Luận văn Thạc sĩ Luật học: Sự thể hiện của nguyên tắc bình đẳng giữa vợ và chồng trong các quy định của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 và thực tiễn thi hành

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

KHOA LUẬT

LÝ ANH PHƯƠNG

SỰ THỂ HIỆN CỦA NGUYÊN TẮC BÌNH ĐĂNG GIỮA VỢ VÀ CHỒNG TRONG CÁC QUY ĐỊNH CỦA LUẬT HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH NĂM 2014 VÀ THỰC TIỄN THI HÀNH

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2019

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT

LÝ ANH PHƯƠNG

SỰ THỂ HIỆN CỦA NGUYÊN TẮC BÌNH ĐĂNG GIỮA VỢ VÀ CHỒNG TRONG CÁC QUY ĐỊNH CỦA LUẬT HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH NĂM 2014 VÀ THỰC TIỄN THI HÀNH

Chuyên ngành: Luật dân sự và tố tụng dân sự

Mã số: 8380101.04

Người hướng dẫn khoa học: GS.TS HOÀNG THỊ KIM QUẾ

Hà Nội – 2019

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết

quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và

trung thực. Tôi đã hoàn thành hết các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa

vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội.

Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể

bảo vệ Luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

NGƯỜI CAM ĐOAN

Lý Anh Phương

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 1

Chương 1 7

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN CỦA NGUYÊN TẮC BÌNH ĐẲNG

GIỮA VỢ VÀ CHỒNG TRONG CÁC QUY ĐỊNH CỦA LUẬT HÔN NHÂN

VÀ GIA ĐÌNH NĂM 2014 7

1.1.Những khái niệm cơ bản về hôn nhân và gia đình .................................... 7

1.1.1.Khái niệm và đặc trưng cơ bản của hôn nhân .......................................7

1.1.2.Khái niệm và các chức năng cơ bản của gia đình 9

1.2.Các nguyên tắc cơ bản của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 11

1.3.Khái niệm và cơ sở pháp lý của nguyên tắc bình đẳng giữa vợ và chồng13

1.3.1.Khái niệm nguyên tắc bình đẳng giữa vợ và chồng .............................13

1.3.2.Cơ sở pháp lý của nguyên tắc bình đẳng giữa vợ và chồng 15

1.4.Sơ lược về địa vị pháp lý của vợ và chồng qua các thời kỳ lịch sử của đất

nước ...................................................................................................... 24

1.4.1.Địa vị pháp lý của vợ và chồng trong pháp luật thời kỳ phong kiến .....24

1.4.3. Địa vị pháp lý của vợ và chồng trong pháp luật từ sau Cách mạng tháng 8

đến nay ....................................................................................................28

1.5.Nội dung cơ bản của nguyên tắc bình đẳng giữa vợ và chồng theo quy định

của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 .................................................... 32

1.5.1. Vợ chồng bình đẳng trong quan hệ nhân thân....................................32

1.4.2.Địa vị pháp của của vợ và chồng trong pháp luật thời kỳ Pháp thuộc ..27

1.5.2.Vợ chồng bình đẳng trong quan hệ tài sản..........................................39

1.5.2.4. Bình đẳng trong quan hệ cấp dưỡng ...............................................52

Chương 2 55

ÁP DỤNG NGUYÊN TẮC BÌNH ĐẲNG GIỮA VỢ VÀ CHỒNG TRONG

CÁC QUY ĐỊNH CỦA LUẬT HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH NĂM 2014 –

THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP CƠ BẢN 55

2.1. Thực trạng áp dụng nguyên tắc bình đẳng giữa vợ và chồng trong các quy

định của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 55

2.1.1.Áp dụng nguyên tắc bình đẳng giữa vợ và chồng theo quy định của Luật

hôn nhân và gia đình năm 2014 trong thực tiễn xã hội ở nước ta hiện nay ...55

2.1.2.Áp dụng nguyên tắc bình đẳng giữa vợ và chồng theo quy định của Luật

hôn nhân và gia đình năm 2014 trong thực tiễn pháp lý ở nước ta hiện nay..61

2.2.Một số giải pháp về đảm bảo áp dụng nguyên tắc bình đẳng giữa vợ và

chồn ...................................................................................................... 76

2.2.1.Hoàn thiện các quy định của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 liên quan

đến nguyên tắc bình đẳng giữa vợ và chồng ................................................ 76

2.2.2. Đảm bảo chất lượng, hiệu quả hoạt động áp dụng pháp luật hôn nhân và

gia đình ..................................................................................................... 78

và chồng

2.2.5.Phòng ngừa và xử lý nghiêm mình, công bằng mọi hành vi vi phạm nguyên

tắc bình đẳng giữa vợ và chồng

KẾT LUẬN

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

2.2.4. Thực hiện giám sát, kiểm tra việc thực hiện nguyên tắc bình đẳng giữa vợ

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Hôn nhân và gia đình đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển ổn định

của một quốc gia. Nhà nước và xã hội luôn dành một sự quan tâm cũng như tìm

cách xây dựng các biện pháp nhằm củng cố quan hệ hôn nhân, làm cho mối quan

hệ này luôn bền vững, ổn định. Hôn nhân có bền vững thì gia đình mới ấm no,

hạnh phúc, từ đó góp phần cho xã hội ổn định, trật tự, văn minh và phát triển.

Bình đẳng giới là một trong những chuẩn mực hết sức quan trọng mà các

Quốc gia trên thế giới hiện nay luôn hướng đến nhằm mục đích duy trì sự hòa

bình, ổn định và làm cho xã hội ngày càng trở nên tiến bộ hơn. Vấn đề này cũng

đã được ghi nhận ở rất nhiều các văn bản, điều ước quốc tế về quyền con người.

Đất nước Việt Nam ta đang trên đà chuyển đổi và phát triển với tốc độ nhanh

chóng trên toàn bộ các lĩnh vực nên vấn đề bình đẳng giới cũng luôn luôn được

Nhà nước quan tâm và coi đó là một trong những vấn đề quan trọng, mang tính

thời sự nhằm mục tiêu đảm bảo quyền con người cũng như các quyền bình đẳng

vợ và người chồng trong quan hệ hôn nhân và gia đình.

Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói rằng: “Chúng ta làm Cách mạng để giành

lấy tự do, dân chủ, bình đẳng, trai gái đều ngang quyền nhau, không thể để phụ

nữ bị áp bức cũng như coi thường phụ nữ” [16]. Và để tiếp thu các quan điểm, tư

tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong suốt quá trình cách mạng, Đảng và Nhà

giữa các thành viên trong gia đình, đặc biệt ở đây là quyền bình đẳng giữa người

nước ta đã thực hiện nhất quán các đường lối, quan điểm về giải phóng phụ nữ,

thực hiện quyền bình đẳng nam nữ trong mọi lĩnh vực, trong đó có hôn nhân và

gia đình.

Trong Luật hôn nhân và gia đình năm 2014, quyền bình đẳng giữa vợ và

chồng đã được đề cập khá cụ thể và chi tiết, đồng thời có xu hướng hoàn thiện hơn

so với Luật Hôn nhân và Gia đình của những năm về trước. Điều đó cho thấy sự

quan tâm của Đảng, của Nhà nước và của toàn xã hội đến vấn đề này, từ đó hướng

đến mục tiêu bình đẳng giới trên toàn thế giới.

Tuy nhiên, trên thực tế thì Việt Nam ta là một quốc gia thuộc Châu Á, từ bao

đời nay chịu ảnh hưởng của hệ tư tưởng Nho giáo và Khổng tử, nên vấn đề “trọng

nam khinh nữ” đã để lại dấu ấn sâu sắc trong tiềm thức của biết bao thế hệ nhân

dân. Bên cạnh đó, do tốc độ phát triển về kinh tế cũng như văn hóa là không đồng

đều giữa các vùng miền trên cả nước, nhận thức của người dân ở một số nơi còn

lạc hậu dẫn đến việc bảo đảm bình đẳng giới ở Việt Nam hiện nay còn gặp nhiều

khó khăn, thách thức, đặc biệt trong lĩnh vực Hôn nhân và Gia đình.

Từ đó đòi hỏi phải có sự nghiên cứu, phân tích pháp luật trong nước, cũng

như có sự so sánh giữa pháp luật trong nước và quốc tế về quyền bình đẳng giữa

vợ và chồng trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình để qua đó xây dựng được những

quan điểm, đưa ra giải pháp khắc phục những bất cập, khó khăn còn tồn tại nhằm

được lựa chọn làm đề tài: “Sự thể hiện của nguyên tắc bình đẳng giữa vợ và

đảm bảo được quyền bình đẳng này giữa vợ và chồng. Do vậy, tác giả xin phép

chồng trong các quy định của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 và thực tiễn

thi hành”.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Một số công trình, đề tài nghiên cứu được các chuyên gia thực hiện dưới các

góc độ và trong phạm vi khác nhau, tiêu biểu là: “Đưa vấn đề giới vào phát triển:

thông qua sự bình đẳng giới về quyền, nguồn lực và tiếng nói”, Nxb Văn hóa -

Thông tin, năm 2001; “Giới, việc làm và đời sống gia đình”, Nxb Khoa học xã

hội, năm 2007;… Một số luận văn và luận án về nguyên tắc bình đẳng của vợ

chồng hiện có: Luận văn Tiến sĩ của tác giả Ngyễn Văn Cừ bảo vệ năm 2005:

“Chế độ tài sản của vợ chồng theo Luật Hôn nhân và Gia đình Việt Nam”; tác giả

Chu Thị Thoa: “Bình đẳng giới trong gia đình ở nông thôn đồng bằng sông Hồng

hiện nay”, chuyên ngành Chủ nghĩa cộng sản khoa học, năm 2002; tác giả Đặng

Thị Ánh Tuyết: “Bình đẳng giới ở nông thôn miền núi phía Bắc hiện nay”, Chuyên

ngành Xã hội học;…

Ngoài ra, vấn đề bình đẳng giữa vợ và chồng còn được đề cập trong nhiều

tạp chí pháp luật, tạp chí phụ nữ, tạp chí nhân quyền và các hội thảo khoa học trên

toàn quốc. Mặc dù đã có nhiều công trình về bình đẳng giới nói chung và bình

đẳng giữa vợ và chồng nói riêng, nhưng nhìn chung những công trình nêu trên chỉ

mới đề cập một số khía cạnh về vấn đề này. Mặt khác, các công trình này đã được

nghiên cứu, thực hiện cách đây nhiều năm, cho đến nay pháp luật và thực tiễn về

quyền bình đẳng của vợ và chồng đã có nhiều thay đổi. Vì vậy, qua việc thực hiện

công trình mới này tác giả đã nghiên cứu có hệ thống và chuyên sâu về nguyên tắc

bình đẳng của vợ và chồng trong Luật Hôn nhân và Gia đình hiện hành, cũng như

đề xuất phương hướng, giải pháp bảo đảm thực hiện nguyên tắc này.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài

3.1. Mục đích nghiên cứu đề tài

Nghiên cứu cơ sở lý luận, phân tích, so sánh giữa pháp luật Việt Nam qua

các thời kì lịch sử về nguyên tắc bình đẳng giữa vợ và chồng trong lĩnh vực hôn

nhân gia đình và thực tiễn. Từ đó, đưa ra các giải pháp và phương hướng bảo đảm

cho nguyên tắc này được thực hiện triệt để ở Việt Nam.

3.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề tài

3.2.1. Đối tượng nghiên cứu đề tài

Luận văn tập trung nghiên cứu sự thể hiện của nguyên tắc bình đẳng giữa vợ

và chồng trong các quy định của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 và thực tiễn

thi hành.

3.2.2. Phạm vi nghiên cứu đề tài

Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận cơ bản về sự

thể hiện nguyên tắc bình đẳng giữa vợ và chồng theo quy định của Luật hôn nhân

và gia đình năm 2014 và thực tiễn thi hành.

Về không gian: Đề tài tập trung nghiên cứu ở một số địa phương trên cả nước.

Về thời gian: Đề tài sử dụng số liệu nghiên cứu từ năm 2014 đến năm 2018.

3.3. Nhiệm vụ nghiên cứu đề tài

Để có thể đạt được mục đích đặt ra khi nghiên cứu đề tài, đòi hỏi luận văn

Thứ nhất, nghiên cứu những vấn đề lý luận cơ bản về hôn nhân và gia đình,

đặc biệt là nguyên tắc bình đẳng của vợ và chồng theo quy định của Luật hôn nhân

và gia đình năm 2014.

Thứ hai, nêu và phân tích thực trạng về việc thực hiện nguyên tắc bình đẳng

của vợ chồng trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình ở Việt Nam.

phải giải quyết các vấn đề sau:

Thứ ba, đề xuất kiến nghị và giải pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả của

việc thực hiện nguyên tắc này trên thực tế.

4. Phương pháp nghiên cứu

Trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí

Minh về bình đẳng giới; cùng với những chủ trương, chính sách, quan điểm của

Nhà nước về vấn đề bình đẳng giới, từ đó nghiên cứu thực trạng của việc thực hiện

nguyên tắc bình đẳng của vợ chồng trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình ở Việt

Nam.

Luận văn kết hợp sử dụng phương pháp luận cùng các phương pháp nghiên

cứu cụ thể: phương pháp tổng hợp, chứng minh, phân tích, so sánh, điều tra xã hội

học,…

5. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn

Kết quả đạt được của luận văn góp phần làm sáng tỏ, bổ sung và phát triển

những vấn đề lý luận về nguyên tắc bình đẳng của vợ chồng theo Luật hôn nhân

và gia đình năm 2014, tạo cơ sở khoa học cho việc nghiên cứu nhằm tiếp tục hoàn

Nam.

Ngoài ra, những giải pháp hoàn thiện pháp luật là cơ sở quan trọng để các cơ

quan chức năng trong phạm vi, thẩm quyền của mình sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện

pháp luật trong lĩnh vực tương ứng. Bên cạnh đó, luận văn sẽ là tài liệu tham khảo

hữu ích không chỉ với đội ngũ giảng viên, sinh viên mà còn có giá trị đối với các

thiện, nâng cao vấn đề bình đẳng giới trong quan hệ hôn nhân gia đình tại Việt

cán bộ đang làm công tác hoạch định chính sách và xây dựng pháp luật trong lĩnh

vực hôn nhân và gia đình nói chung, cũng như trong vấn đề bình đẳng giữa người

vợ và người chồng trong quan hệ hôn nhân và gia đình nói riêng.

6. Cơ cấu của luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, nội dung chính của luận văn

bao gồm 2 chương sau:

Chương 1: Những vấn đề lý luận cơ bản của nguyên tắc bình đẳng giữa vợ

và chồng trong các quy định của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014.

Chương 2: Áp dụng nguyên tắc bình đẳng giữa vợ và chồng trong các quy

định của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 – Thực trạng và những giải pháp cơ

bản.

Chương 1

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN CỦA NGUYÊN TẮC BÌNH ĐẲNG

GIỮA VỢ VÀ CHỒNG TRONG CÁC QUY ĐỊNH CỦA LUẬT HÔN

NHÂN VÀ GIA ĐÌNH NĂM 2014

1.1. Những khái niệm cơ bản về hôn nhân và gia đình

1.1.1. Khái niệm và đặc trưng cơ bản của hôn nhân

Con người ngay từ khi được sinh ra đời đã hình thành những tình cảm, tình

yêu thương như: tình mẫu tử, tình phụ tử,… Khi phát triển lớn lên trong mỗi chúng

ta sẽ dần dần xuất hiện thêm nhiều thứ tình cảm khác, như là: tình yêu quê hương,

đất nước; tình yêu thương giữa các thành viên trong gia đình (tình yêu con cái đối

với cha mẹ, tình yêu của anh chị đối với các em,…). Đặc biệt có một thứ tình cảm

rất đặc trưng cần phải nói đến là tình yêu đôi lứa – tình yêu nam nữ. Tình yêu nam

nữ chính là tiền đề cho quan hệ hôn nhân và gia đình sau này.

“Trai lớn dựng vợ, gái lớn gả chồng”, hiểu theo nghĩa thông thường thì hôn

nhân chính là sự kết hợp giữa một người nam và một người nữ nhằm tạo lập cuộc

Theo Từ điền Tiếng Việt: “Hôn nhân là việc nam nữ chính thức lấy nhau làm

vợ chồng”.[17]

Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định tại khoản 1 Điều 3 như sau:

“Hôn nhân là quan hệ giữa vợ và chồng sau khi kết hôn”.

sống chung với nhau.

một người đàn ông và một người đàn bà trên nguyên tắc hoàn toàn tự nguyện và

Như vậy, theo pháp luật hôn nhân và gia đình thì hôn nhân là sự liên kết giữa

bình đẳng trong khuôn khổ của pháp luật nhằm tạo lập cuộc sống chung với nhau,

cùng nhau xây dựng gia đình ấm no, hạnh phúc.

Từ khái niệm trên có thể thấy hôn nhân có các đặc điểm sau đây:

Thứ nhất, hôn nhân là sự liên kết giữa một người đàn ông và một người đàn

bà:

Hôn nhân dưới chế độ xã hội chủ nghĩa là hôn nhân dựa trên sự liên kết giữa

một người đàn ông và một người đàn bà, đó là hôn nhân một vợ một chồng được

quy định tại các Điều 2, 4 và 10 của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014.

Thứ hai, hôn nhân là sự liên kết bình đẳng giữa một người đàn ông và một

người đàn bà trên nguyên tắc hoàn toàn tự nguyện:

Trong chế độ xã hội chủ nghĩa, việc kết hôn của nam và nữ là hoàn toàn do

họ tự nguyện quyết định, không bị chi phối bới ý chí của bất kỳ ai và không ai có

quyền thực hiện các hành vi gây cản trở cho việc kết hôn đó. Việc kết hôn cũng

không bị chi phối bởi vấn đề kinh tế, mà nó được xây dựng dựa trên cơ sở là tình

Thứ ba, hôn nhân là sự liên kết bình đẳng giữa vợ và chồng:

Khoản 1 Điều 16 Hiến pháp năm 2013 quy định: “Mọi người đều bình đẳng

trước pháp luật”. Kế thừa quy định trên của Hiến pháp, Luật hôn nhân và gia đình

năm 2014 cũng đã có quy định về quyền bình đẳng giữa vợ và chồng tại Điều 17

như sau: “Vợ, chồng bình đẳng với nhau, có quyền, nghĩa vụ ngang nhau về mọi

cảm, tình yêu chân chính của nam và nữ.

mặt trong gia đình, trong vi các quyền, nghĩa vụ của công dân được quy định trong

Hiến pháp, Luật này và các luật khác có liên quan”.

Thứ tư, hôn nhân là sự liên kết của vợ chồng nhằm sống chung suốt đời với

nhau, cùng nhau xây dựng gia đình tiến bộ, ấm no, hạnh phúc:

Tính chất “bền vững suốt đời” là đặc trưng của hôn nhân thời kỳ xã hội chủ

nghĩa. Khi yêu nhau, vợ chồng đều hướng tới mục tiêu sống chung suốt đời, gắn

bó, hòa thuận với nhau.

Thứ năm, hôn nhân là sự liên kết của vợ chồng theo quy định của pháp luật

hôn nhân và gia đình:

Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 đã quy định một cách đầy đủ, chi tiết về

điều kiện kết hôn. Nam, nữ có quyền tự do kết hôn, tuy nhiên khi thực hiện quyền

này thì phải nằm trong khuôn khổ các điều kiện về kết hôn mà pháp luật đề ra.

1.1.2. Khái niệm và các chức năng cơ bản của gia đình

Theo Từ điển Tiếng Việt: “Gia đình là tập hợp người sống chung thành đơn

thường bao gồm: vợ chồng, cha mẹ và con cái”.[17]

Theo Từ điển Chủ nghĩa Cộng sản Khoa học: “Gia đình là một hình thái

cộng đồng những người gắn bó với nhau bằng quan hệ hôn nhân và quan hệ máu

mủ”.[18]

vị nhỏ nhất trong xã hội, gắn bó với nhau bằng quan hệ hôn nhân và dòng máu,

Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định về gia đình tại khoản 2 Điều 3

như sau: “Gia đình là tập hợp những người gắn bó với nhau do hôn nhân, quan

hệ huyết thống hoặc quan hệ nuôi dưỡng, làm phát sinh các quyền và nghĩa vụ

giữa họ với nhau theo quy định của Luật này”.

Như vậy, có thể thấy khái niệm gia đình được hiểu dưới những góc độ khác

nhau:

- Dưới góc độ xã hội: Gia đình chính là tế bào nhỏ nhất hình thành nên xã

hội, là một bộ phận không thể tách rời của xã hội;

- Dưới góc độ pháp lý: Gia đình là tập hợp những người gắn bó với nhau do

quan hệ hôn nhân, quan hệ huyết thống hay là quan hệ nuôi dưỡng làm phát sinh

các quyền, nghĩa vụ theo quy định của pháp luật. Gia đình được hình thành khi

một trong các sự kiện sau đây xảy ra: sự kiện kết hôn, sự kiện sinh con hay sự kiện

nhận nuôi con nuôi,…

Với vai trò là một tế bào cấu thành nên xã hội nên gia đình sẽ thực hiện các

chức năng xã hội của mình: chức năng sinh đẻ, chức năng kinh tế và chức năng

giáo dục.

Đây là một chức năng rất quan trọng của gia đình, giúp tái sản xuất ra con

người, quyết định đến sự tồn tại cũng như phát triển của toàn xã hội. Chức năng

này của gia đình sẽ đảm bảo duy trì và phát triển nòi giống, đồng thời đầu tư sức

lao động để sản xuất ra của cải vật chất cho xã hội.

Thứ hai, gia đình có chức năng kinh tế:

Đất nước ta với nền kinh tế thị trường nhiều thành phần, định hướng xã hội

Thứ nhất, gia đình có chức năng sinh đẻ:

chủ nghĩa, kinh tế gia đình chiếm một tỷ trọng đáng kể và có vai trò quan trọng

trong việc duy trì và phát triển gia đình. Do đó, chức năng kinh tế là một trong

những chức năng quan trọng và chủ yếu của gia đình.

Thứ ba, gia đình có chức năng giáo dục:

Đây là một chức năng quan trọng, có vai trò quyết định trong việc hình thành

và phát triển nhân cách của mỗi con người. Gia đình chính là cái nôi, là trường

học đầu tiên giáo dục mỗi con người chúng ta. Gia đình là nơi đào tạo cho con

người chúng ta biết yêu thương, biết cư xử, biết lao động và rèn luyện nhân cách,

đạo đức.

1.2. Các nguyên tắc cơ bản của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014

Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 có hiệu lực kể từ ngày 01/01/2015 với

9 chương, 133 điều đã thể hiện được những điểm tiến bộ rõ nét và tính nhân văn

sâu sắc so với các văn bản Luật Hôn nhân và Gia đình những năm về trước, phù

hợp với tình hình phát triển kinh tế, xã hội trong giai đoạn mới nhằm nâng cao

chất lượng, sự bền vững của hôn nhân và gia đình, các quy định mới thể hiện sự

tiến bộ rõ nét của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 so với Luật Hôn nhân và

Gia đình năm 2000 gồm: Tăng cường bảo vệ quyền con người, Áp dụng tập quán

trong hôn nhân và gia đình, Nâng độ tuổi kết hôn của nam và nữ, Không cấm kết

thỏa thuận, Quy định thêm đối tượng được yêu cầu giải quyết ly hôn, Quy định

bạo lực gia đình là căn cứ để ly hôn, Vấn đề chia tài sản phải xét yếu tố lỗi, Hạ độ

tuổi hỏi ý kiến của con khi bố mẹ ly hôn, Cho phép mang thai hộ vì mục đích nhân

đạo,…

Bất kì một ngành luật nào cũng đều có một hệ thống những nguyên tắc cơ

hôn giữa những người cùng giới tính, Quy định chế độ tài sản của vợ chồng theo

bản ứng với mỗi ngành luật đó, nó đóng vai trò là một khung pháp lý chung được

pháp luật ghi nhận, có tác dụng nhằm định hướng, chỉ đạo cho toàn bộ hệ thống

các quy phạm pháp luật của ngành luật đó.

Nguyên tắc cơ bản của Luật Hôn nhân và Gia đình là những nguyên lý, tư

tưởng chỉ đạo, quán triệt toàn bộ hệ thống các quy phạm pháp luật hôn nhân và

gia đình.

Những nguyên tắc cơ bản của chế độ hôn nhân và gia đình được quy định tại

Điều 2 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 đó là những nguyên tắc sau:

1. Hôn nhân tự nguyện, tiến bộ, một vợ một chồng, vợ chồng bình đẳng.

2. Hôn nhân giữa công dân Việt Nam thuộc các dân tộc, tôn giáo, giữa người

theo tôn giáo với người không theo tôn giáo, giữa người có tín ngưỡng với người

không có tín ngưỡng, giữa công dân Việt Nam với người nước ngoài được tôn

trọng và được pháp luật bảo vệ.

3. Xây dựng gia đình ấm no, tiến bộ, hạnh phúc; các thành viên gia đình có

nghĩa vụ tôn trọng, quan tâm, chăm sóc, giúp đỡ nhau; không phân biệt đối xử

giữa các con.

cao tuổi, người khuyết tật thực hiện các quyền về hôn nhân và gia đình; giúp đỡ

các bà mẹ thực hiện tốt chức năng cao quý của người mẹ; thực hiện kế hoạch hóa

gia đình.

5. Kế thừa, phát huy truyền thống văn hóa, đạo đức tốt đẹp của dân tộc Việt

4. Nhà nước, xã hội và gia đình có trách nhiệm bảo vệ, hỗ trợ trẻ em, người

Nam về hôn nhân và gia đình.

1.3. Khái niệm và cơ sở pháp lý của nguyên tắc bình đẳng giữa vợ và

chồng

1.3.1. Khái niệm nguyên tắc bình đẳng giữa vợ và chồng

Hôn nhân và gia đình là một lĩnh vực rộng lớn, trong đó tồn tại các quan hệ

nhân thân cũng như các quan hệ tài sản, nó phát sinh dựa trên cơ sở hôn nhân,

huyết thống hay nuôi dưỡng,…

Trong quan hệ hôn nhân và gia đình, do quan niệm xã hội, nam giới thường

được coi là “trụ cột”, có toàn quyền quyết định, làm chủ các vấn đề có liên quan

đến gia đình, còn người phụ nữ lại bị coi thường, không được xem trọng,… Như

vậy, để có một xã hội hiện đại và tiến bộ thì yêu cầu cấp thiết là làm sao để đảm

bảo được sự bình đẳng giữa người nam và người nữ trong gia đình, cụ thể ở đây

chính là sự bình đẳng giữa vợ và chồng.

Bình đẳng giữa vợ và chồng là việc người vợ có quyền bình đẳng, ngang

hàng với người chồng, mọi công việc có liên quan trong gia đình đều được vợ,

chồng cùng nhau gánh vác, chia sẻ và cùng nhau hưởng thụ thành quả từ những

công việc đó.

Nguyên tắc bình đẳng là một trong những nguyên tắc cơ bản của Luật Hôn

nhân và Gia đình. Đó là nguyên lý, tư tưởng chỉ đạo, quán triệt toàn bộ hệ thống

Khoản 3 Điều 5 Luật Bình đẳng giới 2006 quy định: “Bình đẳng giới là việc

nam, nữ có vị trí, vai trò ngang nhau, được tạo điều kiện và cơ hội phát huy năng

lực của mình cho sự phát triển của cộng đồng, của gia đình và thụ hưởng như

nhau về thành quả của sự phát triển đó”.

Khi nam nữ kết hôn, hình thành nên quan hệ hôn nhân và gia đình thì khái

các quy phạm pháp luật hôn nhân và gia đình

niệm bình đẳng giới sẽ được xem xét, nhìn nhận dưới góc độ bình đẳng giữa vợ

và chồng. Do đó khái niệm bình đẳng vợ chồng sẽ thuộc trong phạm vi khái niệm

bình đẳng giới.

Trong pháp luật Việt Nam nhà làm luật không đưa ra khái niệm thế nào là

quyền bình đẳng mà chỉ nêu ra các quy định về quyền và nghĩa vụ giữa vợ và

chồng nhằm đảm bảo sự bình đẳng của vợ chồng.

Điều 17 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định: “Vợ, chồng bình

đẳng với nhau, có quyền, nghĩa vụ ngang nhau về mọi mặt trong gia đình, trong

việc thực hiện các quyền, nghĩa vụ của công dân được quy định trong Hiến pháp,

Luật này và các luật khác có liên quan”.

Như vậy, từ quy định của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 ta có các điểm

cần lưu ý như sau:

Thứ nhất, vợ chồng bình đẳng với nhau, có quyền, nghĩa vụ ngang nhau về

mọi mặt trong gia đình:

Mọi mặt trong gia đình ở đây có thể hiểu là mọi vấn đề liên quan đến nhân

thân và quan hệ tài sản của vợ và chồng trong phạm vi gia đình, vợ chồng bình

đẳng trong việc bàn bạc, thỏa thuận các vấn đề liên quan đến nhân thân và tài sản

của vợ chồng, của con cái hoặc các thành viên trong gia đình, liên quan đến cuộc

sống chung của gia đình, các mục tiêu và các tiêu chí mà gia đình mình hướng tới.

nghĩa vụ của công dân:

Sau khi nam nữ kết hôn hình thành quan hệ vợ chồng thì sẽ có quyền và nghĩa

vụ ngang nhau trong mọi vấn đề liên quan đến gia đình mình, từ việc quyết định

các công việc của gia đình, hay việc chăm sóc, giáo dục con cái,... hay trong việc

thực hiện các quyền, nghĩa vụ của công dân theo quy định của pháp luật. Đây

Thứ hai, vợ chồng bình đẳng với nhau trong việc thực hiện các quyền và

chính là một điểm mới đáng chú ý của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 so với

Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2000, khẳng định quan điểm của Nhà nước về

sự bình đẳng giữa vợ và chồng không chỉ gói gọn trong quan hệ gia đình mà còn

trong các quan hệ khác của đời sống xã hội được thể hiện qua những quyền công

dân được Hiến pháp quy định.

1.3.2. Cơ sở pháp lý của nguyên tắc bình đẳng giữa vợ và chồng

Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa năm 1946 có quy

định: “Đàn bà ngang quyền với đàn ông về mọi phương diện”. Như vậy, Hiến

pháp năm 1946 đã ghi nhận nguyên tắc bình đẳng của nam nữ. Kể từ đó, nguyên

tắc này đã được các bản Hiến pháp sau này của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa

Việt Nam kế thừa và ghi nhận.

Hiến pháp năm 2013 của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã ghi

nhận quyền bình đẳng của công dân tại Khoản 1 Điều 16: “Mọi công dân đều bình

đẳng trước pháp luật” và được cụ thể hóa tại Điều 26 như sau:

- Công dân nam, nữ bình đẳng về mọi mặt. Nhà nước có chính sách bảo đảm

quyền và cơ hội bình đẳng giới.

phát huy vai trò của mình trong xã hội.

- Nghiêm cấm phân biệt đối xử về giới.

Trong mối quan hệ hôn nhân thì nguyên tắc bình đẳng nam nữ sẽ được xem

xét và ghi nhận dưới góc độ bình đẳng giữa vợ và chồng. Chính vì lẽ đó, Khoản 1

- Nhà nước, xã hội và gia đình tạo điều kiện để phụ nữ phát triển toàn diện,

Điều 36 Hiến pháp 2013 cũng đã có quy định: “Nam, nữ có quyền kết hôn, ly hôn.

Hôn nhân theo nguyên tắc tự nguyện, tiến bộ, một vợ một chồng, vợ chồng bình

đẳng, tôn trọng lẫn nhau”.

Nguyên tắc bình đẳng của vợ chồng trong lĩnh vực hôn nhân, gia đình không

chỉ được Hiến pháp quy định và bảo vệ mà còn được điều chỉnh trong nhiều văn

bản pháp luật khác nhau như: pháp luật dân sự, pháp luật hôn nhân và gia đình,...

Văn bản pháp lý quốc tế đầu tiên đề cập đến vấn đề bình đẳng giữa vợ và

chồng là Tuyên ngôn quốc tế về nhân quyền 1948. Ngay tại lời nói đầu của Tuyên

ngôn đã tuyên bố rằng:

Bản tuyên ngôn toàn thế giới về nhân quyền này là thước đo

chung cho tất cả các nước và tất cả các dân tộc đánh giá việc thực

hiện mục tiêu mà mọi cá nhân và mọi tổ chức trong xã hội, trên cơ sở

luôn ghi nhớ Bản tuyên ngôn này, sẽ phấn đấu thúc đẩy sự tôn trọng

các quyền và tự do cơ bản của con người thông qua truyền bá và giáo

dục, cũng như sẽ phấn đấu đảm bảo cho mọi người dân, ở chính các

nước thành viên của Liên Hợp Quốc và ở các lãnh thổ thuộc quyền

quản lý của mình, công nhận và thực hiện những quyền và tự do đó

vi quốc gia hay quốc tế. [12]

Khoản 1 Điều 16 Bản Tuyên ngôn quốc tế về nhân quyền quy định: “Đến

tuổi thành hôn, thanh niên nam nữ có quyền kết hôn và lập gia đình mà không bị

ngăn cấm vì lý do chủng tộc, quốc tịch hay tôn giáo. Họ có quyền bình đẳng khi

kết hôn, trong thời gian hôn thú cũng như khi ly hôn”.

Quy định nêu trên là một trong những quyền tự do cơ bản của con người được

một cách có hiệu quả thông qua những biện pháp tích cực, trong phạm

ghi nhận tại Tuyên ngôn quốc tế về nhân quyền và Các Quốc Gia Hội Viên cam

kết, bằng những hành động riêng rẽ hay phối hợp, sẽ cộng tác với Liên Hiệp Quốc

trong việc thực hiện những mục tiêu mà Bản tuyên ngôn đề ra (Điều 56).

Một văn bản pháp lý quốc tế tiếp theo phải kể đến là Công ước Cedaw về xóa

bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử chống lại phụ nữ năm 1979. Công ước này đã

thừa nhận một cách rõ ràng:

Sự phân biệt đối xử chống lại phụ nữ vẫn đang tồn tại ở nhiều

nơi và nhấn mạnh rằng: “Sự phân biệt đối xử chống lại phụ nữ vi phạm

các nguyên tắc bình đẳng về các quyền và tôn trọng nhân phẩm, là một

trở ngại với sự tham gia của phụ nữ, trên cơ sở bình đẳng với đàn ông,

vào đời sống văn hoá, kinh tế, xã hội và chính trị của quốc gia họ, làm

ảnh hưởng tới sự thịnh vượng của xã hội và gia đình, và gây nhiều khó

khăn cho sự phát triển đầy đủ các khả năng tiềm tàng của phụ nữ trong

việc phục vụ đất nước và loài người. [13]

Điều 1 Công ước đã nêu ra định nghĩa về sự phân biệt đối xử như sau:

Vì những mục đích của Công ước này, thuật ngữ “phân biệt đối

xử với phụ nữ" sẽ có nghĩa là bất kỳ sự phân biệt, loại trừ hay hạn chế

nào được đề ra dựa trên cơ sở giới tính, mà có tác dụng hoặc nhằm mục

đích làm tổn hại hoặc vô hiệu hóa việc phụ nữ, bất kể tình trạng hôn

quyền con người và tự do cơ bản trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, xã

hội, văn hóa, dân sự hay bất kể lĩnh vực nào khác, trên cơ sở bình đẳng

giữa nam giới và phụ nữ. [13]

Bản Công ước khẳng định tại Điều 2 và Điều 3 rằng Các quốc gia thành viên

nhân của họ như thế nào, được công nhận, hưởng thụ hay thực hiện các

Công ước lên án sự phân biệt đối xử chống lại phụ nữ thể hiện dưới mọi hình thức,

đồng ý áp dụng tất cả những biện pháp thích hợp và không chậm trễ để thực hiện

một chính sách xoá bỏ phân biệt đối xử chống lại phụ nữ, và nhằm mục đích đó,

cam kết:

- Thể hiện nguyên tắc bình đẳng nam nữ vào hiến pháp nước

mình, hoặc vào các văn bản pháp luật thích hợp khác, nếu như việc này

chưa được thực hiện, và bảo đảm, thông qua pháp luật và các biện pháp

khác, việc thực hiện các nguyên tắc này trên thực tế;

- Thông qua các biện pháp pháp lý và các biện pháp thích hợp

khác, kể cả việc trừng phạt trong những trường hợp cần thiết, nhằm

ngăn cấm tất cả các hình thức phân biệt đối xử chống lại phụ nữ;

- Thiết lập sự bảo vệ về mặt luật pháp các quyền của phụ nữ trên

cơ sở bình đẳng với nam giới và đảm bảo bảo vệ phụ nữ một cách có

hiệu quả chống lại bất kỳ hành động phân biệt đối xử nào thông qua

các Tòa án quốc gia có thẩm quyền và các thiết chế công cộng khác;

- Kiềm chế tham gia bất kỳ hành động hoặc hoạt động nào có

chức và cơ quan chính quyền sẽ hành động phù hợp với nghĩa vụ này;

- Thực hiện tất cả các biện pháp thích hợp nhằm xoá bỏ sự phân

biệt đối xử chống lại phụ nữ do bất kỳ cá nhân, tổ chức hoặc cơ quan

nào tiến hành;

tính chất phân biệt đối xử chống lại phụ nữ và bảo đảm rằng các giới

- Thực hiện tất cả các biện pháp thích hợp, kể cả về mặt pháp lý,

nhằm sửa đổi hoặc xoá bỏ các luật và văn bản pháp luật hiện hành, các

tập quán và phong tục tạo nên sự phân biệt đối xử chống lại phụ nữ;

- Hủy bỏ tất cả quy định hình sự quốc gia mà tạo nên sự phân

biệt đối xử chống lại phụ nữ.

Các quốc gia thành viên Công ước phải tiến hành mọi biện pháp thích hợp,

kể cả về mặt lập pháp, trên tất cả các lĩnh vực, đặc biệt là về chính trị, xã hội, kinh

tế và văn hóa, để đảm bảo sự phát triển và tiến bộ đầy đủ của phụ nữ, với mục đích

đảm bảo cho họ thực hiện và được hưởng các quyền của con người và tự do cơ

bản trên cơ sở bình đẳng với nam giới.

Về sự phân biệt đối xử đối với phụ nữ trong quan hệ hôn nhân và gia đình thì

ngay tại khoản 1 Điều 16 của Công ước đã có quy định như sau:

Các quốc gia thành viên phải áp dụng tất cả các biện pháp thích

hợp để xoá bỏ sự phân biệt đối xử chống lại phụ nữ trong tất cả các vấn

đề liên quan đến hôn nhân và quan hệ gia đình, cụ thể phải bảo đảm

a) Quyền kết hôn như nhau;

b) Quyền như nhau trong việc tự do lựa chọn người để kết hôn

và chỉ kết hôn khi mình được tự do quyết định và hoàn toàn tự nguyện;

c) Quyền và trách nhiệm như nhau giữa vợ chồng trong thời gian

những quyền dưới đây, trên cơ sở bình đẳng nam nữ:

hôn nhân cũng như khi hôn nhân bị hủy bỏ;

d) Quyền và trách nhiệm như nhau trong vai trò làm cha mẹ, bất

kể tình trạng hôn nhân như thế nào, về các vấn đề liên quan đến con

cái họ. Trong tất cả các trường hợp, lợi ích của con cái phải được coi

là điều quan trọng nhất;

e) Quyền như nhau trong việc quyết định một cách tự do và có

trách nhiệm về số con và khoảng cách giữa các lần sinh, quyền được

tiếp cận với những thông tin, giáo dục và các phương tiện cho phép họ

thực hiện các quyền này;

f) Quyền và trách nhiệm như nhau đối trong các vấn đề về nuôi

dưỡng, giám hộ, bảo trợ, ủy thác và cho nhận con nuôi, hoặc trong

những vấn đề tương tự ở những nơi mà các khái niệm này có trong

pháp luật quốc gia. Trong tất cả các trường hợp, lợi ích của con cái phải

được coi là điều quan trọng nhất;

g) Các quyền cá nhân như nhau giữa vợ và chồng, bao gồm

quyền được lựa chọn tên họ, nghề nghiệp, việc làm của bản thân mình;

tiếp nhận, kiểm soát, quản lý, hưởng thụ và sử dụng tài sản, dù đó là

tài sản không phải trả tiền, hay đó là tài sản có giá trị lớn.

Như vậy, có thể thấy nghĩa vụ của các Quốc gia khi tham gia vào Công ước

Cedaw sẽ mang tính chất toàn diện, từ nghĩa vụ đảm bảo quyền bình đẳng trong

việc kết hôn, trong thời kỳ hôn nhân, trong quan hệ giữa cha, mẹ đối với con cái,

h) Các quyền như nhau của cả vợ và chồng đối với việc sở hữu,

trong việc chiếm hữu sử dụng định đoạt tài sản, hay khi hhoon nhân kết thúc,... và

để thực hiện được các nghĩa vụ nói trên thì Công ước Cedaw đưa ra các biện pháp

cụ thể tại Điều 2 để các Quốc gia áp dụng như sau:

- Đưa nguyên tắc bình đẳng nam nữ vào Hiến pháp quốc gia

hoặc các văn bản pháp luật thích hợp khác nếu vấn đề này chưa được

đề cập tới và bảo đảm việc thực thi nguyên tắc này trong thực tế bằng

pháp luật và các biện pháp thích hợp khác;

- Xây dựng các điều khoản pháp luật và thông qua các biện pháp

thích hợp khác, kể cả việc trừng phạt trong những trường hợp cần thiết,

nhằm ngăn cấm mọi sự phân biệt đối xử với phụ nữ;

- Thiết lập cơ chế bảo vệ mang tính pháp lý các quyền của phụ

nữ trên cơ sở bình đẳng với nam giới và thông qua các toà án quốc gia

có thẩm quyền và các cơ quan nhà nước khác để bảo vệ phụ nữ một

cách có hiệu quả chống lại mọi hành động phân biệt đối xử;

- Không tiến hành bất kỳ hành động hoặc hoạt động nào có tính

chất phân biệt đối xử với phụ nữ và bảo đảm rằng các cấp chính quyền

- Áp dụng mọi biện pháp thích hợp nhằm xoá bỏ sự phân biệt

đối xử với phụ nữ do bất kỳ cá nhân, tổ chức hoặc doanh nghiệp nào

tiến hành;

- Áp dụng mọi biện pháp thích hợp, kể cả những biện pháp pháp

và cơ quan nhà nước sẽ hành động phù hợp với nghĩa vụ này;

luật, nhằm sửa đổi hoặc xóa bỏ mọi điều khoản, quy định, tập quán và

thực tiễn hiện đang tồn tại mang tính chất phân biệt đối xử với phụ nữ;

- Huỷ bỏ mọi điều khoản hình sự có phân biệt đối xử với phụ nữ.

Các nước tham gia Công ước phải áp dụng mọi biện pháp thích hợp, kể cả

biện pháp pháp luật, trên tất cả các lĩnh vực đặc biệt là chính trị, xã hội, kinh tế và

văn hoá để đảm bảo sự phát triển và tiến bộ đầy đủ của phụ nữ, nhằm mục đích

bảo đảm cho họ được thực hiện cũng như thụ hưởng các quyền con người và tự

do cơ bản trên cơ sở bình đẳng với nam giới (Điều 3).

Để kế thừa các quy định về sự bình đẳng từ các văn bản pháp luật Quốc tế

cũng như quy định tại Hiến pháp của Việt Nam, pháp luật hôn nhân và gia đình đã

công nhận quyền bình đẳng của vợ và chồng trong quan hệ hôn nhân gia đình.

Pháp luật Hôn nhân và Gia đình là một hệ thống quy phạm pháp luật điều

chỉnh các quan hệ phát sinh trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình, đây là công cụ

có vai trò quan trọng mà thông qua đó, trật tự xã hội trong lĩnh vực hôn nhân và

gia đình được thiết lập và bảo vệ.

Kể từ sau Cách mạng Tháng tám năm 1945, Việt Nam ta đã xây dựng được

4 đạo luật trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình, đó là: Luật Hôn nhân và Gia đình

2000 và Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 hiện đang có hiệu lực thi hành. Điểm

chung của cả 4 đạo Luật này là Nhà nước Việt Nam đều công nhận chế độ hôn

nhân tự do, tự nguyện, tiến bộ, một vợ, một chồng, vợ chồng bình đẳng.

Một trong những nguyên tắc cơ bản của Luật Hôn nhân và Gia đình năm

1959 chính là nguyên tắc vợ chồng bình đẳng. Luật hôn nhân và Gia đình năm

năm 1959, Luật Hôn nhân và Gia đình năm 1986, Luật Hôn nhân và Gia đình năm

1959 quy định về nguyên tắc vợ chồng bình đẳng tại Điều 3, và được cụ thể hóa

tại các Điều 12, 14, 15 và 16 như sau: Trong gia đình, vợ chồng đều bình đẳng về

mọi mặt, vợ chồng đều có quyền tự do chọn nghề nghiệp, tự do hoạt động chính

trị, văn hóa, xã hội; vợ chồng đều có quyền sở hữu, hưởng thụ và sử dụng ngang

nhau đối với các tài sản có trước và sau khi cưới; vợ chồng có quyền thừa kế tài

sản của nhau khi một bên chết.

Luật Hôn nhân và Gia đình năm 1986 và năm 2000 tiếp tục ghi nhận nguyên

tắc vợ chồng bình đẳng, trong phạm vi gia đình, vợ chồng có quyền và nghĩa vụ

ngang nhau về mọi mặt. Đồng thời cũng đảm bảo quyền bình đẳng của vợ chồng

trong việc lựa chọn chỗ ở, việc làm, trong việc tham gia các hoạt động kinh tế, văn

hóa, chính trị, thừa nhận vợ chồng có quyền ngang nhau đối với tài sản chung,...

Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 đã kế thừa các đạo luật Hôn nhân và

Gia đình những năm về trước, thể hiện quan điểm của Đảng và Nhà nước về vấn

đề bình đẳng giữa vợ và chồng, đồng thời là Luật hôn nhân và gia đình năm 2014

còn kịp thời bổ sung các quy định mới, sửa đổi, loại bỏ các quy định cũ đã lạc hậu,

không theo kịp xu hướng phát triển của xã hội nhằm giải quyết các vấn đề phát

sinh trong thực tiễn ở lĩnh vực Hôn nhân và Gia đình. Đặc biệt, việc ghi nhận

vi gia đình trong Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 so với Luật Hôn nhân và

Gia đình năm 2000 là một cơ sở pháp lý quan trọng bảo đảm sự bình đẳng thực

chất giữa vợ và chồng không chỉ trong quan hệ gia đình mà còn là sự bình đẳng

trong thực hiện các quyền, nghĩa vụ của công dân được Hiến pháp và văn bản quy

phạm pháp luật khác quy định.

nguyên tắc bình đẳng của vợ chồng một cách toàn diện mà không chỉ trong phạm

1.4. Sơ lược về địa vị pháp lý của vợ và chồng qua các thời kỳ lịch sử của

đất nước

1.4.1. Địa vị pháp lý của vợ và chồng trong pháp luật thời kỳ phong kiến

Xã hội thời kỳ phong kiến ở Việt Nam chịu ảnh hưởng nặng nề của tư tưởng

Nho giáo, địa vị của người phụ nữ trong xã hội nói chung và trong gia đình nói

riêng rất thấp kém, hoàn toàn phụ thuộc vào người đàn ông.

Sớm nhận thức được sự bất bình đẳng giữa người đàn ông và người đàn bà

trong xã hội nên vấn đề bình đẳng giới đã được nhà nước phong kiến Việt Nam

quan tâm, thể hiện qua tư duy pháp lý mà đỉnh cao là những quy định tại Bộ luật

Hồng Đức. Bộ luật này gồm 13 chương và 722 điều ban hành vào thời vua Lê

Thánh Tông (1470 - 1497). Trong Bộ luật này, bên cạnh những quy định thể hiện

sự phân biệt đối xử khá rõ ràng về sự bình đẳng giữa vợ và chồng, như quy định

tại Điều 481 người vợ phải “phục tùng chồng và chịu sự dạy dỗ của người chồng”

thì Bộ luật cũng có hẳn một nội dung lớn bênh vực và bảo vệ quyền lợi cho người

phụ nữ, thể hiện quan điểm bình đẳng giới mà đến nay vẫn mang tính thời sự và

cần kế thừa, học tập. Cụ thể là các quy định sau:

Quyền này được thể hiện ở các quy định như sau:

- Điều 338: "Những nhà quyền thế mà ức hiếp để lấy con gái kẻ lương dân,

thì xử tội phạt, biếm hay đồ”,

Thứ nhất, quyền được Nhà nước bảo vệ hôn nhân:

không gả nữa thì bị phạt “80 trượng” và đem gả cho người khác mà đã thành hôn

- Điều 315 quy định việc trừng trị tất cả những ai đã gả con gái rồi mà lại thôi

rồi thì bị xử tội “đồ”, người sau biết thế mà cứ lấy thì cũng bị xử tội “đồ”, người

con gái đó phải gả cho người hỏi trước, nếu người đó không lấy nữa thì nhà người

con gái phải bồi thường đồ sính lễ gấp đôi cho người đó;

- Điều 321 quy định vợ cả và vợ lẽ nếu tự tiện bỏ nhà chồng cũng như đi lấy

chồng khác đều bị xử tội “đồ” và họ cùng gia sản phải trả về cho nhà chồng cũ;

- Điều 333 ghi rõ: Đã gả con gái rồi mà về sau vì thấy người chồng nghèo

khổ, lại bắt con gái về thì bị xử phạt “60 trượng”, biếm hai tư, người con gái đó

phải bắt trở về nhà chồng.

Tất cả những người đàn ông nào biết mà vẫn lấy họ làm vợ đều bị xử tội “đồ”.

- Điều 308, 309,… yêu cầu người chồng phải luôn thương yêu người vợ, phải

chăm lo hạnh phúc cho gia đình.

Thứ hai, quyền ly hôn của phụ nữ được thể hiện ở các quy định:

- Điều 308 quy định: Phàm chồng bỏ lững vợ 5 tháng không đi lại (vợ được

trình quan sở tại, quan xã làm chứng) thì chồng đó mất vợ. Nếu đã có con thì gia

hạn 1 năm. Nếu đã thôi vợ mà cản trở người khác cưới vợ cũ thì xử “biếm”;

vợ thì bị xử tội “biếm”. Bên cạnh đó, tất cả những hành vi gian dâm đều bị nghiêm

trị với khung hình phạt rất nặng.

- Điều 309 quy định: Người nào mà quá say đắm với nàng hầu mà thờ ơ với

Thứ ba, bình đẳng trong sở hữu tài sản:

Điều 374, 375 và 376 tài sản của vợ chồng được hình thành từ 3 nguồn: Tài

sản của chồng thừa kế từ gia đình nhà chồng (phu điền sản); tài sản của người vợ

thừa kế từ gia đình nhà vợ (thê điền sản) và tài sản do hai vợ chồng làm ra trong

thời kỳ hôn nhân (tần tảo điền sản). Khi gia đình tồn tại, tất cả tài sản được coi là

của chung. Khi ly hôn, tài sản của ai, người đó được nhận riêng và chia đôi tài sản

chung của hai người. Còn khi chồng chết trước (hay vợ chết trước) tài sản có do

cha mẹ dành cho được chia làm hai phần bằng nhau, một phần dành cho gia đình

bên chồng/vợ để lo việc tế lễ. Một phần dành cho vợ/chồng để phụng dưỡng một

đời.

Bên cạnh đó, Bộ Luật Hồng Đức cũng có quy định bảo vệ phụ nữ như xử

nặng đối với trường hợp xâm phạm thân thể của người vợ. Điều 404 quy định nếu

người chồng đánh vợ bị thương thì xử như tội đánh người bị thương nhưng nhẹ

hơn 3 bậc hay trong Điều 309 buộc người chồng phải tôn trọng thứ bậc của người

vợ trong gia đình: “Ai lấy nàng hầu lên làm vợ thì xử tội phạt, vì quá say đắm

nàng hầu mà thờ ơ với vợ thì xử tội biếm”. [2]

ban hành sau Bộ Luật Hồng Đức tới hơn 300 năm nhưng Bộ luật này lại không kế

thừa được tư tưởng tiến bộ của Bộ luật Hồng Đức trong việc công nhận nguyên

tắc bình đẳng giới cũng như bảo vệ quyền lợi của người phụ nữ trong xã hội phong

kiến, Bộ Luật phủ nhận hoàn toàn vai trò của người phụ nữ và số phận của người

vợ phụ thuộc tuyệt đối vào người chồng của mình.

Bộ luật Gia Long được ban hành dưới Triều Nguyễn vào năm 1812, dù được

1.4.2. Địa vị pháp của của vợ và chồng trong pháp luật thời kỳ Pháp thuộc

Thực dân Pháp đã đô hộ đất nước ta gần 80 năm, chúng đã thực hiện chính

sách chia để trị đối với Việt Nam nhằm biến nước ta thành thuộc địa của chúng,

cụ thể chúng chia đất nước ta làm 3 miền và mỗi miền lại có một chế độ pháp luật

riêng biệt, đó là: Bộ luật dân sự Bắc kì năm 1931, Bộ luật Dân sự Trung kì năm

1936, Bộ luật Dân sự Nam kì giản yếu năm 1883.

Quan hệ vợ chồng khi được ba Bộ luật trên điều chỉnh đều thể hiện sự bất

bình đẳng sâu sắc giữa người vợ và người chồng. Tuy nhiên, bên cạnh các quy

định thể hiện sự bất bình đẳng, phân biệt đối xử với phụ nữ, pháp luật thời kì này

cũng có những quy định thể hiện sự tiến bộ, đáng ghi nhận. Cụ thể:

- Điều 76 Bộ luật Dân sự Bắc kì năm 1931 quy định việc kết hôn phải do hai

bên nam nữ tự nguyện và bằng lòng;

- Điều 118 Bộ luật Trung Kì 1936 quy định cho phép người vợ có thể xin ly

hôn trong những trường hợp sau đây:

+ Chồng không làm những nghĩa vụ đã cam kết khi kết hôn là phải nuôi

+ Chồng bỏ nhà đi quá hai năm không có lý do chính đáng và không lo liệu

việc nuôi nấng con cái;

+ Không có lý do chính đáng mà chồng đuổi vợ con ra khỏi nhà.

dưỡng con tùy theo kế sinh nhai;

- Ngoài ra, Bộ luật Dân sự Bắc kì và Bộ luật Dân sự Trung kì đã thừa nhận

quyền sở hữu của người vợ trong khối tài sản chung là ngang bằng với người

chồng,...

1.4.3. Địa vị pháp lý của vợ và chồng trong pháp luật từ sau Cách mạng

tháng 8 đến nay

Cách mạng tháng 8 năm 1945 thành công vang dội, xóa bỏ được ách thống

trị suốt hàng ngàn năm của chế độ phong kiến lạc hậu, cổ hủ, mà ở đó có sự bất

bình đẳng năm nữ, sự phân biệt đối xử một cách nặng nề đối với người phụ nữ.

Điều 9 Hiến pháp năm 1946 quy định: “Đàn bà ngang quyền với đàn ông về

mọi phương diện”. Như vậy, nguyên tắc bình đẳng nam nữ đã được Nhà nước

thừa nhận và coi đây là một trong những nguyên tắc cơ bản để xây dựng pháp luật.

Bằng việc quy định quyền bình đẳng nam nữ, Hiến pháp năm 1946 đã tạo lập cơ

sở pháp lý để đấu tranh nhằm xóa bỏ dần sự bất bình đẳng giữa phụ nữ và nam

giới trong xã hội. Quyền bình đẳng giữa nam và nữ cũng như sự quan tâm của Nhà

nước và xã hội đối với quyền lợi của người phụ nữ tiếp tục được thể hiện ở các

bản Hiến pháp về sau của nước ta như Hiến pháp năm 1959, Hiến pháp năm 1980,

Sau Hiệp định Giơ-ne-vơ năm 1954, đất nước ta bị chia cắt làm 2 miền Nam

– Bắc. Miền Bắc được giải phóng, bước vào xây dựng thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa

xã hội. Miền Nam tiếp tục cuộc Cách mạng đấu tranh, thống nhất đất nước.

Ở miền Bắc, Hiến pháp năm 1959 của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa đã

Hiến pháp năm 1992 và Hiến pháp năm 2013. [22]

ghi nhận quyền bình đẳng của vợ chồng trên mọi phương diện. Ngay trong năm

đó cũng ra đời văn bản pháp luật đầu tiên điều chỉnh quan hệ hôn nhân và gia đình

của Nhà nước ra ta, đó là Luật Hôn nhân và Gia đình năm 1959 mà một trong

những nguyên tắc cơ bản của Luật này chính là nguyên tắc vợ chồng bình đẳng.

Luật Hôn nhân và Gia đình năm 1959 quy định về nguyên tắc vợ chồng bình đẳng

tại Điều 3, và được cụ thể hóa tại các Điều 12, 14, 15 và 16.

Ở miền Nam, đế quốc Mỹ đã nhảy vào thế chân Thực dân Pháp xâm lược

nước ta và có ba văn bản pháp luật được ban hành và áp dụng là: Luật Gia đình

ngày 02 tháng 01 năm 1959 của chính quyền Ngô Đình Diệm; Sắc luật số 15/64

ngày 23 tháng 7 năm 1964 của chính quyền Nguyễn Khánh; Bộ Dân luật Sài Gòn

ngày 20 tháng 12 năm 1972 của chính quyền Nguyễn Văn Thiệu. Theo quy định

của 3 văn bản pháp luật này thì phụ nữ phần nào đã có thêm những quyền lợi tương

đương với người chồng: quyền có tài sản riêng, vợ chồng thỏa thuận vấn đề tài sản

chung, quyền tự do lập hôn ước,...

- Luật Gia đình năm 1959 đánh dấu mốc đầu tiên trong nền pháp chế Việt

Nam bãi bỏ chế độ một chồng nhiều vợ bằng quy định: “Chế độ đa thê từ nay bị

bãi bỏ hẳn”. Quy định này thể hiện sự tiến bộ đáng kể trong việc đảm bảo chế độ

55: “Cấm ly hôn, chỉ được phép ly thân”, quy định xử phạt đối với hành vi ruồng

bỏ vợ hay chồng là có thể bị phạt tiền hay phạt giam tới 1 năm,...

- Sắc luật số 15/64 năm 1964 quy định vợ hoặc chồng có thể yêu cầu ly hôn

khi có một trong các căn cứ sau đây: Vì sự ngoại tình của người phối ngẫu; Vì sự

phối ngẫu bị kết án trọng hình về thường tội; Sự ngược đãi, bạo hành hay ngục

hôn nhân một vợ một chồng. Bên cạnh đó, Luật còn quy định về ly thân tại Điều

mạ, có tính chất thâm từ và thường xuyên làm cho vợ chồng không thể chung sống

với nhau được nữa; Vì có án văn xác định sự biệt tích của người phối ngẫu đã thất

tung; Vì người phối ngẫu bỏ phế gia đình, sau khi có án văn nhất định xử phạt

người phạm tội (Điều 63, Sắc luật số 15/64).

- Bộ Dân luật Sài Gòn năm 1972 quy định tại Điều 136: “Vợ chồng có nghĩa

vụ thủy chung với nhau và giúp đỡ nhau cùng chung lo xây dựng hạnh phúc gia

đình và dưỡng dục con cái”; Điều 143: “Dưới mọi chế độ, vợ có quyền thay mặt

chồng về những nhu cầu gia vụ và dùng tiền bạc của chồng vào những nhu cầu

ấy. Mọi hành vi của vợ trong phạm vi này đều có hiệu lực ràng buộc chồng, trừ

phi người chồng đã tước quyền vợ và người đệ tam kết ước với người vợ đã biết

có sự tước quyền”,...

Về quyền được ly thân hoặc ly hôn, Điều 170 quy định về các trường hợp vợ

hay chồng có thể xin ly hôn hoặc ly thân:

+ Vì sự ngoại tình của người phối ngẫu;

+ Vì người phối ngẫu bị kết án trọng hình về thường tội;

+ Vì sự ngược đãi, bạo hành hay nhục mạ, có tính chất thậm từ và tái diễn

Tuy nhiên, cả ba văn bản này vẫn đề cao quyền gia trưởng trong gia đình của

người chồng, quyền lợi của người vợ không được đảm bảo, do đó sự bất bình đẳng

trong quan hệ giữa vợ chồng vẫn còn tồn tại trong xã hội niềm Nam thời kì bấy

giờ.

khiến vợ chồng không thể ăn ở với nhau nữa.

Ngày 30 tháng 4 năm 1975 đánh dấu mốc lịch sử thắng lợi cho cuộc kháng

chiến chống Mỹ, đất nước thống nhất, cả nước ta đi lên xây dựng chủ nghĩa xã

hội. Hiến pháp 1980 ghi nhận nguyên tắc vợ chồng bình đẳng là một trong những

nguyên tắc cơ bản của luật hôn nhân gia đình. Năm 1986, Luật Hôn nhân và Gia

đình mới ra đời thay thế cho Luật Hôn nhân và Gia đình năm 1959 đã không còn

phù hợp với xu thế phát triển đất nước. Nhìn chung, Luật Hôn nhân và Gia đình

năm 1986 đã kế thừa những điểm tích cực trong Luật Hôn nhân và Gia đình năm

1959 trong việc đảm bảo quyền bình đẳng giữa vợ và chồng trong mối quan hệ

hôn nhân gia đình.

Sau đó, Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2000 và Luật hôn nhân và gia đình

năm 2014 ra đời thể hiện quan điểm của Đảng và Nhà nước về vấn đề bình đẳng

giữa vợ và chồng, tiếp tục ghi nhận nguyên tắc vợ chồng bình đẳng, trong phạm

vi gia đình, vợ chồng có quyền và nghĩa vụ ngang nhau về mọi mặt. Đồng thời

cũng đảm bảo quyền bình đẳng của vợ chồng trong việc lựa chọn chỗ ở, việc làm,

trong việc tham gia các hoạt động kinh tế, văn hóa, chính trị, thừa nhận vợ chồng

có quyền ngang nhau đối với tài sản chung,... Luật hôn nhân và gia đình năm 2014

còn kịp thời bổ sung các quy định mới, sửa đổi, loại bỏ các quy định cũ đã lạc hậu,

sinh tron thực tiễn ở lĩnh vực Hôn nhân và Gia đình.

không theo kịp xu hướng phát triển của xã hội nhằm giải quyết các vấn đề phát

1.5. Nội dung cơ bản của nguyên tắc bình đẳng giữa vợ và chồng theo

quy định của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014

1.5.1. Vợ chồng bình đẳng trong quan hệ nhân thân

Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 hiện chưa có quy định thế nào là quyền

nhân thân, tuy nhiên Luật hôn nhân và gia đình với tư cách là một ngành luật

chuyên ngành thuộc lĩnh vực dân sự nên có thể chiếu theo quy định của Bộ luật

dân sự 2015 về quyền nhân thân như sau: “Quyền nhân thân được quy định trong

Bộ luật này là quyền dân sự gắn liền với mỗi cá nhân, không thể chuyển giao cho

người khác, trừ trường hợp luật khác có liên quan quy định khác” (khoản 1 Điều

25).

Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 có quy định khái quát nhất về quyền và

nghĩa vụ nhân thân của vợ chồng tại Điều 17 như sau: “Vợ, chồng bình đẳng với

nhau, có quyền, nghĩa vụ ngang nhau về mọi mặt trong gia đình, trong việc thực

hiện các quyền, nghĩa vụ của công dân được quy định trong Hiến pháp, Luật này

và các luật khác có liên quan”.

Như vậy, sau khi nam nữ kết hôn hình thành quan hệ vợ chồng thì sẽ có quyền

quyết định các công việc của gia đình, việc chăm sóc, giáo dục con cái,... hay trong

việc thực hiện các quyền, nghĩa vụ của công dân theo quy định của pháp luật. Đây

chính là một điểm mới đáng chú ý của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 so với

Luật Hôn nhân và Gia đình 2000, khẳng định quan điểm của Nhà nước về sự bình

đẳng giữa vợ và chồng không chỉ gói gọn trong quan hệ gia đình mà còn trong các

và nghĩa vụ ngang nhau trong mọi vấn đề liên quan đến gia đình mình, từ việc

quan hệ khác của đời sống xã hội được thể hiện qua những quyền công dân được

Hiến pháp quy định.

1.5.1.1. Bình đẳng qua nghĩa vụ chung thủy, thương yêu, tôn trọng, quan

tâm, chăm sóc và giúp đỡ nhau

Khoản 1 điều 19 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định: “Vợ chồng

có nghĩa vụ thương yêu, chung thủy, tôn trọng, quan tâm, chăm sóc, giúp đỡ nhau;

cùng nhau chia sẻ, thực hiện các công việc trong gia đình”.

Theo Từ điển Tiếng Việt, “chung thủy” trong mối quan hệ vợ chồng là “tình

cảm trước sau như một, không thay đổi”. [17]

Trong thời kì phong kiến Việt Nam trước kia đã xuất hiện bài ca dao “trai

năm thê bảy thiếp, gái chính chuyên một chồng”. Sở dĩ có câu ca dao đó là xã hội

Việt Nam thời phong kiến chịu ảnh hưởng sâu sắc của tư tưởng Nho giáo, vì vậy

nghĩa vụ chung thủy trong quan hệ vợ chồng chỉ đước đặt ra đối với người phụ

nữ, còn người đàn ông thì có quyền đa thê. Điều này thể hiện sự phân biệt đối xử

đối với người phụ nữ cũng như thể hiện sự bất bình đẳng sâu sắc giữa người vợ và

người chồng trong quan hệ hôn nhân gia đình.

là sợi dây vô hình gắn kết người vợ và người chồng, và chung thủy, thương yêu,

tôn trọng, quan tâm, chăm sóc và giúp đỡ nhau là những biểu hiện của tình yêu

đó. Điều đó có nghĩa là vợ chồng cần yêu thương, tôn trọng, lắng nghe ý kiến của

nhau; đồng thời giữ gìn danh dự, uy tín, nhân phẩm; quan tâm, động viên lẫn nhau

và tạo điều kiện cho đối phương phát huy những điểm mạnh của bản thân. Có như

Trong xã hội hiện đại, tình yêu là nền tảng xây dựng nên quan hệ hôn nhân,

vậy thì mới tạo ra một gia đình bền vững, hạnh phúc, góp phần xây dựng một xã

hội văn minh, hiện đại.

Chính vì vậy pháp luật Hôn nhân và Gia đình đặt ra nghĩa vụ chung thủy,

thương yêu, tôn trọng, quan tâm, chăm sóc và giúp đỡ nhau là nghĩa vụ bình đẳng

của cả vợ và chồng, đòi hỏi người vợ và người chồng cần cố gắng thực hiện để

bảo vệ hạnh phúc gia đình.

1.5.1.2. Bình đẳng trong việc lựa chọn nơi cư trú

Điều 20 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định: “Việc lựa chọn nơi

cư trú của vợ chồng do vợ chồng thỏa thuận, không bị ràng buộc bởi phong tục,

tập quán, địa giới hành chính”.

Vấn đề phát sinh đầu tiên sau khi quan hệ vợ chồng được hình thành có lẽ là

việc lựa chọn nơi cư trú của vợ chồng, do đó pháp luật Hôn nhân Gia đình thừa

nhận vợ chồng bình đằng với nhau trong việc lựa chọn nơi cư trú của vợ chồng

bằng cách quy định nơi cư trú của vợ chồng do vợ chồng thỏa thuận để lựa chọn,

sự lựa chọn này không bị ràng buộc bởi phong tục tập quán của địa phương, vào

địa giới hành chính. Vì vậy, vợ chồng cần thỏa thuận và lựa chọn thế nào để phù

1.5.1.3. Bình đẳng trong quyền lựa chọn tự do tín ngưỡng, tôn giáo

Điều 24 Hiến pháp năm 2013 quy định quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của

công dân như sau:

- Mọi người có quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, theo hoặc

không theo một tôn giáo nào. Các tôn giáo bình đẳng trước pháp luật;

hợp với điều kiện sinh sống và làm việc của gia đình mình.

- Nhà nước tôn trọng và bảo hộquyền tự do tín ngưỡng, tôn

giáo;

- Không ai được xâm phạm tự do tín ngưỡng, tôn giáo hoặc lợi

dụng tín ngưỡng, tôn giáo để vi phạm pháp luật.

Để kế thừa quy định của Hiến pháp 2013 về quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo

của công dân thì Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 có quy định tại Điều 22 về

tôn trọng quyền tự do, tín ngưỡng, tôn giáo của vợ chồng nhằm đảm bảo sự bình

đẳng về quyền tự do, tín ngưỡng, tôn giáo trong quan hệ vợ chồng. Quy định này

như sau: “Vợ, chồng có nghĩa vụ tôn trọng quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của

nhau”.

Trong thời kỳ hôn nhân, có thể sẽ phát sinh vấn đề người vợ hoặc người

chồng muốn thay đổi tín ngưỡng, tôn giáo của chính bản thân mình. Khi đó, bên

còn lại cần tôn trọng ý muốn của người vợ hoặc người chồng của mình trong việc

lựa chọn tín ngưỡng, tôn giáo mà không có quyền gây cản trở, áp đặt ý chí của

mình cho người vợ hoặc chồng mình.

trị, kinh tế, văn hóa, xã hội

Trong thời kỳ xã hội chủ nghĩa, phụ nữ cũng như nam giới cần phải được học

tập và nâng cao trình độ văn hóa, chuyên môn, nghiệp vụ, tham gia hoạt động

chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội nhằm đảm bảo cho cuộc sống của bản thân mình,

của gia đình mình cũng như đóng góp công sức của mình cho sự phát triển của

toàn xã hội.

1.5.1.4. Bình đẳng trong vấn đề học tập, làm việc, tham gia hoạt động chính

Điều 23 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định: “Vợ, chồng có quyền,

nghĩa vụ tạo điều kiện, giúp đỡ nhau chọn nghề nghiệp; học tập, nâng cao trình

độ văn hóa, chuyên môn, nghiệp vụ; tham gia hoạt động chính trị, kinh tế, văn

hóa, xã hội.”

Quy định này một lần nữa khẳng định quyền bình đẳng giữa vợ và chồng

trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, dần đẩy lùi quan niệm lạc hậu rằng phụ

nữ chỉ cần làm công việc nội trợ, chăm sóc con cái còn việc ngoài xã hội là thuộc

về đàn ông.

Đảm bảo sự bình đẳng của vợ, chồng trong vấn đề học tập, làm việc, tham

gia hoạt động chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội chính là tạo điều kiện để cả 2 vợ,

chồng đều có thể tham gia vào đời sống xã hội. Điều này có ý nghĩa đặc biệt quan

trọng trong công tác giải phóng phụ nữ, làm cho phụ nữ ngày một bình đẳng với

nam giới, bởi muốn phụ nữ được bình đẳng với nam giới thì phải tạo điều kiện

cho họ được góp công, góp sức làm việc, tham gia các hoạt động trong xã hội cùng

với nam giới. Để có thể tham gia lao động sản xuất, tham gia vào các hoạt động

chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội thì trước hết cần tạo điều kiện để người phụ nữ

chuyên môn, năng lực của họ như nam giới để khi có điều kiện, người phụ nữ sẽ

chứng tỏ, phát huy được khả năng của mình.

Như vậy, Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định quyền bình đẳng của

vợ chồng trong vấn đề học tập, làm việc, tham gia hoạt động chính trị, kinh tế, văn

hóa, xã hội là không chỉ nhằm góp phần đảm bảo quyền bình đẳng của người phụ

nữ với người nam giới trọng gia đình mà còn góp phần đảm bảo của quyền bình

được học tập, được đào tạo, trau dồi, tích lũy kiến thức, nâng cao trình độ văn hóa,

đẳng của nữ giới so với nam giới ở ngoài xã hội, tiến tới mục tiêu đảm bảo quyền

bình đẳng của vợ, chồng trên mọi phương diện của đời sống xã hội.

1.5.1.5. Bình đẳng trong quan hệ với con

Thứ nhất, vợ chồng bình đẳng với nhau trong việc chăm sóc, nuôi dưỡng và

giáo dục con:

Điều này được quy định rất rõ tại Điều 71 và 72 của Luật hôn nhân và gia

đình năm 2014 như sau:

- Cha, mẹ có nghĩa vụ và quyền ngang nhau, cùng nhau chăm

sóc, nuôi dưỡng con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực

hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản

để tự nuôi mình.

- Con có nghĩa vụ và quyền chăm sóc, nuôi dưỡng cha mẹ, đặc

biệt khi cha mẹ mất năng lực hành vi dân sự, ốm đau, già yếu, khuyết

tật; trường hợp gia đình có nhiều con thì các con phải cùng nhau chăm

sóc, nuôi dưỡng cha mẹ.

kiện cho con học tập.

Cha mẹ tạo điều kiện cho con được sống trong môi trường gia

đình đầm ấm, hòa thuận; làm gương tốt cho con về mọi mặt; phối hợp

chặt chẽ với nhà trường, cơ quan, tổ chức trong việc giáo dục con.

- Cha mẹ có nghĩa vụ và quyền giáo dục con, chăm lo và tạo điều

- Cha mẹ hướng dẫn con chọn nghề; tôn trọng quyền chọn nghề,

quyền tham gia hoạt động chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội của con.

- Cha mẹ có thể đề nghị cơ quan, tổ chức hữu quan giúp đỡ để

thực hiện việc giáo dục con khi gặp khó khăn không thể tự giải quyết

được.

Tục ngữ Việt Nam có câu: “Con hư tại mẹ, cháu hư tại bà”. Sở dĩ có quan

niệm này là do một phần ở hoàn cảnh xã hội. Trước kia, khi đất nước có chiến

tranh, những thanh niên trai tráng, những người đàn ông trong gia đình hầu hết

đều phải ra chiến trận để bảo vệ đất nước, do đó mọi công việc ở nhà đều do bàn

tay của những người mẹ, người vợ chăm lo, vun vén, trong đó có việc chăm sóc,

nuôi dạy con cái. Khi đất nước được hòa bình như ngày nay, công việc của người

phụ nữ sẽ không chỉ gói gọn trong phạm vi gia đình nữa mà họ cũng tham gia vào

lao động sản xuất cũng như tham gia vào các lĩnh vực khác trong đời sống xã hội.

Từ hoàn cảnh đó, pháp luật hôn nhân gia đình đã đưa ra quy định cha, mẹ có nghĩa

vụ và quyền ngang nhau, cùng nhau chăm sóc, nuôi dưỡng giáo dục con, chăm lo

và tạo điều kiện cho con học tập.

Khoản 3 Điều 69 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định về nghĩa vụ

và quyền của cha mẹ như sau: “Giám hộ hoặc đại diện theo quy định của Bộ luật

dân sự cho con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự”.

Cha mẹ là người đại diện theo pháp luật của con chưa thành niên, con đã

Thứ hai, vợ chồng bình đẳng với nhau trong việc đại diện cho con:

thành niên mất năng lực hành vi dân sự, trừ trường hợp con có người khác làm

giám hộ hoặc có người khác đại diện theo pháp luật. Cha hoặc mẹ có quyền tự

mình thực hiện giao dịch nhằm đáp ứng nhu cầu thiết yếu của con chưa thành niên,

con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động

và không có tài sản để tự nuôi mình. (Điều 73 Luật hôn nhân và gia đình năm

2014).

Như vậy, pháp luật hôn nhân gia đình đã đảm bảo quyền bình đẳng giữa

người cha và người mẹ trong việc thực hiện công việc đại diện cho con. Việc ai là

người đại diện cho con trong các giao dịch dân sự sẽ do vợ, chồng tự thỏa thuận

với nhau.

1.5.2. Vợ chồng bình đẳng trong quan hệ tài sản

1.5.2.1. Vợ chồng bình đẳng trong quan hệ sở hữu tài sản

* Quyền sở hữu đối với tài sản chung:

Sau khi nam nữ kết hôn hình thành nên quan hệ hôn nhân và có cuộc sống

chung đòi hỏi phải có tài sản chung của vợ chồng để duy trì và phát triển gia đình.

Điều 33 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định về tài sản chung của

vợ chồng như sau:

thu nhập do lao động, hoạt động sản xuất, kinh doanh, hoa lợi, lợi tức

phát sinh từ tài sản riêng và thu nhập hợp pháp khác trong thời kỳ hôn

nhân, trừ trường hợp được quy định tại khoản 1 Điều 40 của Luật này;

tài sản mà vợ chồng được thừa kế chung hoặc được tặng cho chung và

tài sản khác mà vợ chồng thỏa thuận là tài sản chung.

- Tài sản chung của vợ chồng gồm tài sản do vợ, chồng tạo ra,

Quyền sử dụng đất mà vợ, chồng có được sau khi kết hôn là tài

sản chung của vợ chồng, trừ trường hợp vợ hoặc chồng được thừa kế

riêng, được tặng cho riêng hoặc có được thông qua giao dịch bằng tài

sản riêng.

- Tài sản chung của vợ chồng thuộc sở hữu chung hợp nhất, được

dùng để bảo đảm nhu cầu của gia đình, thực hiện nghĩa vụ chung của

vợ chồng.

- Trong trường hợp không có căn cứ để chứng minh tài sản mà

vợ, chồng đang có tranh chấp là tài sản riêng của mỗi bên thì tài sản đó

được coi là tài sản chung.

Trong mối quan hệ hôn nhân gia đình, do vợ chồng có sự gắn bó mật thiết

với nhau, cùng nhau góp phần xây dựng, tạo lập tài sản chung, mặt khác mỗi con

người khác nhau sẽ có sức khỏe, năng lực, chuyên môn,… là khác nhau, do đó họ

đương nhiên sẽ có mức thu nhập khác nhau nên pháp luật không đưa ra sự phân

biệt mức đóng góp của mỗi bên vợ hoặc chồng trong việc tạo lập nên khối tài sản

chung đó. Dù mức đóng góp của mỗi người trong khối tài sản chung là bao nhiêu

hữu, sử dụng, định đoạt tài sản chung; không phân biệt giữa lao động trong gia

đình và lao động có thu nhập ngoài xã hội, họ đều có quyền bình đẳng trong việc

chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản chung (khoản 1 Điều 29 Luật hôn nhân và

gia đình năm 2014).

Điều 30 Luât Hôn nhân và Gia đình năm 2014 quy định về quyền, nghĩa vụ

thì Vợ, chồng đều bình đẳng với nhau về quyền, nghĩa vụ trong việc tạo lập, chiếm

của vợ, chồng trong việc đáp ứng nhu cầu thiết yếu của gia đình:

- Vợ, chồng có quyền, nghĩa vụ thực hiện giao dịch nhằm đáp

ứng nhu cầu thiết yếu của gia đình.

- Trong trường hợp vợ chồng không có tài sản chung hoặc tài

sản chung không đủ để đáp ứng nhu cầu thiết yếu của gia đình thì vợ,

chồng có nghĩa vụ đóng góp tài sản riêng theo khả năng kinh tế của

mỗi bên.

Khoản 1 Điều 13 Nghị định số 126/2014/NĐ-CP của chính phủ Quy định chi

tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Hôn nhân và gia đình quy định Việc

chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản chung do vợ chồng thỏa thuận. Trong trường

hợp vợ hoặc chồng xác lập, thực hiện giao dịch liên quan đến tài sản chung để đáp

ứng nhu cầu thiết yếu của gia đình thì được coi là có sự đồng ý của bên kia, trừ

trường hợp quy định tại Khoản 2 Điều 35 của Luật Hôn nhân và Gia đình.

Theo đó, vợ chồng sẽ tự mình quyết định thực hiện những giao dịch nhằm

đáp ứng nhu cầu thiết yếu của gia đình một các bình đẳng với nhau. Nhu cầu thiết

yếu của gia đình là những chi phí ăn uống, sinh hoạt của gia đình đòi hỏi phải chi

tiêu hằng ngày, hoặc những chi phí phát sinh như chi phí khám, chữa bệnh, thuốc

và phát triển gia đình nên vợ chồng có quyền và nghĩa vụ thực hiện nó bình đẳng

với nhau.

Đối với việc xác lập, thực hiện hoặc chấm dứt những giao dịch liên quan đến

tài sản chung của vợ chồng mà có giá trị lớn vượt ngoài phạm vi nhu cầu thiết yếu

của gia đình, hoặc đưa tài sản chung vào đầu tư, kinh doanh thì cần hai vợ chồng

men,… những nhu cầu này là thiết yếu, chúng liên quan trực tiếp đến việc tồn tại

thỏa thuận, bàn bạc với nhau trước khi đưa ra quyết định.

Kế thừa những quy định của Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2000, Luật hôn

nhân và gia đình năm 2014 đưa ra quy định về việc đăng ký quyền sở hữu, quyền

sử dụng đối với tài sản chung tại Điều 34 như sau:

- Trong trường hợp tài sản thuộc sở hữu chung của vợ chồng mà

pháp luật quy định phải đăng ký quyền sở hữu, quyền sử dụng thì giấy

chứng nhận quyền sở hữu, giấy chứng nhận quyền sử dụng phải ghi tên

cả hai vợ chồng, trừ trường hợp vợ chồng có thỏa thuận khác.

- Trong trường hợp giấy chứng nhận quyền sở hữu, giấy chứng

nhận quyền sử dụng tài sản chỉ ghi tên một bên vợ hoặc chồng thì giao

dịch liên quan đến tài sản này được thực hiện theo quy định tại Điều

26 của Luật này; nếu có tranh chấp về tài sản đó thì được giải quyết

theo quy định tại khoản 3 Điều 33 của Luật này.

Quy định trên được Nghị đinh 126/2014/NĐ-CP của Chính phủ hướng dẫn

thực hiện tại Điều 12 của Nghị định như sau:

- Tài sản chung của vợ chồng phải đăng ký theo quy định tại

những tài sản khác mà pháp luật quy định phải đăng ký quyền sử dụng,

quyền sở hữu.

- Đối với tài sản chung của vợ chồng đã được đăng ký và ghi tên

một bên vợ hoặc chồng thì vợ, chồng có quyền yêu cầu cơ quan có

thẩm quyền cấp đổi giấy chứng nhận quyền sở hữu, quyền sử dụng đất

Điều 34 của Luật Hôn nhân và gia đình bao gồm quyền sử dụng đất,

để ghi tên của cả vợ và chồng.

- Trong trường hợp tài sản chung được chia trong thời kỳ hôn

nhân mà trong giấy chứng nhận quyền sở hữu, giấy chứng nhận quyền

sử dụng đất ghi tên cả vợ và chồng thì bên được chia phần tài sản bằng

hiện vật có quyền yêu cầu cơ quan đăng ký tài sản cấp lại giấy chứng

nhận quyền sở hữu, giấy chứng nhận quyền sử dụng đất trên cơ sở văn

bản thỏa thuận của vợ chồng hoặc quyết định của Tòa án về chia tài

sản chung.

Đăng ký quyền sở hữu, sử dụng đối với tài sản chung của vợ chồng được áp

dụng đối với các tài sản có giá trị lớn như là: đất đai, nhà ở,… là hết sức cần thiết

nhằm đảm bảo quyền và lợi ích chính đáng của vợ chồng đối với các tài sản đó.

Trên thực tế nhiều năm trước đây, việc đăng ký quyền sử dụng, quyền sở hữu

tài sản chung của vợ chồng thường do một bên vợ hoặc một bên chồng đứng tên,

do đó pháp luật hôn nhân gia đình đã quy định tại khoản 2 Điều 34 Luật hôn nhân

2014, được hướng dẫn thực hiện tại khoản 2 Điều 12 Nghị định 126/2014/NĐ-CP

thì đối với tài sản chung của vợ chồng đã được đăng ký và ghi tên một bên vợ hoặc

chồng thì vợ, chồng có quyền yêu cầu cơ quan có thẩm quyền cấp đổi giấy chứng

Ngoài việc bình đẳng trong việc chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản chung

thì vợ chồng còn bình đẳng trong việc thực hiện các nghĩa vụ về tài sản của vợ

chồng.

Điều 37 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định về nghĩa vụ chung về

tài sản của vợ chồng như sau:

nhận quyền sở hữu, quyền sử dụng đất để ghi tên của cả vợ và chồng.

Vợ chồng có các nghĩa vụ chung về tài sản sau đây:

- Nghĩa vụ phát sinh từ giao dịch do vợ chồng cùng thỏa thuận

xác lập, nghĩa vụ bồi thường thiệt hại mà theo quy định của pháp luật

vợ chồng cùng phải chịu trách nhiệm;

- Nghĩa vụ do vợ hoặc chồng thực hiện nhằm đáp ứng nhu cầu

thiết yếu của gia đình;

- Nghĩa vụ phát sinh từ việc chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài

sản chung;

- Nghĩa vụ phát sinh từ việc sử dụng tài sản riêng để duy trì, phát

triển khối tài sản chung hoặc để tạo ra nguồn thu nhập chủ yếu của gia

đình;

- Nghĩa vụ bồi thường thiệt hại do con gây ra mà theo quy định

của Bộ luật dân sự thì cha mẹ phải bồi thường;

* Quyền sở hữu đối với tài sản riêng:

Điều 43 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định về tài sản riêng của

vợ, chồng như sau:

- Tài sản riêng của vợ, chồng gồm tài sản mà mỗi người có trước

khi kết hôn; tài sản được thừa kế riêng, được tặng cho riêng trong thời

- Nghĩa vụ khác theo quy định của các luật có liên quan.

kỳ hôn nhân; tài sản được chia riêng cho vợ, chồng theo quy định tại

các điều 38, 39 và 40 của Luật này; tài sản phục vụ nhu cầu thiết yếu

của vợ, chồng và tài sản khác mà theo quy định của pháp luật thuộc sở

hữu riêng của vợ, chồng.

- Tài sản được hình thành từ tài sản riêng của vợ, chồng cũng là

tài sản riêng của vợ, chồng. Hoa lợi, lợi tức phát sinh từ tài sản riêng

trong thời kỳ hôn nhân được thực hiện theo quy định tại khoản 1 Điều

33 và khoản 1 Điều 40 của Luật này.

Trong điều kiện kinh tế xã hội ngày nay, thì tài sản riêng của vợ, chồng có

được trước khi kết hôn, tài sản được thừa kế riêng, được tặng cho riêng trong thời

kỳ hôn nhân,… xét về bản chất pháp lý cũng như kinh tế thì những tài sản đó sẽ

thuộc sở hữu riêng của mỗi người. Việc công nhận quyền sở hữu đối với tài sản

riêng của vợ, chồng là phù hợp với xu thế phát triển xã hội, cũng như phù hợp với

quyền sở hữu đối với tài sản riêng của công dân được quy định trong Hiến pháp

2013.

Điều 44 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định về việc chiếm hữu, sử

- Vợ, chồng có quyền chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản riêng

của mình; nhập hoặc không nhập tài sản riêng vào tài sản chung.

- Trong trường hợp vợ hoặc chồng không thể tự mình quản lý tài

sản riêng và cũng không ủy quyền cho người khác quản lý thì bên kia

có quyền quản lý tài sản đó. Việc quản lý tài sản phải bảo đảm lợi ích

dụng, định đoạt tài sản riêng:

của người có tài sản.

- Nghĩa vụ riêng về tài sản của mỗi người được thanh toán từ tài

sản riêng của người đó.

- Trong trường hợp vợ, chồng có tài sản riêng mà hoa lợi, lợi tức

từ tài sản riêng đó là nguồn sống duy nhất của gia đình thì việc định

đoạt tài sản này phải có sự đồng ý của chồng, vợ.

Như vậy, đối với tài sản riêng của mình, vợ, chồng có quyền chiếm hữu, sử

dụng, định đoạt một cách độc lập, nhập hoặc không nhập tài sản riêng vào tài sản

chung. Vợ, chồng cũng tự mình quyết định việc quản lý đối với tài sản riêng đó

bằng cách tự mình quản lý tài sản hoặc có thể ủy quyền cho người khác quản lý

thay.

Vợ chồng là chủ sở hữu đối với tài sản riêng của mình, có quyền chiếm hữu,

sử dụng, định đoạt tài sản riêng đó thì đồng thời vợ chồng cũng phải thực hiện

nghĩa vụ về tài sản của vợ, chồng.

Trên cơ sở quyền sở hữu tài sản riêng của mỗi bên vợ, chồng đối với tài sản

riêng, mà vợ, chồng có khả năng thực hiện một cách độc lập các nghĩa vụ riêng về

doanh, đảm bảo sự bình đẳng và không lệ thuộc lẫn nhau giữa vợ chồng về tài sản.

Cụ thể Điều 45 quy định về nghĩa vụ riêng về tài sản của vợ, chồng:

Vợ, chồng có các nghĩa vụ riêng về tài sản sau đây:

- Nghĩa vụ của mỗi bên vợ, chồng có trước khi kết hôn;

tài sản của mình, có khả năng tham gia độc lập vào các hoạt động sản xuất kinh

- Nghĩa vụ phát sinh từ việc chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài

sản riêng, trừ trường hợp nghĩa vụ phát sinh trong việc bảo quản, duy

trì, tu sửa tài sản riêng của vợ, chồng theo quy định tại khoản 4 Điều

44 hoặc quy định tại khoản 4 Điều 37 của Luật này;

- Nghĩa vụ phát sinh từ giao dịch do một bên xác lập, thực hiện

không vì nhu cầu của gia đình;

- Nghĩa vụ phát sinh từ hành vi vi phạm pháp luật của vợ, chồng.

Vấn đề nhập tài sản riêng của vợ, chồng vào tài sản chung cũng được pháp

luật Hôn nhân và Gia đình dự liệu và quy định cụ thể dựa trên cơ sở tôn trọng sự

tự định đoạt, tự thỏa thuận của vợ, chồng. Tài sản được nhập vào tài sản chung mà

theo quy định của pháp luật, giao dịch liên quan đến tài sản đó phải tuân theo hình

thức nhất định thì thỏa thuận phải bảo đảm hình thức đó. Nghĩa vụ liên quan đến

tài sản riêng đã nhập vào tài sản chung được thực hiện bằng tài sản chung, trừ

trường hợp vợ chồng có thỏa thuận khác hoặc pháp luật có quy định khác. (Điều

46 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014)

người đó, dù trong thời kì hôn nhân hay khi li hôn, trừ trường hợp người có tài sản

riêng đã chi dùng tài sản riêng vào đời sống chung hoặc vợ chồng đã thỏa thuận

tự nguyện nhập tài sản riêng đó vào tài sản chung của vợ chồng.

* Bình đẳng trong vấn đề chia tài sản chung trong thời kỳ hôn nhân:

Như vậy, tài sản riêng của mỗi bên vợ hoặc chồng luôn thuộc sở hữu của

Điều 38 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định về việc chia tài sản

chung trong thời kỳ hôn nhân. Theo đó:

- Trong thời kỳ hôn nhân, vợ chồng có quyền thỏa thuận chia

một phần hoặc toàn bộ tài sản chung, trừ trường hợp quy định tại Điều

42 của Luật Hôn nhân và Gia đình; nếu không thỏa thuận được thì có

quyền yêu cầu Tòa án giải quyết.

- Thỏa thuận về việc chia tài sản chung phải lập thành văn bản.

Văn bản này được công chứng theo yêu cầu của vợ chồng hoặc theo

quy định của pháp luật.

- Trong trường hợp vợ, chồng có yêu cầu thì Tòa án giải quyết

việc chia tài sản chung của vợ chồng theo quy định tại Điều 59 của

Luật Hôn nhân và Gia đình.

Như vậy, vợ chồng bình đẳng với nhau trong việc thỏa thuận chia tài sản

chung. Thỏa thuận về việc chia tài sản chung phải được lấp thành văn bản và được

công chứng theo quy định của pháp luật. Trong trường hợp vợ chồng không tự

thỏa thuận được thì có thể yêu cầu tòa án giải quyết. Chia tài sản chung trong thời

kì hôn nhân có thể là chia một phần hoặc toàn bộ tài sản chung của vợ chồng, và

pháp luật luôn luôn đảm bảo nguyên tắc vợ chồng bình đẳng bằng việc luôn chia

chấm dứt quan hệ vợ chồng trước pháp luật.

Trong trường hợp chia tài sản chung của vợ chồng thì phần tài sản được chia,

hoa lợi, lợi tức phát sinh từ tài sản riêng của mỗi bên sau khi chia tài sản chung là

tài sản riêng của vợ, chồng, trừ trường hợp vợ chồng có thỏa thuận khác. Phần tài

sản còn lại không chia vẫn là tài sản chung của vợ chồng. (khoản 1 Điền 40)

đôi giữa vợ và chồng. Việc chia tài sản chung trong thời kì hôn nhân không làm

Sau khi chia tài sản chung trong thời kỳ hôn nhân, vợ chồng có quyền thỏa

thuận chấm dứt hiệu lực của việc chia tài sản chung. Kể từ ngày thỏa thuận của vợ

chồng về việc chấm dứt hiệu lực của việc chia tài sản chung có hiệu lực thì việc

xác định tài sản chung, tài sản riêng của vợ chồng được thực hiện theo quy định

tại Điều 33 và Điều 43 của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014. Phần tài sản mà

vợ, chồng đã được chia vẫn thuộc sở hữu riêng của vợ, chồng, trừ trường hợp vợ

chồng có thỏa thuận khác. Đồng thời, quyền, nghĩa vụ về tài sản phát sinh trước

thời điểm chấm dứt hiệu lực của việc chia tài sản chung vẫn có hiệu lực, trừ trường

hợp các bên có thỏa thuận khác. Trong trường hợp việc chia tài sản chung trong

thời kỳ hôn nhân được thực hiện theo bản án, quyết định có hiệu lực của Tòa án

thì thỏa thuận chấm dứt hiệu lực của việc chia tài sản chung phải được Tòa án

công nhận (Điều 41 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014).

1.5.2.2. Bình đẳng trong việc thỏa thuận chế độ tài sản

Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 có một bước đột phá mới khi quy định

chế độ tài sản của vợ chồng gồm 2 loại: chế độ tài sản theo luật định và chế độ tài

sản theo thỏa thuận. Vợ chồng có quyền lựa chọn áp dụng một trong hai chế độ tài

gia đình năm 2014 so với Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2000, đồng thời khi

nhìn từ góc độ bình đẳng giới, chế độ tài sản vợ chồng theo thỏa thuận là một quy

định quan trọng nhằm bảo đảm quyền bình đẳng thực chất giữa vợ và chồng.

Khi hai bên nam, nữ kết hôn lựa chọn chế độ tài sản theo thỏa thuận thì thỏa

thuận này phải được lập trước khi kết hôn, bằng hình thức văn bản có công chứng

sản này. Đây là một trong những quy định mới quan trọng trong Luật hôn nhân và

hoặc chứng thực. Chế độ tài sản của vợ chồng theo thỏa thuận được xác lập kể từ

ngày đăng ký kết hôn.

Văn bản thỏa thuận về chế độ tài sản của vợ chồng về cơ bản cần có những

nội dung sau:

- Tài sản được xác định là tài sản chung, tài sản riêng của vợ,

chồng;

- Quyền, nghĩa vụ của vợ chồng đối với tài sản chung, tài sản

riêng và giao dịch có liên quan; tài sản để bảo đảm nhu cầu thiết yếu

của gia đình;

- Điều kiện, thủ tục và nguyên tắc phân chia tài sản khi chấm dứt

chế độ tài sản;

- Nội dung khác có liên quan.

Như vậy, vợ chồng bình đẳng trong việc thỏa thuận với nhau khi lựa chọn

chế độ tài sản theo thỏa thuận. Có thể nói, đây là bước đột phá lớn trong quy định

tắc tự thỏa thuận, định đoạt đã được quy định trong pháp luật dân sự.

Để khắc phục những trường hợp tiêu cực có thể xảy ra trong chế độ tài sản

theo thỏa thuận, Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định về các trường hợp

vô hiệu của thỏa thuận về chế độ tài sản của vợ chồng. Cụ thể, Thỏa thuận về chế

độ tài sản của vợ chồng bị Tòa án tuyên bố vô hiệu khi thuộc một trong các trường

chế độ tài sản của vợ chồng, bảo đảm phù hợp với nguyên tắc bình đẳng và nguyên

hợp sau đây:

- Không tuân thủ điều kiện có hiệu lực của giao dịch được quy

định tại Bộ luật dân sự và các luật khác có liên quan;

- Vi phạm một trong các quy định tại các điều 29, 30, 31 và 32

của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014;

- Nội dung của thỏa thuận vi phạm nghiêm trọng quyền được

cấp dưỡng, quyền được thừa kế và quyền, lợi ích hợp pháp khác của

cha, mẹ, con và thành viên khác của gia đình.

Như vậy, chế độ thỏa thuận về tài sản của vợ chồng vẫn phải dựa trên những

nguyên tắc chung về chế độ tài sản của vợ chồng, quyền và nghĩa vụ của vợ chồng

trong việc đáp ứng nhu cầu thiết yếu của gia đình,...

1.5.2.3. Bình đẳng trong việc thừa kế tài sản của nhau

Điều 66 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định về vấn đề giải quyết

tài sản của vợ chồng trong trường hợp một bên chết hoặc bị Tòa án tuyên bố là đã

chết như sau:

- Khi một bên vợ, chồng chết hoặc bị Tòa án tuyên bố là đã chết

trong di chúc có chỉ định người khác quản lý di sản hoặc những người

thừa kế thỏa thuận cử người khác quản lý di sản.

- Khi có yêu cầu về chia di sản thì tài sản chung của vợ chồng

được chia đôi, trừ trường hợp vợ chồng có thỏa thuận về chế độ tài sản.

thì bên còn sống quản lý tài sản chung của vợ chồng, trừ trường hợp

Phần tài sản của vợ, chồng chết hoặc bị Tòa án tuyên bố là đã chết được

chia theo quy định của pháp luật về thừa kế.

- Trong trường hợp việc chia di sản ảnh hưởng nghiêm trọng đến

đời sống của vợ hoặc chồng còn sống, gia đình thì vợ, chồng còn sống

có quyền yêu cầu Tòa án hạn chế phân chia di sản theo quy định của

Bộ luật dân sự.

- Tài sản của vợ chồng trong kinh doanh được giải quyết theo

quy định tại các khoản 1, 2 và 3 Điều 66 Luật hôn nhân và gia đình

năm 2014, trừ trường hợp pháp luật về kinh doanh có quy định khác.

Luật Hôn nhân và Gia đình đã thể hiện quyền bình đẳng của vợ chồng về

quyền thừa kế tài sản của nhau bằng cách quy định phần tài sản của vợ, chồng chết

hoặc bị tòa án tuyên bố là đã chết được chia theo quy định của pháp luật thừa kế.

Theo pháp luật thừa kế thì vợ, chồng chính là hàng thừa kế thứ nhất của nhau.

Pháp luật còn quy định trong trường hợp việc chia di sản ảnh hưởng nghiêm

trọng đến đời sống của vợ hoặc chồng còn sống, gia đình thì vợ, chồng còn sống

sự.

1.5.2.4. Bình đẳng trong quan hệ cấp dưỡng

Theo khoản 24 Điều 3 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 thì cấp dưỡng là

việc một người có nghĩa vụ đóng góp tiền hoặc tài sản khác để đáp ứng nhu cầu

có quyền yêu cầu Tòa án hạn chế phân chia di sản theo quy định của Bộ luật dân

thống hoặc nuôi dưỡng trong trường hợp người đó là người chưa thành niên, người

thiết yếu của người không sống chung với mình mà có quan hệ hôn nhân, huyết

đã thành niên mà không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình

hoặc người gặp khó khăn, túng thiếu theo quy định của Luật Hôn nhân và Gia

đình.

Nghĩa vụ cấp dưỡng là nghĩa vụ được thực hiện giữa cha, mẹ và con; giữa

anh, chị, em với nhau; giữa ông bà nội, ông bà ngoại và cháu; giữa cô, dì, chú,

cậu, bác ruột và cháu ruột; giữa vợ và chồng theo quy định của Luật Hôn nhân và

Gia đình. Nghĩa vụ cấp dưỡng không thể thay thế bằng nghĩa vụ khác và không

thể chuyển giao cho người khác (Điều 107 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014).

Vợ, chồng bình đẳng với nhau trong việc thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng cho

nhau khi ly hôn. Sau khi ly hôn nếu bên nào khó khăn, túng thiếu có yêu cầu cấp

dưỡng mà có lý do chính đáng thì bên kia có nghĩa vụ cấp dưỡng theo khả năng

của mình (Điều 115 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014).

Nghĩa vụ cấp dưỡng giữa vợ và chồng khi ly hôn là một nghĩa vụ mà pháp

luật Hôn nhân và Gia đình quy định nhằm đảm bảo cuộc sống của mỗi bên vợ

hoặc chồng khi gặp khó khăn, túng thiếu. Vợ hoặc chồng đều có quyền và nghĩa

vụ bình đẳng như nhau trong vấn đề cấp dưỡng đối với nhau. Tùy vào từng hoàn

Trong thời kì phong kiến, do quan niệm xã hội coi người đàn ông là người

làm chủ gia đình, là người nắm kinh tế, quyết định các vấn đề liên quan đến gia

đình, thâm chí là quyết định số phận của người vợ thì nghĩa vụ cấp dưỡng nếu có

sẽ thuộc trách nhiệm của người chồng và được đặt ra trước hết đối với người

chồng. Còn trong thời kì hiện đại, pháp luật hiện hành chỉ xem xét vợ hoặc chồng

cảnh cụ thể, vợ, chồng đều có thể là người cấp dưỡng hoặc người được cấp dưỡng.

có khả năng cấp dưỡng cho đối phương hay không mà thôi. Trong trường hợp một

bên có yêu cầu và có lí do chính đáng mà người chồng hoặc người vợ có khả năng

thì phải cấp dưỡng cho bên kia theo khả năng của mình.

Về nguyên tắc, trong thời kì hôn nhân, vợ chồng có nghĩa vụ quan tâm, chăm

sóc nhau, giúp đỡ nhau bằng tài sản chung nên nghĩa vụ cấp dưỡng không đặt ra.

Do đó, nghĩa vụ cấp dưỡng giữa vợ và chồng chỉ đặt ra khi vợ chồng li hôn hoặc

khi hôn nhân vẫn tồn tại trong hoàn cảnh nhất định.

Chương 2

ÁP DỤNG NGUYÊN TẮC BÌNH ĐẲNG GIỮA VỢ VÀ CHỒNG TRONG CÁC QUY ĐỊNH CỦA LUẬT HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH NĂM 2014 – THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP CƠ BẢN

2.1. Thực trạng áp dụng nguyên tắc bình đẳng giữa vợ và chồng trong các quy định của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014

2.1.1. Áp dụng nguyên tắc bình đẳng giữa vợ và chồng theo quy định của

Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 trong thực tiễn xã hội ở nước ta hiện nay

2.1.1.1. Nghĩa vụ chung thủy, thương yêu, chăm sóc, tôn trọng, giúp đỡ nhau

Nhiều năm trở lại đây, phong trào xây dựng gia đình văn hóa đã được nhiều

địa phương trên cả nước nhiệt liệt hưởng ứng. Gia đình văn hóa là một chỉ tiêu

được Chính phủ đề ra để thực hiện trong nhiều gia đình ở Việt Nam tại cấp tổ dân

phố nhằm tạo ra một số tiêu chuẩn về văn hóa và khuyến khích các gia đình đạt

các tiêu chuẩn này. Gia đình là tế bào của xã hội, có xây dựng được gia đình bền

vững, hạnh phúc thì xã hội mới văn minh, hiện đại. Để một gia đình được xếp vào

tiêu chuẩn gia đình văn hóa thì vấn đề vợ chồng chung thủy, thương yêu, chăm

sóc, tôn trọng, giúp đỡ nhau là một tiêu chuẩn không thể thiếu.

85,03% trên tổng số hộ gia đình trên cả nước đạt danh hiệu gia đình văn hóa. Con

số gia đình văn hóa của năm 2016 so sánh với năm 2014 là tăng 2% và tăng 9,03%

so với năm 2012. Đó là một con số đáng mừng trong việc hưởng ứng tích cực

phong trào thi đua đạt gia đình văn hóa.

Tuy nhiên trong thực tế vẫn còn tồn tại căn bệnh thành tích trong phong trào

Thống kê năm 2016 cho thấy, cả nước có gần 18,8 triệu hộ gia đình chiếm

gia đình văn hóa. Theo thống kê, tỷ lệ gia đình đăng ký xây dựng gia đình văn hóa

hàng năm lên tới hơn 90%, nhưng theo nghiên cứu của Viện Nghiên cứu gia đình

và giới, chỉ có 29,5% số người được hỏi biết rõ về các tiêu chí xây dựng gia đình

văn hóa, 55,2% có nghe nói và 15,2% số người không biết gì về những tiêu chí

này. Còn theo khảo sát của Viện Tâm lý học - Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt

Nam, 29,4% số hộ gia đình đăng ký xây dựng gia đình văn hóa với tâm lý thụ

động, thấy người khác đăng ký cũng đăng ký mà không hiểu nội dung, ý nghĩa của

phong trào. [10]

Có một thực tế rằng, ở hầu hết các gia đình ở Việt Nam hiện nay, công việc

nội trợ phần lớn thuộc trách nhiệm của người vợ. Hội liên hiệp phụ nữ Việt Nam

đã thực hiện cuộc khảo sát đối với hơn 600 gia đình ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh

từ ngày 16/12/2016 đến 17/1/2017 thì có tới 88% ông chồng trong độ tuổi 25 - 50

cho rằng bếp núc là chốn dành riêng cho phụ nữ.

Và cho đó cách phân công lao động bao đời nay, đàn ông xây nhà, đàn bà xây

tổ ấm. Thiên chức làm mẹ, làm vợ không thể tròn vai nếu phụ nữ không đảm

đương việc tề gia nội trợ.

Khảo sát mới nhất do Vụ Bình đằng giới, Bộ Lao động Thương binh và Xã

từ tháng 1 đến tháng 6 năm 2016 thì trung bình, phụ nữ dành 5 tiếng mỗi ngày cho

những việc không tên như nấu ăn, dọn nhà, chăm con,... nhiều hơn nam giới 2-2,5

tiếng. Tại Việt Nam, 22 triệu phụ nữ trong độ tuổi lao động làm việc nhà 5 tiếng

mỗi ngày, sẽ tương đương với 13 triệu ngày làm việc. Nếu mỗi ngày trả công

100.000 - 150.000 đồng, ước tính chị em sẽ đóng góp hơn 20% GDP Việt Nam

năm 2015 (tương đương khoảng 41 tỷ USD). [39]

hội phối hợp cùng Tổ chức ActionAid Việt Nam (AAV) thực hiện tại 9 tỉnh thành

2.1.1.2. Quyền tham gia học tập, làm việc, tham gia hoạt động chính trị, kinh

tế, văn hóa, xã hội

Phát biểu tại Tọa đàm bình đẳng giới nhân ngày Quốc tế phụ nữ năm 2017,

Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết, cả nước hiện có 53,27 triệu lao động có việc

làm, trong đó lao động nữ có việc làm chiếm khoảng 48,48% và năm 2016 đã giải

quyết việc làm cho khoảng 1,641 triệu lao động, trong đó lao động nữ chiếm 48%

. Nhiều chương trình, dự án hỗ trợ lao động nữ tiếp cận thông tin về thị trường lao

động hiệu quả và tìm việc làm thành công đã được triển khai. Bên cạnh đó, các

chính sách tín dụng ưu đãi đối với hộ nghèo do phụ nữ làm chủ hộ nhằm giúp họ

vươn lên thoát nghèo đã và đang được Việt Nam đặc biệt quan tâm. Từ năm 1992,

Quỹ quốc gia về việc làm đã phát huy vai trò hỗ trợ việc làm cho người lao động,

nhất là lao động nữ khu vực nông thôn. Tính đến tháng 11/2016, tổng nguồn vốn

từ Quỹ Quốc gia về việc làm đạt trên 5.040 tỷ đồng, góp phần hỗ trợ giải quyết

việc làm cho khoảng 100 nghìn lao động mỗi năm, trong đó lao động nữ chiếm

63%.

Tuy nhiên, việc thực hiện bình đẳng giới trong lĩnh vực lao động việc làm

thấp; thiếu tính ổn định, bền vững, nhất là việc làm thường xuyên trong khu vực

chính thức. Đặc biệt, một số doanh nghiệp FDI tận dụng, tập trung sử dụng những

lao động trẻ, những lao động nữ trong độ tuổi 18- 20 sau một thời gian lại thay lao

động. Vì vậy, những lao động nữ ở độ tuổi 30 – 35 ít được tuyển dụng phải quay

về nông thôn với số vốn ít và không có tay nghề.

còn gặp nhiều khó khăn, thách thức như chất lượng việc làm của lao động nữ còn

Kết quả điều tra cho thấy, lao động nữ thường làm trong các ngành, lĩnh vực

có trình độ chuyên môn không cao, như: dịch vụ, dệt may, da giày (chiếm khoảng

70% tổng số lao động trong các ngành này). Tỷ lệ lao động nữ trong khu vực phi

chính thức khá cao 62,4% lao động nữ làm việc trong gia đình không hưởng lương

và tự làm; 41,1% lao động nữ làm những công việc giản đơn; 43,6% lao động nữ

làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp. Lương bình quân hàng tháng của lao động

nữ làm công, có hưởng lương khoảng 4,58 triệu đồng, thấp hơn so với lao động

nam là 5,19 triệu đồng . Tỷ lệ lao động nữ thất nghiệp chiếm 44,6% trên tổng số

1 triệu 117 nghìn người trong độ tuổi lao động bị thất nghiệp. [36]

Hiện nay, vẫn còn tình trạng phụ nữ bị trói buộc trong các công việc nội trợ

gia đình, do đó họ không có điều kiện cũng như có thời gian để tham gia vào các

hoạt động xã hội. Trên thực tế, tỷ lệ nữ giữ vai trò lãnh đạo, đảm nhận những vị

trí quan trọng trong xã hội còn hạn chế. Theo Báo cáo của Chính phủ về việc thực

hiện các mục tiêu quốc gia về bình đẳng giới, tính đến hết tháng 8 năm 2017, có

11/30 Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ có nữ cán bộ đảm nhiệm

chức vụ lãnh đạo chủ chốt (giảm so với năm 2016). Có 16/63 địa phương có nữ

lãnh đạo chủ chốt (gồm 1 địa phương có nữ giữ chức danh Chủ tịch UBND tỉnh

25,39%.

2.1.1.3. Quyền quyết định các vấn đề trong gia đình

và 15 địa phương có nữ giữ chức danh Phó Chủ tịch UBND tỉnh), chiếm tỷ lệ

Theo quy định của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014, vợ chồng có quyền

bình đẳng với nhau về quyền và nghĩa vụ trong gia đình, tuy nhiên trong thực tế

với quan niệm nam giới là trụ cột thì nam giới có quyền quyết định. Tư tưởng

trọng nam khinh nữ, trọng con trai vẫn còn tồn tại ở nhiều nơi, đặc biệt là vùng

nông thôn hay khu vực dân tộc thiểu số.

2.1.1.4. Chăm sóc, giáo dục con cái

Qua điều tra 528 người ở phường Hội Hợp tỉnh Vĩnh Phúc năm 2015 thì

48% trong số 485 người có câu trả lời phù hợp cho biết người đảm nhiệm công

việc dạy dỗ con cái trong gia đình là người vợ. Tỷ lệ hai vợ chồng cùng đảm nhận

công việc dạy dỗ con cái cũng chiếm tỷ lệ khá cao, tương đương với tỷ lệ người

vợ đảm nhận 46,4%. Như vậy có thể nói một điều, sự bình đẳng vợ chồng trong

việc dạy dỗ con cái đang dần được hình thành. Vợ chồng đã cùng nhau chia sẻ

công việc dạy dỗ con cái, điều này là một nỗ lực của xã hội hiện đại. Tuy nhiên,

chính con số này cũng cho ta thấy tỷ lệ người phụ nữ đảm nhận công việc chính

là giáo dục con là nhiều. Mặt khác, khi xét về vợ chồng thì sự chênh lệch nhau ở

đây khá lớn. Trong khi có 48% người vợ đảm nhận công việc này thì tỉ lệ người

chồng đảm nhận công việc này chỉ chiếm có 3,3%, một tỷ lệ khiêm tốn hơn rất

nhiều lần so với tỷ lệ của người phụ nữ.

Theo Báo cáo về Tiếp cận đất đai của phụ nữ trong xã hội hiện nay được

Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) công bố năm 2013 tại 10 tỉnh

thành đại diện cho sự đa dạng của các vùng kinh tế và tộc người bao gồm Hà Nội,

TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Lâm Đồng, Long An, Nghệ An, Ninh Thuận, Quảng

Ninh, Sơn La, Trà Vinh, tỷ lệ cả chồng và vợ cùng đứng tên trên Giấy chứng nhận

2.1.1.5. Sở hữu tài sản chung

quyền sử dụng đất chỉ chiếm 22%. trong khi người chồng đứng tên riêng cho tỷ

lệ gấp đôi là lên tới 45%.

Tỷ lệ phụ nữ đứng tên trong giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hoặc đứng

tên cùng chồng chỉ có xu hướng cao hơn khi đó là đất do cha mẹ đẻ để lại, đất

được cấp cho vợ hoặc chồng hoặc đất họ cùng mua sau khi kết hôn.

Tương tự, việc sở hữu bình đẳng (2 vợ chồng cùng đứng tên) có xu hướng

phổ biến hơn trong nhóm di dân, có học vấn cao hơn, có thu nhập cao hơn, có sự

tham gia của phụ nữ trong các buổi họp tuyên truyền về pháp luật.

Xét về mặt kinh tế xã hội, việc người vợ không có tên trong Giấy chứng nhận

quyền sử dụng đất theo quy định của pháp luật làm cho chủ trương về tăng cường

bình đẳng về giới trong xã hội nói chung và bình đẳng giữa vợ và chồng trong

Luật Hôn nhân và Gia đình nói riêng, lồng ghép các vấn đề giới vào các chính

sách, chương trình và dự án phát triển trong chiến lược toàn diện về tăng trưởng

và xóa đói, giảm nghèo bền vững không được thực hiện triệt để.

Xét về phía gia đình, việc người vợ không có tên trong Giấy chứng nhận

đất vào mục đích phát triển kinh tế gia đình, từ đó ảnh hưởng chung đến sự phát

triển kinh tế của toàn xã hội.

2.1.1.6. Chia tài sản chung trong thời kỳ hôn nhân

Trên cả nước, việc yêu cầu chia tài sản chung trong thời kỳ hôn nhân xảy ra

quyền sử dụng đất sẽ góp phần làm giảm vai trò, vị thế của phụ nữ trong sử dụng

Minh, Hà Nội, Hải Phòng,... một số tỉnh thành đặc biệt không có vụ nào. Điều này

không nhiều, tập trung chủ yếu ở các tỉnh, thành phố lớn như: Thành phố Hồ Chí

xuất phát từ tư tưởng truyền thống của đại đa số gia đình Việt Nam là người chồng

được xem là người chủ gia đình, có quyền sở hữu tài sản chung của vợ chồng cũng

như định đoạt và quản lý tài sản đó. Do đó, có rất ít cặp vợ chồng yêu cầu chia tài

sản chung khi hôn nhân còn đang tồn tại, họ sợ dư luận dèm pha, ảnh hưởng đến

cuộc sống của bản thân và những người thân trong gia đình mình.

2.1.2. Áp dụng nguyên tắc bình đẳng giữa vợ và chồng theo quy định của

Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 trong thực tiễn pháp lý ở nước ta hiện nay

2.1.2.1. Thuận lợi

Trong nhiều năm trở lại đây, Đảng và nhà nước ta đang rất quan tâm, chú

trọng xây dựng hệ thống văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh các quan hệ dân

sự nói chung và đặc biệt là pháp luật hôn nhân và gia đình. Quan trọng nhất phải

kể đến là Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 với nhiều nội dung mới được quy

định đã khắc phục phần nào những hạn chế, thiếu xót của Luật Hôn nhân và Gia

đình năm 2000 trong việc đảm bảo nguyên tắc bình đẳng giữa vợ và chồng, và đặc

biệt Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 dự liệu được nhiều tình huống có thể xảy

ra trong đời sống hôn nhân, gia đình nhưng không làm mất đi giá trị văn hóa, đạo

đức truyền thống vốn có của dân tộc Việt Nam ta.

theo thỏa thuận có những ưu điểm sau:

- Bảo đảm quyền tự định đoạt của cá nhân đối với tài sản mình: Về nguyên

tắc chung, chế độ tài sản theo thỏa thuận cho phép vợ chồng tự thỏa thuận với

nhau về việc xác lập và thực hiện các quyền, nghĩa vụ đối với tài sản của vợ chồng.

Do đó, sẽ bảo đảm cho vợ, chồng có quyền tự định đoạt đối với tài sản chung và

Cụ thể, việc Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định chế độ tài sản

tài sản riêng của mình. Đồng thời, quy định này sẽ giúp vợ chồng có thể tự bảo

toàn tài sản riêng của mình, qua đó làm giảm hoặc tránh được những xung đột,

tranh chấp về tài sản khi vợ, chồng ly hôn;

- Việc ghi nhận chế độ tài sản theo thỏa thuận góp phần làm giảm chi phí khi

ly hôn và giúp Tòa án xác định được tài sản riêng, tài sản chung nhanh chóng và

dễ dàng hơn.

Ngoài Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 có vai trò chủ đạo, Nhà nước ta

đã ban hành rất nhiều các văn bản hướng dẫn, giải thích cụ thể bên cạnh Luật hôn

nhân và gia đình năm 2014 như sau:

+ Nghị định số 126/2014/NĐ-CP của Chính phủ ban hành ngày 31/12/2014

quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật hôn nhân và gia đình năm

2014;

+ Nghị định số 10/2015/NĐ-CP của Chính phủ ban hành ngày 28/01/2015

quy định về sinh con bằng kỹ thuật thụ tinh trong ống nghiệm và điều kiện mang

thai hộ vì mục đích nhân đạo (sửa đổi, bổ sung bằng nghị định 98/2016);

+ Thông tư liên tịch số 01/2016/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BTP giữa Tòa

Án nhân dân tối cao và Viện Kiểm Sát nhân dân tối cao hướng dẫn thi hành quy

+ Văn bản hướng dẫn giải quyết vụ án, xử phạt hành chính về hôn nhân, gia

đình: Nghị định 110/2013/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh

vực tư pháp, hôn nhân và gia đình (Nghị định 67/2015/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung);

Nghị quyết 02/2004/NQ-HĐTP hướng dẫn áp dụng pháp luật trong giải quyết các

vụ án dân sự, hôn nhân và gia đình; Nghị quyết 01/2003/NQ-HĐTP hướng dẫn áp

định của Luật Hôn nhân và Gia đình;

dụng pháp luật trong giải quyết tranh chấp dân sự, hôn nhân và gia đình,...

+ Văn bản hướng dẫn về quan hệ hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài:

Chỉ thị 03/2005/CT-TTg về tăng cường quản lý nhà nước đối với quan hệ hôn

nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài; Thông tư về chế độ thu, nộp quản lý và sử

dụng lệ phí đăng ký, công nhận kết hôn, nhận con ngoài giá thú, đăng ký nuôi con

nuôi giữa công dân VN và người nước ngoài; Thông báo 133/TB-VPCP ý kiến kết

luận của Phó Thủ tướng tại Hội nghị toàn quốc về quan hệ hôn nhân và gia đình

có yếu tố nước ngoài; Quyết định 288/QĐ-BTP về Quy chế hoạt động của Tổ công

tác liên ngành về vấn đề kết hôn giữa công dân Việt Nam với người nước ngoài;...

Bên cạnh việc chú trọng ban hành các văn bản quy phạm điều chỉnh quan hệ

hôn nhân và gia đình thì Nhà nước ta cũng đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ

biến, giáo dục pháp luật đến mọi tầng lớp nhân dân trong xã hội, góp phần không

nhỏ nâng cao ý thức pháp luât của người dân trong việc gìn giữ hạnh phúc gia

đình, hiểu và bảo vệ được quyền và lợi ích chính đáng của mình trong lĩnh vực

hôn nhân gia đình đặc biệt trong vấn đề bình đẳng giới trong gia đình và ngoài xã

hội.

Các cơ quan ban ngành đoàn thể đã hỗ trợ rất tích cực cho Nhà nước bằng

việc xây dựng đội ngũ cán bộ, các kênh thông tin như: Hộp thư truyền hình, đường

vực hôn nhân và gia đình, góp phần không nhỏ bảo vệ quyền và lợi ích của người

phụ nữ.

Nhằm thể chế hóa các Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng, Tòa Án nhân dân tối

cao đã xây dựng thành công “Đề án thành lập Tòa Gia đình và người chưa thành

niên ở Việt Nam” trình Ban Chỉ đạo cải cách tư pháp Trung ương; đã thể hiện

dây nóng, email,... để tiếp nhận, nhận phản ánh những vụ việc liên quan đến lĩnh

trong dự án Luật Tổ chức Tòa án và được Quốc hội khóa XIII thông qua. Theo

quy định của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014, trong cơ cấu tổ chức của

Tòa Án nhân dân cấp cao, Tòa Án nhân dân cấp tỉnh và Tòa Án nhân dân cấp

huyện có Tòa Gia đình và Người chưa thành niên.

Việc thành lập Tòa Gia đình và Người chưa thành niên trong tổ chức bộ máy

của Tòa án nhân dân, là dấu ấn quan trọng, đồng thời là một trong những thành

tựu của tiến trình cải cách tư pháp. Đây là bước đi cụ thể nhằm triển khai có hiệu

quả các quan điểm, chủ trương của Đảng và pháp luật của Nhà nước về bảo vệ,

phát triển gia đình Việt Nam; bảo vệ, chăm sóc, giáo dục trẻ em nói chung và xử

lý người chưa thành niên vi phạm pháp luật nói riêng.

Việc thành lập Tòa Gia đình và Người chưa thành niên chứng tỏ cam kết

mạnh mẽ của Việt Nam trong việc bảo đảm quyền trẻ em, thông qua việc xây dựng

một hệ thống tư pháp trẻ em toàn diện mà Tòa Gia đình và Người chưa thành niên

là trung tâm, với sự tham gia, phối hợp chặt chẽ của các cơ quan, tổ chức có liên

quan. Đây cũng là phương thức để thực hiện nguyên tắc Hiến định về việc xét xử

kín đối với người chưa thành niên (quy định tại Khoản 3 Điều 103 của Hiến pháp

năm 2013).

chưa thành niên không chỉ là sự sắp xếp lại cơ cấu tổ chức của Tòa án nhân dân,

mà tạo dựng một thiết chế đặc thù, để chuyên môn hóa công tác giải quyết các vụ

việc về gia đình và người chưa thành niên, nhằm nâng cao hiệu quả, chất lượng,

thời hạn giải quyết các vụ việc về gia đình và người chưa thành niên tại Tòa án

nhân dân, bảo vệ tốt hơn sự phát triển về thể chất và tinh thần của trẻ em Việt Nam

Với tầm quan trọng và ý nghĩa nêu trên, việc thành lập Tòa Gia đình và Người

trong giai đoạn hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng hiện nay. [34]

Nhận thức rõ tầm quan trọng của xây dựng gia đình đối với xây dựng xã hội,

Chính phủ đang xây dựng chiến lược phát triển gia đình VN giai đoạn 2011 –

2020.

Theo Báo cáo Sơ kết Chiến lược phát triển gia đình Việt Nam đến năm 2020,

tầm nhìn 2030 và các văn bản, đề án thực hiện công tác gia đình giai đoạn 2011 -

2015 cho thấy, nhận thức của các cấp uỷ Đảng, chính quyền trong công tác gia

đình đã có sự chuyển biến, tích cực chỉ đạo xây dựng, ban hành, triển khai các văn

bản thực hiện Chiến lược phù hợp với tình hình địa phương; đưa mục tiêu, nhiệm

vụ của Chiến lược vào các tiêu chí, mục tiêu, nhiệm vụ quan trọng trong chương

trình, kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội của địa phương. Nhiều Bộ, ngành và các

tỉnh, thành đã chỉ đạo bổ sung các tiêu chí xây dựng gia đình no ấm, tiến bộ, hạnh

phúc, văn minh vào hương ước, quy ước, đăng ký xây dựng cơ quan, đơn vị văn

hoá,…

Bên cạnh đó, công tác gia đình ngày càng nhận được sự quan tâm và phối

hợp của các ngành, đoàn thể, chủ động triển khai thực hiện các nội dung của công

tác gia đình gắn với hoạt động của ngành; đẩy mạnh phối hợp hoạt động tuyên

chống bạo lực gia đình, thực hiện bình đẳng giới…

Các mục tiêu, chỉ tiêu của Chiến lược phát triển gia đình Việt Nam được thực

hiện với những kết quả đáng ghi nhận, nâng cao nhận thức về vai trò, vị trí, trách

nhiệm của gia đình và cộng đồng trong việc thực hiện tốt chủ trương, đường lối,

chính sách, pháp luật về hôn nhân và gia đình, bình đẳng giới, phòng, chống bạo

truyền, tập huấn nâng cao kỹ năng xây dựng, bảo vệ hạnh phúc gia đình, phòng,

lực gia đình, ngăn chặn các tệ nạn xã hội xâm nhập vào gia đình. Cụ thể, 90% hộ

gia đình được phổ biến, tuyên truyền và cam kết thực hiện tốt các chủ trương,

đường lối, chính sách, pháp luật về hôn nhân và gia đình, bình đẳng giới, phòng,

chống bạo lực gia đình; 90% nam nữ thanh niên trước khi kết hôn được trang bị

kiến thức cơ bản về gia đình, phòng, chống bạo lực gia đình; hàng năm trung bình

giảm từ 10-15% hộ gia đình có bạo lực gia đình, có người mắc tệ nạn xã hội,…

Kế thừa và phát huy các giá trị truyền thống tốt đẹp của gia đình Việt Nam,

tiếp thu có chọn lọc các giá trị tiên tiến của gia đình trong xã hội phát triển, thực

hiện đầy đủ các quyền, trách nhiệm của các thành viên trong gia đình, đặc biệt đối

với trẻ em, người cao tuổi, phụ nữ có thai, nuôi con nhỏ. Ở mục tiêu này, có 80%

trở lên hộ gia đình đạt tiêu chuẩn gia đình văn hoá; 85% hộ gia đình dành thời gian

chăm sóc, dạy bảo con cháu, tạo điều kiện cho con cháu phát triển toàn diện về thể

chất, trí tuệ, đạo đức và tinh thần, không phân biệt con cháu là trai hay gái; 85%

hộ gia đình thực hiện chăm sóc, phụng dưỡng chu đáo ông bà, chăm sóc cha mẹ,

phụ nữ có thai, nuôi con nhỏ; 95% hộ gia đình có người trong độ tuổi sinh đẻ được

tuyên truyền và thực hiện đúng chính sách dân số, kế hoạch hoá gia đình,…

2.1.2.2. Hạn chế

thống, theo đó, nam và nữ, vợ và chồng là hai chủ thể bắt buộc, không thể thiếu

trong xác lập quan hệ hôn nhân, duy trì quan hệ hôn nhân và chấm dứt quan hệ

hôn nhân. Tuy nhiên, thực tiễn đã và đang phát sinh các quan hệ hôn nhân thực tế

giữa những người đồng tính. Về mặt pháp lý, quan hệ hôn nhân này pháp luật

không cấm tuy nhiên cũng không thừa nhận. Nhưng nếu xem xét ở góc độ pháp

luật nhân quyền quốc tế thì mọi người đều bình đẳng với nhau mà không phân biệt

- Pháp luật hôn nhân ở Việt Nam vẫn được xây dựng theo quan niệm truyền

về một số yếu tố, trong đó có yếu tố giới tính.

- Chế độ “Ly thân” hiện nay vẫn chưa được quy định trong Luật hôn nhân

và gia đình năm 2014, mặc dù tình trạng này đang diễn ra rất phổ biến trong xã

hội, trước khi ly hôn thì hầu hết các cặp vợ chồng sẽ sống ly thân một thời gian,

tuy nhiên nhiều trường hợp sau khi ly thân vợ chồng lại trở về sống chung với

nhau, trong thời gian ly thân vợ chồng có thể tạo ra tài sản riêng của mình. Như

vây, theo nguyên tắc thì tất cả tài sản được tạo ra kể cả trong thời gian ly thân thì

vẫn là tài sản chung của vợ chồng, như vậy sẽ là không công bằng cho bên nào tạo

ra tài sản.

Ở một khía cạnh khác, khi trong gia đình xảy ra tình trạng bạo lực thì quy

định về chế độ ly thân sẽ là cơ sở pháp lý để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của

các bên đặc biệt là phụ nữ và trẻ em, họ là những đối tượng thuộc phái yếu cần

được pháp luật chú trọng bảo vệ. Theo đó, khi bị chồng bạo lực, người vợ có thể

lựa chọn giải pháp không chung sống với chồng mà không lo bị vi phạm nghĩa vụ

chung sống với nhau theo quy định hiện hành của Luật hôn nhân và gia đình năm

2014.

- Liên quan đến chế độ tài sản theo thỏa thuận, hiện nay Điều 47 Luật hôn

chồng phải được lập trước khi kết hôn, bằng hình thức văn bản có công chứng

hoặc chứng thực.

Như vậy, việc thỏa thuận chế độ tài sản của vợ chồng chỉ được thực hiện

trước khi kết hôn, có nghĩa là quy định này chỉ áp dụng đối với các cặp vợ chồng

kết hôn từ kể từ sau ngày Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 có hiệu lực (sau

nhân và gia đình năm 2014 quy định việc thỏa thuận chế độ tài sản chung của vợ

ngày 01/01/2015). Còn đối với các cặp vợ chồng đã kết hôn trước thời điểm này

và các cặp vợ chồng kết hôn sau thời điểm này nhưng chưa có thỏa thuận về chế

độ tài sản vợ chồng thì chỉ được áp dụng một chế độ tài sản vợ chồng duy nhất là

chế độ tài sản luật định. Điều này, vô hình chung đã hạn chế quyền tự thỏa thuận,

định đoạt về chế độ tài sản của vợ chồng.

- Việc bảo đảm thực thi các quy định của pháp luật trong lĩnh vực hôn nhân

và gia đình còn gặp những những khó khăn nhất định, trong đó phải kể đến là các

phong tục, tập quán, tư tưởng truyền thống đã ăn sâu vào trong suy nghĩ, lối tư

duy của đại đa số người dân với tư tưởng: “trọng nam khinh nữ”, đề cao vị trí, vai

trò, trách nhiệm “trụ cột” của người chồng trong quan hệ hôn nhân và gia đình

mà coi nhẹ vị trí, vai trò của người vợ,... Do đó, không ít quy định của pháp luật

hôn nhân và gia đình đã không phát huy được hiệu quả trong thực tiễn cuộc sống.

- Công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về vấn đề bình đẳng

giữa vợ và chồng vẫn được Nhà nước quan tâm, chú trọng và thực thi tuy nhiên

hiệu quả chưa được cao. Nội dung tuyên truyền chưa xây dựng được theo hướng

gắn kết các văn bản quy phạm pháp luật liên quan với những thông tin khoa học

trên thế giới mà hầu hết mới chỉ tập trung trong phạm vi của từng văn bản quy

Trong những năm qua, thực tiễn xét xử các vụ việc trong lĩnh vực Hôn nhân

và Gia đình đã gặp những khó khăn, vướng mắc nhất định trong việc áp dụng các

quy định của pháp luật, nhiều quy định cho thấy đã không còn phù hợp với thực

tế đời sống, gây ảnh hưởng không nhỏ đến sự công bằng của mỗi bên vợ, chồng.

Cụ thể:

phạm pháp luật đơn lẻ.

* Liên quan đến vấn đề tài sản chung của vợ chồng nhưng chỉ đứng tên một

người trong giấy chứng nhận quyền sử dụng:

Ông bà Đ.T.B. và P.Đ.N. (Hoài Nhơn, Bình Định) kết hôn năm 1995. Do

những bất hòa trong cuộc sống nên năm 2007 họ ra tòa ly hôn nhưng thời điểm

này họ không yêu cầu tòa chia tài sản chung. Năm 2011, sau khi đi lao động ở

nước ngoài trở về bà B mới yêu cầu chia tài sản chung, trong đó có 2 lô đất; tuy

nhiên, ông N cho rằng hai lô đất là do ông đứng tên hộ một người họ hàng.

Tại phiên tòa sơ thẩm lần 1, TAND huyện Hoài Nhơn chia mỗi người một

lô đất; sau đó, do có kháng cáo nên TAND tỉnh Bình Định đã mở phiên tòa phúc

thẩm tuyên hủy án sơ thẩm vì vi phạm tố tụng

Tại phiên tòa sơ thẩm lần 2, TAND huyện Hoài Nhơn chỉ chấp nhận 1 trong

2 lô đất là tài sản chung vợ chồng, lô còn lại Tòa xác định ông N. chỉ đứng tên hộ,

vì thế bà B chỉ được chia 1 nửa lô đất này. Đương sự tiếp tục kháng cáo, ông N

vẫn cho rằng cả thửa đất Tòa đem chia ông cũng chỉ là người đứng tên hộ.

Tháng 8 năm 2013, Tòa án cấp phúc thẩm tiếp tục hủy án sơ thẩm, vụ án lại

được đưa ra xét xử lại từ đầu.

khó khăn khi tài sản chung vợ chồng nhưng chỉ đứng tên một người, trong khi đây

lại là một thực tế khá phổ biến. Một tổ chức quốc tế khi khảo sát vấn đề này tại 6

tỉnh ở Việt Nam đã cho thấy, rất nhiều trường hợp tài sản vợ chồng chỉ đứng tên

1 người (chủ yếu đứng tên chồng).

Luật Hôn nhân và Gia đình hiện nay có quy định rõ về tài sản chung của vợ

Thực tế cho thấy, có rất nhiều vụ việc mà quá trình giải quyết Tòa án gặp

chồng, theo đó tài sản chung của vợ chồng gồm tài sản do vợ, chồng tạo ra, thu

nhập do lao động, hoạt động sản xuất, kinh doanh, hoa lợi, lợi tức phát sinh từ tài

sản riêng và thu nhập hợp pháp khác trong thời kỳ hôn nhân, trừ trường hợp được

quy định tại khoản 1 Điều 40 của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014; tài sản mà

vợ chồng được thừa kế chung hoặc được tặng cho chung và tài sản khác mà vợ

chồng thỏa thuận là tài sản chung.

Trong trường hợp tài sản thuộc sở hữu chung của vợ chồng mà pháp luật

quy định phải đăng ký quyền sở hữu, quyền sử dụng thì giấy chứng nhận quyền

sở hữu, giấy chứng nhận quyền sử dụng phải ghi tên cả hai vợ chồng, trừ trường

hợp vợ chồng có thỏa thuận khác.

Như vậy, trong trường hợp (như của ông N nói trên) nếu chỉ đứng tên một

người mà không có chứng cứ chứng minh là tài sản riêng thì theo quy định của

Luật Hôn nhân và Gia đình thì vẫn bị coi là tài sản chung. Thực tế, có rất nhiều

trường hợp vợ, chồng được tặng, cho hoặc thừa kế riêng tài sản và họ không nhập

tài sản này vào khối tài sản chung, nhưng vì họ không thể chứng minh được việc

này thì đó vẫn là tài sản chung và phải được đem chia nếu có tranh chấp.

* Liên quan đến vấn đề phân định tài sản chung – riêng của vợ chồng:

trong việc phân định rõ đâu là tài sản chung của vợ chồng, đâu là tài sản riêng của

từng người, đâu là tài sản có liên quan đến người thứ ba, nhất là những trường hợp

trước khi kết hôn một bên đã được cơ quan thẩm quyền cấp hoặc công nhận quyền

sử dụng tài sản riêng hoặc sau khi kết hôn vợ, chồng được cha, mẹ cho đất để làm

nhà ở nhưng chưa làm thủ tục đầy đủ.... Theo đó, Hội đồng xét xử chỉ dựa trên

tình hình thực tế của quá trình sử dụng tài sản đó để xác định ý chí của các bên về

Một số Hội đồng xét xử khi xem xét yêu cầu của đương sự đã gặp khó khăn

nhập tài sản riêng vào tài sản chung. Dưới đây là một số ví dụ:

Trước đây, vợ chồng ông N ra tòa ly hôn và tranh chấp một lô đất đang

đứng tên ông N. Người vợ khai chồng mua đất lúc nào bà không biết, chỉ khi trong

nhà thiếu đi một khoản tiền, bà mới hay là chồng đã lấy đi mua đất. Do đó mảnh

đất là tài sản chung của vợ chồng. Ngược lại, ông N. khai nguồn tiền mua đất là

của mẹ ông. Mẹ ông N thì khai năm 2003, bà đưa 90 triệu đồng nhờ con trai mua

giùm lô đất trên. Hội đồng xét xử cấp sơ thẩm không công nhận lô đất là tài sản

chung của vợ chồng ông N. Cấp phúc thẩm đã sửa án sơ thẩm, công nhận lô đất

này là tài sản chung.

Cấp giám đốc thẩm nhận định: Lời khai của các đương sự rất khác nhau về

nguồn tiền mua đất nhưng không bên nào xuất trình được đầy đủ chứng cứ chứng

minh. Lẽ ra, các cấp tòa án cần phải thu thập thêm chứng cứ để làm rõ thời điểm

mua đất, mua của ai, quá trình sử dụng, đăng ký, kê khai. Về nguồn tiền mua, các

cấp tòa án cũng cần phải xác minh công việc, nguồn thu nhập của các bên cũng

như độ chính xác trong lời khai của mẹ ông N. Do không thu thập đầy đủ chứng

cứ để làm rõ nên mỗi cấp tòa có một quyết định khác nhau nhưng đều chưa đủ

căn cứ và thiếu tính thuyết phục.

* Liên quan đến vấn đề xác định công sức đóng góp của mỗi bên vợ chồng

Do pháp luật không có quy định cụ thể về công sức đóng góp của mỗi bên

vợ chồng trong việc tạo lập nên khối tài sản chung nên khi giải quyết, các Tòa án

hầu hết xác định tỉ lệ đóng góp theo định tính.

Điển hình có vụ việc sau:

trong khối tài sản chung:

Ông N và bà B kết hôn năm 1995. Trước khi kết hôn ông N được giao sử

dụng một mảnh đất thổ cư diện tích 640 m2. Sau khi kết hôn thì ông N mới được

Nhà nước cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Sau đó, ông N và bà B cùng

góp tiền, công sức xây ngôi nhà diện tích 48 m2 trên thửa đất đó. Sau đó, ông M

chuyển nhượng một mảnh đất có diện tích 265,24 m2 cho ông N và bà B. Đầu năm

2010, do mâu thuẫn, ông N và bà B ly hôn. Tòa án sơ thẩm cho rằng bà B là người

kinh doanh, buôn bán nên có thu nhập cao hơn, do đó chia cho bà B 60% giá trị

mảnh đất. Còn Tòa án phúc thẩm nhận định không có chứng cứ chứng minh bà B

dùng số tiền mình có được từ công việc kinh doanh, buôn bán góp vào để mua

mảnh đất nói trên. Do đó, Tòa án phúc thẩm chia cho ông N và bà B mỗi người

50% giá trị mảnh đất.

* Liên quan đến chế độ tài sản của vợ chồng khi vợ chồng ly thân:

Ông Quảng và bà Phương kết hôn năm 1968, trú tại xã Liên Châu, huyện

Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc. Năm 2000, vợ chồng ông Quảng và bà Phương phát sinh

mâu thuẫn nên sống ly thân kể từ năm 2000 đến thời điểm xin ly hôn vào năm

2015, trong thời gian ly thân, ông Quảng chung sống như vợ chồng với bà Nguyệt.

Khi phân chia tài sản ly hôn, giữa ông Quảng và bà Phương đã xảy ra tranh chấp

Nông thôn – Chi nhánh Liên Châu – Yên Lạc - Vĩnh Phúc.

Bà Phương cho rằng đây là tài sản chung trong thời kỳ hôn nhân giữa ông

Quảng và bà Phương, do đó yêu cầu Tòa án chia

đối với số tiền tiết kiệm 225.000.000đ gửi tại ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển

Bà Nguyệt trình bày: số tiền 225.000.000đ mà ông Quảng gửi tiết kiệm này

là do bà làm ăn, tích cóp được. Do bà sống chung với ông Quảng như vợ chồng

nên bà đưa cho ông Quảng đi gửi tiết kiệm,

TAND huyện Yên Lạc cho rằng:

Từ năm 2001, ông Quảng và bà Nguyệt sống chung với nhau như vợ chồng,

số tiền 225.000.000đ mà ông Quảng gửi tiết kiệm này là do bà Nguyệt làm ăn, tích

cóp được. do bà Nguyệt sống chung với ông Quảng nên đưa cho ông Quảng đi gửi

tiết kiệm, ông Quảng cũng thừa nhận có sự việc này. Mặt khác, bà Phương không

có tài liệu, chứng cứ để chứng minh cho yêu cầu chia số tiền đó của mình là có

căn cứ pháp luật. Do đó, không có căn cứ khẳng định số tiền 225.000.000đ đó là

tài sản chung của ông Quảng và bà Phương nên yêu cầu chia số tiền này của bà

Phương không được Hội đồng xét xử chấp nhận.

Trong khi đó, pháp luật Hôn nhân và gia đình hiện nay chưa quy định chế

định ly thân cũng như chế độ tài sản trong khi vợ chồng ly thân, do đó thời gian ly

thân vẫn là khoảng thời gian trong thời kì hôn nhân. Như vậy, theo đúng quy định

của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 thì sổ tiết kiệm mà ông Quảng gửi trong

thời gian ông Quảng và bà Phương chưa ly hôn phải là tài sản chung của 2 ông bà.

* Liên quan đến vấn đề trách nhiệm liên đới đối với giao dịch do một bên

thực hiện:

Anh Trần Văn Ngọc và chị Phạm Thị Ban là hai vợ chồng trú tại khu phố

Đa Hội, phường Châu Khê, thị xã Từ Sơn, Bắc Ninh. Năm 2011, chị Ban đã tự ý

Do đó, TAND huyện Yên Lạc xử như trên là không có căn cứ pháp luật.

vay tiền của vợ chồng ông bà Trần Văn Việt (SN 1951) - Trần Thị Lụa (SN 1953)

số tiền 1.080.000.000 đồng (Một tỷ không trăm tám mươi triệu đồng) để sử dụng

vào mục đích riêng, không phục vụ cho mục đích sinh hoạt, phát triển kinh tế

chung của gia đình.

Năm 2013, vợ chồng anh Ngọc - chị Ban làm thủ tục ly hôn được tòa án

đồng ý và có thỏa thuận phân chia tài sản như sau: Anh Ngọc được sử dụng 1 thửa

đất rộng khoảng 10m2 ở khu phố Đa Hội, phường Châu Khê (thị xã Từ Sơn, tỉnh

Bắc Ninh). Còn chị Ban được sử dụng 1 thửa đất ở Khu công nghiệp làng nghề

Châu Khê (Từ Sơn, Bắc Ninh). Tuy nhiên, cuốn số đỏ của thừa đất mà anh Ngọc

được sử dụng thời điểm này vẫn đang đứng tên chung với chị Ban, nhưng chị Ban

đã “cắm” cho vợ chồng Lụa - Việt để vay số tiền trên.

Mới đây, vợ chồng ông bà Lụa - Việt đã gửi đơn kiện anh Ngọc - chị Ban ra

Tòa án Nhân dân thị xã Từ Sơn vì số tiền hơn 1 tỷ đồng nói trên mà chị Ban trực

tiếp vay và ký nhận chưa trả nợ đúng hạn. Đồng thời, vợ chồng Lụa - Việt yêu cầu

anh Ngọc phải cùng trả số nợ 1.080.000.000 đồng.

Ngày 17/3/2016, tại phiên tòa dân sự do Tòa án Nhân dân thị xã Từ Sơn xét

xử vụ án “Tranh chấp hợp đồng vay tài sản”. Chị Ban cũng đã khai trước tòa số

tiền 1.080.000.000 đồng là chị tự ý vay vợ chồng ông bà Lụa - Việt và trực tiếp

tên chung “Ngọc - Ban” tại thừa đất mà anh Ngọc được hưởng như nói ở trên cho

vợ chồng Lụa - Việt để làm tin khi vay tiền, nhưng không làm hợp đồng giao -

nhận. Ngoài ra, chị Ban thừa nhận số tiền nợ này không liên quan đến anh Ngọc,

không yêu cầu anh Ngọc phải cùng trả nợ. Đồng thời tại tòa, chị Ban nói vẫn sẽ

có trách nhiệm trả nợ số tiền trên cho vợ chồng Lụa - Việt.

ký nhận vào tờ giấy vay. Đồng thời, chị Ban xác nhận đã giao cuốn số đỏ mang

Tuy nhiên, kết luận phiên tòa nói trên, Tòa án nhân dân Từ Sơn vẫn quyết

định buộc anh Ngọc phải cùng trả 1/2 số nợ mà chị Ban đã vay, tương đương với

số tiền là 540.000.000 đồng. Bởi, Tòa án nhân thị xã Từ Sơn cho rằng: Chị Ban

vay tiền là để sử dụng vào mục đích kinh doanh sản xuất gia đình vì theo như

chính quyền địa phương cung cấp: Tại thời điểm vay tiền, chị Ban và Ngọc vẫn là

vợ chồng, cùng chung sống và có sản xuất thép tại khu phố Đa Hội, Châu Khê.

Như vậy, TAND Từ Sơn tuyên như vậy là không chính xác. Bởi, theo quy

định tại Điều 27 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 thì:

“Điều 27. Trách nhiệm liên đới của vợ, chồng

1. Vợ, chồng chịu trách nhiệm liên đới đối với giao dịch do

một bên thực hiện quy định tại khoản 1 Điều 30 hoặc giao dịch khác

phù hợp với quy định về đại diện tại các điều 24, 25 và 26 của Luật

này.

2. Vợ, chồng chịu trách nhiệm liên đới về các nghĩa vụ quy

định tại Điều 37 của Luật này.”

Khoản 1 Điều 30 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định: “Vợ,

của gia đình”.

Theo đó, các giao dịch mà do một bên vợ hoặc chồng xác lập để nhằm đáp

ứng nhu cầu thiết yếu của gia đình thì vợ và chồng phải chịu trách nhiệm liên đới.

Tuy nhiên, trong trường hợp này chị Ban đã tự ý vay số tiền lớn như vậy và

xác nhận không liên quan đến anh Ngọc, không yêu cầu anh Ngọc trả nợ cùng và

chồng có quyền, nghĩa vụ thực hiện giao dịch nhằm đáp ứng nhu cầu thiết yếu

xác nhận trước tòa là sẽ trả nợ. Mặt khác, cũng không có căn cứ nào cho thấy

khoản vay đó để đáp ứng nhu cầu thiết yếu của gia đình hay để hai vợ chồng làm

ăn kinh doanh chung. Như vậy, TAND Từ Sơn buộc anh Ngọc phải trả nợ cùng

chị Ban số tiền chị Ban vay nói trên là không đúng theo quy định của pháp luật.

2.2. Một số giải pháp về đảm bảo áp dụng nguyên tắc bình đẳng giữa

vợ và chồng

2.2.1. Hoàn thiện các quy định của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014

liên quan đến nguyên tắc bình đẳng giữa vợ và chồng

- Cần công nhận và có sự quy định rõ ràng chế độ ly thân trong pháp luật

hôn nhân gia đình, bởi lẽ tình trạng này đang diễn ra rất phổ biến trong xã hội,

trước khi ly hôn thì hầu hết các cặp vợ chồng sẽ sống ly thân một thời gian, tuy

nhiên nhiều trường hợp sau khi ly thân vợ chồng lại trở về sống chung với nhau,

trong thời gian ly thân vợ chồng có thể tạo ra tài sản riêng của mình. Như vây,

theo nguyên tắc thì tất cả tài sản được tạo ra kể cả trong thời gian ly thân thì vẫn

là tài sản chung của vợ chồng, như vậy sẽ là không công bằng cho bên nào tạo ra

tài sản.

Việc luật hóa chế độ “ly thân” sẽ là cơ sở pháp lý bởi vệ quyền lợi của mỗi

bên vợ chồng. Luật Hôn nhân và Gia đình cần quy định chế độ ly thân của vợ

thỏa thuận, quyết định việc có ly thân hay không. Đồng thời, pháp luật sẽ quy định

cụ thể về thủ tục đăng lý, chấm dứt ly thân, thời gian ly thân, nghĩa vụ của cha mẹ

với con khi ly thân,... từ đó là cơ sở để bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của vợ,

chồng và các thành viên khác trong gia đình.

- Cần có quy định cụ thể về hình thức thỏa thuận của việc nhập tài sản riêng

chồng với tư cách là một quyền mới của vợ chồng, theo đó vợ chồng có quyền

vào tài sản chung, nếu hình thức thỏa thuận bằng văn bản thì có cần công chứng

hay không? Bởi tính chất phức tạp của việc nhập tài sản chung cũng giống với

việc chia tài sản chung trong thời kỳ hôn nhân, vậy tại sao Luật Hôn nhân và Gia

đình có quy định điều chỉnh việc chia tài sản chung trong thời kì hôn nhân mà việc

nhập tài sản riêng vào tài sản chung lại không quy định cụ thể về trình tự, thủ tục.

- Cần quy định thời hạn để tài sản riêng của vợ chồng sau một thời gian

được đưa vào sử dụng, quản lý chung sẽ trở thành tài sản chung của vợ chồng, để

đánh giá đúng thực trạng quan hệ tài sản của vợ chồng và đảm bảo quyền, lợi ích

của các thành viên trong gia đình. Theo đúng tinh thần của Bộ Luật Dân sự năm

2015 tại Điều 236 quy định về việc xác lập quyền sở hữu theo thời hiệu do chiếm

hữu, được lợi về tài sản không có căn cứ pháp luật:

Người chiếm hữu, người được lợi về tài sản không có căn cứ pháp luật

nhưng ngay tình, liên tục, công khai trong thời hạn 10 năm đối với động sản, 30

năm đối với bất động sản thì trở thành chủ sở hữu tài sản đó, kể từ thời điểm bắt

đầu chiếm hữu, trừ trường hợp Bộ luật này, luật khác có liên quan quy định khác.

- Liên quan đến chế độ tài sản do vợ chồng thỏa thuận, như đã trình bày ở

trên, để những cặp vợ chồng kết hôn trước ngày 01/1/2015 và những cặp vợ chồng

đảm bảo quyền tự thỏa thuận, định đoạt về chế độ tài sản của vợ chồng thì pháp

luật cần quy định quyền thỏa thuận về chế độ tài sản giữa vợ và chồng không phụ

thuộc vào thời điểm trước kết hôn hay sau kết hôn.

- Điều 47, Điều 49 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định về việc

thỏa thuận xác lập chế độ tài sản của vợ chồng và vợ, chồng có quyền sửa đổi, bổ

đã đăng ký kết hôn sau ngày 01/1/2015 nhưng chưa thỏa thuận chế độ tài sản được

sung thỏa thuận về chế độ tài sản; hình thức sửa đổi, bổ sung nội dung của thỏa

thuận đó là bằng văn bản có công chứng và chứng thực nhưng lại không có quy

định về việc hủy bỏ thỏa thuận về chế độ tài sản đã xác lập. Do đó, Luật Hôn nhân

và Gia đình nên có quy định về vấn đề hủy bỏ thỏa thuận về chế độ tài sản của vợ

chồng bởi nó hoàn toàn có thể xảy ra trong thực tế, xuất phát từ ý chí, mong muốn

của các mỗi bên vợ chồng sau khi đã có thỏa thuận về chế độ tài sản trước đó.

2.2.2. Đảm bảo chất lượng, hiệu quả hoạt động áp dụng pháp luật hôn

nhân và gia đình

- Nhìn chung các quy định của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 còn

khá xa lạ và mới mẻ đối với đại bộ phận nhân dân, do đó việc áp dụng luật vào đời

sống còn khá khó khăn. Vì vậy, để các quy định của luật được thi hành trong đời

sống, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền cần tích cực phối hợp với nhau trong

việc xây dựng hệ thống văn bản pháp luật nhằm hướng dẫn thi hành các quy định

về quyền bình đẳng vợ chồng từ đó đưa luật gần gũi với cuộc sống, nhằm xây

dựng gia đình ấm no hạnh phúc bình đẳng trọn vẹn.

- Cần đảm báo sự thống nhất, toàn diện, không ngừng nâng cao năng lực,

kỹ thuật lập pháp. Khi bộ phận cấu thành nên pháp luật mà không có sự thống

nhất, đồng bộ, quy định của văn bản này mâu thuẫn với quy định của văn bản kia

hôn nhân và gia đình được hoàn thiện thì công tác lập pháp là yếu tố có vai trò rất

quan trọng.

- Nguyên nhân khiến tình trạng xét xử các vụ việc về hôn nhân gia đình

nói chung, liên quan đến vấn đề bình đẳng giữa vợ và chồng nói riêng còn hạn chế

thì có rất nhiều, tuy nhiên nguyên nhân chủ quan là do thiếu thẩm phán và trình

thì sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả thực hiện pháp luật. Vì vậy để pháp luật

độ của thẩm phán các cấp tòa án còn chưa cao. Ngành tòa án cần xây dựng chiến

lược phát triển, nâng cao trình độ cán bộ đồng thời có sự phối hợp chặt chẽ với

các cơ quan có thẩm quyền khác nhằm nâng cao hiệu quả của công tác xét xử. Cụ

thể, toà án các cấp cần tích cực tổ chức nhiều lớp đào tạo nhiệp vụ và triển khai

kịp thời các văn bản pháp luật, hướng dẫn của Tòa án nhân dân tối cao trong hoạt

động xét xử, giải quyết các vụ án hôn nhân và gia đình, đặc biệt là các vụ việc liên

quan đến bình đẳng giữa vợ và chồng. Có như thế mới góp phần nâng cao trình độ

của đội ngũ thẩm phán, đảm bảo quyền lợi chính đáng cho các đương sự.

Để giải quyết án hôn nhân và gia đình đạt hiệu quả cao, tránh được những

sai sót và bảo đảm quyền lợi cho các đương sự, các thẩm phán, thư ký tòa án còn

cần nêu cao tinh thần, trách nhiệm ngay từ bước thu thập chứng cứ, tài liệu làm cơ

sở giải quyết vụ án. Khi giải quyết các tranh chấp liên quan đến tài sản chung,

thẩm phán, thư ký tập trung xác định, thẩm định chính xác tài sản chung, riêng của

vợ chồng; xác định vai trò, đóng góp của mỗi bên trong việc duy trì, phát triển tài

sản chung.

Khi đưa ra quyết định về quyền nuôi con cho cha hay mẹ, Hội đồng xét xử

căn cứ quy định của Luật Hôn nhân và gia đình, điều kiện vật chất, tinh thần để

xem xét, phán quyết giao con chung cho bên nào nuôi. Các nội dung này được thể

hiện rõ trong bản án, nhằm bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của phụ nữ, trẻ em;

Cùng với đó, các cấp TAND cần quan tâm, chú trọng đến công tác kiện toàn

tổ chức cán bộ, đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ; quán

triệt, giáo dục cán bộ, thẩm phán thực hiện nghiêm quy chế văn hóa công sở và

quy tắc ứng xử của cán bộ, công chức TAND; làm tốt công tác hướng dẫn áp dụng

thống nhất pháp luật, trao đổi nghiệp vụ và rút kinh nghiệm công tác xét xử.

phòng ngừa các hành vi bạo lực gia đình.

Ngành Toà án tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra nghiệp vụ tập trung

vào việc khắc phục những hạn chế, thiếu sót trong công tác của TAND cấp huyện;

bổ sung cán bộ, thẩm phán cho các đơn vị còn thiếu so với yêu cầu công tác; phát

động các phong trào thi đua gắn với việc hoàn thành tốt nhiệm vụ chuyên môn...

- Cần chú trọng vấn đề đào tạo, nâng cao trình độ chuyên môn, đạo đức

của các cán bộ chuyên trách việc bảo đảm sự bình đẳng trong hôn nhân . Từ đó

giúp họ có kiến thức, có nhận thức đúng đắn và tầm quan trọng của mình trong

công việc mình đang làm về vấn đề bình đẳng, bảo đảm quyền và lợi ích chính

đáng cho người dân.

- Kiện toàn từ trung ương đến địa phương hệ thống tổ chức, đội ngũ cán

bộ tư pháp, cán bộ làm công tác dân số, kế hoạch hóa gia đình, bảo vệ bà mẹ trẻ

em,... bố trí phù hợp cán bộ chuyên trách, đảm bảo môi trường làm việc cho cán

bộ. Đảm bảo mỗi cụm dân cư đều có cán bộ chuyên trách nhằm đưa công tác, giáo

dục tuyên truyền vận động về bình đẳng giới đến từng hộ gia đình.

- Tăng cường hợp tác quốc tế về bình đẳng giới nói chung và bình đẳng

giới trong quan hệ hôn nhân và gia đình nói riêng:

Việt nam là quốc gia tham gia nhiều vào các điều ước quốc tế về quyền con

người, bình đẳng giới và đã nội luật hóa các quy định của điều ước. Bên cạnh

quốc tế nhằm đảm bảo cho quyền bình đẳng được thực thi.

Do đó, các hoạt động hợp tác quốc tế cần được chú trọng và đẩy mạnh nhằm

học tập, chia sẻ kinh nghiệm, vận động các nguồn lực hỗ trợ Việt Nam thực hiện

tốt chiến lược bình đẳng giới.

những thành tựu đạt được, còn tồn tại rất nhiều khó khăn cần sự hỗ trợ của bạn bè

- Đảm bảo kinh phí cho hoạt động bình đằng giới nói chung:

Một trong những nguyên nhân khiến pháp luật về bình đẳng giới nói chung

và bình đẳng giữa vợ và chồng trong quan hệ hôn nhân gia đình nói riêng chính là

kinh phí dành cho việc thực hiện hoạt động này còn hạn chế. Để có nguồn kinh

phí phục vụ cho công tác đảm bảo bình đẳng giới trong xã hội thì Nhà nước ta cần:

+ Xây dựng kế hoạch kinh phí hàng năm, trong đó có kinh phí riêng phục

vụ cho công tác đảm bảo bình đẳng giới trong xã hội; đảm bảo đáp ứng kịp thời

kinh phí, công cụ, tài liệu, cơ sở vật chất,… phục vụ cho các hoạt động này;

+ Vận động nguồn lực phục vụ cho các hoạt động đảm bảo bình đằng giới

trong xã hội bằng việc phối hợp với các tổ chức phi chính phủ, các doanh nghiệp

trong và ngoài nước,…

2.2.3. Tăng cường phổ biến, giáo dục pháp luật hôn nhân và gia đình

- Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật: Cần đẩy

mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục nhất là ở cấp cơ sở tới mọi tầng

lớp nhân dân về pháp luật của Nhà nước Việt Nam nói chung và các quy định Luật

Hôn nhân và Gia đình nói riêng, tích cực lên án các hành vi xâm phạm đến quyền

nữ,...

Giải pháp này nhằm giúp cho mỗi cá nhân thực sự hiểu rõ về quyền và nghĩa

vụ của mỗi một thành viên trong quan hệ hôn nhân và gia đình, cũng như hiểu và

nắm rõ cơ chế để tự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình khi bị xâm phạm.

Ngoài ra, công tác này góp phần làm thay đổi tư duy mang tính truyền thống về

vai trò của nam giới và nữ giới trong gia đình, đặc biệt là khu vực vùng sâu vùng

bình đẳng vợ chồng, cụ thể là: hành vi bạo lực gia đình, phân biệt đối xử với phụ

xa, dân tộc thiểu số - nơi mà tư tưởng trọng nam khinh nữ vẫn đang tồn tại ở đại

đa số hộ gia đình. Các hình thức tuyên truyền phải đa dạng, ngắn gọn, dễ hiểu

thông qua các hình thức như phát thanh, truyền hình, báo chí, pa-nô, áp phích,...

bởi những tư tưởng “trọng nam khinh nữ” đã “ăn sâu, bám rễ” trong trong suy

nghĩ của mỗi con người nên công việc này không thể làm trong thời gian ngắn,

ngày một ngày hai mà nó cần được thực hiện một cách thường xuyên, liên tục,

trường kỳ.

Để thực hiện tốt công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho

nhân dân cần phải:

Thứ nhất, tiếp tục thực hiện chương trình, đề án mà Chính phủ đề ra về

tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho nhân dân;

Thứ hai, lựa chọn những nội dung giáo dục pháp luật sao cho phù hợp với

từng đối tượng, từng địa phương, khu vực khác nhau trong cả nước;

Thứ ba, cần xây dựng được đội ngũ tuyên truyền viên, báo cáo viên có đầy

đủ phẩm chất đạo đức, tiêu chuẩn theo quy định của Bộ tư pháp;

Thứ tư, đẩy mạnh công tác phối kết hợp giữa các Bộ, ban, ngành, đoàn thể,

chính quyền địa phương từ trung ương cho tới địa phương.

- Tăng cường, đa dạng các hình thức giáo dục, phổ biến, tuyên truyền pháp

luật cho nhân dân thông qua các phương tiện thông tin đại chúng:

với các thông tin về pháp luật, nhưng có lẽ phương tiện thông tin đại chúng là một

giải pháp hữu hiệu nhất.

Phát thanh, truyền hình ngày nay được phổ biến rộng rãi ở khắp nơi trên cả

nước, kể cả khu vực vùng sâu vùng xa, rừng núi, hải đảo. do đó phát thanh, truyền

hình có thể nói là một hình thức phù hợp với mọi đối tượng, tầng lớp nhân dân.

Trong xã hội hiện đại, có rất nhiều cách để người dân có thể tiếp cận được

Qua các phương tiện thông tin đại chúng, mọi người dân sẽ được cung cấp

thông tin mới nhất về hoạt động xây dựng, ban hành, chấp hành pháp luật trên cả

nước nói chung và ở tại địa phương nơi mình sinh sống nói riêng. Phương tiện

thông tin đại chúng còn giúp người dân có thể hiểu một cách sâu rộng những vấn

đề pháp luật, những đạo luật của các ngành luật cụ thể, đồng thời nó còn giúp nâng

cao ý thức pháp luật của người dân.

Để các cơ quan thông tin đại chúng có thể phát huy tốt vai trò của mình

trong việc giáo dục, phổ biến, tuyên truyền pháp luật cho nhân dân thì cần có sự

phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan thông tin đại chúng với các cơ quan có chức

năng bảo vệ pháp luật ở những hình thức sau đây:

Thứ nhất, các cơ quan có chức năng bảo vệ pháp luật cần cung cấp kịp thời

các thông tin về tổ chức, thực thi pháp luật ở các ban ngành, địa phương trên cả

nước để cơ quan thông tin đại chúng đưa tin tức tới nhân dân.

Thứ hai, thường xuyên họp bàn rút kinh nghiệm về việc thực hiện các chức

năng của các cơ quan bảo vệ pháp luật và cơ quan thông tin đại chúng để có định

hướng, giải pháp phù hợp với từng giai đoạn, từng không gian cho công tác giáo

dục, tuyên truyền, phổ biến pháp luật.

Thư ba, thường xuyên tổ chức bồi dưỡng, đào tạo nhằm nâng cao kiến thức

quan đến pháp luật trong cả nước.

- Vận động toàn dân tham gia công tác bảo đảm quyền bình đẳng vợ chồng

trong gia đình. Khuyến khích, tạo điều kiện cho các tổ chức chính trị, xã hội,

những tình nguyện viên tham gia công tác gia đình.

pháp luật cho đội ngũ phóng viên, biên tập viên,… phụ trách các chuyên mục liên

2.2.4. Thực hiện giám sát, kiểm tra việc thực hiện nguyên tắc bình đẳng

giữa vợ và chồng

Công việc này có thể nói là khá mờ nhạt trong quản lý nhà nước đối với lĩnh

vực hôn nhân và gia đình. Điều này xuất phát một phần từ quan niệm xã hội Việt

Nam ta coi những việc liên quan đến lĩnh vực hôn nhân và gia đình là công việc

riêng của mỗi cá nhân, mỗi gia đình trong xã hội. Từ đó, dẫn đến nhiều vụ việc vi

phạm pháp luật hôn nhân và gia đình nói chung, vi phạm nguyên tắc bình đẳng

giữa vợ và chồng nói riêng chưa được kịp thời phát hiện và xử lý. Do đó, việc tăng

cường thực hiện công tác giám sát, kiểm tra việc thực hiện nguyên tắc bình đẳng

giữa vợ và chồng là hết sức cần thiết.

Cùng với việc xây dựng pháp luật hôn nhân và gia đình cần có cơ chế giám

sát việc thực hiện pháp luật, đặc biệt là việc thực hiện nguyên tắc bình đẳng giữa

vợ và chồng . Công tác kiểm tra, giám sát nên được thực hiện qua hai kênh là nhà

nước và xã hội. Đồng thời cũng cần đa dạng hóa các hình thức kiểm tra, giám sát

sao cho hoạt động này phát huy hiệu quả tuyệt đối.

2.2.5. Phòng ngừa và xử lý nghiêm mình, công bằng mọi hành vi vi phạm

nguyên tắc bình đẳng giữa vợ và chồng

Cần xây dựng các biện pháp phòng ngừa những hành vi vi phạm nguyên tắc

kiểm tra để kịp thời xử lý những hành vi vi phạm về bình đẳng trong quan hệ hôn

nhân gia đình, qua đó hạn chế tối đa các hành vi xâm phạm đến quyền và lợi ích

hợp pháp của các bên trong quan hệ hôn nhân và gia đình.

bình đẳng giữa vợ và chồng trong xã hội, đồng thời tăng cường công tác thanh tra,

KẾT LUẬN

Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 với nhiều nội dung mới được quy định

đã khắc phục phần nào những hạn chế, thiếu xót của Luật Hôn nhân và Gia đình

năm 2000 trong việc đảm bảo nguyên tắc bình đẳng giữa vợ và chồng, và đặc biệt

Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 dự liệu được nhiều tình huống có thể xảy ra

trong đời sống hôn nhân, gia đình nhưng không làm mất đi giá trị văn hóa, đạo

đức truyền thống vốn có của dân tộc Việt Nam ta.

Những giá trị tiến bộ mới của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 so với

các đạo luật Hôn nhân và Gia đình trước đó có thể kể đến như là: pháp luật không

cấm kết hôn đồng tính, quy định chế độ tài sản của vợ chồng theo thỏa thuận bên

cạnh chế độ tài sản của vợ chồng theo luật định, quy định vấn đề mang thai hộ,…

Đặc biệt, với quy định chế độ tài sản của vợ chồng theo thỏa thuận hết sức

tiến bộ, Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 đã bảo đảm cho vợ, chồng có quyền

tự định đoạt đối với tài sản chung và tài sản riêng của mình. Đồng thời, quy định

này cũng giúp vợ chồng có thể tự bảo toàn tài sản riêng của mình, qua đó làm giảm

hoặc tránh được những xung đột, tranh chấp về tài sản khi vợ, chồng ly hôn.

Tuy nhiên, một số quy định của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 chưa

thực sự phù hợp với xu thế phát triển kinh tế, xã hội ngày nay và các quy định của

nhân dân, dẫn đến việc áp dụng pháp luật trên thực tế còn gặp nhiều khó khăn,

vướng mắc. Trên cơ sở đó, Luận văn đã đưa ra những giải pháp nhằm hoàn thiện

pháp luật hôn nhân và gia đình liên quan đến nguyên tắc bình đẳng giữa vợ và

chồng, đồng thời đưa ra một số giải pháp đảm bảo cho nguyên tắc bình đẳng giữa

vợ và chồng được áp dụng một cách có hiệu quả trên thực tế.

Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 nói chung còn khá xa lạ đối với đại bộ phận

Trong tầm hiểu biết còn giới hạn, tác giả đã cố gắng nghiên cứu, đánh giá

một cách toàn diện các quy định của pháp luật hôn nhân và gia đình liên quan đến

nguyên tắc bình đẳng giữa vợ và chồng cũng như thực tiễn áp dụng nguyên tắc

này trong đời sống xã hội, trên cơ sở đó tác giả đề ra những giải pháp nhằm hoàn

thiện pháp luật hôn nhân và gia đình, cũng như đảm bảo cho pháp luật hôn nhân

và gia đình được thực hiện tốt hơn trong đời sống xã hội.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch (2015), Báo cáo Sơ kết Chiến lược phát triển

gia đình Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn 2030, Hà Nội.

2. Dương Văn Chăm (2012), “Luật Hồng Đức với vấn đề bình đẳng giới”,

http://truongchinhtribentre.edu.vn/noi-dung/lua-t-ho-ng-du-c-vo-i-va-n-de-

binh-da-ng-gio-i.

3. Chính phủ (2014), Nghị định số 126/2014/NĐ-CP ngày 31/12/2014 quy định

chi tiết một số điều và hướng dẫn thi hành Luật hôn nhân và gia đình năm

2014, Hà Nội.

4. Chương trình phát triển Liên Hợp quốc (2013), Báo cáo về Tiếp cận đất đai

của phụ nữ.

5. Nguyễn Văn Cừ (2005), Chế độ tài sản của vợ chồng theo Luật hôn nhân và

Gia đình Việt Nam, Luận án Tiến sĩ Luật học, Đại học Luật, Hà Nội.

6. Nguyễn Văn Cừ (2015), “Chế độ tài sản theo thỏa thuận trong pháp luật Hôn

nhân và Gia đình Việt Nam”, Tạp chí Luật học, (4).

7. Nguyễn Văn Cừ và Ngô Thị Hường (2002), Một số vấn đề lý luận và thực

tiễn về Luật hôn nhân và gia đình năm 2000, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.

8. Lê Thị Dung (2017), Chế độ hôn sản theo Luật hôn nhân và gia đình năm

9. Xuân Duy (2016), “TPHCM ra mắt Tòa gia đình và người chưa thành niên”,

http://dantri.com.vn.

10. Hà Hiền (2016), “Danh hiệu gia đình văn hóa: Quá dễ sẽ làm giảm giá trị!”,

www.hanoimoi.com.vn.

11. Hiếu Hiển (2014), “Một số vấn đề thực tiễn xử án Hôn nhân & Gia đình tại

2014, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Khoa luật – Đại học Quốc gia, Hà Nội.

TAND hai cấp tỉnh Quảng Nam”, http://toaanquangnam.gov.vn.

12. Ngô Thị Hường (2012). “Bình đẳng giới trong Gia đình”, Tạp chí Luật học,

(5).

13. Nguyễn Phương Lan (2016), “Cedaw và vấn đề quyền bình đẳng giới trong

pháp luật Hôn nhân và Gia đình Việt Nam”, Tạp chí Luật học, (3).

14. Liên Hợp Quốc (1948), Tuyên ngôn nhân quyền.

15. Liên Hợp Quốc (1979), Công ước về xóa bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử

với phụ nữ (Cedaw).

16. Hồ Chí Minh Toàn tập (2011), Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, (15), Hà

Nội, tr. 260.

17. Từ điển Tiếng Việt (1992), Nxb Đà Nẵng.

18. Từ điển Chủ nghĩa cộng sản khoa học (1986), Nxb Sự thật, Hà Nội.

19. Trần Thị Hồng Nhung (2013), Bảo vệ quyền của người phụ nữ trong quan

hệ tài sản giữa vợ và chồng theo Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2000, Luận

văn Thạc sĩ Luật học, Khoa luật – Đai học Quốc Gia, Hà Nội.

20. Hoàng Thị Kim Quế (2012), “Bảo vệ quyền lợi phụ nữ trong Luật Hồng Đức

(Lê Triều hình luật) – Tính tiến bộ, nhân văn và giá trị đương đại”, Tạp chí

Khoa học Đại học Quốc Gia Hà Nội, Luật học 28 (2012), 199-203.

21. Hoàng Thị Kim Quế (2000), “Bảo vệ quyền và vì sự tiến bộ của phụ nữ trong

22. Hoàng Thị Kim Quế (1999), “Một số vấn đề về phụ nữ và pháp luật ở Việt

Nam – Lịch sử và hiện tại”, Đại học Quốc gia Hà Nội.

23. Quốc hội (1946), Hiến pháp, Hà Nội.

24. Quốc hội (1959), Hiến pháp, Hà Nội.

25. Quốc hội (1980), Hiến pháp, Hà Nội.

pháp luật Việt Nam”, Hội nghị Khoa học Nữ lần thứ 5, Hà Nội.

26. Quốc hội (1992), Hiến pháp, Hà Nội.

27. Quốc hội (2013), Hiến pháp, Hà Nội.

28. Quốc hội (2006), Luật Bình đẳng giới, Hà Nội.

29. Quốc hội (2015), Bộ luật Dân sự, Hà Nội.

30. Quốc hội (1959), Luật hôn nhân và gia đình, Hà Nội.

31. Quốc hội (1986), Luật hôn nhân và gia đình, Hà Nội.

32. Quốc hội (2000), Luật hôn nhân và gia đình, Hà Nội.

33. Quốc hội (2014), Luật hôn nhân và gia đình, Hà Nội.

34. Lê Thảo (2018), “Nâng cao chất lượng xét xử và giải quyết án Hôn nhân và

Gia đình”, htpp:// baovinhphuc.com.vn.

35. Lê Thu Thảo (2014), Bảo đảm quyền bình đẳng của phụ nữ trong lĩnh vực

Hôn nhân và Gia đình tại Việt Nam hiện nay, Luận vãn Thạc sĩ Luật học,

Khoa luật – Đại học Quốc gia, Hà Nội.

36. Phạm Ngọc Tiến (2018), “Luật Bình đẳng giới – ghi nhận sau 10 năm thực

hiện”, https://moha.gov.vn.

37. Trường Đại học Luật Hà Nội (2009), Giáo trình Luật hôn nhân và Gia đình

Việt Nam, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội.

38. Trường Đại học Luật TP Hồ Chí Minh (2012), Giáo trình Luật Hôn nhân &

Gia đình Việt Nam, Nxb Hồng Đức, TP. Hồ Chí Minh.

Việt Nam (AAV) (2016), Để ngôi nhà trở thành tổ ấm.

39. Vụ Bình đằng giới, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội, Tổ chức ActionAid

Luận văn Thạc sĩ Luật học: Sự thể hiện của nguyên tắc bình đẳng giữa vợ và chồng trong các quy định của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 và thực tiễn thi hành

Chủ đề:

Luật hôn nhân gia đình

LÝ ANH PHƯƠNG

SỰ THỂ HIỆN CỦA NGUYÊN TẮC BÌNH ĐĂNG GIỮA VỢ VÀ CHỒNG TRONG CÁC QUY ĐỊNH CỦA LUẬT HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH NĂM 2014 VÀ THỰC TIỄN THI HÀNH

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

LÝ ANH PHƯƠNG

SỰ THỂ HIỆN CỦA NGUYÊN TẮC BÌNH ĐĂNG GIỮA VỢ VÀ CHỒNG TRONG CÁC QUY ĐỊNH CỦA LUẬT HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH NĂM 2014 VÀ THỰC TIỄN THI HÀNH

Chuyên ngành: Luật dân sự và tố tụng dân sự

Mã số: 8380101.04

Người hướng dẫn khoa học: GS.TS HOÀNG THỊ KIM QUẾ

Hà Nội – 2019

chồng trong các quy định của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 và thực tiễn

thi hành”.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài

3.1. Mục đích nghiên cứu đề tài

Tài liệu liên quan

Câu hỏi ôn tập Luật Hôn nhân và Gia đình

Đề thi kết thúc học phần học kì 3 môn Luật hôn nhân gia đình năm 2021-2022 có đáp án

Đề thi kết thúc học phần học kì 2 môn Luật Hôn nhân và gia đình năm 2023-2024 có đáp án

Đề thi kết thúc học phần học kì 3 môn Luật Hôn nhân và gia đình năm 2023-2024 có đáp án

Đề cương chi tiết học phần Luật hôn nhân và gia đình (Mã học phần: LUA102028)

Đề cương chi tiết học phần Luật hôn nhân và gia đình (Mã học phần: LKT102024)

Bài giảng môn Pháp luật đại cương: Bài 9 - Luật hôn nhân và gia đình

Bài giảng Pháp luật đại cương (General law) - Bài 9: Luật Hôn nhân và Gia đình

Báo cáo tổng kết đề tài: Chế độ tài sản theo thỏa thuận của vợ chồng theo Luật Hôn nhân và Gia đình 2014

Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Chế độ hôn sản trong Luật hôn nhân và gia đình năm 2014

Tài liêu mới

Tài liệu Lý thuyết ôn tập Luật Tài chính

Hướng dẫn làm bài tập lớn môn Pháp luật Việt Nam đại cương - Chủ đề 2: Điều kiện có hiệu lực của di chúc theo Bộ Luật Dân sự năm 2015

Hướng dẫn làm bài tập lớn môn Pháp luật Việt Nam đại cương - Chủ đề 1: Hiệu lực pháp luật của giao dịch dân sự do “người yếu thế” xác lập, thực hiện theo Bộ Luật Dân sự năm 2015

Quy định chung về luật sư và hành nghề luật sư tại Việt Nam: Bất cập và kiến nghị

Quy trình xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật của chính quyền địa phương, bất cập và kiến nghị hoàn thiện

Nội dung, trình tự, thủ tục giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính của Tòa án nhân dân cấp tỉnh theo thủ tục sơ thẩm: Bất cập và kiến nghị hoàn thiện

Bài giảng Đấu thầu nâng cao: Chuyên đề 7 - Bảo đảm liêm chính trong đấu thầu và xử lý vi phạm pháp luật về đấu thầu

Bài giảng Đấu thầu nâng cao: Chuyên đề 5 và 6 - Lựa chọn nhà thầu qua mạng; Hợp đồng

Bài giảng Đấu thầu nâng cao: Chuyên đề 3 - Các hình thức lựa chọn nhà thầu và quy trình của từng hình thức

Bài giảng Đấu thầu nâng cao: Chuyên đề 1 - Tổng quan về lựa chọn nhà thầu

Bài giảng Luật Y tế Việt Nam - TS.BS. Luật gia Ngô Đồng Khanh

Tập bài giảng Pháp luật đại cương

Câu hỏi ôn tập Luật Tố tụng dân sự

Trách nhiệm cung cấp thông tin tài sản để đảm bảo việc thi hành án dân sự

Bình luận bản án tranh chấp hợp đồng mua bán hàng hóa và kinh nghiệm nghiên cứu giảng dạy

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Giới thiệu

Về chúng tôi

Việc làm

Quảng cáo

Liên hệ

Chính sách

Thoả thuận sử dụng

Chính sách bảo mật

Chính sách hoàn tiền

DMCA

Hỗ trợ

Hướng dẫn sử dụng

Đăng ký tài khoản VIP

093 303 0098

support@tailieu.vn

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi

Facebook

Youtube

TikTok