Đ bài: Ngh lu n v l i s ng ng i Vi t khôn khéo hay khôn v tề ị ậ ề ố ố ườ ệ ặ
H ng d nướ ẫ
L i s ng c a con ng i Vi t Nam truy n th ng nh th nào? L i s ng y có nh ng m tố ố ủ ườ ệ ề ố ư ế ố ố ấ ữ ặ
nào là tích c c, m t nào là tiêu c c?ự ặ ự
T tiên, ông cha chúng ta, nhân dân ta đã s ng d i ch đ phong ki n hàng nghìn năm.ổ ố ướ ế ộ ế
T gi a th k 19 đn ngày th ng nh t đt n c (30/4/1975), dân t c ta chìm đm d iừ ữ ế ỷ ế ố ấ ấ ướ ộ ắ ướ
ách th ng tr c a th c dân Pháp su t 80 năm, tr i qua 30 năm kháng chi n ch ng Pháp vàố ị ủ ự ố ả ế ố
ch ng M xâm l c. Nh c l i vài nét l ch s nh v y, đ th y dân t c ta đã tr i quaố ỹ ượ ắ ạ ị ử ư ậ ể ấ ộ ả
muôn vàn khó khăn; l ch s và n n văn hóa đã tác đng sâu s c đn l i s ng c a conị ử ề ộ ắ ế ố ố ủ
ng i Vi t Nam nh th nào?ườ ệ ư ế
N c ta v Đông Nam châu Á, thu c v vùng nhi t đi, n ng l m, m a nhi u, thiên taiướ ở ề ộ ề ệ ớ ắ ắ ư ề
(lũ l t, bão t …) x y ra tri n miên. Th y, h a, đo, t c – b n lo i gi c l n mà nhân dânụ ố ả ề ủ ỏ ạ ặ ố ạ ặ ớ
luôn luôn ph i đi m t.ả ố ặ
Dân ta có ngh tr ng lúa n c lâu đi; l i canh tác th công “con trâu đi tr c, cái càyề ồ ướ ờ ố ủ ướ
theo sau”. Mãi đn đu th k 21, n n nông nghi p n c ta m i đc c gi i hóaế ầ ế ỷ ề ệ ướ ớ ượ ơ ớ
(kho ng 80%). Cho đn nay (2013), n c ta m i năm xu t kh u trên 7 tri u t n g o,ả ế ướ ỗ ấ ẩ ệ ấ ạ
đng th nh t, nhì trên th gi i, nh ng còn ph i nh p gi ng lúa, phân bón, thu c tr sáu.ứ ứ ấ ế ớ ư ả ậ ố ố ừ
Tuy đt n c đã có nhi u đi m i; công nghi p hóa, hi n đi hóa đang trên đà phát tri n.ấ ướ ề ổ ớ ệ ệ ạ ể
Báo chí cho bi t n c ta hi n nay có m y ch c v n ti n sĩ, giáo s , vào h ng nh t, nhìế ướ ệ ấ ụ ạ ế ư ạ ấ
kh i ASEAN, nh ng n n công nghi p n c ta còn tình tr ng “l p ráp”, nhi u ph ki n,ố ư ề ệ ướ ở ạ ắ ề ụ ệ
máy móc c a ô tô còn nh p kh u; th m chí đn chi c c vít ô tô ch a s n xu t đc!ủ ậ ẩ ậ ế ế ố ư ả ấ ượ
Nói đn trí tu trong xã h i ngày nay là nói đn sáng ch , phát minh, nói đn gi i Nobel,ế ệ ộ ế ế ế ả
… N c ta ch a có. Đúng là ta “ch a ca t ng trí tu ”. Hay vì thi u nhân tài? Hay vìướ ư ở ư ụ ệ ế
nhân tài ch a đc tr ng d ng?ư ượ ọ ụ
Con ng i Vi t Nam thông minh và s c bén l m! Có thua kém dân t c nào? Các cu c thiườ ệ ắ ắ ộ ộ
qu c t v Toán, Lý, Hóa, Sinh,… h c sinh Vi t Nam, năm nào cũng giành đc nhi uố ế ề ọ ệ ượ ề
huy ch ng (huy ch ng vàng, huy ch ng b c).ươ ươ ươ ạ
Tr n Đình H u l i nh n xét “khôn khéo” là l i s ng c a ng i Vi t Nam. Khôn khéo làầ ượ ạ ậ ố ố ủ ườ ệ
khôn ngoan và khéo léo; là cách ng x , t l i nói đn c ch , vi c làm đu tinh t , s cứ ử ừ ờ ế ử ỉ ệ ề ế ắ
bén. Do hoàn c nh l ch s mà ph i khôn khéo trong làm ăn, trong cu c s ng. Không khônả ị ử ả ộ ố
khéo thì b ăn đòn! Bi t “Mi ng quan, trôn tr ”, nên ph i khôn khéo xa lánh c a quan!ị ế ệ ẻ ả ử
Khôn khéo trong h c t p: h c th y, h c b n, h c trong sách, h c trong th c t , bi t “điọ ậ ọ ầ ọ ạ ọ ọ ự ế ế
m t ngày đàng, h c m t sàng khôn”. Bi t “tháng tám đói qua, tháng ba đói ch t” nên ph iộ ọ ộ ế ế ả
s ng c n ki m. “Ăn đi tr c, l i n c theo sau" là khôn v t c a lo i ng i ích k ! Tu iố ầ ệ ướ ộ ướ ặ ủ ạ ườ ỷ ổ
tr chúng ta không nghĩ đn, không nên s ng nh th !.ẻ ế ố ư ế
Nh khôn khéo mà bi t “th th , gi mình, g đc tình th khó khăn”. Không đcờ ế ủ ế ữ ỡ ượ ế ượ
nóng v i, h p t p vì s làm h ng vi c. Bi t l ng nghe và suy nghĩ chín ch n: “Ăn nhai,ộ ấ ấ ẽ ỏ ệ ế ắ ắ
nói nghĩ' là khôn khéo. S ng khiêm t n, th t thà là khôn khéo, là ng i đc đ. G n gũiố ố ậ ườ ứ ộ ầ
ng i t t, xa lánh k x u là khôn khéo.ườ ố ẻ ấ
Ngày nay, đn ga tàu, b n xe, c ng b nh vi n, n i bán vé,… ai cũng ph i khôn khéo, thế ế ổ ệ ệ ơ ả ủ
th . Mu n đc bình yên, vô s thì ph i khôn khéo. Không a dua, không đua đòi, tránh xaế ố ượ ự ả
các t n n,… là s ng khôn khéo.ệ ạ ố
Có bi t ng x nh th m i là ng i khôn.ế ứ ử ư ế ớ ườ
Theo ý tôi, tu i tr chúng ta ph i h c t p t t, tu d ng t t đ tr nên ng i khôn khéo.ổ ẻ ả ọ ậ ố ưỡ ố ể ở ườ
Chúng ta c n h c t t ngo i ng , h c t t khoa h c k thu t đ nâng cao t m trí tu , đngầ ọ ố ạ ữ ọ ố ọ ỹ ậ ể ầ ệ ặ
ph c v T qu c và nhân dân.ụ ụ ổ ố
BÀI LÀM 2
B c vào th i h i nh p, xây d ng n n văn hóa Vi t Nam đm đà b n s c dân t c là m tướ ờ ộ ậ ự ề ệ ậ ả ắ ộ ộ
yêu c u vô cùng quan tr ng c a toàn Đng, toàn dân ta. Trong hoàn c nh đó, có ng i đtầ ọ ủ ả ả ườ ặ
câu h i: “L i s ng c a ng i Vi t Nam truy n th ng là th nào”.ỏ ố ố ủ ườ ệ ề ố ế
Nhà nghiên c u văn hóa Tr n Đình H u cho r ng: "Không ca t ng trí tu mà ca t ng sứ ầ ượ ằ ụ ệ ụ ự
khôn khéo. Khôn khéo là ăn đi tr c, l i n c theo sau, bi t th th , gi mình, g đcướ ộ ướ ế ủ ế ữ ỡ ượ
tình th khó khăn".ế
Có th nói đó là m t ý ki n s c s o và xác đáng. Trí tu và khôn khéo là hai ph m ch tể ộ ế ắ ả ệ ẩ ấ
c n có c a con ng i văn hóa. Trí tu là kh năng nh n th c, suy xét b ng b óc. Có tríầ ủ ườ ệ ả ậ ứ ằ ộ
tu m i có thông minh. Có trí tu m i có t ng t ng, ghi nh , thu nh n ki n th c. Khônệ ớ ệ ớ ưở ượ ớ ậ ế ứ
khéo là khôn ngoan, khéo léo, nhanh nh y, linh ho t trong ng x . Bi t cách ăn nói, c x ,ạ ạ ứ ử ế ư ử
hành đng h p v i tình th và lòng ng i là khôn khéo. Trái v i khôn khéo là v ng v ,ộ ợ ớ ế ườ ớ ụ ề
đn đn, ng ngh ch!ầ ộ ờ ệ
Ý ki n c a Tr n Đình H u v a nêu lên m t h n ch (không ca t ng trí tu ), v a nêu lênế ủ ầ ượ ừ ặ ạ ế ụ ệ ừ
m t tích c c (ca t ng s khôn khéo), đng th i ch rõ nh ng bi u hi n và tác d ng c a l iặ ự ụ ự ồ ờ ỉ ữ ể ệ ụ ủ ố
s ng khôn khéo nh là “ăn đi tr c, l i n c theo sau”, “bi t th th , gi mình, g đcố ư ướ ộ ướ ế ủ ế ữ ỡ ượ
tình th khó khăn”.ế
T i sao l i s ng c a ng i Vi t Nam truy n th ng l i “không ca t ng trí tu mà ca t ngạ ố ố ủ ườ ệ ề ố ạ ụ ệ ụ
s khôn khéo”?ự
N n văn hóa Vi t Nam, n n văn minh sông H ng là n n văn hóa, n n văn minh phát tri nề ệ ề ồ ề ề ể
qua hàng nghìn năm c a c dân tr ng lúa n c, b khép kín trong lũy tre, không có nhu c uủ ư ồ ướ ị ầ
l u chuy n, trao đi, không có s kích thích c a đô th . Trong 4 giai t ng xã h i: sĩ, nông,ư ể ổ ự ủ ị ầ ộ
công, th ng, ta th y công, th ng n m d i đáy b coi nh . Vì th qua hàng nghìnươ ấ ươ ằ ở ướ ị ẹ ế
năm d ng n c, dân t c Vi t Nam ta không có m t ngành khoa h c, kĩ thu t nào phátự ướ ộ ệ ộ ọ ậ
tri n đn thành t u, có truy n th ng. Vi c h c c t cũng ch xoay quanh t th , ngũể ế ự ề ố ệ ọ ử ử ỉ ứ ư
kinh. Chuy n quan tr ng cân voi, xâu s i ch qua trôn con c xo n, s gi dùng l ng, tànệ ạ ợ ỉ ố ắ ứ ả ọ
nh y t l u cao xu ng m t đt an toàn, v.v… cũng ch ca t ng s khôn khéo. Con trâu điả ừ ầ ố ặ ấ ỉ ụ ự
tr c, cái cày theo sau là hình nh c h u trên đng quê. Năm I960 nông dân ta m i có cáiướ ả ố ữ ồ ớ
cày 51 c i ti n! Cho đn nay, ta ch m i có cóng ngh “l p ráp” mà ch a có thành t uả ế ế ỉ ớ ệ ắ ư ự
phát minh nào! Do b ngo i bang th ng tr , do chi n tranh kéo dài, do ch đ bao c p,ị ạ ố ị ế ế ộ ấ
v.v… mà l i s ng dân ta “không ca t ng trí tu ”.ố ố ụ ệ
T c ng có câu: “Ăn c đi tr c, l i n c theo sau”, theo tôi đó là s khôn v t th hi nụ ữ ỗ ướ ộ ướ ự ặ ể ệ
l i s ng, l i ng x c a tâm lý ti u nông, ích k .ố ố ố ứ ử ủ ể ỉ
S ng trong xã h i mà thiên tai, đch h a tri n miên, b áp b c bóc l t n ng n , ph i g ngố ộ ị ọ ề ị ứ ộ ặ ề ả ồ
mình lên vì tôi t c, vì suu cao thu n ng. Cho nên con ng i Vi t Nam ph i bi t s ngứ ế ặ ườ ệ ả ế ố
khôn khéo. Có khôn khéo m i bi t th th , gi mình, g đc tình th khó khăn. Nhânớ ế ủ ế ữ ỡ ượ ế
dân ta, nh t là bà con dân cày ch c mong đc mùa, no c m m áo, s ng yên ph n thấ ỉ ướ ượ ơ ấ ố ậ ủ
th ng gi a th i thái bình. Ph i s ng th t khôn khéo m i an c l c nghi p.ườ ữ ờ ả ố ậ ớ ư ạ ệ
L i s ng khôn khéo đã đc đúc k t qua nhi u câu t c ng . Nh n rõ “Mi ng quan, trônố ố ượ ế ề ụ ữ ậ ệ
tr ”, “Quan th y ki n nh ki n th y m ”, “Đc v má s ng”, nên ph i khôn khéo xaẻ ấ ệ ư ế ấ ỡ ượ ạ ư ả
lánh c a quan! Ph i th th ! Vào c a quan th i nào cũng khó, “Vào c a quan không có l iử ả ủ ế ử ờ ử ố
nói b ng n c dãi” (B c đng cùng – Nguy n Công Hoan), “Chui qua cái c a tò vò /ằ ướ ướ ườ ễ ử
Ph i cúi mà bò, k o v m t ral” (T c ng )… V n bi t th , nên ng i dân đen ph i khônả ẻ ỡ ặ ụ ữ ố ế ế ườ ả
khéo đ gi mình!ể ữ
Bi t “Tháng tám đói qua, tháng ba đói ch t” nên ph i ti t ki m, ph i “tích c c phòng c ”.ế ế ả ế ệ ả ố ơ
Bi t r ng: “T u trâu, l y v , làm nhà I C ba vi c y đu là khó thay!” nên ph i hànhế ằ ậ ấ ợ ả ệ ấ ể ả
đng th n tr ng khôn khéo. Có khôn khéo m i bi t s ng t nh , văn minh, l ch thi p. Cóộ ậ ọ ớ ế ố ế ị ị ệ
khôn khéo m i đc s ng yên vui, thanh nhàn.ớ ượ ố
Trong phong trào xây d ng n p s ng m i con ng i văn hóa, phong trào “5 không, 3 s ch”ự ế ố ớ ườ ạ
hi n nay, theo tôi, ai cũng c n bi t s ng khôn khéo.ệ ầ ế ố
B m tôi ch h c h t l p 7, lao đng th công; ch em tôi may m n đc h c hành chuố ẹ ỉ ọ ế ớ ộ ủ ị ắ ượ ọ
đáo. Ch tôi h c Đi h c Y khoa; tôi và các b n tôi đang d thi Đi h c – Cao đng. Tu iị ọ ạ ọ ạ ự ạ ọ ẳ ổ
tr chúng tôi đang hăm h h c t p, luy n t p, lúc nào cũng t nh c nh mình, đng viênẻ ở ọ ậ ệ ậ ự ắ ở ộ
nhau n l c v n lên trên con đng khoa h c k thu t, đng th i bi t s ng đp, s ngỗ ự ươ ườ ọ ỹ ậ ồ ờ ế ố ẹ ố
có văn hóa.
Lúc này, ng i trong phòng thi Đi h c, đc và suy ng m v ý ki n c a nhà nghiên c uồ ạ ọ ọ ẫ ề ế ủ ứ
Tr n Đình H u, tôi càng th m thía v l i s ng c a ông cha ta, t tiên ta.ầ ượ ấ ề ố ố ủ ổ
