Nâng cao các kỹ năng về di truyền, sinh sản và lai tạo giống bò thịt nhiệt đới- chương 2

Chia sẻ: Nguyen Vuong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

105
lượt xem 23
download

Nâng cao các kỹ năng về di truyền, sinh sản và lai tạo giống bò thịt nhiệt đới- chương 2

Mô tả tài liệu

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nâng cao các kỹ năng về di truyền, sinh sản và lai tạo giống bò thịt nhiệt đới.Chương 2: ADN, gen, nhiễm sắc thể, công nghệ đánh dấu di truyền và chiến lược cải tiến di truyền

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nâng cao các kỹ năng về di truyền, sinh sản và lai tạo giống bò thịt nhiệt đới- chương 2

ADN, gen, nhiÔm s¾c thÓ, c«ng nghÖ ®¸nh dÊu di truyÒn vµ chiÕn l−îc c¶i tiÕn di truyÒn B.M.Burns, A.D. Henrring vµ J.D. Bertram Më ®Çu th× ARN lµ chuçi xo¾n ®¬n ®a ph©n tö, bao gåm c¸c ®în vÞ ribonucleotid. Mét ®a ph©n tö lµ mét VËt liÖu di truyÒn bao gåm tÊt c¶ c¸c th«ng tin vÒ ®¹i ph©n tö chøa c¸c ®¬n vÞ nhá lÆp l¹i hoÆc lµ cÊu tróc cña tÕ bµo, chøc n¨ng cña tæ chøc vµ c¸c ®¬n ph©n liªn kÕt l¹i víi nhau trong qu¸ tr×nh chóng ®−îc t¸i b¶n chÝnh x¸c sao cho c¸c tÕ bµo lÆp l¹i mét lo¹t c¸c ph¶n øng hãa häc gièng nhau con còng cã c¸c th«ng tin di truyÒn nh− thÕ tÕ ®· xÈy ra. Mçi mét m¹ch cña ADN vµ ARN lµ bµo mÑ. H¬n thÕ n÷a, vËt liÖu di truyÒn cã thÓ mét chuçi ®ång hîp (polyme) th¼ng hµng cña biÕn ®æi, ®ã lµ mét trong nh÷ng c¬ së cña sù thay c¸c nucleotid ®¬n vµ chuçi polypeptid th¼ng lµ ®æi cña tiÕn hãa. ®ång hîp cña c¸c amino acid ®¬n. VÒ mÆt hãa häc ARN rÊt gièng ADN. Ch−¬ng nµy ®−îc viÕt trªn c¬ së c¸c ®Þnh nghÜa ®· tr×nh bµy trong ch−¬ng tr−íc vµ sÏ th¶o luËn Cã 3 lo¹i/kiÓu ARN chÝnh tån t¹i, ®ã lµ: ARN vÒ ADN, c¸c gen, c¸c nhiÔm s¾c thÓ mét c¸ch th«ng tin (ARNm), ARN riboxom (ARNr) vµ s©u s¾c h¬n. ARN vËn chuyÓn (ARNt). §ã lµ 3 lo¹i ARN chÝnh thÓ hiÖn chøc n¨ng chÝnh trong qu¸ tr×nh sinh tæng Trong ch−¬ng tr−íc chóng ta ®· ®Þnh nghÜa ADN hîp protein (dÞch m·). ARNm lµ lµ lo¹i ph©n tö hoÆc axit Dezoxyribonucleic (axit nh©n) lµ cÊu ARN chøa trong nã c¸c m· (code) th«ng tin lµm t¹o sinh hãa cña gen-vËt mang th«ng tin di khu«n mÉu cho chuçi acid amin cña protein. C¸c truyÒn. H¬n n÷a, c¸c d¹ng thay ®æi cña gen ®· Ribosom lµ c¬ quan tö ë trong tÕ bµo chÊt, n¬i xÈy biÕt-c¸c alen-n»m t¹i nh÷ng n¬i nhÊt ®Þnh hoÆc ra qu¸ tr×nh sinh tæng hîp protein. C¸c Ribosom nh÷ng vÞ trÝ trªn nhiÔm s¾c thÓ, nh÷ng n¬i chøa bao bäc lÊy ARNm vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c khèi c¸c gen. ®èi m· (anticodon) trªn ARNt polypeptid cã thÓ ®−îc tæng hîp chuçi. Ribosom lµ mét cÊu tróc Chóng ta ®· x¸c ®Þnh ë bß cã 30 cÆp nhiÔm s¾c phøc t¹p, chøc n¨ng cña nã ch−a ®−îc biÕt mét thÓ, trong ®ã cã 29 ®«i nhiÔm s¾c thÓ th−êng vµ 1 c¸ch ®Çy ®ñ. C¸c Ribosom chøa 2 phÇn cÊu tróc cÆp nhiÔm s¾c thÓ giíi tÝnh (XX ë con c¸i vµ XY phô kh«ng b»ng nhau, mçi mét phÇn chøa mét ë con ®ùc). phøc hîp cña c¸c ph©n tö ARN vµ protein. Mçi mét phÇn chøa tèi thiÓu mét ph©n tö ARNr vµ mét Do vËy, genom cña bß chøa toµn bé l−îng vËt sè l−îng lín c¸c protein ribosom. C¸c ph©n tö liÖu di truyÒn trong nh©n tÕ bµo, bao gåm 60 ARNt mang c¸c amino acid tíi c¸c Ribosom, n¬i nhiÔm s¾c thÓ (30 ®«i-l−ìng béi) hoÆc 2N nhiÔm mµ chóng ®−îc trïng hîp hãa ®Ó t¹o nªn protein. s¾c thÓ. Chóng ta còng cÇn nhí r»ng trong tÕ bµo sinh dôc nh− tinh trïng hoÆc trøng chØ cã mét C¸c ®¬n vÞ Êy gäi lµ nucleotid, nã chøa 3 phÇn b¶n cña gen vµ nhiÔm s¾c thÓ. §iÒu nµy xÈy ra kh¸c nhau: trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh giao tö-trøng, tinh 1. Ph©n tö ®−êng 5 (pentose, 5-carbon) trïng; b×nh th−êng ë ®ã chØ cã mét chiÕc trong - Trong ADN ®−êng nµy gäi lµ cÆp nhiÔm s¾c thÓ t−¬ng ®ång ®−îc ®−a vµo Dezoxyribose; vµ trong giao tö (®¬n béi). Sè nhiÔm s¾c thÓ 2N l¹i - Trong ARN gäi lµ Ribose; ®−îc kh«i phôc ngay sau khi thô tinh, khi mµ 2. Mét gèc ba z¬ Nit¬ (chøa Nit¬), vµ tinh trïng thô tinh cho trøng. 3. Mét gèc Phot ph¸t. C¸c ba z¬ Nit¬ bao gåm 2 lo¹i: Purin vµ ADN vµ ARN Pyrimidin; c¸c purin lµ Adenin (A) vµ Guanin (G) vµ Pyrimidin lµ Thymin (T) vµ Xytoxin (X). ADN vµ ARN hoÆc c¸c axit nh©n ®Òu lµ ®a ph©n Ph©n tö ARN còng bao gåm Adenin, Guanin, tö. Trong khi ADN lµ chuçi xo¾n kÐp ®a ph©n tö 8
Xytoxin, nh−ng Thymin ®−îc thay thÕ b»ng Mét trong 3 yªu cÇu cña vËt chÊt di truyÒn lµ Uracin (U). chóng ph¶i cã, (1) h×nh th¸i v÷ng ch¾c chøa tÊt c¶ mäi th«ng tin vÒ cÊu tróc, chøc n¨ng, sinh Do ®ã c¸c nucleotit, c¸c khèi c¬ b¶n cña ph©n tö tr−ëng-ph¸t triÓn vµ sinh s¶n cña c¸ thÓ. ADN (Dezoxyribonucleotit) vµ ph©n tö ARN (ribonucleotit), chøa ph©n tö ®−êng TÊt c¶ nh÷ng tÝnh chÊt ®ã cña mét c¸ thÓ bao (deoxyribosse trong ADN vµ ribose trong gåm viÖc t¹o ra protein ®Æc thï vµ th«ng tin cho ARRN) vµ mét gèc phot phat. protein ®· ®−îc m· ho¸ trong cÊu tróc cña c¸c gen-vËt liÖu di truyÒn cña tÕ bµo. Mét gen qui Ph©n tö ®−êng vµ gèc ba z¬ ®−îc gäi lµ nucleotit ®Þnh cho mét ph©n tö ARNm, vµ v× thÕ cho mét vµ v× vËy nucleotit cßn ®−îc gäi lµ nucleotit phot protein, ®−îc gäi lµ gen cÊu tróc hoÆc gen khu«n phat. cña protein. Hai yªu cÇu kh¸c cña vËt liÖu di truyÒn bao gåm: Chóng ph¶i ®−îc (2) t¸i b¶n C¸c ph©n tö ®−êng deoxyribose vµ ribose ®−îc mét c¸ch chÝnh x¸c, do ®ã tÕ bµo con cã c¸c liªn kÕt bëi nèi ®«i phètpho t¹i vÞ trÝ carbon 3' th«ng tin di truyÒn gièng nh− ë tÕ bµo mÑ, vµ (3) cña ph©n tö ®−êng vµ carbon 5' cña ph©n tö cã thÓ biÕn ®æi. ®−êng kÕ tiÕp. Nèi ®«i photpho lµ t−¬ng ®èi m¹nh vµ kÕt qu¶ lµ sù lÆp l¹i cña bé khung Ho¹t ®éng cña c¸c gen m· ho¸ protein xÈy ra ®−êng-phèt ph¸t - ®−êng-phèt ph¸t trong ADN trong 2 b−íc chÝnh nh− sau: ®· t¹o ra cho nã mét cÊu tróc bÒn v÷ng. BiÓu ®å 1: CÊu tróc ®−êng Pentose cña Ribose Ph©n tö ADN th−êng bao gåm 2 chuçi vµ Deoxyribose polynucleotit liªn kÕt víi nhau b»ng cÇu nèi hydro yÕu gi÷a c¸c ba z¬ ®èi nhau qua trôc. Mét ®iÒu ®Æc biÖt duy nhÊt ®ã lµ cÇu nèi gi÷a Adenin vµ Thymin lµ cÇu nèi ®«i hydrro vµ gi÷a Guanin víi Xytoxin lµ cÇu nèi 3 cña hydrro. Nh÷ng cÆp AT vµ GX nh− vËy ®−îc gäi lµ c¸c cÆp ba z¬ bæ sung, do vËy thµnh phÇn cña mét nucleotit trong mét chuçi lµ khu«n (lÖnh) cña chuçi kia. VÝ dô nÕu mét chuçi cã thµnh phÇn 5'-TATTXXGA-'3 th× chuçi ®èi diÖn sÏ ph¶i lµ 3'-ATAAGGXT-3'. TÝnh chÊt tù nhiªn cña m· di truyÒn BiÓu ®å 2: CÊu tróc nit¬ c¬ së trong DNA vµ RNA. Vßng Purin ë phÇn trªn vµ vßng Pyrimid ë phÝa d−íi. Sù kh¸c nhau gi÷a chóng ®−îc ®¸nh b»ng mµu ®Ëm 9
H×nh 3: CÊu tróc ho¸ häc cña ADN vµ ARN a) C¸c nucleotit (®−êng + ba z¬) vµ c¸c nucleotit (®−êng + ba z¬ + nhãm phot ph¸t) b) §o¹n cña chuçi polypeptit c¸c ®−êng deoxyribose liªn kÕt bëi c¸c nèi ®«i cña phot ph¸t gi÷a ®Çu 3' cña carbon ë mét ph©n tö ®−êng víi ®Çu 5' cña carbon ë ph©n tö ®−êng kÕ tiÕp 10
BiÓu ®å 4: Chuçi xo¾n kÐp DNA BiÓu ®å 5: 1. Phiªn m· hoÆc tæng hîp ARN-chuçi c¸c cÆp ba s¬ ë 2 m¹ch cña ®o¹n ph©n tö ADN t−¬ng øng víi gen ®−îc ®äc, c¸c th«ng tin ®−îc chuyÓn tíi chuçi ba z¬ cña m¹ch ®¬n ph©n tö ARNm (ARN th«ng tin). Chuçi ba z¬ nµy mang th«ng tin ®Æc biÖt ®èi víi chuçi acid amin (thµnh phÇn cÊu tróc cña c¸c Protein) cña m¹ch polypeptit. ViÖc chuyÓn ho¸ trªn c¬ së chuçi ARNm vµo chuçi acid amin trong m¹ch polypeptit gäi lµ (2) dÞch m· (tæng hîp Protein). C¬ së th«ng tin cña c¸c cÆp ba z¬ trªn ADN ®èi víi chuèi acid amin trong polypeptit th× gäi lµ mËt m· di truyÒn. MËt m· di truyÒn lµ bé ba mµ trong ®ã mçi bé ba c¸c nucloetit trªn ARNm t−¬ng øng víi mét acid amin. Mét sè acid amin ®−îc ®iÒu khiÓn hoÆc cã nhiÒu h¬n mét bé ba m· ho¸. M· lµ th«ng dông vµ nã ®−îc ®äc liªn tôc (kh«ng cã kÎ hë), kh«ng cã c¸c m· trïng lÆp. Gen, kü thuËt ®¸nh dÊu di truyÒn vµ chiÕn l−îc ph¸t triÓn di truyÒn häc Nh− ®· ®−îc ®Þnh nghÜa trong ch−¬ng tr−íc, gen lµ mét ®¬n vÞ di truyÒn, nã lµ mét ®o¹n cña ph©n tö ADN vµ n»m trªn mét vÞ trÝ (locus) nhÊt ®Þnh trªn ADN trong genom hoÆc nhiÔm s¾c thÓ cña mét c¸ thÓ. Gen ®em l¹i kh¶ n¨ng h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c tÝnh tr¹ng; kh¶ n¨ng nµy bÞ ¶nh 11
h−ëng bëi sù t−¬ng t¸c víi c¸c gen kh¸c còng tra thÕ hÖ sau thÝch hîp. C¸c tÝnh tr¹ng c¶i thiÖn nh− víi m«i tr−êng. Mét gen lµ mét ®¬n vÞ cã ph¶i ®o ®Õm dÔ dµng, trùc tiÕp trªn vËt nu«i mét hoÆc nhiÒu ¶nh h−ëng lªn kiÓu h×nh cña c¸ sèng, ë c¸c tÝnh tr¹ng cã hÖ sè di truyÒn trung thÓ. b×nh ®Õn cao, vÝ dô sinh tr−ëng, c¸c tÝnh tr¹ng vÒ khèi l−îng sèng, Ýt g©y khã kh¨n cho nhµ lµm H¬n thÕ n÷a, còng nh− ®· ®Þnh nghÜa tr−íc ®©y, gièng. Tuy nhiªn, mét sè tÝnh tr¹ng kinh tÕ quan khi nãi ®Õn mét alen lµ ®Ò cËp ®Õn mét trong hai träng kh¸c nh− kh¶ n¨ng h÷u thô, c¸c tÝnh tr¹ng hoÆc nhiÒu h¬n n÷a c¸c d¹ng thøc thay ®æi cña thÞt xÎ-nh÷ng c¸i chØ cã thÓ ®¸nh gi¸ mét c¸ch mét gen trªn mét locus. C¸c alen kh¸c nhau cña chÝnh x¸c khi giÕt mæ (vµ víi mét sè t−¬ng quan mét gen cã mét tÇn sè riªng vµ c¸c ho¹t ®éng kh«ng mong muèn), hiÖu qu¶ sö dông thøc ¨n, cña chóng liªn quan ®Õn cïng mét cÊu tróc ho¸ kh¶ n¨ng chèng ®ì bÖnh tËt vµ ký sinh trïng vµ sinh vµ qu¸ tr×nh, nh−ng kiÓu gen vµ kiÓu h×nh c¸c tÝnh tr¹ng giíi h¹n bëi giíi tÝnh nh− kh¶ n¨ng cña chóng cã thÓ kh¸c nhau. cho s÷a, tÊt c¶ nh÷ng tÝnh tr¹ng ®−îc ®iÒu khiÓn C¸c tÝnh tr¹ng cã kiÓu h×nh biÕn thiªn kh«ng liªn bëi c¸c yÕu tè di truyÒn, rÊt khã ®Ó ®¸nh gi¸ vµ tôc vµ chØ bÞ ¶nh h−ëng bëi mét Ýt gen gäi lµ c¸c do vËy rÊt khã ®Ó c¶i thiÖn qua chän läc. tÝnh tr¹ng chÊt l−îng. C¸c vÝ dô cña c¸c tÝnh tr¹ng nµy bao gåm c¶ sù nhiÔm bÖnh, cã sõng LËp b¶n ®å c¸c gen ®¬n hoÆc gen ®a qui ®Þnh hay kh«ng cã sõng, mµu s¾c l«ng da (nh− ®á nh÷ng tÝnh tr¹ng kinh tÕ ®em ®Õn kh¶ n¨ng chän t−¬ng ph¶n víi ®en). Gen ®iÒu khiÓn mµu l«ng läc víi sù trî gióp cña ®¸nh dÊu di truyÒn ®en lµ tréi so víi gen ®iÒu khiÓn mµu ®á, do vËy (MAS), chän läc víi sù trî gióp cña ®¸nh dÊu di c¸c c¸ thÓ ®ång hîp thÓ vµ dÞ hîp thÓ cña gen truyÒn hy väng sÏ c¶i tiÕn di truyÒn hiÖu qu¶ do mµu ®en sÏ cã kiÓu h×nh mµu ®en, trong khi ®ã ¶nh h−ëng lªn c¶ ®é chÝnh x¸c vµ thêi gian chän c¸c c¸ thÓ cã gen mµu ®en ë tr¹ng th¸i ®ång hîp läc. Xa h¬n, viÖc x¸c ®Þnh c¸c gen lín ¶nh h−ëng lÆn sÏ cã kiÓu h×nh mµu ®á. tíi c¸c tÝnh tr¹ng hiÖn ®· cã nhiÒu høa hÑn h¬n v× ®· ph¸t hiÖn ®−îc mét sè l−îng lín c¸c tÝn hiÖu ë mét mÆt kh¸c, c¸c tÝnh tr¹ng do nhiÒu gen di truyÒn bao phñ genom. ®iÒu khiÓn ®−îc gäi lµ c¸c tÝnh tr¹ng sè l−îng. C¸c tÝnh tr¹ng sè l−îng cã sù biÕn thiªn cña c¸c Trong thêi ®iÓm hiÖn t¹i, sù ph¸t triÓn cña c«ng kiÓu h×nh liªn tôc trªn trôc sè. C¸c tÝnh tr¹ng sè nghÖ di truyÒn ®¸nh dÊu-ADN ®¸nh dÊu ®−îc l−îng, vÝ dô nh− sinh tr−ëng, kh¶ n¨ng cho s÷a, chøng minh sÏ lµ mét c«ng cô h÷u Ých trong c¶ ®é mÒm cña thÞt. viÖc kiÓm tra nguån gèc vµ kiÓm tra bè mÑ ë c¶ bß gièng vµ bß thÞt th−¬ng phÈm. KiÓu ADN C¸c tÝnh tr¹ng sè l−îng nh− vËy lµ rÊt quan träng høa hÑn mét sù chÝnh x¸c h¬n khi kiÓm tra nhãm ®èi víi chóng ta trong c¸c ch−¬ng tr×nh gièng vËt m¸u, mÆc dï chi phÝ cho c¶ hai quy tr×nh lµ nh− nu«i. Tuy nhiªn, c¶i tiÕn di truyÒn cña quÇn thÓ nhau. vËt nu«i bÞ giíi h¹n bëi c¸c yÕu tè nh−: phÇn lín c¸c tÝnh tr¹ng cã tÇm quan träng kinh tÕ lµ c¸c Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ di truyÒn vµ c¶i tiÕn di truyÒn tÝnh tr¹ng ®a gen trong tù nhiªn, chóng bÞ t¸c sÏ ®−îc th¶o luËn trong ch−¬ng tíi. ®éng lín cña c¸c biÕn ®éng m«i tr−êng vµ c¸c yÕu tè ph¸t triÓn. Nãi chung, chóng ta kh«ng thÓ NhiÔm s¾c thÓ x¸c ®Þnh kiÓu gen cña mét c¸ thÓ cô thÓ t−¬ng C¸c nhiÔm s¾c thÓ lµ nh÷ng vËt mang c¸c gen. øng víi tÝnh tr¹ng kinh tÕ mµ chØ cã thÓ nhê vµo Cã tíi 30 cÆp nhiÔm s¾c thÓ ë bß; 29 ®«i nhiÔm kiÓm tra kiÓu h×nh. Nh÷ng tÝnh tr¹ng cña tr¹ng s¾c thÓ th−êng vµ 1 cÆp nhiÔm s¾c thÓ giíi tÝnh th¸i tù nhiªn nµy gäi lµ sè l−îng vµ loci ®a gen (XX ë con c¸i vµ XY ë con ®ùc). gäi lµ "loci tÝnh tr¹ng sè l−îng". C¸c chiÕn l−îc chän läc truyÒn thèng trong c¸c ch−¬ng tr×nh D−íi kÝnh hiÓn vi cã thÓ thÊy c¸c nhiÔm s¾c thÓ gièng vËt nu«i ®−îc dùa vµo viÖc sö dông sù víi kÝch th−íc vµ h×nh th¸i kh¸c nhau trong loµi kh¸c biÖt kú väng ë thÕ hÖ sau (EPDs-USA) vµ vµ gi÷a c¸c loµi. Mçi mét nhiÔm s¾c thÓ cã mét gi¸ trÞ gièng −íc tÝnh (EBVs-óc), chóng ®−îc vïng ®Æc biÖt ®©u ®ã däc theo chiÒu dµi cña nã, x¸c ®Þnh nhê ph©n tÝch thèng kª cña gi¸ trÞ kiÓu th−êng thÊy nh− lµ mét c¸i eo d−íi kÝnh hiÓn vi. h×nh cña mét c¸ thÓ vµ c¸c anh em hä hµng cña Eo nµy ®−îc gäi lµ t©m ®éng, nã cã tÇm quan nã. ChiÕn l−îc chän läc sö dông EPDs hoÆc träng ®Æc biÖt trong ho¹t ®éng cña nhiÔm s¾c thÓ EBVs t¹o nªn sù gia t¨ng do tÝch luü vµ c¶i tiÕn trong c¸c qu¸ tr×nh ph©n chia cña tÕ bµo vµ cã n¨ng suÊt di truyÒn, vµ thµnh c«ng cña c¸c môc thÓ ë mét trong bèn vÞ trÝ chung trong nhiÔm s¾c tiªu dµi h¹n lµ dù ®o¸n tèt víi mét thiÕt kÕ kiÓm thÓ. 12
Cã mét sù ph©n lo¹i ®¹i c−¬ng cña c¸c loµi cã H×nh 7: Sù ph©n bè cña c¸c nhiÔm s¾c trong nh©n chuÈn/®iÓn h×nh (mét c¸ thÓ cã nh©n chuÈn nh©n tÕ bµo bß Bos indicus lµ mét c¬ thÓ cã c¸c tÕ bµo mµ trong ®ã c¸c vËt liÖu di truyÒn n»m trong nh©n, vÝ dô nh− bß) c¸c nhiÔm s¾c thÓ cã c¸c h×nh d¹ng nh−: H×nh ch÷ V c©n, h×nh ch÷ V lÖch, nhiÔm s¾c thÓ cã t©m ë ngän vµ nhiÔm s¾c thÓ t©m mót, c¸c d¹ng h×nh ®−îc ph©n lo¹i dùa vµo vÞ trÝ cña t©m ®éng. Nh÷ng ph©n lo¹i ®ã (h×nh 6) lµ: • C¸c nhiÔm s¾c thÓ h×nh ch÷ V c©n: T©m ®éng n»m gÇn ë trung t©m cña nhiÔm s¾c thÓ vµ xuÊt hiÖn hai c¸nh b»ng nhau; • C¸c nhiÔm s¾c thÓ h×nh ch÷ V lÖch: Cã mét c¸nh dµi vµ mét c¸nh ng¾n h¬n; • C¸c nhiÔm s¾c thÓ cã t©m ë ngän: NhiÔm s¾c thÓ cã mét c¸nh céng thªm mét ®o¹n phô vµ mét vÖ tinh; • C¸c nhiÔm s¨c thÓ t©m mót: NhiÔm s¾c thÓ chØ cã mét c¸nh, t©m ®éng n»m ngay ®Çu mót. H×nh 6: C¸c lo¹i nhiÔm s¾c thÓ H×nh 8: Sù ph©n bè cña c¸c nhiÔm s¾c trong nh©n tÕ bµo bß Bos taurus TÊt c¶ c¸c nhiÔm s¾c thÓ cña bß Bos indicus thuéc lo¹i nhiÔm s¾c thÓ cã t©m ë ngän, trong khi ®ã nhiÔm s¾c thÓ Y cña bß Bos taurus l¹i cã h×nh ch÷ V lÖch. Sù ph©n biÖt nh− vËy ®· ph©n lo¹i nhãm Sanga vµo nhãm Bos taurus. 13