Nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực phục vụ nền kinh tế số ở Việt Nam hiện nay

306

NÂNGCAOCHẤTLƯỢNGĐÀOTẠONGUỒNNHÂNLỰC

PHỤCVỤNỀNKINHTẾSỐỞVIỆTNAMHIỆNNAY

LêQuangMạnh

Email:manhlq@hou.edu.vn

Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:30/09/2025

Ngàyphảnbiệnđánhgiá:30/10/2025

Ngàybàibáođượcduyệtđăng:17/11/2025

DOI:10.59266/houjs.2025.952

Tómtắt:Trongbốicảnhtoàncầuhóavàhộinhậpquốctế,kinhtếsốđangtrởthành

xuhướngtấtyếumàcácquốcgia,trongđócóViệtNam,hướngtới.Pháttriểnkinhtếsốlà

địnhhướngchiếnlượcquantrọngtronggiaiđoạn2021-2030,đòihỏinguồnnhânlựcsố

chấtlượngcaođểđảmbảothànhcông.Bàiviếttậptrunglàmsángtỏtầmquantrọngthen

chốtcủanguồnnhânlựcsố,phântíchthựctrạngcôngtácđàotạotronglĩnhvựcnàytạiViệt

Nam,đồngthờiđưaranhữnggiảiphápmangtínhhệthốngnhằmnângcaochấtlượngđào

tạo,quađóđápứngyêucầupháttriểnnềnkinhtếsốtrongbốicảnhhiệnnay.

Từkhóa:đàotạo,giảipháp,kinhtếsố,nhânlực,ViệtNam

1KhoaĐàotạoCơbản-TrườngĐạihọcMởHàNội

I.Mởđầu

Trong bối cảnh cuộc Cách mạng

côngnghiệplầnthứtưđangdiễnramạnh

mẽ và tác động sâu rộng đến mọi lĩnh

vực của đờisống kinh tế - xã hội,kinh

tếsốđãnổilênnhưmộtđộnglựctrung

tâm thúc đẩy tăng trưởng và phát triển

bềnvữngcủacácquốcgia,trongđócó

ViệtNam.Đểnắmbắtcơhộivàvượtqua

tháchthức,việcnângcaochấtlượngđào

tạo nguồnnhân lực số không chỉ mang

tínhcấpbáchtrướcmắtmàcònlàyếutố

chiếnlược,quyếtđịnhkhảnănghộinhập

và cạnh tranh của đất nước trên trường

quốctế.

Bài tham luận này tập trung phân

tíchbaphươngdiệncốtlõi.Thứnhất,làm

rõtínhtấtyếucủaviệcpháttriểnnguồn

nhânlựcphùhợpvớiyêucầucủanềnkinh

tếsốtrongkỷnguyênmới.Thứhai,đánh

giákháchquanthựctrạngđàotạonhânlực

sốởViệtNam,quađóchỉranhữngthành

tựuđãđạtđượccũngnhưnhữnghạnchế,

bấtcậpcầnkhắcphục.Thứba,đềxuấtcác

giảipháptoàndiệnvàđồngbộnhằmnâng

caochấtlượngđàotạonhânlực,đápứng

yêucầungàycàngcaocủanềnkinhtếsố

trongbốicảnhhộinhậptoàncầu.

Thông qua phân tích trên, bài viết

khẳng định vai trò nền tảng và có tính

quyếtđịnhcủanguồnnhânlựcsốđốivới

307

tiến trình xây dựng một nền kinh tế số

hiện đại, năng động vàvững mạnh,góp

phầnđưaViệtNampháttriểnnhanh,bền

vữngtronggiaiđoạnmới.

II.Phươngphápnghiêncứu

Trongquátrìnhthựchiện,tácgiảsử

dụngcácphươngphápnghiêncứuchung

nhưphântích,tổnghợp,sosánh,quynạp,

diễn dịch và đặcbiệt chú trọng phương

pháp nghiêncứutài liệu.Nguồndữ liệu

gồmkếtquảtừcáccôngtrìnhkhoahọc

trongnướcvềkinhtếsốvànhânlựcsố,

cùngvớihệthốngvănkiệncủaĐảngvà

cácvănbảnphápluậtliênquan.Đâylàcơ

sởđịnhhướngchínhtrịvàpháplýchoquá

trìnhchuyểnđổisố.Trênnềntảngđó,bài

viếttiếnhànhphântích,tổnghợpsốliệu

nhằmlàmrõvaitròcủanhânlựcsố,đánh

giáthựctrạngđàotạovàđềxuấtcácgiải

phápnângcaochấtlượngđàotạonhânlực

sốởViệtNam.

III.Nộidung

3.1.Sựcầnthiếtphảiđàotạonguồn

nhânlựcđápứngyêucầucủakinhtếsố

Trong bối cảnh cách mạng công

nghiệp4.0đangdiễnramạnhmẽ,kinhtế

sốđãtrởthànhđộnglựcchínhthúcđẩy

sựpháttriểnbềnvữngcủacácquốcgia.

Kinhtếsốkhôngchỉthayđổicáchthức

sản xuất,kinh doanhmà còn ảnhhưởng

sâusắcđếnmọikhíacạnhcủađờisốngxã

hội,từgiáodục,ytếđếnanninhvàmôi

trường. Tại Việt Nam, việc chuyển đổi

sangnềnkinhtếsốđượccoilàchiếnlược

quốcgiaquantrọng,nhằmnângcaonăng

lựccạnhtranhtoàncầuvàthúcđẩytăng

trưởng kinh tế. Tuy nhiên, để đạt được

mụctiêunày,nguồnnhânlựcđóngvaitrò

then chốt. Nguồn nhân lực không chỉ là

lựclượnglaođộngsởhữukỹnăngcông

nghệmàcònlàyếutốquyếtđịnhsựthành

bại của quá trình chuyển đổi số. Phần

nàysẽphântíchsựcầnthiếtphảiđàotạo

nguồnnhânlựcđể đáp ứng yêucầucủa

kinhtếsố,dựatrêncácđịnhnghĩacốtlõi,

bốicảnhthựctiễntạiViệtNam,cácthách

thứcđangtồntạivàcácchínhsáchđịnh

hướngtừĐảngvàNhànước.

Trước hết, cần xác định rõ khái

niệmvềkinhtếsốvànguồnnhânlựcsố.

Kinhtếsố,cònđượcgọilàkinhtếmạng

haykinhtếmới,làmôhìnhkinhtếdựa

trênnềntảngcôngnghệsố,trongđódữ

liệu và hạ tầng CNTT, viễn thông giữ

vaitròcốtlõi.TheoQuyếtđịnhsố411/

QĐ-TTgngày31/3/2022về Chiếnlược

quốcgiapháttriểnkinhtếsốvàxãhội

số đến năm 2025,định hướng đến năm

2030, kinh tế số được hiểu là các hoạt

độngkinhtếlấycôngnghệsốvàdữliệu

sốlàmđầuvào,môitrườngsốlàmkhông

gianhoạtđộngchủyếu,nhằmnângcao

năngsuất,đổimớimôhìnhkinhdoanh

vàtốiưuhóacấutrúcnềnkinhtế(Thủ

tướngChínhphủ,2022).

Trong bối cảnh này, nguồn nhân

lực số chính là lực lượng lao động có

khảnăngsửdụngvàlàmchủcôngnghệ

số,tưduysángtạo,tinhthầnđổimớivà

khảnăngthíchứngnhanhvớisựthayđổi

côngnghệ.Đâykhôngchỉlànguồnlựcvề

chuyênmônkỹthuật,màcònbaogồmtrí

tuệ,thểchấtvàphẩmchấtđạođức-tinh

thần,phụcvụquátrìnhlaođộngsángtạo

và phát triển xã hội. Theo nhiều nghiên

cứu,đểđápứngyêucầucủanềnkinhtế

số,nguồnnhânlựccầnđượcđàotạotoàn

diện, có năng lực công nghệ, tính sáng

tạovàkhảnăngthíchứngcao.Cụthể,ba

nhómkỹnăngquantrọnggồm:kỹnăng

sốchuyênsâunhưlậptrình,phântíchdữ

liệu,anninhmạng;nănglựcsángtạo,tư

duy phản biện và sẵn sàng học hỏi; kỹ

308

nănggiảiquyếtvấnđềphứctạp,baogồm

tư duy hệthống, hợp tác nhóm và phối

hợpliênngành(BùiMinhNghĩa,2024).

Nguồnnhânlựckhôngchỉlàyếutố

đầuvàomàcònlàđộnglựcnộisinhcho

sựpháttriểnkinhtếsố.Trongnềnkinhtế

dựatrêntrithức,nơicôngnghệsốlàtài

nguyênchính,nguồnnhânlựcquyếtđịnh

khảnăngcạnhtranhvàsựbềnvữngcủa

quốcgia.Nếuthiếunguồnlựcnày,việcáp

dụngcôngnghệsốsẽgặpnhiềutrởngại,

dẫnđếnchậmtrễtrongchuyểnđổikinhtế.

Nguồn nhân lực từ lâu đã được

khẳngđịnhlànhântốquyếtđịnhđếnnăng

suất,chấtlượngvàhiệuquảkhaitháccác

nguồnlựckháctrongnềnkinhtế.Trong

tiến trình phát triển của nhân loại, con

ngườikhôngchỉgiữvaitròcấuthànhlực

lượngsảnxuấtmàcònlàđộnglựcvôtận

choquátrìnhcảibiếntựnhiênvàxãhội.

Bước sang kỷ nguyên Cách mạng công

nghiệplầnthứtư,nềnkinhtếsốđangtác

độngmạnhmẽđếnphươngthứcsảnxuất,

lốisốngvàcáchthứclàmviệc.Sựbùng

nổcủatrítuệnhântạo(AI),dữliệulớn,

tựđộnghóa,côngnghệsinhhọcvànăng

lượng mớivừa mở ranhiều cơ hội, vừa

đặtranhữngtháchthứctolớnđốivớithị

trườnglaođộng,trongđónổibậtlàtình

trạng thiếu hụt nhân lực chất lượng cao

trongcáclĩnhvựckhoahọc,kỹthuậtvà

côngnghệ(BùiMinhNghĩa,2024).

Đối với Việt Nam, yêu cầu cấp

báchvềđàotạonguồnnhânlựcxuấtphát

từ nhiệm vụ chuyển đổi mô hình tăng

trưởng,từpháttriểntheochiềurộngsang

chiềusâu,dựatrêntrithứcvàcôngnghệ

cao.VănkiệnĐạihộiXIIIcủaĐảngđã

xácđịnh,đểbảođảmpháttriểnbềnvững,

đất nước cần đổi mới tư duy pháttriển,

cảicáchthểchế,đẩymạnhứngdụngkhoa

học,côngnghệvàđổimớisángtạo,thực

hiện chuyển đổisố nhằm xâydựngnền

kinhtế sốvà xã hộisố (Đảng Cộng sản

Việt Nam, 2021). Trong đó, phát triển

nguồnnhânlựcchấtlượngcao,đặcbiệt

là nhân lực số, được xem là một trong

ba khâu đột phá chiến lược, với ưu tiên

dànhchođộingũlãnhđạo,quảnlývàcác

ngànhthenchốt.Điềunàyđặtrayêucầu

đàotạoconngườitoàndiệncảvềphẩm

chấtchínhtrị,đạođức,kỷluậtlaođộng,

kỹnăngsốngvàlàmviệc,nănglựcngoại

ngữ,côngnghệthôngtin,tưduysángtạo

vàkhảnănghộinhậpquốctế.

Cácđịnhhướngchínhsáchgầnđây

càngnhấnmạnhtính cấp thiết đó. Quyết

định số 749/QĐ-TTg ngày 3/6/2020 phê

duyệt Chương trình chuyển đổi số quốc

giađếnnăm2025,địnhhướngđến2030,

coipháttriểnnguồnnhânlựclàtrọngtâm

trongtiếntrìnhxâydựngChínhphủsốvà

thúcđẩykinhtếsố.Tiếpđó,Quyếtđịnhsố

146/QĐ-TTgngày28/1/2022phêduyệtĐề

ánnângcaonhậnthức,phổcậpkỹnăngvà

pháttriểnnhânlựcchuyểnđổisốquốcgia

đếnnăm2025,địnhhướng2030,nhằmtạo

sựchuyểnbiếnmạnhmẽvềnhậnthứcvà

hànhđộng,đồngthờinângcaochấtlượng

đàotạonhânlựcsốởtừngngành,từngđịa

phương.Đặcbiệt,Quyếtđịnhsố411/QĐ-

TTgngày31/3/2022đãđặtmụctiêuđưa

tỷtrọngkinhtếsốđạt20%GDPvàonăm

2025và30%GDPvàonăm2030.Đểđạt

đượcmụctiêunày,yếutốnhânlựcđược

xác định là nền tảng cốt lõi, bởi sự phát

triểncủakinhtếsốgắnliềnvớiyêucầuvề

độingũlaođộngcókỹnăngcao,đủkhả

năngvậnhànhcôngnghệmới,đổimớimô

hìnhkinhdoanhvàtốiưuhóacơcấunền

kinhtế(BùiMinhNghĩa,2024).

Hiện nay, Việt Nam đang đối mặt

với thách thức lớn về khoảng cách giữa

chươngtrìnhđàotạotruyềnthốngvànhu

309

cầu thực tế của thị trường. Các chương

trìnhđàotạothiếulinhhoạt,chưacậpnhật

kịpthờikiếnthứcvàkỹnăngmớitheosự

pháttriểnnhanhchóngcủacôngnghệ.Sự

thiếu hụt chuyên gia kỹ thuật cao trong

lĩnhvựcCNTT,AI, quản lýdựáncông

nghệvàbảomậtthôngtinđangtrởthành

điểmnghẽn,ảnhhưởngđếnviệcthuhút

đầutưnướcngoàivàchuyểndịchcơcấu

kinhtế.Nếukhônggiảiquyết,ViệtNam

cónguycơbịtụthậutrongcuộcđuatoàn

cầu,nơicácquốcgianhưMỹ,TrungQuốc,

ẤnĐộhaySingapoređãđầutưmạnhvào

nhânlựcsố.Dođó,đàotạonguồnnhân

lựckhông chỉlànhu cầumà cònlàyêu

cầucấpbáchđểlàmchủcôngnghệ,nâng

caonănglựccạnhtranhvàđảmbảophát

triểnbềnvững.

Đào tạo giữ vị trí then chốt trong

việcpháttriểnnguồnnhânlựcchấtlượng

caochonềnkinhtếsố.Đâykhôngchỉlà

quátrìnhtrangbịkiếnthứclýthuyết,mà

cònlàmôitrườngrènluyệnkỹnăngthực

hành,tưduysángtạovàkhảnăngthích

ứng trước những biến động nhanh của

côngnghệ.Trongđiềukiệnhộinhậpquốc

tế và công nghiệp hóa, đào tạo cầngắn

kếtvớinghiêncứukhoahọc,chuyểngiao

côngnghệvàđổimớisángtạo.Đảngvà

Nhànướcđãbanhànhnhiềuchủtrương

quantrọngnhằmkhuyếnkhích,thuhútvà

pháthuynhântàithôngquacơchếtuyển

dụng,sửdụngvàđãingộhợplý.

Tuynhiên,thựctếvẫntồntạikhông

íthạnchế:khoảngcáchlớngiữađộingũ

chuyêngiavàlaođộngphổthông;chương

trìnhđàotạochưatheosátnhucầuthực

tiễn; và thiếu điều kiện thực hành công

nghệ hiện đại. Để khắc phục, cần triển

khaicácgiảiphápđồngbộ,baogồmcập

nhậtchươngtrìnhđàotạotheochuẩnquốc

tế,tăngcườnghợptácgiữanhàtrườngvà

doanhnghiệp,cũngnhưphổbiếnkỹnăng

sốchomọitầnglớpxãhội.Khihệthống

đào tạo được nâng cao, nguồn nhân lực

mới có thể thực sự trở thành lực lượng

nòngcốttrongviệchiệnthựchóamụctiêu

pháttriểnkinhtếsố.

Đàotạonhânlựcđápứngyêucầu

củakinhtếsốlàmộttấtyếukháchquan.

Trong bốicảnhCách mạngcông nghiệp

4.0vàcácmụctiêuchiếnlượcquốcgia,

conngườichínhlàyếutốnộisinhquyết

định sự thành công của chuyển đổi số.

Vớiđịnhhướngtừcácchínhsáchlớnnhư

Quyết định 411/QĐ-TTg, Việt Nam cần

đẩy mạnh đổi mới công tác đào tạo để

hìnhthànhđộingũlaođộngcókỹnăngsố

cao,sángtạovànănglựcgiảiquyếtvấnđề

phứctạp.Chỉnhưvậy,mụctiêuđưakinh

tếsốđạt30%GDPvàonăm2030mớicó

thểtrởthànhhiệnthực,gópphầnthúcđẩy

pháttriểnnhanhvàbềnvững.

3.2. Thực trạng đào tạo nguồn

nhânlựcởViệtNamhiệnnay

Trong bối cảnh cách mạng công

nghiệp4.0vàsựpháttriểnmạnhmẽcủa

kinh tế số, nguồn nhân lực được coi là

yếutốthenchốtquyếtđịnhsựthànhbại

củaquátrìnhchuyểnđổisốquốcgia.Việt

Nam đang hướng tớimục tiêu trởthành

quốcgiasốvàonăm2030,theođó,nhân

lựckhôngchỉcầnđápứngvềsốlượngmà

cònphảiđảmbảochấtlượngcao,sởhữu

kỹnăngchuyênsâuđểvậnhànhvàthúc

đẩynềnkinhtếdựatrêncôngnghệ.Tuy

nhiên,thựctrạngđàotạonguồnnhânlực

tạiViệtNamhiệnnaychothấymộtbức

tranhđachiều:cónhữngtiếnbộđángkể

nhưng vẫn tồn tại nhiều thách thứclớn,

từthiếuhụtsốlượngđếnhạnchếvềchất

lượngvàcơsởhạtầng.

Trước hết, công tác đào tạo nhân

lựctạiViệtNamđãđạtđượcnhữngthành

310

tựuquantrọng,tạonềntảngchotiếntrình

chuyểnđổisố.Hiệnnay,cảnướccóhơn

240trườngđạihọc,trongđókhoảng160

cơsởđàotạocácngànhkỹthuậtchủchốt

như công nghệ thông tin (CNTT), điện

tử-viễnthôngvàantoànthôngtin(Bộ

Thông tin và Truyền thông, 2022). Đây

làminhchứngchosựưutiênđầutưvào

giáodụccôngnghệ.Riêngnăm2022,số

lượngtuyểnsinhchuyênngànhmáytính

và CNTT đạt khoảng 70.000 sinh viên,

tăng16%sovớinămtrước.Mỗinăm,hơn

65.000 sinh viên thuộc hệ đại học, cao

đẳngvàtrungcấpratrường,gópphầnbổ

sungnguồnlựctrẻchothịtrườnglaođộng

(NguyễnNhâm,2023).

Bêncạnhđó,cáctổchứccộngđồng

cũng đóng vai trò không nhỏ trong việc

phổcậpkỹnăngsố,đặcbiệtđốivớihọc

sinhvàngườilaođộngcơsở,quađóhình

thành đội ngũ kế cận có khả năng thích

ứngvớibốicảnhchuyểnđổisố.BộThông

tinvàTruyềnthôngđãtriểnkhaibakhóa

bồidưỡngchogần1.650cánbộnòngcốt,

đồngthờiđặtmụctiêumởrộngquymô

đàotạolênđến300.000côngchức,viên

chức, 200.000 thành viên tổ công nghệ

cộng đồng,cùngvớinhiều chương trình

kỹnăngsốmiễnphídànhchotoàndân.

Tuyvậy,thựctrạngnguồnnhânlựcsố

ởViệtNamvẫncònnhiềuhạnchếcảvềsố

lượngvàchấtlượng.Theosốliệunăm2023,

dânsốnướctađạt100,3triệungười,trong

đó67,4%ởđộtuổilaođộng(15-64),một

lợithếlớnkhibướcvàogiaiđoạndânsố

vàng.Tuynhiên,nhânlựcCNTTchỉchiếm

khoảng1,2triệungười,trongđótrìnhđộcao

đẳngtrởlênkhoảng530.000-550.000người,

tứcchỉchiếm1-1,1%lựclượnglaođộngcả

nước.ConsốnàyvẫnthấpsovớiMỹ(4%),

HànQuốc(2,5%)hayẤnĐộ(1,78%)(Bộ

ThôngtinvàTruyềnthông,2022).Dựbáo

đếnnăm2025,nhucầunhânlựcCNTTsẽ

lêntới700.000người,nhưngcunghiệnchỉ

đápứng25-40%.Đángchúý,chỉkhoảng

30%sinhviêntốtnghiệpđápứngyêucầu

thựctiễn,khiến80-90%laođộngmớicần

đượcđàotạolạiítnhấtmộtnăm(BùiThị

Bắc,2024).

Mộttháchthứclớnkháclàtỷlệlao

độngchưaquađàotạochuyênmônvẫnở

mứccao.TrongquýI/2024,từ52,2triệu

ngườitrongđộtuổilaođộng,cókhoảng

37,8triệungườichưaquađàotạo,chiếm

72,14%-chỉgiảmnhẹ0,86%sovớinăm

2023(NhậtHạ,2022).Điềunàylàmgiảm

năngsuấtlaođộngtổngthểsovớikhuvực

và thế giới, đồngthời cản trở việc nâng

cao trình độ nhân lực số. Nguyên nhân

gốcrễnằmởnhiềukhíacạnh:Thứnhất,

nhậnthứcvềpháttriểnnhânlựcchưatoàn

diện,từcấptrungươngđếnđịaphương,

dẫn đến thiếu đồng bộ trong chính sách

vàcơchế.Nhiềucơquannhànướcvàtổ

chứcchưaưutiênđàotạosốđểđápứng

kinh tế số. Thứ hai, nhân lực thiếu kỹ

năngchuyênsâunhưtrítuệnhântạo(AI),

dữliệulớn(bigdata),blockchainvàcác

côngnghệmớinổi.Sinhviêntốtnghiệp

thườngthiếukinhnghiệmthựctếvàkhả

năng cập nhật công nghệ nhanh chóng.

Thứ ba, chương trình đào tạo chưa hiệu

quảtoàndiện,vớinộidunggiáotrìnhlạc

hậu,phươngphápgiảngdạytruyềnthống,

vàthiếukỹnăngmềmnhưlàmviệcnhóm,

tưduysángtạohaytựhọc.Thứtư,cơsở

vật chất còn hạn chế,với sự chênh lệch

lớngiữacácvùngmiền,thiếuthiếtbịthí

nghiệm và thực hành. Thứ năm, nguồn

vốnđầutưchủyếutừnhànước,trongkhi

doanhnghiệpvàcácchủthểkinhtếkhác

chưathamgiatíchcực.Cuốicùng,chếđộ

đãingộvàsửdụngnhânlựcchưahợplý,

dẫnđếntìnhtrạng“chảymáuchấtxám”

hoặcthiếuđộnglựcpháttriển.

Nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực phục vụ nền kinh tế số ở Việt Nam hiện nay

Bài viết phân tích thực trạng và giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực số ở Việt Nam, đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế số.

Chủ đề:

Tài liệu liên quan

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Hỗ trợ

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi