ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
PHẠM THỊ LAN ANH
HỦY VIỆC KẾT HÔN TRÁI PHÁP LUẬT
THEO LUẬT HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH VIỆT NAM
NĂM 2000 - VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
HÀ NỘI - 2014
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan dưới đây là công trình nghiên
cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu, ví dụ và trích
dẫn trong luận văn đảm bảo độ tin cậy, chính xác và
trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn
chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình
nào khác.
TÁC GIẢ LUẬN VĂN
Phạm Thị Lan Anh
MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
MỞ ĐẦU .............................................................................................. 1
Chƣơng 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ HỦY VIỆC KẾT HÔN
TRÁI PHÁP LUẬT THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM ............................ 8
1.1. Khái quát chung về kết hôn, kết hôn trái pháp luật và vấn đề
điều chỉnh pháp luật ........................................................................... 8
1.1.1 Khái niệm kết hôn, điều kiện kết hôn ................................................8
1.1.2. Khái niệm kết hôn trái pháp luật .......................................................14
1.1.3. Khái niệm hủy việc kết hôn trái pháp luật ........................................16
1.2. Điều chỉnh pháp luật về hủy việc kết hôn trái pháp luật ở Việt
Nam qua các thời kỳ lịch sử .........................................................................18
1.2.1. Những quy định về hủy việc kết hôn trái pháp luật trong cổ luật
Việt Nam .....................................................................................................18
1.2.2. Những quy định về hủy việc kết hôn trái pháp luật thời kỳ
Pháp thuộc ..................................................................................................20
1.2.3. Những quy định về hủy việc kết hôn trái pháp luật trong giai đoạn
từ năm 1945 đến năm 1975 .........................................................................22
1.2.4. Những quy định về hủy việc kết hôn trái pháp luật trong giai đoạn
từ năm 1975 đến nay ...................................................................................28
Chƣơng 2. NỘI DUNG PHÁP LUẬT VIỆT NAM HIỆN HÀNH VỀ
HỦY VIỆC KẾT HÔN TRÁI PHÁP LUẬT ..................................................32
2.1. Nguyên tắc xử lý đối với hủy việc kết hôn trái pháp luật ..................32
2.2. Ngƣời có quyền yêu cầu Tòa án hủy việc kết hôn trái pháp luật .......................... 34
2.2.1. Bên bị cƣỡng ép, bị lừa dối kết hôn ..................................................36
2.2.2. Viện kiểm sát ....................................................................................37
2.2.3. Ủy ban bảo vệ và chăm sóc trẻ em; Hội liên hiệp phụ nữ ................37
2.2.4. Vợ, chồng, cha, mẹ, con cái của các bên kết hôn .............................39
2.3. Thẩm quyền của Tòa án và thủ tục huỷ việc kết hôn trái pháp luật ........................... 41
2.4. Căn cứ hủy việc kết hôn trái pháp luật và đƣờng lối giải quyết đối với các
trƣờng hợp kết hôn trái pháp luật .................................................................................. 44
2.4.1. Kết hôn trái pháp luật do vi phạm độ tuổi kết hôn ...........................44
2.4.2. Kết hôn trái pháp luật do vi phạm sự tự nguyện ...............................51
2.4.3. Kết hôn trái pháp luật do vi phạm các trƣờng hợp cấm kết hôn .......55
2.5. Hậu quả pháp lý của hủy việc kết hôn trái pháp luật ........................75
2.5.1. Quan hệ nhân thân.............................................................................75
2.5.2. Quan hệ cha, mẹ và con ....................................................................76
2.5.3. Quan hệ tài sản ..................................................................................77
Chƣơng 3. THỰC TIỄN GIẢI QUYẾT, PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI
PHÁP ĐỂ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ HỦY VIỆC KẾT HÔN TRÁI
PHÁP LUẬT Ở VIỆT NAM GIAI ĐOẠN HIỆN NAY ....................................80
3.1. Thực tiễn giải quyết hủy việc kết hôn trái pháp luật trong 05 năm gần đây
(2009 - 2013) ..................................................................................................................80
3.2. Phƣơng hƣớng cơ bản để hoàn thiện pháp luật về hủy kết hôn trái pháp luật ... 85
3.2.1. Nhu cầu khách quan của việc hoàn thiện pháp luật ..........................85
3.2.2. Phƣơng hƣớng hoàn thiện pháp luật về huỷ việc kết hôn trái
pháp luật ......................................................................................................87
3.3. Một số giải pháp cơ bản hoàn thiện quy định về hủy kết hôn trái
pháp luật ........................................................................................................98
KẾT LUẬN .........................................................................................................92
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................93
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài
Hiến pháp năm 2013 khẳng định: “Nhà nƣớc bảo hộ hôn nhân và gia
đình” [22, Khoản 2 Điều 36]. Hôn nhân là cơ sở của gia đình và gia đình là tế
bào của xã hội. "Gia đình tốt thì xã hội mới tốt, xã hội tốt thì gia đình càng
tốt"[19]. Từ ý nghĩa sâu sắc đó Nhà nƣớc ta rất quan tâm đến việc xây dựng
các chuẩn mực để tạo nên gia đình văn hoá, tiến bộ mang đậm bản sắc văn
hoá truyền thống dân tộc. Mục tiêu này đã đƣợc luật hoá trong các văn bản
pháp luật nói chung, đặc biệt là trong pháp luật Hôn nhân và gia đình. Luật
Hôn nhân và gia đình đã tạo hành lang pháp lý để điều chỉnh các quan hệ hôn
nhân và gia đình phát triển theo đúng hƣớng mà Nhà nƣớc đã đề ra. Kết hôn
là bƣớc khởi đầu để hình thành nên gia đình, vì vậy việc quy định các điều
kiện kết hôn là yêu cầu tất yếu của xã hội. Tuy nhiên, do tác động của nhiều
yếu tố kinh tế, chính trị, xã hội, việc không tuân thủ các điều kiện kết hôn vẫn
đang diễn ra hàng ngày trong đời sống gây nên hiện tƣợng kết hôn trái pháp
luật. Các trƣờng hợp kết hôn trái pháp luật đã có những tác động tiêu cực đến
các mặt của xã hội, ảnh hƣởng tới đạo đức, nhân cách, lối sống của con
ngƣời, phá vỡ hạnh phúc của nhiều gia đình, ảnh hƣởng tới quyền và lợi ích
hợp pháp của công dân, ảnh hƣởng tới sức khoẻ và việc duy trì nòi giống của
dân tộc. Vì vậy, Nhà nƣớc ta đã điều chỉnh hiện tƣợng này bằng chế tài Huỷ
việc kết hôn trái pháp luật. Là chế tài của Luật Hôn nhân và gia đình nên hậu
quả của huỷ việc kết hôn trái pháp luật là rất nặng nề, ảnh hƣởng tới cuộc
sống của chủ thể kết hôn, tới quyền lợi cuả con cái họ, quyền lợi của mọi
ngƣời và ảnh hƣởng tới trật tự xã hội. Do đó, nghiên cứu về vấn đề huỷ việc
kết hôn trái pháp luật trong Luật Hôn nhân và gia đình là vô cùng cần thiết.
Không chỉ nhằm giải quyết huỷ việc kết hôn trái pháp luật đƣợc hiệu quả, mà
quan trọng hơn đó là hoàn thiện hơn nữa chế tài này. Có nhƣ vậy ý nghĩa của