BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC
VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
-----------------------------
Phạm Thị Vân
NGHIÊN CỨU TẠO KHÁNG NGUYÊN
HEMAGGLUTININ (HA) TÁI TỔ HỢP CỦA VIRUS CÚM
A/H5N1 BẰNG PHƯƠNG PHÁP BIỂU HIỆN TẠM THỜI
TRÊN CÂY THUỐC LÁ VÀ ĐÁNH GIÁ KHẢ NĂNG SINH
MIỄN DỊCH
LUẬN ÁN TIẾN SĨ SINH HỌC
Hà Nội – 2021
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC
VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
-----------------------------
Phạm Thị Vân
NGHIÊN CỨU TẠO KHÁNG NGUYÊN
HEMAGGLUTININ (HA) TÁI TỔ HỢP CỦA VIRUS CÚM
A/H5N1 BẰNG PHƯƠNG PHÁP BIỂU HIỆN TẠM THỜI
TRÊN CÂY THUỐC LÁ VÀ ĐÁNH GIÁ KHẢ NĂNG SINH
MIỄN DỊCH
Chuyên ngành: Công nghệ sinh học
Mã số: 9 42 02 01
LUẬN ÁN TIẾN SĨ SINH HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. TS. Vũ Huyền Trang
2. GS. TS. Lê Thanh Hoà
Hà Nội – 2021
i
LỜI CẢM ƠN
Ti xin by t lng bit n su sc ti thy cô gio, TS. Vũ Huyền Trang v
GS.TS. Lê Thanh Hoà đ tn tnh hng dn, ch bo, du dt, gip đ ti thc hiện
v hon thnh lun n.
Ti xin by t lng bit n su sc ti PGS.TS. Chu Hong H, PGS. TS. Phm
Bch Ngọc, Ths. Hồ Thị Thng, ThS. Nguyễn Thu Giang, KTV. Trn Thị Loan cng
tp th cn b Phng Cng nghệ T bo thc vt, phòng cng nghệ ADN ứng dụng,
Viện Cng nghệ sinh học đ to điều kiện lm việc, hỗ trợ kinh ph, nhiệt tnh gip
đ v truyền đt nhiều kinh nghiệm qu bu cho ti trong suốt thi gian thc hiện v
hon thnh lun n.
Đặc biệt ti xin by t lòng bit n su sc ti GS. TS. Udo Conrad, TS. Phan
Trọng Hong, Viện nghiên cứu di truyền v cy trồng thc vt (IPK) CHLB Đức đ
truyền đt những kin thức v kinh nghiệm qu bu, gip đ ti trong suốt thi gian
thc tp ti Viện IPK cũng nh trong thi gian ti học tp ti Việt Nam.
Ti xin cm n sâu sc ti TS. Trn Xun Hnh Cng ty CP thuốc th y Ttrung
ng NAVETCO đ gip đ ti thc hiện thnh cng cc th nghiệm cng cng đc
trên gà.
Ti xin chn thnh cm n B Khoa học v Cng nghệ Việt Nam vi đề ti
Nghị định th m số NĐT.07.GER.15 v B gio dục v nghiên cứu CHLB Đức vi
đề ti “Plantfluvac” m số 031A283 đ hỗ trợ kinh ph cho ti thc hiện các nghiên
cứu trong lun n ny.
Ti xin cũng by t lng bit n su sc ti B phn Đo to, cc phng chức
nng v Ban lnh đo Viện Cng nghệ sinh học, Học viện Khoa học v Cng nghệ,
Viện Hn lm Khoa học v Cng nghệ Việt Nam đ to mọi điều kiện thun lợi cho
ti trong qu trnh học tp v bo vệ lun n.
Cuối cng, ti xin dnh lng bit n su sc ti những ngi thn trong gia
đnh, bn b đ lun bên ti, đng viên v gp cho ti trong suốt qu trnh thc hiện
lun n.
Ti xin chn thnh cm n tt c những s gip đ qu bu đ!
H Ni, ngy thng nm 2021
Nghin cu sinh
Phạm Thị Vân
ii
LỜI CAM ĐOAN
Ti xin cam đoan:
Đy l cng trnh nghiên cứu ca ti, cc số liệu v kt qu trnh by trong
lun n l trung thc, đ đợc cng bố trên cc tp ch khoa học chuyên ngnh vi s
đồng v cho php ca cc đồng tc gi.
H Ni, ngy thng nm 2021
Nghin cu sinh
Phạm Thị Vân
iii
MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN........................................................................................................................ i
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................................. ii
MỤC LỤC ........................................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .................................................................................... vi
DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................................. vii
DANH MỤC CÁC HÌNH ................................................................................................. viii
MỞ ĐẦU ............................................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của luận án ...................................................................................... 1
2. Mục tiu nghin cu của luận án ........................................................................... 2
3. Các nội dung nghin cu chính của luận án ......................................................... 3
Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ................................................................................. 4
1.1. Virus cm A/H5N1 ................................................................................................... 4
1.1.1. Phn loi và đặc tnh ca virus cm A/H5N1 ...................................................... 4
1.1.2. Cu trc, chức nng hệ gen ca virus cm A ...................................................... 6
1.1.3. Cu trc, chức nng ca protein hemagglutinin .................................................. 8
1.1.4. Bin đi thnh phn hemagglutinin to nên cc clade ca virus A/H5N1 ........ 13
1.2. Bnh cm gia cầm .................................................................................................. 16
1.2.1. Lịch sử v tnh hnh dịch cm A/H5N1 trên th gii ........................................ 16
1.2.2. Tnh hnh bệnh cm A/H5N1 ở Việt Nam......................................................... 17
1.3. Vaccine phng bnh cúm cho gia cầm ................................................................. 22
1.3.1. Vaccine phng bệnh cm gia cm trên th gii ................................................. 23
1.3.2. Vaccine phng bệnh cm gia cm ti Việt Nam................................................ 24
1.3.3. Nghiên cứu vaccine cm ph rng .................................................................... 27
1.3.4. Nghiên cứu vaccine từ thc vt ......................................................................... 29
1.3.5. Nghiên cứu vaccine da vo HA ELP ho ........................................................ 33
1.3.6. Nghiên cứu vaccine da vo HA oligomer hoá ................................................. 34
1.4. H thống biểu hin protein tái tổ hợp tạm thời ở thực vật thông qua
Agrobacterium (agroinfiltration) .......................................................................... 36
1.4.1. Nguyên lý ........................................................................................................... 36
1.4.2. Ứng dụng agroinfiltration trong nghiên cứu v sn xut protein c hot tnh
sinh học trên th gii ......................................................................................... 37
1.4.3. Tnh hnh nghiên cứu v sn xut protein c hot tnh sinh học thng qua
agroinfiltration ở Việt Nam ............................................................................... 40
Chương 2. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................... 44
2.1. Vật liu .................................................................................................................... 44
2.1.1. Nguồn vt liệu thc vt ...................................................................................... 44