PHẠM SỸ TIỆP – Nghiên cứu phát triển đàn lợn giống Móng cái ...
1
NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN ĐÀN LỢN GIỐNG MÓNG CÁI CAO SẢN
TẠI ĐỊNH HOÁ - THÁI NGUYÊN
Phạm Sỹ Tiệp1, Nguyễn Văn Lục1, Tạ Bích Duyên1 , Nguyễn Đức Tuân2, Lường Văn Vượng2,
Phạm Văn Giám2, Lường Văn Luân2 và Nông Đình Thiết2,
1Viện Chăn nuôi; 2Phòng Nông nghiệp và PTNT Định Hóa
*Tác giả liên hệ : Phạm Sỹ Tiệp - Phòng Khoa học - Viện Chăn nuôi
Tel: (04) 38.385.022/ 0913.506.505 ; Fax: (04) 38.389.775; Email: phamsytiep@gmail.com
ABSTRACT
Development of the high yielding Mong Cai sow herds in Dinh hoa district,Thai nguyen province
Mong cai (MC) is the famous local pig breed in Northern Vietnam. Developing MC sows herd in Dinh hoa
district, Thai nguyen province to increase pig productivity is very important. From October/2006 to March/2008,
this project was implemented in Dinh hoa – Thai nguyen. Some main results were summarized below:
Application of a pack of the suitable technical solutions in mountainous condition contributed to increase the
reproduction of nucleus herds of Mong cai sows. Compared to data of the existing Mong cai sows Dinh Hoa, the
number of born alive, number of litter/year, birth weight of piglets, 70 day weight of piglets, number of born
alive at day 70th of the nucleus MC sow herd increased by 11.14 – 13.11; 2.76; 8.53; 12.19 and 11.56 – 12.10,
respectively.
The profit/per animal from nucleus sows and from crossbred pigs was increased by 31 and 33 %, respectively.
Key words: Mong cai breed, nuclear Mong cai sows, MC Productivity, MC reproductive traits.
ĐẶT VẤN ĐỀ
Định hoá là một huyện miền núi thuộc tỉnh Thái Nguyên, với diện tích 520,75 km2, dân số là
88.780 người, trong đó 90% là người dân tộc thiểu số. Toàn huyện có 23 xã và 1 thị trấn. Đàn
lợn nái sinh sản ở huyện Định Hoá hầu hết là giống lợn nội. Lợn Móng Cái (MC) chiếm
khoảng 50% trong tổng đàn lợn nái, nhưng do không được chọn lọc, chế độ chăm sóc, nuôi
dưỡng, chuồng trại và thú y kém nên có tầm vóc nhỏ, năng suất sinh sản thấp. Theo số liệu
thống kê của Phòng Nông nghiệp Huyện (2004), năng suất sinh sản trung bình của đàn lợn nái
như sau: Số lợn con sơ sinh sống/ổ từ 8,1-8,8; số lợn con cai sữa (50 ngày)/ổ là 7,1 - 7,4 con;
khối lượng sơ sinh đạt 0,5 - 0,6 kg, và khối lượng cai sữa (50 ngày) là 8 - 10 kg/con. Năng
suất chăn nuôi lợn thịt thấp: khối lượng bắt đầu (70 ngày tuổi): 13 - 14 kg, khối lượng kết thúc
(235 ngày tuổi): 60 - 65 kg tăng khối lượng/ngày là 217,1g và tiêu tốn là 5,1 - 5,7kgTA/kg P.
MC là giống lợn nội phổ biến ở miền Bắc Việt Nam, với những đặc điểm: động dục sớm, đẻ
nhiều con, chống chịu bệnh tốt và dễ nuôi. Theo Nguyễn Văn Đức (2003) và Phạm Sỹ Tiệp
(2004), năng suất lợn nái MC tại trại Thành Tô và nông hộ ở đồng bằng Sông Hồng như sau:
Số lợn con sơ sinh sống/ổ: 10,2 - 11,6; khối lượng sơ sinh 0,6 - 0,8 kg/ con (MC thuần) và 0,9
- 1,1 kg/con (lợn lai); số lượng lợn con cai sữa (lợn lai) 50 ngày: 9,5 - 10,4 con /ổ, khối lượng
lợn thịt ở 180 ngày đạt 75 - 80 kg/con.
Như vậy, nâng cao năng suất và hiệu quả chăn nuôi lợn trong nông hộ ở Định Hoá bằng con
đường phát triển lợn MC năng suất,chất lượng cao và áp dụng rộng rãi tiến độ kỹ thuật (giống,
thức ăn, chuồng trại, quản lý, thú y… ) là những vấn đề cấp thiết cần giải quyết hiện nay.
VIỆN CHĂN NUÔI - Tạp chí Khoa học Công nghệ Chăn nuôi - Số 16 -Tháng 2-2009
2
VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Mục tiêu đề tài
Xác định thực trạng chăn nuôi lợn trong nông hộ, trang trại nhỏ. Áp dụng các giải pháp kỹ
thuật tiên tiến trong chăn nuôi lợn nái (giống; thức ăn và dinh dưỡng; chăm sóc và quản lý;
chuồng trại và thú y) nhằm nâng cao năng suất sinh sản lợn nái MC từ 5-10%; góp phần nâng
cao tỷ lệ đàn lợn nái cao sản trong toàn huyện từ 10 đến 15% và xây dựng được 5 mô hình
đàn Móng cái hạt nhân trong nông hộ, trong đó vừa có nái MC hạt nhân cao sản để sản xuất
lợn hậu bị chất lượng cao, vừa có nái MC đại trà (phổ thông) sản xuất lợn lai F1 (ngoại x MC)
cung cấp cho sản xuất, thu được hiệu quả kinh tế cao và bảo vệ môi trường sinh thái tại huyện
Định Hoá, tỉnh Thái Nguyên.
Địa điểm và thời gian nghiên cứu
Địa điểm nghiên cứu: Đề tài được thực hiện tại huyện Định Hoá, tỉnh Thái nguyên.
Thời gian thực hiện: 18 tháng từ tháng 10/2006 đến tháng 3/2008.
Điều tra thực trạng chăn nuôi lợn ở Định Hóa
Điểm điều tra: Chọn 4 xã có số lượng lợn lớn, mỗi xã chọn 3 thôn, mỗi thôn chọn 10 gia đình
có chăn nuôi nhiều lợn và nhiều kinh nghiệm chăn nuôi lợn.
Phương pháp điều tra: Thu thập thông tin từ phỏng vấn trực tiếp nông dân bằng bộ câu hỏi
và lấy số liệu thống kê từ chính quyền địa phương. Phân tích số liệu điều tra, tổ chức hội thảo
cùng với nông dân xác định thứ tự ưu tiên trong nghiên cứu tiếp theo.
Nghiên cứu ứng dụng các giải pháp kỹ thuật tiên tiến
Các giải pháp về giống: Chọn lọc 20 - 30 lợn nái MC có ngoại hình đẹp, năng suất sinh sản
cao nhất từ đàn nái MC tại địa phương, đánh số tai để theo dõi. Mua thêm 20 lợn cái MC hậu
bị (8 tháng tuổi) và 4 lợn đực MC 10 - 12 tháng tuổi từ Trại lợn giống MC thuộc Công ty
Chăn nuôi Hải Phòng, bổ sung cho các hộ có đàn nái MC địa phương đã được chọn lọc, nhằm
xây dựng “đàn nái MC hạt nhân ” trong nông hộ. Lợn đực MC giống giao cho các hộ đang
nuôi đực nội để thay thế đàn lợn đực giống kém chất lượng để sản xuất ra lợn MC hậu bị (làm
tươi máu đàn nái MC tại địa phương). Ghép đôi giao phối; phối giống cho đàn nái hạt nhân.
Các giải pháp về thức ăn: Xây dựng các khẩu phần thức ăn cho lợn trên cơ sở các nguồn nguyên
liệu sẵn có tại địa phương; nuôi thử nghiệm trên lợn MC và lợn lai F1 (ngoại x MC).
Các giải pháp về quản lý, chuồng trại, và vệ sinh thú y: Sổ sách bảng biểu ghi chép về sinh
sản của đàn lợn giống như: thẻ lợn nái đẻ, sổ ghi thức ăn, sổ ghi phối giống… Giúp nông dân
cải tiến chuồng trại cho phù hợpvới lợn nái thuộc “đàn hạt nhân ”.
Xây dựng mô hình và đánh giá hiệu quả kinh tế của mô hình
Chọn 5 hộ trong đàn Móng Cái hạt nhân có quy mô từ 5 lợn nái MC trở lên, có điều kiện kinh
tế và kỹ thuật để xây dựng 5 mô hình chăn nuôi lợn nái MC vừa sản xuất lợn cái hậu bị cao
sản (từ những lợn mẹ thuộc đàn hạt nhân) vừa sản xuất lợn thịt, con lai F1 (ngoại x MC) (từ
những lợn mẹ đại trà). Hỗ trợ nông dân đầu tư sửa chữa chuồng trại cho đạt tiêu chuẩn, xây
mới 2 bể biogas tại 2 gia đình, cung cấp các bảng biểu theo dõi năng suất của các loại lợn.So
sánh hiệu quả kinh tế-kỹ thuật của đàn hạt nhân với đàn đại trà, của mô hình trước và sau khi
tiến hành đề tài. Đối tượng: lợn nái chửa, nái nuôi con, lợn con và lợn thịt. Thí nghiệm theo
phương pháp phân lô so sánh, đảm bảo đồng đều về các nhân tố thí nghiệm. Lô thí nghiệm
PHẠM SỸ TIỆP – Nghiên cứu phát triển đàn lợn giống Móng cái ...
3
cho ăn TAHH và lô đối chứng sử dụng truyền thống (gồm ngô, bột sắn, cám gạo, thức ăn thừa
và rau...nấu chín).
Các chỉ tiêu theo dõi
Đối với lợn nái: Tuổi động dục lần đầu (ngày); Tuổi đẻ lứa đầu (ngày); Số con đẻ ra còn sống
(con), Khối lượng sơ sing(Pss kg); Số con cai sữa 70 ngày (con), khối lượng cai sữa (kg);
Số lứa đẻ/nái/năm (lứa); Giá thành/ kg lợn cai sữa 70 ngày tuổi (đồng); Hiệu quả kinh tế.
Đối với lợn thịt: Tăng khối lượng/ngày (g); Tiêu tốn thức ăn/kg tăng khối lượng (kg);Tỷ lệ
thịt xẻ, tỷ lệ nạc; Giá thành/kg thịt lợn hơi (đồng); Hiệu quả kinh tế.
Xử lý số liệu
Các số liệu được xử lý thống kê sinh học trên chương trình MINITAB 11.2.
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
Kết quả điều tra hiện trạng chăn nuôi lợn tại huyên Định Hoá
Quy mô đầu lợn/hộ và cơ cấu giống lợn
Số lợn nái bình quân/hộ là 0,18 con, lợn thịt là 2,69 con. Cơ cấu giống lợn, điều tra tại 120 hộ
có lợn nái, tỷ lệ nái địa phương 48,8 - 54,2%; đàn nái Móng cái 45,48 - 50,55% (Bảng 1):
Bảng 1: Quy mô và cơ cấu giống đàn lợn
TT Nội dung Xã Đồng
Thịnh
Xã Định
Biên
Xã Thanh
Định
Xã Điềm
Mặc
Tổng
cộng
1 Tổng số hộ/xã (hộ) 305 256 327 284 1171
2 Tổng số nái/xã (con) 67 46 49 54 216
Trong đó tỷ lệ
- Lợn nái địa phương (%) 49,2 54,2 48,8 49,6 49,7
- Lợn nái Móng Cái (%) 50,52 45,48 50,55 49,82 49,38
Sử dụng thức ăn nuôi lợn và kỹ thuật chăn nuôi lợn
Bảng 2: Chất lượng thức ăn cho lợn tại 4 xã điều tra (%/kg TA dạng khô không khí)
Chỉ tiêu ĐVT Lợn chửa Lợn nái đẻ Lợn con Lợn thịt
Năng lượng trao đổi Kcal 2623 2616 3052 2743
% so TCVN 1547 – 1994 93,67 87,12 Đủ 97,96
Protein thô % 8,66 8,91 8,59 8,37
% so TCVN 1547 – 1994 66,15 59,4 50,52 59,78
Số liệu Bảng 2 ta thấy, mức năng lượng trong khẩu phần nuôi lợn tại các xã điều tra đáp ứng ở
mức 87,12- 100%, mức protein đáp ứng được từ 50- 66%.
Khả năng sản xuất của lợn nái MC và lợn nái địa phương tại cơ sở điều tra
Các chỉ tiêu về năng suất sinh sản của lợn nái MC đều cao hơn lợn nái địa phương từ 4,43 –
27,7%, tuổi đẻ lứa đầu của lợn MC sớm hơn 11,30%; số con sơ sinh sống/ ổ và số lợn con
xuất chuồng 70 ngày tuổi/ lứa cao là 4,43 và 5,72% . Kết quả ở Bảng 3
Nguyên nhân chủ yếu là vấn đề dinh dưỡng thức ăn và điều kiện chuồng trại quá kém làm cho
lợn luôn còi cọc, tỷ lệ bệnh tật và tỷ lệ chết cao.
VIỆN CHĂN NUÔI - Tạp chí Khoa học Công nghệ Chăn nuôi - Số 16 -Tháng 2-2009
4
Bảng 3: Khả năng sinh sản của lợn nái MC và lợn nái địa phương
TT Chỉ tiêu ĐVT Nái M C Nái ĐP
1.
Tuổi phối giống lần đầu Tháng 8,71 9,82
2.
Tuổi đẻ lứa đầu Tháng 12,7 13,7
3.
Số con sơ sinh sống/ ổ Con 7,23 6,91
4.
% hao hụt lợn con từ SS đến 70 ngày % 15,35 16,49
5.
Số lợn con xuất chuồng 70 ngày/ lứa Con 6,12 5,77
6.
Lứa đẻ/ nái/ năm Lứa 1,73 1,42
Kết quả áp dụng các giải pháp kỹ thuật tiên tiến nhằm nâng cao năng suất chăn nuôi lợn
tại địa phương.
Từ số liệu điều tra và hội thảo, chọn 10 hộ gia đình có đàn nái MC tốt, năng suất sinh sản cao
để thử nghiệm các giải pháp kỹ thuật tiên tiến trong chăn nuôi lợn nái.
Kết quả thực hiện các giải pháp về giống
Từ kết quả ghép đôi giao phối; phối giống thuần chủng giữa lợn đực MC thuần với đàn nái hạt
nhân để nâng cao số lợn nái MC tươi máu bổ sung cho đàn Hạt nhân, chúng tôi đã cung cấp
được 127 lợn cái hậu bị MC thuần có chất lượng cao cho đàn nái cao sản Hạt nhân (Bảng 4).
Bảng 4: Số lượng đàn nái MC cao sản hạt nhân mở
Xã Đồng Thịnh Xã Điềm Mặc Tổng số
TT Nội dung
Trước
đề tài
Sau
đề tài
Trước
đề tài
Sau
đề tài
Trước
Đề tài
Sau
đề tài
1 Tổng số nái MC/xã (con) 38 51 31 45 69 96
2 Nái Móng Cái cao sản (con) 15 26 15 28 30 54
Tỷ lệ (%) 39,47 50,98 48,37 62,22 43,47 56,25
3 Đàn MC cao sản tăng so với
trước đề tài (%)
11,51 13,85 12,78
Kết quả thực hiện các giải pháp về thức ăn
Kết quả xây dựng các công thức thức ăn hỗn hợp hoàn chỉnh cho lợn nái và lợn thịt từ các
loại thức ăn sẵn có tại Định Hoá, Thái Nguyên.
Các mẫu nguyên liệu thức ăn chủ yếu tại Định hoá, kết quả phân tích thành phần hoá học của
các loại nguyên liệu đảm bảo đủ dinh dưỡng khi phối hợp khẩu phần cho các loại lợn. Trên cơ
sở tiêu chuẩn TCVN -1547 -1994, chúng tôi đã lập các công thức thức ăn hỗn hợp hoàn chỉnh
cho các loại lợn. Các mẫu TAHH đã được phân tích thành phần hóa học và được điều chỉnh
để đạt được yêu cầu về giá trị dinh dưỡng phù hợp cho từng loại lợn.
Kết quả nuôi thử nghiệm các khẩu phần thức ăn hỗn hợp trên đàn lợn tại nông hộ thuộc 2
xã Đồng Thịnh và Điềm Mặc, huyện Định Hoá, Tháí Nguyên
Đối với lợn nái chửa Số liệu ở bảng 5 cho thấy, các chỉ tiêu về số con SSS/ổ và Pss/ổ của lô
thí nghiệm đều cao hơn lô đối chứng từ 8,59 – 25,90 %. Sự sai khác này có ý nghĩa thống kê
rõ rệt (P<0,05). Khi sử dụng TAHH hoàn chỉnh từ các nguyên liệu sẵn có đã góp phần đem lại
hiệu quả cao đối với chăn nuôi lợn nái chửa so với nuôi bằng thức ăn cổ truyền.
PHẠM SỸ TIỆP – Nghiên cứu phát triển đàn lợn giống Móng cái ...
5
Bảng 5. Kết quả thí nghiệm thức ăn HH cho lợn nái chửa tại nông hộ
STT Nội dung Lô TN (TAHH) Lô ĐC (TACT)
1 Số nái thí nghiệm (con) 3 3
2 Thời gian thí nghiệm (ngày) 110 110
4 Số nái sảy thai 0 0
5 Số thai đẻ ra (con) 10,25 ± 1,57 9,37 ± 2,42
6 Số con sơ sinh sống sau 24 giờ (con) 10,12 ± 2,25 8,65 ± 2,15
7 Tỷ lệ thai chết sau khi đẻ (%) 1,28 8,32
7 Khối lượng sơ sinh/ổ (kg) 8,30 ± 0.34 6,15 ± 1.28
Đối với lợn nái nuôi con
Bảng 6. Kết quả thí nghiệm thức ăn HH cho lợn nái nuôi con
STT Nội dung Lô TN (TAHH) Lô ĐC (TACT)
1. Số nái thí nghiệm (con) 3 3
2. Thời gian thí nghiệm (ngày) 45 45
3. Số con sơ sinh sống/ổ (con) 10,12 ± 2,25 8,65 ± 1,15
4. Khối lượng sơ sinh/ổ (kg) 8,30a ± 0.34 6,15 b ± 0.28
5. Số con cai sữa 45 ngày/ổ (con) 9,65 a ± 1,54 8,19 b ± 0,61
6. Tỷ lệ chết của lợn con từ SS đến CS (%) 4,64 5,32
7. Khối lượng cai sữa 45 ngày/ổ (kg) 73,34 a ± 6,12 58,39b ± 4,31
8. Khối lượng cai sữa 45 ngày/con (kg) 7,60 a ± 0.38 7,13 b ± 0,24
9. Gía thành 1 kg lợn con cai sữa (đ) (*) 25.500 26.650
Chữ cái (a,b,c..) Trong cùng hàng ngang, các giá trị có số mũ là những chữ cái khác nhau thì có sự sai khác
thống kê rõ rệt (P<0,05). (*): Tính theo giá thức ăn và ngày công tại Định Hoá, tháng 9/2007.
Số liệu ở Bảng 6 cho thấy, tỷ lệ chết của lợn con từ sơ sinh đề cai sữa của lô đối chứng cao
hơn lô thí nghiệm là 4,64%; số con và khối lượng CS 45 ngày/con của lô thí nghiệm cao hơn
lô đối chứng từ 15,12 và 7,12%. Giá thành sản xuất 1kg lợn con cai sữa khi sử dụng TAHH là
25.500đ rẻ hơn 1.150đ so với sử dụng thức ăn truyền thống.
Đối với lợn con sau cai sữa
Bảng 7. Kết quả thí nghiệm thức ăn HH cho lợn con sau cai sữa
STT Nội dung Lô TN (TAHH) Lô ĐC (TACT)
1. Số ổ lợn con thí nghiệm (ổ) 3 3
2. Thời gian thí nghiệm (ngày) 25 25
3. Số con vào TN/ổ (con) 8,14 ± 1,54 8,19 ± 0,61
4. Khối lượng vào TN/con (kg) 7,11 ± 0.38 7,13 ± 0,24
5. Số con sau 70 ngày/ổ (kg) 7,80 ± 0.55 7,63 ± 0,17
6. Khối lượng sau 70 ngày /con (kg) 14,52 a ± 0,16 13,61 b ± 0,22
7. Tăng khối lượng/ngày (g) 296,40 a ± 11,05 259,20 b ± 20,27
8. Tiêu tốn TA/kg tăng khối lượng (kg) 2,81 ± 0,18 2,93 ± 0,21
9. Tỷ lệ chết từ CS đến 70 ngày tuổi (%) 4,17 6,83
10. Gía thành 1kg lợn con/70 ngàytuổi (đ)* 28.460 29.868
Các chữ (a,b...) Trong cùng hàng ngang, các giá trị có số mũ là những chữ cái khác nhau thì có sự sai khác
thống kê rõ rệt (P<0,05). (*): Tính theo giá thức ăn và ngày công tại Định Hoá, tháng 9/2007.