292
NGHIÊNCỨUCÁCNHÂNTỐTÁCĐỘNGĐẾNPHÁT
TRIỂNNGUỒNNHÂNLỰCCHTLƯỢNGCAOTRONG
BICẢNHKINHTẾSỐ:TRƯỜNGHỢPCÁCDOANH
NGHIPNHỎVÀVỪATIHÀNI
NguyễnTiếnLợi,NguyễnThuHà,TạThịHảiVân,LêQuangThưởng
Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:30/09/2025
Ngàyphảnbiệnđánhgiá:30/10/2025
Ngàybàibáođượcduyệtđăng:17/11/2025
DOI:10.59266/houjs.2025.951
Tómtắt:Nghiêncứunàynhằmxácđịnhvàphântíchcácnhântốtácđộngđếnphát
triểnnguồnnhânlựcchấtợngcaotrongbốicảnhkinhtếsố,tậptrungvàocácdoanh
nghiệpnhỏvàvừa(SMEs)tạiHàNội.Dữliệuđưcthuthậpthôngquakhảosátđịnhlượng
với293mẫuhợplệvàđượcxửlýbằngcácphươngphápthốngkênhưCronbach’sAlpha,
EFAvàhồiquytuyếntínhđabiến.Kếtquảnghiêncứuchothấybốnnhântố,baogồmtích
hợpcôngnghệvàođàotạo,pháttriểnkỹnăngsố,sựgắnkếtcủanhânviênvàchínhsách
khenthưởng-đãingộ,đềucótácđộngtíchcựcđếnsựpháttriểnnguồnnhânlựcchấtlượng
cao,trongđókỹnăngsốvàsựgắnkếtcótácđộngmạnhnhất.Trênsởđó,nghiêncứuđưa
racáckiếnnghịchoSMEs,nhấnmạnhvaitròcủađàotạokỹnăngsố,ứngdụngcôngnghệ
trongquảntrịnhânsự,xâydựngchínhsáchđãingộlinhhoạtvàtạomôitrườnglàmviệcgắn
kếtnhằmnângcaonănglựccạnhtranhtrongbốicảnhkinhtếsố.
Từkhóa:khenthưởng-đãingộ,kỹnăngsố,nhânviêngắnkết,nguồnnhânlựcchấtợng
cao,tíchhợpcôngnghệđàotạo
1TrườngĐạihọcMởHàNội
I.Đặtvấnđề
Trong bối cảnh ch mạng công
nghiệp4.0vàsựpháttriểnnhanhcngcủa
nềnkinhtếsố,nguồnnhânlựcđượccoilà
yếutốquyếtđịnhsựthànhcôngcủadoanh
nghiệp.TheoOECD(2020),kinhtếsốđã
vàđangmthayđổiusắccáchthứctổ
chứcsảnxuất,quntrịvàvậnhànhdoanh
nghiệp,trongđókỹnăngsốtrởthànhnăng
lựccốtlõicủalựclượnglaođộng.Báocáo
củaUNESCO(2018)cũngnhấnmạnhrằng
năng lực số (digitalliteracy)làđiềukiện
bắtbuộcđểngườilaođộngthamgiahiệu
quảvàothịtrườngviệclàmmới(Lawet
al.,2018).Điềunàyđặtraucầucấpthiết
cho cdoanhnghiệp, đặc biệt là doanh
nghiệpnhỏvàvừa(SMEs),trongviệcphát
triểnnguồnnhânlựcchấtlượngcaođểđáp
ngtchthứccủathờikỳsốhóa.
293
TạiViệtNam,SMEschiếmtớihơn
97% tổng số doanh nghiệp, đóng góp
khoảng45%GDPvà31%tổngthungân
chnhànước(BộKếhoạchvàĐầutư,
2022).RiêngtạiHàNội,SMEsgiữvaitrò
quantrọngtrongviệctạoviệclàmvàthúc
đẩypháttriểnkinhtế-xãhộiđịaphương.
Tuynhiên,cácdoanhnghiệpnàylạiđang
đối mặt với nhiều khó khăn trong phát
triểnnhânlực.Theobáocáochothấylực
lượnglaođộngtạiSMEschủyếucótrình
độtrungbình,thiếukỹnăngsốvàkỹnăng
mềm cần thiết (Bộ Lao động - Thương
binh và hội, 2023). Thực trạng này
khiếnSMEskhótheokịpquátrìnhchuyển
đổisố,hạnchếkhảnăngcạnhtranhsovới
cáctậpđoànlớn.
Nghiên cứu của Kristanti và
Hariyanti (2024) khẳng định rằng nhân
viên SMEs thường thiếunền tảng về kỹ
ng công nghệ, trong khi nhu cầu phát
triểnlạingàycàngtăng.Tươngtự,Aslam
cộngsự(2023)nhấnmạnhrằngSMEs
có hiệu quả nhân lực thấp chủ yếu vì
thiếu thực hành nhân sự sáng tạo, chưa
tíchhợpcôngnghệđầyđủvàođàotạovà
quảntrịnhânlực.Điềunàychothấyphát
triểnnguồnnhânlựcchấtlượngcaotrong
SMEstạiViệtNamnóichungvàHàNội
nói riêng vẫn chưa được nghiên cứu và
triểnkhaimộtcáchhệthống.
Ngoàira,nghiêncứuhiệntạivềphát
triểnnhânlựctạiSMEsViệtNamvẫncòn
hạnchế.Phầnlớntậptrungvàokhíacạnh
chungnhưđàotạonghề,thuhútnhânlực
hay cnhchvĩmô, trongkhi chưađi
uphântíchcácyếutốcụthểtrongbối
cảnhkinhtếsố,chẳnghạnnhưtíchhợp
côngnghệvàođàotạo,pháttriểnkỹnăng
số, sự gắn kết của nhân viên, hệ thống
khen thưởng - đãi ngộ hay môi trường
m việc. Khoảng trống y vừa mang
tínhhọc thuật vừa có ý nghĩa thực tiễn,
bởiSMEsHàNộihiệnđangtìmkiếmgiải
phápchiếnlượcđểxâydựnglựclượnglao
độngcónănglựccạnhtranhcao.
Xuấtpháttừbốicảnhđó,việcthực
hiệnđềtài“Nghiêncứucácnhântốtác
độngđếnpháttriểnnguồnnhânlựcchất
lượng cao trong bối cảnh kinh tế số:
Trườnghợpcácdoanhnghiệpnhỏvàvừa
tạiHàNội”làcầnthiếtcóýnghĩacả
vềlýluậnlẫnthựctiễn.Nghiêncứukhông
chỉgópphầnbổsungcơsởkhoahọccho
lĩnhvựcquảntrịnhânlựctrongthờikỳsố
hóa,màcòncungcấpgợiýchínhsáchvà
chiếnlượcquảntrịnhânsựchocácSMEs
tại Hà Nội nhằm nâng cao chất lượng
nguồnnhânlực,đápngyêucầucủasự
cạnhtranhtoàncầu.
II.Tổngquannghiêncứuvàcơsở
lýthuyết
2.1.Tổngquannghiêncứu
Nghiên cu của Kristanti và
Hariyanti(2024)tậptrungvàochiếnlược
phát triển năng lực nhân viên trong bối
cảnhchuyểnđổisố,nhấnmạnhvaitròcủa
đàotạoliêntục,pháttriểnnghềnghiệpvà
cốvấntrongviệcnâng caokỹngcủa
người lao động. Kết quả cho thấy việc
tích hợp chuyển đổi số vào chiến lược
pháttriểnnhânlựcmanglạilợithếcạnh
tranhquantrọngchotổchức(Kristanti&
Hariyanti,2024).Điểmmạnhcủanghiên
cứulàtiếpcậntừgócnhìnquảntrịnhânlực
(HRD),nhấnmạnhsựcầnthiếtphảithiết
kế chương trình phát triểnnăng lực phù
hợpvới bối cảnhcôngnghệ.Tuynhiên,
nghiêncứuchủyếusửdụngphươngpháp
địnhtính,dođókhảnăngkháiquáthóa
cònhạnchế.
Trongkhiđó,nghiêncứucủaAslam
cộngsự(2023)tậptrungvàotácđộng
294
củanguồnnhânlựcđịnhớngđổimới
đến hiệu quả hoạt động của các doanh
nghiệpnhỏvừa(SMEs)gópphầnlàm
ngtỏmốiliênhệgiữaquảntrịnhânlực
đổi mới trong SMEs. Các thực tiễn
nhân sựđổi mớinhư thamgia củanhân
viên,đánhgiáhiệusuất,tuyểndụng-đào
tạolạivàcơchếthưởngđượcchứngminh
cóảnhởngtíchccđếnngsuấtlao
động, đổi mới sản phẩm, quy trình và
marketing (Aslam et al., 2023). Phương
pháphồiquyOLSvàlogitchothấyhầu
hếtcácchínhsáchnhânsựđổimớiđềucó
cđộngthốngkêrõrệt.
Tiếp nối ớng nghiên cứu, Desi
KristantivàSri Hariyanti (2024)lại đưa
ramộtgócnhìnsâuhơnvềviệcthiếtkế
chương trình phát triển ng lực nhân
viên, nhấn mạnh rằng thách thức chính
trong kỷ nguyên số nằm ở sự thiếu hụt
kỹnăngsốvàkhoảngcáchgiữanănglực
hiện cócủa nhânviên với yêucầucông
việc mới. Thông qua nghiên cứu tình
huốngvàphỏngvấn,tácgiảkhẳngđịnh
sự cần thiết của việc kết hợp giữa đào
tạokỹnăngcôngnghệvớipháttriểnkỹ
ng mềm(giao tiếp, lãnhđạo,hợptác)
(Kristanti & Hariyanti, 2024). Điều y
chothấydoanhnghiệpcầnđồngthờiquan
mđếnkỹnăngcứngvàkỹnăngmềm,
đặcbiệttrongbốicảnhkinhtếsốđòihỏi
khảnăngthíchứngvàsángtạoliêntục.
Ởmộtkhíacạnhkhác,nghiêncu
củaAslamvàcộngsự(2023)vềnhânsự
địnhhướngđổimớichothấymốiquanhệ
mậtthiếtgiữađổimớinhânsựvàhiệusuất
tổchứctrongSMEs.Cácthựctiễnnhân
sự mới mẻ, chẳng hạn như tuyển dụng
ng tạo,cơ chếđánh giá minh bạch và
chínhsáchđãingộlinhhoạt,giúpdoanh
nghiệpnângcaosựgắnkếtcủanhânviên
khuyếnkhíchđổimới.Kếtquảnghiên
cứu cung cấp bằng chứng thực nghiệm
quantrọngvềviệcpháttriểnnguồnnhân
lựcchấtlượngcaothôngquaquảntrịnhân
sựđịnhngđổimới,đặcbiệttrongbối
cảnhSMEsthườngcónguồnlựchạnchế
(Aslametal.,2023).
Ngoàicácnghiêncứuquốctế,trong
ớc cũng đã có một số công trình liên
quan.NghiêncứucủaNguyễnThịHằng
(2021)tậptrungvàoviệcxácđịnhcácyếu
tốảnhhưởngđếnchấtlượngnguồnnhân
lực trong doanh nghiệp Việt Nam. Tác
giảnhấnmạnhbayếutốchính:côngtác
đàotạo-bồidưỡng,môitrườnglàmviệc
chínhsáchđãingộ.Kếtquảchothấy,
đàotạođóngvaitròthenchốttrongviệc
ng cao trình độ và kỹ năng của nhân
viên,trongkhimôitrườnglàmviệctích
cựcgópphầnduytrìđộnglựcvàsựgắn
kếtlâudài(Hằng,2021).Điểmđángchúý
củanghiêncứunàylàđãlàmrõsựkếthợp
giữayếu tốvật chất và yếu tốtinh thần
trongpháttriểnnhânlực.
Nghiêncứuvềphântíchthựctrạng
pháttriểnnguồnnhânlựctrongbốicảnh
chuyểnđổisốtạicácdoanhnghiệpnhỏvà
vừaởHàNộichothấySMEsđanggặpba
tháchthứclớn:Khókhăntrongviệcđầu
tư đàotạo bài bản, thiếucnh sách giữ
chânnhânivàhạnchếtrongxâydựng
môitrườnglàmviệcsángtạo(PhạmThị
Lan,2023).Ngoàira,nghiêncứucũngchỉ
ramộtsốcơhộinhưsựhỗtrợngàycàng
lớntừchínhquyềnthànhphốvànhucầu
thị trường đối với lao động có kỹ năng
sốngày càngtăng.Tácgiả khuyếnnghị
SMEs cần kết hợp giữa đầu đào tạo
kỹnăng số và áp dụng chính sách nhân
sựlinh hoạt để giữ chânnhân viêngiỏi.
Nghiên cứu nàycó ý nghĩa đặcbiệt đối
vớiđềtàikhivừacungcấpbốicảnhtại
HàNội,vừakhẳngđịnhvaitròtrungtâm
295
củaSMEstrongpháttriểnnguồnnhânlực
chấtlượngcaophụcvụkinhtếsố.
Tổngquancácnghiêncứuchothấy
pháttriểnnguồnnhânlựcchấtợngcao
trong bối cảnh kinh tế số là một chủ đề
đượcquantâmmạnhmẽ,đặcbiệtởcác
doanhnghiệpnhỏvàvừa.Cácnghiêncứu
quốc tế nhấn mạnh vai trò của đổi mới
trong quản trị nhân sự, chiến lược phát
triểnnănglựcvàchínhsáchđàotạo-bồi
ỡng nhằm nâng cao năng suấtvà khả
ngđổimớicủadoanhnghiệp.Trongkhi
đó,cácnghiêncứutrongnướctậptrung
nhiều hơn vào thực trạng hạn chế của
SMEsViệt Nam, như thiếu hụt kỹ năng
số,khókhăntrongđầutưđàotạovàgiữ
chânnhântài.Tuytiếpcậntừcácgócđộ
khácnhau,điểmchungcủacáccôngtrình
khẳngđịnhnhântốđàotạo,môitrường
mviệc,chínhsáchđãingộ,cùngvớikỹ
ng số và sự hỗ trợ từ chính sách nhà
ớc,đềucótácđộngquantrọngđếnsự
hìnhthành vàpháttriểnnguồn nhânlực
chấtlượngcao.Khoảngtrốngnghiêncứu
hiện nay chính là thiếu vắng cácnghiên
cứuđịnhlượngcụthểtạicácSMEsởHà
Nội,từđómởracơhộiđểđềtàinàyđóng
gópthêmbằngchứngthựcnghiệmvàđề
xuấtgiảiphápphùhợp.
2.2.Cơsởlýthuyết
2.2.1.Hthốngcáckháiniệm
Phát triển nguồn nhân lực chất
ợngcao(NNLCLC)
Trongnghiêncứugầnđây,NNLCLC
đượchiểulàlựcợnglaođộngcótrìnhđộ
chuyênmôn,kỹnăngsố,tưduyđổimới,
kỷluật và khảnăng thíchứng cao,phát
triểnNNLCLClàquátrìnhnângcaoliên
tụccácthuộctínhđóthôngquađàotạo,
trải nghiệm và cơ chế quản trị nhân lực
(HRD) định hướng chiến c (Wilson,
2016). Trong bối cảnh Việt Nam, nhiều
cgiảnhấnmạnhyếutốtrithức-kỹnăng-
tháiđộgắnvớinăngsuấtvàsángtạonhư
đặctrưngcủa“chấtlượngcao”(Onabote
etal.,2024).Trongnghiêncứunày,phát
triểnNNLCLCđượchiểulàmứcđộnâng
caocóhệthốngvềtrìnhđộ,kỹnăngsố,
khả năng đổi mới và hiệu suấtlàm việc
củanhânviênphùhợpvớichiếnlượcsố
của doanh nghiệp(Onabote et al.,2024;
Wilson,2016).
Kinhtếsố
OECDđịnhnghĩakinhtếsốlàtoàn
bộhoạtđộngkinhtếdựatrêndữliệu,kết
nối và công nghệ số-từ hạ tầng số, nền
tảng,đếnkỹngvàmôhìnhkinhdoanh;
sựdịchchuyểnnàylàmnổibậtnhucầu
kỹ năng số và năng lực thích ứng của
doanhnghiệpngưilaođộng(America
&America,2020).UNCTADcũngnhấn
mạnh bản chất data-driven và tác động
lan tỏa của số hóa tới năng suất và thị
trườnglaođộng(UNCTAD,2021).Trong
nghiên cứu này, kinhtế số được hiểulà
bốicảnhvậnhànhdoanhnghiệpdựatrên
công nghệ số, dữ liệu và kết nối, đặt ra
ucầumớivềkỹnăngvàphươngthức
tổ chức lao động (America & America,
2020;UNCTAD,2021).
2.2.2. Lý thuyết vốn nhân lực
(HumanCapitalTheory-HCT)
HCT do Gary Becker (1964) khởi
xướng, xem con người là một dạng vốn
đặcbiệtncạnhvốnvậtchấtvàtàichính.
Theođó,nhữngđầutưvàogiáodục,đào
tạo,ytếhaytrảinghimnghềnghiệpsẽ
ng cao kiến thức, kỹ năng và thái độ
của người lao động, từ đó làm gia tăng
ngsuấtgiátrịkinhtế(Becker,1964).
HCTphânbiệtgiữavốnnhânlựcchung
(generalhumancapital)-cóthểchuyển
đổivàsửdụngởnhiềumôitrườngkhác
nhau và vốn nhân lực đặc thù (specic
296
human capital) -gắn chặt vớicông việc
hoặc tổ chức nhất định. Trong bối cảnh
kinhtếsố,HCTtrởnênđặcbiệtquantrọng
bởiyêucầumớivềkỹngsố,khảnăng
họchỏiliêntụcvànănglựcthíchứngvới
côngnghệ.Khidoanhnghiệpđầutưo
đàotạokỹnăngsố,nhânviênkhôngchỉ
ngcaohiệusuấtcôngviệcmàcòncó
khả năng tham gia vào các quy trình số
hóa, tự động hóa và đổi mới. Điều này
đồngnghĩa,đầutưđàotạotrởthànhđộng
lựctrựctiếpđểhìnhthànhnguồnnhânlực
chấtlượngcao,cókhảnăngbắtkịpvớisự
thayđổinhanhchóngcủacôngnghệsố.
Nhiu nghiên cứu thực nghiệm đã
chứng minh mối quan hệ tích cực giữa
đào tạo và năng suất lao động, giữa kỹ
ngsốvàhiệuquảcôngviệc(Kristanti
&Hariyanti,2024).Điềunàycủngcốlập
luậnrằngđàotạovàkỹnăngsốchínhlà
hainhântốcốtlõihìnhthànhnguồnnhân
lựcchấtlượngcaotrongbốicảnhchuyển
đổisố.Trongbàibáonày,HCTđượcsử
dụngđểgiảithíchtácđộngcủađàotạo&
pháttriểnvàkỹnăngsốđếnsựpháttriển
củanguồnnhânlựcchấtlượngcaotạicác
doanhnghiệpnhỏvàvừaởHàNội.
2.2.3. Quan điểm dựa trên nguồn
lực(Resource-BasedView-RBV)
RBV được phát triển bởi Barney
(1991) và các học giả tiếp theo, nhấn
mạnh rằng lợi thế cạnh tranh bền vững
của doanh nghiệp đến từ việc sở hữu
khai thác những nguồn lực có giá trị
(Valuable),hiếmcó(Rare),khóbắtchước
(Inimitable)vàkhôngthểthaythế(Non-
substitutable),thườngđượcgọilàtiêuchí
VRIN.Khôngchỉcácnguồnlựchữuhình,
RBVđặcbiệtcoitrọngcáctàisảnvôhình
như nănglực con người, văn hóadoanh
nghiệp,trithứctổchứcvàhệthốngcông
nghệ(Barney,1991).
Trong bối cảnh kinh tế số, RBV
giúplýgiảitạisaocùngchịutácđộngcủa
chuyểnđổisốnhưngcácdoanhnghiệplại
đạtđượckếtquảkcnhau.Doanhnghiệp
nàocóhạtầngcôngnghệhiệnđại,vănhóa
họctậpđổimớiliênkếtchặtchẽvớicác
cơsởđàotạosẽdễdàngpháttriểnnguồn
nhânlựcchấtlượngcaovàhìnhthànhnăng
lựccạnhtranhvượttrội.Nhữngyếutốnày
khi được ch hợp trở thành ng lực tổ
chứcđộcđáo,khósaochép,tạoralợithế
chiếnlượclâudàichodoanhnghiệp.
cnghiêncứugầnđâychothấysự
kếthợpgiữahạtầngsốvàvănhóahọctập
nềntảngthúcđẩyđổimớisángtạovà
ngcaohiệuquảtổchức(Aslametal.,
2023).Bêncạnhđó,việchợptácvớicác
trườngđại học vàviệnnghiêncứucũng
được RBV coi là một cách thức để gia
ngnguồnlựctrithứcvàduytrìnănglực
cạnhtranh.
Trong phạm vi bài báo này, RBV
được sử dụng để giải thích vai trò của
n hóa học tập & đổi mới, hạ tầng số
&mứcđộ chuyển đổisố,cũngnhưliên
kếttrường-doanhnghiệptrongviệcphát
triểnnguồnnhânlựcchấtlượngcao.Đây
nhữngyếutốmangtínhchiếnlược,có
khảnăngnângcaogiátrịvàsựđộcđáo
củalựclượnglaođộng,từđótạoralợithế
cạnhtranhchocácdoanhnghiệpnhỏvà
vừatạiHàNội.
2.2.4.Lýthuyếtthểchế(Institutional
Theory)
Lý thuyết thể chế được DiMaggio
Powell (1983) phát triển, tập trung
otácđộngcủamôitrườngthểchếđối
vớihànhvitổchức.Theođó,cácdoanh
nghiệpkhônghoạtđộngđộclậphoàntoàn
chịu sự chi phối của ba loại áp lực:
Áplựccưỡngchế(coercivepressures)từ
luậtphápvàchínhsách;Áplựcchuẩntắc