Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2020. ISBN: 978-604-82-3869-8
436
NGHIÊN CỨU HÀNH VI KẾ NHIỆM
TRONG MÔ HÌNH DOANH NGHIỆP GIA ĐÌNH TẠI VIỆT NAM
Đỗ Thanh Thư
Khoa Kinh tế và Quản lý, Trường Đại học Thủy lợi, email: thudt@tlu.edu.vn
1. GIỚI THIỆU CHUNG
Mô hình doanh nghiệp gia đình đang phát
triển mạnh mẽ trong nền kinh tế toàn cầu
nhưng vấn đề chuyển giao thế hệ kế cận vẫn
là một bài toán khó đối với các chủ doanh
nghiệp gia đình hiện nay. Theo nghiên cứu
của Fernández-Aráoz và cộng sự (2015), chỉ
30% doanh nghiệp gia đình trên thế giới kéo
dài sang thế hệ thứ hai và 12% kéo dài sang
thế hệ thứ thứ ba. Do đặc trưng của quá trình
phát triển kinh tế đất nước, nhiều doanh
nghiệp gia đình tại Việt Nam vẫn chưa phát
triển qua hết một thế hệ, hoặc mới bắt đầu
quá trình chuyển giao cho thế hệ thứ hai. Bên
cạnh đó, việc chịu ảnh hưởng của văn hoá Á
Đông, những vấn đề tế nhị trong việc chuyển
giao quyền quản lý giữa các thế hệ, việc thừa
kế tài sản công ty… đang là những vấn đề rất
được quan tâm của doanh nghiệp gia đình
Việt Nam. Do đó, nghiên cứu này được thực
hiện nhằm mục đích phân tích sự lựa chọn
hành vi kế nhiệm của thế hệ trẻ trong doanh
nghiệp gia đình tại Việt Nam.
2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Để phản ánh sự lựa chọn kế nhiệm hay
không kế nhiệm việc kinh doanh gia đình
của thế hệ trẻ, bài viết dựa trên việc phân
tích khung nghiên cứu là mô hình vị tha của
Becker (1974) kết hợp với lý thuyết trò
chơi. Đồng thời, bài viết đưa ra nhận định
về vấn đề nghiên cứu tại Việt Nam trong bối
cảnh nền văn hóa ảnh hưởng bởi tư tưởng
Nho giáo.
3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Doanh nghiệp thuộc sở hữu gia đình (gọi
là doanh nghiệp gia đình) ở Việt Nam. Thông
thường, ở doanh nghiệp gia đình, đại diện
của gia đình sẽ nắm chức vụ Chủ tịch Hội
đồng quản trị, Chủ tịch Hội đồng thành viên
hoặc Giám đốc và Tổng giám đốc. Các thành
viên của gia đình vừa là cổ đông, vừa là
người quản lý, điều hành doanh nghiệp.
Từ năm 1986 đến nay, cùng với biến
chuyển của nền kinh tế, các doanh nghiệp gia
đình Việt Nam đóng góp lớn vào sự thay đổi
bộ mặt kinh tế Việt Nam, đóng góp gần 50%
GDP cả nước. Cùng với đó, những thương
hiệu gia đình danh tiếng của Việt Nam như
Vingroup, Minh Long, Kinh Đô, hay Biti’s ra
đời và khẳng định dấu ấn của mình trong thị
trường nội địa và quốc tế. Sự phát triển bền
vững của mô hình doanh nghiệp gia đình phụ
thuộc lớn vào sự kế thừa của các thế hệ kế cận.
Theo mô hình vị tha (altruist model) của
Becker (1974), ông cho rằng cha mẹ vị tha1
sẽ đưa ra những lời khuyên giúp con cái họ
có định hướng tương lai tốt hơn, từ đó có ý
thức về nhiệm vụ kế nhiệm cao hơn. Cụ thể,
Becker đã đưa ra mô hình vị tha trong bối
cảnh một gia đình bao gồm một đứa trẻ ích
kỷ nhưng lý trí và cha mẹ vị tha.
Áp dụng mô hình vị tha của Becker, bài
viết này mô tả sự lựa chọn của đứa trẻ như
một trò chơi tối hậu thư như sau: trò chơi tối
hậu thư gồm hai người tuần tự, trong đó
người chơi đầu tiên (cha mẹ) là người đề
1 Cha mẹ vị tha được hiểu là người quan tâm đến cả lợi ích
thỏa dụng của bản thân và lợi ích của những người con
của họ.
