.2. (cid:264)(cid:1231)nh ng(cid:1133)(cid:1253)ng ng(cid:1257)y trang và “thông tin d(cid:1133) th(cid:1263)a”
4.1.4.3. (cid:47)(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa thành ph(cid:1195)n “thông tin d(cid:1133) th(cid:1263)a”
4.1.4.4. Bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i “thông tin d(cid:1133) th(cid:1263)a” v(cid:1221) mi(cid:1221)n th(cid:1249)i gian
4.1.4.5. (cid:264)(cid:1239)ng b(cid:1245) hóa v(cid:1247)i header c(cid:1259)a Watermark
4.1.4.5.1
4.1.4.5.2
4.1.4.5.3
4.1.4.6. DeInterleaver tín hi(cid:1227)u Watermark và gi(cid:1191)i mã
4.2. WATERMARKING TRÊN ÂM THANH S(cid:1236) B(cid:258)NG
PH(cid:1132)(cid:1130)NG PHÁP L(cid:1132)(cid:1254)NG T(cid:1264) HÓA CH(cid:1228) M(cid:1256)C
4.2.1. Mô hình bài toán
4.2.2. Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) bit th(cid:1193)p t(cid:1241)ng quát
4.2.3. Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa ch(cid:1229) m(cid:1257)c
4.2.3.1. Nguyên t(cid:1203)c c(cid:1131) b(cid:1191)n
4.2.3.2. So sánh ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp l(cid:1133)(cid:1255)ng t(cid:1265) hóa ch(cid:1229) m(cid:1257)c - QIM và (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) bit th(cid:1193)p
4.2.3.3. Bù méo d(cid:1189)ng
4.2.3.4. Ph(cid:1133)(cid:1131)ng pháp (cid:255)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) Dither
4.2.3.5. (cid:264)(cid:76)(cid:1221)u ch(cid:1219) dither tr(cid:1191)i bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i
Ch(cid:1133)(cid:1131)ng 5. SO SÁNH (cid:264)ÁNH GIÁ
5.1. Gi(cid:1247)i thi(cid:1227)u
5.2. Ki(cid:1223)m tra tính trong su(cid:1237)t
5.3. Ki(cid:1223)m tra tính b(cid:1221)n v(cid:1267)ng
5.3.1. Chuy(cid:1223)n (cid:255)(cid:1241)i (cid:255)(cid:1231)nh d(cid:1189)ng file
Watermark
Rút trích
5.3.2. Bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i t(cid:1195)n s(cid:1237) l(cid:1193)y m(cid:1199)u
5.3.3. Bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i s(cid:1237) l(cid:1133)(cid:1255)ng bit m(cid:1199)u
5.3.4. Bi(cid:1219)n (cid:255)(cid:1241)i biên (cid:255)(cid:1245)
5.3.5. (cid:47)(cid:1233)c thông cao
5.3.6. Thêm nhi(cid:1225)u Gauss
5.3.7. (cid:37)(cid:1245) d(cid:1267) li(cid:1227)u ki(cid:1223)m tra
CH(cid:1132)(cid:1130)NG PH(cid:1256) L(cid:1256)C
TÀI LI(cid:1226)U THAM KH(cid:1190)O