TẬN DỤNG SỨC MẠNH CỦA MẠNG XÃ HỘI CHO SỰ THÀNH CÔNG
CỦA DOANH NGHIỆP KHỞI NGHIỆP TRONG LĨNH VỰC NÔNG NGHIỆP
Đàm Thanh Tú*
1 - Bùi Thị Hà Linh**
2
TÓM TẮT: Nông nghiệp luôn là một ngành sản xuất quan trọng đối với sự phát triển kinh tế ở nước ta. Mặc
dù được Đảng và Nhà nước khuyến khích phát triển, song số lượng các doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh
vực nông nghiệp vẫn khá khiêm tốn. Để có thể khởi nghiệp thành công trong lĩnh vực nông nghiệp, đặc biệt
tiệm cận với xu thế phát triển nông nghiệp hiện đại trên thế giới thì việc sử dụng sức mạnh của mạng xã hội là
một điều tất yếu. Bài viết này nhấn mạnh vào tính khả thi của việc tận dụng mạng xã hội trong quá trình huy
động vốn, quá trình hoạt động và quá trình bán hàng đối với các doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực này.
Từ khóa: doanh nghiệp khởi nghiệp, mạng xã hội, nông nghiệp.
1. GIỚI THIỆU
Nông nghiệp là ngành kinh tế sản xuất vật chất cơ bản, giữ vai trò quan trọng đối với phát triển kinh tế
của đất nước. Điều đó được thể hiện qua con số: Hàng năm giá trị xuất nhập khẩu nông, lâm, thủy sản, có
giá trị và chiếm tỷ trọng rất lớn trong kim nghạch xuất nhập khẩu của cả nước. Theo báo cáo của Bộ Nông
nghiệp & Phát triển nông thôn, kim ngạch xuất khẩu nông lâm thuỷ năm 2016 đạt tổng giá trị xuất khẩu
32,1 tỷ USD và tổng giá trị nhập khẩu cả năm 2016 đạt 24,5 tỷ USD; tổng giá trị xuất khẩu các mặt hàng
này năm 2017 đạt con số 36,37 tỷ USD, tăng 13% so với cùng kỳ năm 2016 [6].
Bên cạnh đó, Đảng và Nhà nước rất chú trọng vấn đề khởi nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp khi đưa
ra một loạt các văn bản quy phạm pháp luật như Nghị quyết số 35/NQ-CP về hỗ trợ và phát triển doanh
nghiệp (DN) đến năm 2020; Quyết định 813/QĐ-NHNN về chương trình cho vay khuyến khích phát triển
nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp sạch theo Nghị quyết 30/NQ-CP ngày 7/3/2017; Nghị
định số 57/2018/NĐ-CP ngày 17/4/2018 về cơ chế, chính sách khuyến khích DN đầu tư vào nông nghiệp,
nông thôn...
Mặc dù được Đảng và Nhà nước quan tâm chỉ đạo khuyến khích, hỗ trợ, ưu đãi khởi nghiệp trong lĩnh
vực nông nghiệp nhưng số lượng DN đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn hiện còn rất khiêm tốn.
Nhìn chung, cả nước chỉ có khoảng 1% tổng số DN đầu tư vào nông nghiệp. Theo nghiên cứu đầu năm 2017
của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), cả nước hiện có khoảng 4.500 DN đang hoạt
động trong lĩnh vực nông nghiệp, chiếm tỷ lệ tương đối ít và chủ yếu là DN nhỏ và vừa. Tổng vốn đầu tư
của xã hội cho nông nghiệp, nông thôn chiếm tỉ trọng rất thấp, xoay quanh khoảng 6% tổng đầu tư cả nước.
Đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực này cũng tương đối hạn chế, chỉ chiếm 2,9% tổng số dự án FDI, chưa đến
1% tổng số vốn của FDI [4],[5].
* Khoa Cơ bản, Học viện Tài chính, Hà Nội, Việt Nam
** Khoa TCDN, Học viện Tài chính, Hà Nội, Việt Nam Tác giả nhận phản hồi: . Tel.: +84912 426 326.
E-mail address: dtt.hvtc@gmail.com
777
INTERNATIONAL CONFERENCE STARTUP AND INNOVATION NATION
Ngoài ra, tốc độ tăng trưởng số lượng doanh nghiệp khởi nghiệp (DNKN) đầu tư vào lĩnh vực nông,
lâm, ngư nghiệp chậm hơn so với các lĩnh vực khác. Quy mô của DNKN trong lĩnh vực nông nghiệp chủ
yếu là nhỏ và siêu nhỏ với quy mô vốn phần lớn ở mức dưới 5 tỷ đồng; trong đó có gần 50% DN ngành
nông, lâm, thủy sản có quy mô siêu nhỏ (dưới 10 lao động). DNKN trong lĩnh vực nông, lâm, ngư nghiệp
còn yếu kém về năng lực liên kết với nông dân, với các đối tác, khả năng tìm kiếm và tiếp cận thông tin thị
trường, thiếu thông tin về các rào cản kỹ thuật, các quy định thương mại quốc tế. Khả năng ứng dụng khoa
học công nghệ của DNKN trong lĩnh vực nông, lâm, ngư nghiệp còn thấp, 75% DN đang sử dụng máy móc
hết khấu hao, DN vừa và nhỏ vẫn chưa thoát khỏi những máy móc có công nghệ lạc hậu 2 - 3 thế hệ [7].
Thực tế hiện nay, giới trẻ có vai trò rất quan trọng đối với khởi nghiệp sáng tạo trong lĩnh vực nông
nghiệp, không ít bạn trẻ với tư duy và sự sáng tạo, nỗ lực của bản thân đã đưa ra các ý tưởng khởi nghiệp
nông nghiệp mang lại hiệu quả cao góp phần tạo nên diện mạo mới cho nông nghiệp Việt Nam. Điều đó
chứng tỏ rất nhiều bạn có mong muốn dấn thân vào lĩnh vực nông nghiệp nhưng vẫn còn e ngại vì chưa biết
phải bắt đầu từ đâu, hoặc có ý tưởng nhưng chưa có định hướng để thực hiện ý tưởng khi phải đối mặt với
nhiều khó khăn thử thách trên con đường khởi nghiệp. Vì thế, bài viết sau của chúng tôi sẽ đưa ra một công
cụ hữu ích, thuận tiện, phù hợp với xu hướng phát triển để các DN nhỏ và siêu nhỏ khởi nghiệp sáng tạo
thành công trong lĩnh vực nông nghiệp đó chính là tận dụng tối đa sức mạnh của mạng xã hội.
2. VAI TRÒ CỦA MẠNG XÃ HỘI?
Hiện nay, không ai có thể phủ nhận được vai trò của mạng xã hội (MXH). MXH có vai trò kết nối
nhanh chóng và cực kỳ thuận tiện giữa nhà cung cấp với DN, DN với khách hàng và khách hàng với DN.
MXH giúp các quan hệ kinh tế có tính phản hồi, có sự tương tác đa chiều giữa các bên liên quan, ngoài
mối quan hệ truyền thống là: Nhà cung cấp – Doanh nghiệp – Khách hàng, thì MXH tạo ra mối liên kết
giữa DN với cộng đồng, đó là các vấn đề về an toàn thực phẩm, là vấn đề môi trường, là vấn đề đạo đức, là
vấn đề phát triển bền vững,…
MXH có thể giúp DN dễ dàng nghiên cứu thị trường để tìm ra sản phẩm phù hợp với thị hiếu. Nhờ
MXH mà các DN có thể nghiên cứu sự thay đổi tâm lý tiêu dùng một cách nhanh chóng; tìm ra các cách
thức gắn kết khách hàng trung thành với công ty; cách xây dựng và quản lý cộng đồng với chi phí tiết kiệm
nhất có thể.
MXH còn giúp DN dễ dàng tìm được đối tác cung ứng về vốn, về nguồn nguyên liệu, về nguồn nhân
lực với chi phí thấp hơn nhiều so với trước đây. MXH hội cũng giúp DN dễ dàng tiếp cận với khách hàng,
mở rộng thị trường một cách thuận lợi hơn với chi phí thấp hơn so với các công cụ truyền thông truyền
thống khác.
Mạng xã hội giúp ích được gì cho DNKN trong lĩnh vực nông nghiệp?
Sự bùng nổ số lượng người dùng MXH khiến các DN Việt Nam cần có những thay đổi căn bản trong
hoạt động chiến lược của mình, đặc biệt là các DNKN trong lĩnh vực nông nghiệp.
Điều quan trọng nhất khi khởi nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp là phải nghiên cứu xem thị trường
thực sự có nhu cầu với sản phẩm mình đang muốn nuôi trồng hay không. Bởi những sản phẩm nông sản
như rau, chuối, thịt, cá,… nếu không có nơi tiêu thụ liền trong ngày hoặc vài ngày thì phải đổ bỏ. Chính
vì vậy phải tìm được đầu ra cho sản phẩm trước và phải biết gắn kết với người mua sản phẩm của mình.
Rất nhiều người thất bại khi khởi nghiệp trong lĩnh vực này vì đáng lẽ ra phải tìm thị trường, ai là người
mua trước rồi mới tạo ra sản phẩm thì họ đang làm ngược lại. Hậu quả là sản phẩm mà các DNKN làm
ra không có nơi tiêu thụ. Ngoài ra, các sản phẩm nông nghiệp của các DNKN cần nhắm vào sự quan tâm
778 HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC TẾ KHỞI NGHIỆP ĐỔI MỚI SÁNG TẠO QUỐC GIA
đặc biệt của người tiêu dùng hiện nay đó là chất lượng, về quy cách, về truy xuất nguồn gốc để người tiêu
dùng không thể chọn nhầm lẫn sản phẩm của DN mình với DN khác. Thêm vào đó, khởi nghiệp trong nông
nghiệp cần cân nhắc đến vấn đề đem sản phẩm xuất ngoại vừa mang lại danh tiếng, vừa mang lại nguồn
đầu ra ổn định. Tất cả những vấn đề này đều có thể giải quyết thông qua MXH, chỉ cần DNKN có một nhân
viên chuyên biệt về giới thiệu, quảng bá sản phẩm trên MXH hoặc DN có thể thuê một chuyên gia về Social
Media Marketing theo thời vụ là đủ.
3. TẬN DỤNG SỨC MẠNH CỦA MẠNG XÃ HỘI CHO SỰ THÀNH CÔNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP KHỞI NGHIỆP TRONG LĨNH VỰC
NÔNG NGHIỆP Ở VIỆT NAM
Hơn bao giờ hết các DNKN cần tận dụng những lợi thế to lớn của MXH, từ khâu huy động vốn và các
nguồn lực cho sản xuất, cho đến quá trình hoạt động thông qua sự tư vấn của các chuyên gia không chỉ trong
và ngoài nước và khai thác MXH cho đầu ra của các sản phẩm nông nghiệp. Cụ thể:
MXH với việc huy động vốn cho DNKN:
Ngày nay, nhờ sự hỗ trợ của MXH, với những người làm nông nghiệp quy mô nhỏ, việc gọi vốn từ
cộng đồng, hay cụ thể hơn, gọi vốn từ khách hàng của mình, là điều có thể nghĩ đến. Để minh họa điều này,
chúng ta sẽ nghiên cứu một tình huống thực tế như sau:
Một DNKN trong lĩnh vực nông nghiệp sạch chất lượng cao trồng 10 héc-ta lúa giống Nhật Bản, đây
là loại lúa cho chất lượng gạo tuyệt hảo và hứa hẹn sẽ được thị trường trong và ngoài nước tiêu thụ tốt. Hơn
8 tỷ đồng mà DN gom góp, vay mượn khắp nơi được đổ vào cánh đồng lúa. Sau khoảng 105 ngày, lúa sẽ
được gặt và sản phẩm được đưa ra thị trường. Trong quá trình canh tác lúa, giám đốc DNKN này nhận ra
rằng mình hoàn toàn có thể tận dụng đất đai và hệ thống nước tới sẵn có để trồng thêm dưa lưới vàng và hoa
lan trong những nhà lưới để tạo thêm việc giá trị gia tăng cho DN cũng như thu nhập của người lao động
ngay trên cánh đồng của mình. Làm một bài tính toán chi phí, DN cần thêm khoảng 1,5 tỉ đồng để thực hiện
kế hoạch trên. Tuy nhiên, nguồn vốn của chủ DN đã cạn, chỉ đủ cầm chừng hoạt động đến lúc thu hoạch
lúa và gần như không thể vay thêm ngay được 1,5 tỷ đồng. Lúa mới được trồng 30 ngày, còn 75 ngày nữa
mới đến thời điểm gặt.
Với 10 ha lúa đặc sản, vì DN canh tác theo phương pháp hữu cơ với quy trình chặt chẽ để đảm bảo chất
lượng tốt nhất nên năng suất sẽ chỉ tầm 5 tấn/ha, dự kiến cánh đồng sẽ cho 50 tấn thóc, quy ra tương ứng
hơn 25 tấn gạo. Mỗi kg gạo được bán với giá 50.000 đồng, doanh thu đạt được chừng 1,25 tỷ đồng. Với dưa
lưới vàng, sau 70 ngày trồng có thể thu hoạch được. Dự kiến DN sẽ thu hoạch được 20 tấn dưa, với giá bán
65.000 đồng mỗi kg thì doanh thu từ dưa vàng dự kiến sẽ đạt 1,3 tỷ đồng. Với hoa lan, sau 6 tháng trồng sẽ
bắt đầu thu hoạch được hoa với đều đặn doanh thu khoảng 3-5 triệu/ngày.
Như vậy, nếu trích ra khoảng 60% trên tổng doanh thu dự tính trong tương lai, DN này có đủ khoản
vốn để trồng thêm dưa lưới vàng và hoa lan. Nhưng làm sao biến doanh thu tương lai thành nguồn vốn hiện
tại? Giải pháp có thể nghĩ đến là huy động vốn từ khách hàng thông qua MXH. Tức là, thông qua việc quảng
bá giới thiệu sản phẩm của mình trên MXH để tạo niềm tin với khách hàng, DN sẽ ký hợp đồng hoặc một
cam kết. Theo đó, khi thu hoạch các sản phẩm của mình, DN sẽ ưu tiên giao gạo, dưa và thậm chí cả hoa
cho khách hàng và đổi lại khách hàng sẽ đặt cọc trước một lượng tiền nhất định. Để khách hàng giám sát
được quá trình đó, định kỳ DN gửi lên MXH những hình ảnh về cách đồng canh tác, quy trình nuôi trồng
sạch của mình.
Nếu giả sử mỗi khách hàng ứng trước 1.000.000 đồng cho 20 kg gạo và 650.000 đồng cho 10 kg dưa
lưới vàng, DN sẽ cần ký thỏa thuận với khoảng 1000 khách hàng khác nhau. Nếu chọn đại lý, mỗi đại lý
779
INTERNATIONAL CONFERENCE STARTUP AND INNOVATION NATION
ứng trước 20 triệu thì DN sẽ chỉ phải ký hợp đồng với khoảng 50 đại lý. DN có thể chọn một trong hai giải
pháp trên, hoặc chọn kết hợp cả hai giải pháp.
Trong tình huống trên, để việc huy động vốn của DN thành công thì cần 4 yếu tố sau:
- Uy tín của người gọi vốn;
- Sản phẩm của DN thực sự tốt hoặc được các cửa hàng (đại lý) mong đợi;
- Mức góp vốn không quá lớn để khách hàng sẵn lòng đóng góp;
- Cần có một hợp đồng hoặc thỏa thuận để đem lại sự yên tâm cho khách hàng.
Việc kêu gọi vốn như nêu trên, về bản chất là những hợp đồng trả trước từ phía khách hàng, là một câu
chuyện không mới. Tuy vậy, với những người trước giờ chỉ chuyên sản xuất hoặc những bạn trẻ mới bước
vào khởi nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp lại là một câu chuyện mới.
Ngoài ra, khi DNKN trên kết nối trực tiếp với khách hàng, khâu trung gian sẽ được loại bỏ dần và nhờ
vậy, giá bán sẽ không bị đội lên và mối liên kết giữa DN với khách hàng sẽ khăng khít hơn. Với ý nghĩa của
việc gọi vốn trên, hy vọng bên gọi vốn sẽ tự tin hơn với dự án khởi nghiệp của mình và bên góp vốn (khách
hàng) cũng sẽ được hưởng lợi từ việc mua hàng hóa với giá rẻ hơn, có nguồn gốc đảm bảo hơn.
MXH với quá trình hoạt động của DNKN trong nông nghiệp:
MXH giúp những DNKN trong lĩnh vực nông nghiệp cập nhật nhanh nhất thông tin nông nghiệp theo
từng giống vật nuôi, cây trồng cũng như hiểu biết về các thông số môi trường trồng trọt, chăn nuôi như đất,
nước, độ ẩm…
Thông qua MXH, các DNKN có thể nhanh chóng tham khảo các mô hình canh tác, chăn nuôi kỹ thuật
mới mang lại hiệu quả cao. MXH giúp DNKN kết nối trực tiếp với các chuyên gia nông nghiệp, với các thông
số đã được đo đạc, thậm chí tư vấn trực tiếp đến từng sản phẩm, từng công đoạn. Với MXH các phân tích và
tư vấn của các chuyên gia cho các DNKN sẽ được chính xác, trực tiếp với chi phí ít tốn kém hơn. Đặc biệt,
các DNKN có thể nhận được sự giúp đỡ, tư vấn của các nhà khoa học, chuyên gia nông nghiệp không những
chỉ trong nước mà còn cả trên thế giới, ứng dụng các kỹ thuật canh tác hiện đại hơn để cho năng suất cao hơn.
Các chuyên gia có trình độ chuyên môn cao đang du học hoặc định cư ở nước ngoài cũng có thể tham
gia vào quá trình sản xuất của DN như tư vấn về kỹ thuật, về các loại giống, về cách lai ghép để đạt năng suất,
chất lượng, giảm thiểu sâu bệnh và ngăn ngừa các bệnh dịch. Có thể nói với MXH nguồn lực được huy động
rộng rãi, ít tốn kém chi phí và quan trọng hơn là nó khơi dậy niềm say mê trong lĩnh vực này và nó sẽ đóng
góp cho sự phát triển nông nghiệp của nước ta.
MXH còn giúp các DNKN nhận được chia sẻ từ chính những người nông dân về kinh nghiệm canh
tác, thu hoạch, phòng chống sâu bệnh.
Như vậy, với tính năng của MXH là tiện lợi và có tính tương tác cao, cộng đồng DNKN sẽ dễ dàng tiếp
cận với những kỹ thuật mới, kinh nghiệm sản xuất và nhiều vấn đề khác trong lĩnh vực sản xuất nông nghiệp
MXH với đầu ra của các DNKN trong nông nghiệp:
Không thể phủ nhận vai trò rất to lớn hiện nay của MXH trong việc tiếp thị và bán hàng. Ngoài việc giới
thiệu qua các kênh truyền thống thì hầu như sản phẩm của mọi lĩnh vực, ngành nghề đều được phân phối qua
MXH. Ví dụ với MXH lớn nhất hiện nay là Facebook có khoảng 3,3 tỉ người trên thế giới sử dụng, trong đó
riêng ở Việt Nam theo thống kê mới nhất có khoảng 58 triệu tài khoản [9]. Như vậy, việc các DNKN dùng
MXH để tiếp thị các sản phẩm nông nghiệp của mình sẽ tiếp cận được một lượng khách hàng rất lớn với chi
phí thấp. Đây là một xu hướng chung không chỉ của các DNKN mà là mọi loại hình DN, kể cả các DN lớn.
780 HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC TẾ KHỞI NGHIỆP ĐỔI MỚI SÁNG TẠO QUỐC GIA
Hơn nữa, thời gian lưu giữ nông sản tính từ thời điểm thu hoạch cũng không dài ngày như những sản
phẩm tiêu dùng thông thường. Phẩm chất nông sản sẽ suy giảm theo thời gian và nếu không được lưu kho
hoặc chế biến hợp lý, kịp thời thì sản phẩm sẽ không còn giá trị sử dụng nữa. Chính vì vậy, DNKN phải tìm
được đầu ra cho sản phẩm trước và phải biết gắn kết với người tiêu dùng với nông sản của mình. Chuỗi quá
trình cung ứng và phân phối nông sản sẽ cần sử dụng MXH để tối ưu hóa đảm bảo chất lượng sản phẩm lẫn
giảm thiểu chi phí nhằm nhanh chóng đến tay người tiêu dùng trước khi hết hạn sử dụng.
Để tăng cường khả năng tiêu thụ nông sản, các DNKN có thể xây dựng mô hình kho hàng số để kịp
thời cung cấp thông tin nông sản đến người tiêu dùng cả về thời gian lẫn số lượng và chất lượng, chẳng hạn
như giống cây trồng, vật nuôi; thời gian gieo, thời gian phun thuốc, loại thuốc sử dụng, thức ăn chăn nuôi sử
dụng; thời gian thu hoạch, xuất chuồng, cách thức bảo quản… Với cách làm này sẽ tạo sự yên tâm và niềm
tin cho người tiêu dùng. Đặc biệt, phải sử dụng MXH là công cụ tương tác với người tiêu dùng để có sự
phản hồi cả tích cực và tiêu cực từ phía họ để DNKN có thể điều chỉnh kịp thời, điều mà truyền thông truyền
thống khó có thể làm được. Xa hơn nữa, với việc tận dụng tính năng của MXH thì các DNKN trong lĩnh
vực nông nghiệp có thể đặt mục tiêu chiến lược là xuất khẩu nông sản và phát triển nông nghiệp bền vững.
4. KẾT LUẬN
Như vậy, MXH là một công cụ thông tin kết nối vô cùng quan trọng trong xu thế phát triển hiện nay,
MXH làm cho thương hiệu của DN trở nên quen thuộc với những người chưa biết, MXH là một công cụ
tạo nên sự thành công của DN và tạo ra những mối quan hệ mà DN chưa bao giờ có được. Điều này không
những giúp DN có thêm những khách hàng mới mà còn giữ được lòng trung thành của khách hàng. Thực
tế là MXH rất đa dạng đến nỗi nó có thể được sử dụng trên bất cứ cách thức nào phù hợp nhất với nhu cầu
và lợi ích trong kinh doanh của DN.
Mặc dù hiện nay sản xuất nông nghiệp chỉ còn chiếm hơn 15,34% GDP (số liệu năm 2017) nhưng với
dân số sống tại khu vực nông thôn chiếm gần 66%, nông nghiệp - nông thôn vẫn đóng vai trò quan trọng
trong phát triển kinh tế- xã hội, đảm bảo an ninh lương thực cho khoảng 100 triệu người dân Việt Nam, giữ
vững an ninh quốc phòng và ổn định chính trị đất nước. Do vậy, việc phát triển các DN trong lĩnh vực nông
nghiệp vẫn sẽ là định hướng quan trọng của Việt Nam trong thời gian tới.
Việc các DNKN trong lĩnh vực nông nghiệp sử dụng MXH làm công cụ hỗ trợ trong quá trình huy
động vốn, quá trình hoạt động và quá trình tiêu thụ sản phẩm là rất khả thi và sẽ mang lại hiệu quả cao cho
DN. Ứng dụng công nghệ nói chung và MXH nói riêng khiến bản thân người làm nông nghiệp cũng đã thay
đổi nhận thức trong sản xuất, không chạy theo số lượng sản phẩm, ý thức trong việc nâng cao chất lượng
sản phẩm, đảm bảo phát triển nông nghiệp bền vững, hài hòa với tự nhiên.
Tuy nhiên, để phát huy sức sáng tạo, sự dấn thân của các giới trẻ khởi nghiệp trong lĩnh vực nông
nghiệp thì rất cần hơn nữa sự quyết liệt của các cơ quan quản lý Nhà nước trong việc tạo lập cơ chế chính
sách, tạo nguồn vốn và thị trường; các tổ chức xã hội, các doanh nghiệp lớn chung tay ủng hộ. Có như vậy
mới giúp giới trẻ có được động lực, sự tự tin, cũng như định hướng để thực hiện ý tưởng khởi nghiệp của
mình thông qua qua các dự án khởi nghiệp, đặc biệt là các dự án khởi nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]. Chính phủ nước CHXHCN Việt Nam, Nghị quyết số 35/NQ-CP về hỗ trợ và phát triển doanh nghiệp đến năm
2020, ngày 16 tháng 5 năm 2016;
[2]. Chính phủ nước CHXHCN Việt Nam, Nghị định số 57/2018/NĐ-CP về cơ chế, chính sách khuyến khích DN đầu tư
vào nông nghiệp nông thôn, ngày 17 tháng 4 năm 2018.