CH NG I. T NG QUAN V KHÓA LU N THI T K H TH NGƯƠ Ổ Ề Ậ Ế Ế Ệ Ố
T Đ NG HÓA T I PHUN THEO ĐA NĂNGỰ Ộ ƯỚ
1.1. Gi i thi u v các công trình nghiên c u v h th ng t i phun hi nớ ệ ề ứ ề ệ ố ướ ệ
nay.
K thu t t i phun là m t trong nh ng ph ng pháp t i s d ng n c h pỹ ậ ướ ộ ữ ươ ướ ử ụ ướ ợ
lý, ti t ki m n c và năng l ng, giúp nâng cao hi u qu kinh t , tăng năng su tế ệ ướ ượ ệ ả ế ấ
lao đ ng và tăng năng su t cây tr ng. T i phun là ph ng pháp t i cung c pộ ấ ồ ướ ươ ướ ấ
n c cho cây tr ng d i d ng các h t m a ho c h t s ng r i trên m t di n tíchướ ồ ướ ạ ạ ư ặ ạ ươ ơ ộ ệ
nh xung quanh g c cây tr ng b ng thi t b g i là máy phun m a. Nguyên t cỏ ố ồ ằ ế ị ọ ư ắ
chính c a ph ng pháp này là đ a l ng n c r t h n ch t p trung vào vùng rủ ươ ư ượ ướ ấ ạ ế ậ ễ
cây thông qua h th ng máy b m, ng d n n c và đ u phun đ t o thành m aệ ố ơ ố ẫ ướ ầ ể ạ ư
c c b t i cho các lo i cây trông. ụ ộ ướ ạ
Cac ph ng phap t i phun hi n nay: ươ ươ ệ
- T i phun m a – phun s ng:ươ ư ươ
S d ng máy b m n c c t áp cao kèm theo ng d n và mũi phun t o m a.ử ụ ơ ướ ộ ố ẫ ạ ư
Đây là ph ng pháp t i hi n đ i có tác d ng nhi u m t c v t o đ m choươ ướ ệ ạ ụ ề ặ ả ề ạ ộ ẩ
đ t và làm mát cho câyấ, kích thích sinh tr ng cho cây và đ c bi t có th ti t ki mưở ặ ệ ể ế ệ
đ c 30-50% kh i l ng n c so v i ph ng pháp t i tràn theo rãnh.ượ ố ượ ướ ớ ươ ướ
- T i phun rôi xoay:ươ
Dòng phun r i xoáy đ c t o ra do ng d ng chuy n đ ng xo n, ngoài cácố ượ ạ ứ ụ ể ộ ắ
hi n t ng ph c t p xu t hi n trong dòng r i, còn them vào quá trình xoáy làmệ ượ ứ ạ ấ ệ ố
phân tán, l ng đ ng và cu n theo c a các h t (gi t l ng, b t khí). Trong k thu t,ắ ọ ố ủ ạ ọ ỏ ọ ỹ ậ
dòng phun r i xoáy đ c hình thành b ng ba ph ng pháp c b n:ố ượ ằ ươ ơ ả
+) Nh rãnh d n h ng (rãnh t o xoáy hay cánh t o xoáy) trong đ u phun.ờ ẫ ướ ạ ạ ầ
+) T o ng d n tr c ti p đi vào đ u phun theo ph ng chi u tr c và ph ngạ ố ẫ ự ế ầ ươ ề ụ ươ
ti p tuy n.ế ế
+) Đ u phun quay tr c ti p đ t o xoáy.ầ ự ế ể ạ
1.2. Các ph ng pháp t i th công và bán th công.ươ ướ ủ ủ
- Ph ng pháp t i rãnhươ ướ
Là ph ng pháp t i đ n c ch y theo các rãnh đ c thi t k gi a các hàngươ ướ ể ướ ả ượ ế ế ữ
cây. N c đ c th m d n vào đ t và cung c p cho cây tr ng. Cách t i này ti tướ ượ ấ ầ ấ ấ ồ ướ ế
ki m và ch đ ng đ c n c t i cho v n cây, l p đ t m t v n t i x p, khôngệ ủ ộ ượ ướ ướ ườ ớ ấ ặ ẫ ơ ố
b gí ch t, k t c u đ t v n gi v ng, đ t không b bào mòn, ch t dinh d ngị ặ ế ấ ấ ẫ ữ ữ ấ ị ấ ưỡ
không b r a trôi. Đây là ph ng pháp t i thông d ng th ng đ c bà con t iị ử ươ ướ ụ ườ ượ ướ
cho nhi u v n cây ăn qu trong c n c. Nh ng ch áp d ng đ c v i n i có đ aề ườ ả ả ướ ư ỉ ụ ượ ớ ơ ị
hình t ng đ i b ng ph ng (đ d c<50). Bi n pháp t i này cũng có m t s h nươ ố ằ ẳ ộ ố ệ ướ ộ ố ạ
ch nh : lãng phí m t ph n n c cu i rãnh t i; g p khó khăn trong vi c v nế ư ộ ầ ướ ở ố ướ ặ ệ ậ
chuy n công c s n xu t qua rãnh; ph i chi phí khá l n nhân công và th i gian choể ụ ả ấ ả ớ ờ
vi c c i t o các rãnh n c.ệ ả ạ ướ
T i rãnh thích h p v i cây tr ng hàng r ng nh ngô, bông, mía, khoai lang...ướ ợ ớ ồ ộ ư
Khi t i n c t rãnh th m vào đ t nh tác d ng c a l c mao d n trong đ t vàướ ướ ừ ấ ấ ờ ụ ủ ự ẫ ấ
ch m t ph n ít th m xu ng đáy rãnh theo tr ng l c.ỉ ộ ầ ấ ố ọ ự
- Ph ng phap t i daiươ ươ
T i d i là t o nên m t l p n c m ng 5 – 6 cm ch y men theo đ d c m tướ ả ạ ộ ớ ướ ỏ ả ộ ố ặ
đ t.ấ
- Ph ng phap t i ngâmươ ươ
T i ng m là ph ng pháp t i t c cho cây qua h th ng thi t b máy b mướ ầ ươ ướ ướ ệ ố ế ị ơ
kèm theo h th ng các ng d n n c đ c bi t n m d i lòng đ t ho c có sệ ố ố ẫ ướ ặ ệ ằ ướ ấ ặ ự
chênh l ch m c n c c a ngu n cung c p n c. T i ng m ti t ki m n c. Đ tệ ự ướ ủ ồ ấ ướ ướ ầ ế ệ ướ ấ
không b gí ch t, gi nguyên hi n tr ng k t c u đ t, đ t không b bào mòn, phânị ặ ữ ệ ạ ế ấ ấ ấ ị
bón không b r a trôi. Chi phí đ u t ban đ u cho ph ng pháp này khá l n, ch ápị ử ầ ư ầ ươ ớ ỉ
d ng đ c đ i v i các lo i đ t có đ x p c n thi t cho n c th m qua d dàngụ ượ ố ớ ạ ấ ộ ố ầ ế ướ ấ ễ .
Đây là ph ng pháp t i hi n đ i đ c th c hi n b i 2 ph ng pháp sau:ươ ướ ệ ạ ượ ự ệ ở ươ
- Bi n pháp th nh t là đ t ng t i ng m ho c các h m đào ng m d i m tệ ứ ấ ặ ố ướ ầ ặ ầ ầ ướ ặ
đ t m t chi u sâu kho ng 40 – 50 cm và cách nhau m t kho ng cách nh t đ nhấ ở ộ ề ả ộ ả ấ ị
đ cung c p n c cho cây tr ng.ể ấ ướ ồ
- Bi n pháp th hai lệ ứ à xây d ng c ng đi u ti t trự ố ề ế ên m ng tiêu l thiên đươ ộ ể
đi u ti t m c n c trong m ng dâng cao cho thôngề ế ự ướ ươ qua các ống ng m ho c tr cầ ặ ự
ti p ng m vế ấ ào t ng đ t gi a 2 m ng đ cung c pầ ấ ữ ươ ể ấ cho cây tr ng.ồ
- Ph ng phap t i ngâpươ ươ
T i ng p là ph ng pháp cho n c vào v n cây m t l p n c nh t đ nh,ướ ậ ươ ướ ườ ộ ớ ướ ấ ị
trong m t th i gian xác đ nh đ cung c p n c cho cây. Ph ng pháp này k t h pộ ờ ị ể ấ ướ ươ ế ợ
đ c vi c t i n c v i tiêu di t m t s loài sâu h i c trú trong lòng đ t (dượ ệ ướ ướ ớ ệ ộ ố ạ ư ấ ế
c n r cây, nh ng, các loài ru i, sâu đ c h t). Ph ng pháp t i này t n nhi uắ ễ ộ ồ ụ ạ ươ ướ ố ề
n c, ch áp d ng đ c v i n i có đ a hình t ng đ i b ng ph ng, thoát n c t t.ướ ỉ ụ ượ ớ ơ ị ươ ố ằ ẳ ướ ố
Ph ng pháp này có nh c đi m là đ t b gí ch t, dinh d ng b r a trôi theo dòngươ ượ ể ấ ị ặ ưỡ ị ử
n c tiêu, k t c u đ t b phá v .ướ ế ấ ấ ị ỡ
T i ng p là t o nên trên m t đ t m t l p n c nh t đ nh và d n d n th mướ ậ ạ ặ ấ ộ ớ ướ ấ ị ầ ầ ấ
vào đ t. ấPh ng pháp này áp d ng cho các cây tr ng a n c nh lúa, cói, m t sươ ụ ồ ư ướ ư ộ ố
cây th c ăn giaứ súc ho c áp d ng trong tr ng h p r a m n.ặ ụ ườ ợ ữ ặ
1.3. Ph ng pháp t i phun m a.ươ ướ ư
K thu t t i phun m a là k thu t đ a n c t i cây tr ng vào m t ru ngỹ ậ ướ ư ỹ ậ ư ướ ớ ồ ặ ộ
d i d ng m a nhân t o nh các thi t b t o dòng phun m a (tia m a) thích h p.ướ ạ ư ạ ờ ế ị ạ ư ư ợ
Ph ng pháp này ngày càng đ c ph bi n và áp d ng r ng rãi, nh t là t i cácươ ượ ổ ế ụ ộ ấ ạ
n c có n n công nghi p phát tri n.ướ ề ệ ể T i phun m aướ ư là ph ng pháp sươ d ng máyử ụ
b m n c c t, áp cao kèm theo ng d n và mũi phun t o m a. Đây là ph ngơ ướ ộ ố ẫ ạ ư ươ
pháp t i hi n đ i có tác d ng nhi u m t c v t o đ m cho đ t và làm mát choướ ệ ạ ụ ề ặ ả ề ạ ộ ẩ ấ
cây, kích thích sinh tr ng cho cây và đ c bi t có th ti t ki m đ c 30-50% kh iưở ặ ệ ể ế ệ ượ ố
l ng n c so v i ph ng pháp t i tràn theo rãnh.ượ ướ ớ ươ ướ
* u đi m :Ư ể
- Hi u qu s d ng r t cao vì h n ch cao đ t n th t n c do b c h i vì tiaệ ả ử ụ ấ ạ ế ộ ổ ấ ướ ố ơ
phun ng n, c ng đ phun m a - di n tích - kho ng không gian làm t có thắ ườ ộ ư ệ ả ướ ể
đ c đi u ch nh cho phù h p s tăng tr ng c a cây tr ng, không t o nên dòngượ ề ỉ ợ ự ưở ủ ồ ạ
ch y m t đ t, không phá v c u t ng đ t do h t m a nh .ả ặ ấ ỡ ấ ượ ấ ạ ư ỏ
- Do toàn b h th ng đ ng ng đ t ng m nên ti t ki m đ t, thu n ti n vi cộ ệ ố ườ ố ặ ầ ế ệ ấ ậ ệ ệ
chăm sóc, canh tác trên đ ng ru ng. M t khác cũng d dàng t đ ng hóa t ng ph nồ ộ ặ ễ ự ộ ừ ầ
ho c toàn ph n h th ng t i, nh c khí hoá và t đ ng hóa ph n thi t b đi uặ ầ ệ ố ướ ư ơ ự ộ ầ ế ị ề
khi n, thi t b t i m t ru ng ho c đi u khi n toàn b h th ng t xa theoể ế ị ướ ặ ộ ặ ề ể ộ ệ ố ừ
ch ng trình l p s n nên ti t ki m s c lao đ ng và nâng cao năng su t t i.ươ ậ ẵ ế ệ ứ ộ ấ ướ
- Nâng cao năng su t t i và năng su t các khâu canh tác nông nghi p khác.ấ ướ ấ ệ
- S d ng áp l c làm vi c lo i trung bình và th p, l u l ng yêu c u nh nênử ụ ự ệ ạ ấ ư ượ ầ ỏ
ti t ki m năng l ng và ngu n n c.ế ệ ượ ồ ướ
- Có tác d ng c i t o vi khí h u khu t i.ụ ả ạ ậ ướ
- H n ch sâu b nh, c d i phát tri n.ạ ế ệ ỏ ạ ể
- K t h p đ c t i n c v i phun thu c tr sâu, bón phân hóa h c.ế ợ ượ ướ ướ ớ ố ừ ọ
- R t phù h p v i các cây tr ng m m y u (v n hoa, v n m, cây đang raấ ợ ớ ồ ề ế ườ ườ ươ
hoa, th ph n) và các cây tr ng cao c p trong nhà kính...vv.ụ ấ ồ ấ
*Nh c đi m :ượ ể
- Vòi phun d b t c ngh n (khi n c t i có nhi u t p ch t), nh t là đ i v iễ ị ắ ẽ ướ ướ ề ạ ấ ấ ố ớ
các vòi phun s ng mù có các l phun m a r t nh .ươ ỗ ư ấ ỏ
- Yêu c u trình đ nh t đ nh trong thi t k xây d ng và qu n lý.ầ ộ ấ ị ế ế ự ả
- V n đ u t ban đ u cao h n so v i các k thu t t i c đi n.ố ầ ư ầ ơ ớ ỹ ậ ướ ổ ể
- Các đ ng ng và thi t b hay h h ng, d b m t mát, phá ho i do con ng iườ ố ế ị ư ỏ ễ ị ấ ạ ườ
và côn trùng t i m t ru ng (đi u này r t d x y ra Vi t Nam).ạ ặ ộ ề ấ ễ ả ở ệ
1.4. Ph ng pháp t i nh gi t [3].ươ ướ ỏ ọ
T i nh gi t là m t d ng c b n c a k thu t t i ti t ki m n c. Đây làướ ỏ ọ ộ ạ ơ ả ủ ỹ ậ ướ ế ệ ướ
hình th c đ a n c tr c ti p trên m t đ t đ n vùng g c cây tr ng m t cách liênứ ư ướ ự ế ặ ấ ế ố ồ ộ
t c d i d ng t ng gi t nh các thi t b đ c tr ng là các vòi t o gi t (đ c c pụ ướ ạ ừ ọ ờ ế ị ặ ư ạ ọ ượ ấ
n c b i h th ng đ ng ng d n c p n c áp l c).ướ ở ệ ố ườ ố ẫ ấ ướ ự Đây là ph ng pháp t iươ ướ
hi n đ i, th ng đ c áp d ng đ i v i nh ng v n cây ăn trái đ c s n có hi uệ ạ ườ ượ ụ ố ớ ữ ườ ặ ả ệ
qu kinh t cao nh ng vùng thi u n c t i. Cách t i này ti t ki m l ngả ế ở ữ ế ướ ướ ướ ế ệ ượ
n c t i t i đa đ t không b gí ch t, gi nguyên hi n tr ng k t c u đ t, đ tướ ướ ố ấ ị ặ ữ ệ ạ ế ấ ấ ấ
không b bào mòn, phân bón không b r a trôi. Nh ng đây là ph ng pháp yêu c uị ị ử ư ươ ầ
đ u t l n nh t, khó áp d ng trong s n xu t đ i trà.ầ ư ớ ấ ụ ả ấ ạ
* Các u đi m :ư ể
- T i nh gi t đ m b o phân b đ m đ u trong t ng đ t canh tác (ph n cóướ ỏ ọ ả ả ố ộ ẩ ề ầ ấ ầ
b r cây tr ng) t o nên đi u ki n thu n l i v ch đ không khí, nhi t đ , độ ễ ồ ạ ề ệ ậ ợ ề ế ộ ệ ộ ộ
m, ch đ tiêu hóa th c ăn và quang h p cho cây tr ng.ẩ ế ộ ứ ợ ồ
- Cung c p n c m t cách đ u đ n ấ ướ ộ ề ặ và tránh đ c hi n t ng t p trung mu iượ ệ ượ ậ ố
trong n c và trong đ t, kh c ph c đ c hi n t ng b c màu, r a trôi đ t trênướ ấ ắ ụ ượ ệ ượ ạ ử ấ
đ ng ru ng.ồ ộ
- T i nh gi t ti t ki m n c đ n m c t i đa (h n c t i phun m a) vìướ ỏ ọ ế ệ ướ ế ứ ố ơ ả ở ướ ư
nó tránh tri t tiêu đ n m c t i thi u các lo i t n th t n c (do th m và b c h i),ệ ế ứ ố ể ạ ổ ấ ướ ấ ố ơ
h th ng t i nh gi t đ t t i cũng đ c ti t ki m t i đa.ở ệ ố ướ ỏ ọ ấ ướ ượ ế ệ ố
- Không gây ra xói mòn đ t, không t o nên váng đ t đ ng trên b m t và khôngấ ạ ấ ọ ề ặ
phá v c u t ng đ t do t i nh gi t đ c th c hi n m t cách liên t c v i m cỡ ấ ượ ấ ướ ỏ ọ ượ ự ệ ộ ụ ớ ứ
t i r t nh d i d ng t ng gi t.ướ ấ ỏ ướ ạ ừ ọ
- Đ m b o năng su t t i, năng su t lao đ ng đ c nâng cao không ng ng vìả ả ấ ướ ấ ộ ượ ừ
có kh năng c khí hóa, t đ ng hóa cao đ khâu n c t i. T o đi u ki n cả ơ ự ộ ộ ướ ướ ạ ề ệ ơ
gi i, t đ ng hóa th c hi n t t m t s khâu khác nh : phun thu c tr sâu, bónớ ự ộ ự ệ ố ộ ố ư ố ừ
phân hóa h c k t h p t i n c.ọ ế ợ ướ ướ
- Vi c th c hi n t i nh gi t th c t đã r t ít ph thu c vào các y u t thiênệ ự ệ ướ ỏ ọ ự ế ấ ụ ộ ế ố
nhiên: đ d c đ a hình, thành ph n và c u trúc đ t t i, m c n c ng m nôngộ ố ị ầ ấ ấ ướ ự ướ ầ ở
hay sâu, đi u ki n nhi t đ và không b chi ph i b i nh h ng c a gió nh làề ệ ệ ộ ị ố ở ả ưở ủ ư
t i phun m a và có th th c hi n t i liên t c su t ngày đêm.ướ ư ể ự ệ ướ ụ ố
- K thu t t i nh gi t s d ng c t n c áp l c làm vi c th p và l u l ngỹ ậ ướ ỏ ọ ử ụ ộ ướ ự ệ ấ ư ượ
nh nên ti t ki m năng l ng gi m chi phí qu n lý v n hành. Nói chung áp l cỏ ế ệ ượ ả ả ậ ự