Ngừa biến chứng khi
người cao tuổi bị sốt
Khi thời tiết thay đổi người cao tuổi, do đặc điểm sinh lý có nhiều thay đổi,
hệ miễn dịch hoạt động kém hiệu quả dễ mắc một số bệnh như nhiễm khuẩn
tại đường hô hấp, tiêu hóa… mà biểu hiện dễ nhận biết đầu tiên là sốt. Tuy
nhiên, nếu không biết cách xử trí thích hợp khi người cao tuổi bị sốt có thể
xảy ra một số biến chứng, ảnh hưởng rất lớn đến sức khoẻ.
Nhiễm khuẩn-Nguyên nhân hàng đầu gây sốt ở người cao tuổi
Có rất nhiều nguyên nhân gây sốt ở người cao tuổi (NCT) nhưng hay gặp
nhất là sốt do mắc bệnh nhiễm khuẩn. Bệnh nhiễm khuẩn ở NCT có thể là
đường hô hấp như viêm họng, viêm mũi, xoang, viêm phế quản, viêm phổi,
ápxe phổi, lao phổi. Bệnh nhiễm khuẩn ở NCT cũng có thể gặp ở đường tiêu
hoá như viêm ruột, viêm đường mật cấp hoặc bị viêm nhiễm ở đường tiết
niệu hoặc bị các bệnh do virút gây ra như sốt xuất huyết, sốt phát ban, sốt
rét… Ngoài ra, người ta thấy NCT cũng có thể bị sốt không do bệnh nhiễm
khuẩn như một số bệnh ung thư, bệnh về máu, gãy xương, bệnh nội tiết…
Sốt có thể là sốt cấp tính hoặc sốt kéo dài. Sốt cũng có thể là sốt rất cao
nhưng cũng có thể thân nhiệt chỉ vượt quá chỉ số bình thường từ 0,5 độ đến
1 hoặc 2 độ. Sốt có thể được phân chia một cách tương đối như sốt nhẹ là thân nhiệt từ trên 37oC đến dưới 38oC; sốt trung bình là thân nhiệt từ 38oC đến dưới 39oC và sốt cao là khi thân nhiệt trên 39oC.
Một số biến chứng có thể xảy ra khi NCT bị sốt
Khi NCT bị sốt nếu không xử trí kịp thời thì rất có thể xảy ra một số
biến chứng, thậm chí biến chứng nguy hiểm đến tính mạng, nhất là sốt
ở một số bệnh nhân đang mắc bệnh mạn tính như bệnh tim mạch, tăng
huyết áp, đái tháo đường, bệnh thận, bệnh thuộc hệ hô hấp (viêm phổi,
hen suyễn, lao phổi, viêm phổi tắc nghẽn mạn tính... ). Biến chứng hay
gặp nhất là ở hệ thần kinh, nhẹ thì nhức đầu, chóng mặt, nặng hơn thì
lơ mơ, mê sảng, thậm chí gây co giật. Đối với hệ tim mạch thì có thể gây
mạch nhanh, rối loạn nhịp tim, huyết áp tăng (nếu người bệnh có tiền
sử tăng huyết áp thì rất nguy hiểm). Sốt ở NCT cũng có thể gây buồn
nôn, nôn, đau bụng, chán ăn hoặc ăn vào không tiêu, ậm ạch rất khó
chịu. Khi sốt có thể làm cho NCT bị rối loạn nhịp thở như khó thở, thở
nông và khi sốt cũng rất dễ gây nên tiểu tiện ít do nước được thoát ra
theo đường bài tiết mồ hôi và như vậy sẽ ảnh hưởng đến chức năng bài
tiết của thận.
Những điều cần làm và nên tránh
Điều cần làm: Trước hết cần cặp nhiệt kế xem sốt bao nhiêu độ. Thân nhiệt của người bình thường là 37oC với điều kiện là cặp nhiệt kế ở
miệng hoặc ở hậu môn. Nhưng vì hầu hết là cặp nhiệt độ ở nách, vì vậy
nếu cặp nhiệt độ ở nách thì phải cộng thêm 0,5 độ nữa mới đúng thân nhiệt thực. Sốt có nghĩa là thân nhiệt vượt quá 37oC. Tuy vậy cũng có
thể gặp một số trường hợp ở NCT tuy mắc bệnh nhiễm khuẩn nặng
nhưng khi cặp nhiệt độ thì không thấy thân nhiệt tăng (không thấy sốt)
thậm chí thân nhiệt còn hạ. Lý do có thể do sức đề kháng và phản xạ
của cơ thể quá yếu, đặc biệt ở người bệnh tuổi cao, sức yếu, nằm lâu
ngày, suy dinh dưỡng. Khi người cao tuổi bị sốt cần được chăm sóc chu
đáo, đảm bảo uống đủ nước, có thể là nước ép quả tươi như chanh, cam,
xoài, dưa hấu… Ngoài ra, cần được uống thêm nước pha từ dung dịch
osezol, uống thuốc hạ sốt và sử dụng kháng sinh nếu có nhiễm khuẩn.
Điều nên tránh: Đối với NCT khi bị sốt, tuyệt đối không được truyền
dịch tại gia đình hoặc ở nơi không đủ điều kiện chống sốc.Bởi vì kỹ
thuật truyền dịch thì nhiều y tá điều dưỡng có thể thực hiện được một
cách thành thạo nhưng việc xử trí bị sốc (phản ứng) khi truyền dịch thì
không phải ai cũng giải quyết được. Đối với NCT bị sốt mà đang bị tăng
huyết áp, cũng không truyền dịch. Khi dùng dùng thuốc hạ nhiệt, liều
trung bình cho người lớn là 0,5g mỗi một lần và sau từ 4 - 6 giờ có thể dùng lại, nếu vẫn còn sốt trên 38oC nhưng cần lưu ý là trong viên
paracetamol dạng viên sủi có thêm thành phần muối bicacbonat natri
nên những người có tăng huyết áp không nên dùng. Ngoài ra, thuốc
paracetamol nếu dùng dài ngày sẽ không tốt vì chúng có nhiều tác dụng
phụ, ảnh hưởng đến chức năng gan.
