Ch−¬ng 6
C¸c lo¹i chÊt kho¸ng vµ vitamin
Cã thÓ viÕt c¶ mét cuèn s¸ch vÒ chÊt kho¸ng vµ tÇm quan träng cña nã nh−ng chóng
t«i kh«ng cã ý ®Þnh thùc hiÖn viÖc ®ã ë ®©y. §iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ chÊt kho¸ng
kh«ng quan träng. ChÊt kho¸ng cÇn thiÕt cho ba môc ®Ých: Lµ nguyªn liÖu cÊu t¹o
nªn bé x−¬ng cña gia sóc, lµ chÊt ®Öm trong n−íc bät ®Ó kiÓm so¸t ®é a xÝt vµ ¸p lùc
thÈm thÊu, cung cÊp chÊt xóc t¸c cho rÊt nhiÒu qu¸ tr×nh sinh ho¸. ChÊt kho¸ng cÇn
thiÕt víi mét sè l−îng nhá ®−îc gäi lµ kho¸ng vi l−îng. C¸c chÊt kho¸ng nh− Can
xi, Phèt pho, Natri, Ka li, Ma giª cÇn thiÕt víi sè l−îng lín h¬n ®−îc gäi lµ kho¸ng
®a l−îng.
Nhu cÇu Can xi vµ Phèt pho phô thuéc nhiÒu vµo lo¹i h×nh s¶n xuÊt cña gia sóc.
Trong giai ®o¹n ®Çu cña chu kú s÷a c¸c chÊt kho¸ng ®−îc cung cÊp cho gia sóc non
th«ng qua s÷a, nªn nhu cÇu c¸c chÊt kho¸ng ®a l−îng cho con mÑ ®ang cho s÷a
th−êng cao h¬n nhu cÇu nµy ë nh÷ng con mÑ kh«ng cho s÷a. Nh÷ng gia sóc t¨ng
tr−ëng nhanh h¬n cã nhu cÇu vÒ kho¸ng cao h¬n nh÷ng gia sóc t¨ng tr−ëng chËm,
gia sóc non cã nhu cÇu vÒ kho¸ng cao h¬n nh÷ng gia sóc giµ.
ThiÕu kho¸ng
Gia sóc ch¨n th¶ nãi chung kh«ng gÆp vÊn ®Ò thiÕu kho¸ng bëi v× c©y cá còng cã
nhu cÇu vÒ c¸c chÊt kho¸ng t−¬ng tù nh− gia sóc. Nh−ng c¸c lo¹i c©y l¹i kh«ng cã
nhu cÇu vÒ c¸c kho¸ng vi l−îng: C« ban hoÆc Sªlen nªn thiÕu Sªlen/ vitamin E vµ C«
ban - c¸c chÊt cÇn thiÕt ®Ó t¹o vitamin B12 th−êng hay x¶y ra. C©y thøc ¨n còng cÇn
§ång nh−ng nhu cÇu cña gia sóc l¹i lín h¬n, nªn gia sóc ch¨n th¶ th−êng hay thiÕu
§ång g©y vâng l−ng ë cõu, èm vµ rông l«ng. ThiÕu Can xi vµ Phèt pho còng cã thÓ
x¶y ra ë nh÷ng gia sóc ch¨n th¶, ®Æc biÖt lµ ®èi víi ®ång cá ch¨n th¶ kÐm chÊt l−îng
hoÆc cá giµ.
§èi víi gia sóc nu«i nhèt, thiÕu c¸c chÊt kho¸ng hay xÈy ra v× mét bé phËn cña c©y
thøc ¨n thay v× c¶ c©y ®−îc sö dông trong khÈu phÇn. Nh−ng dï sao th× t×nh tr¹ng
thiÕu c¸c chÊt kho¸ng ë gia sóc nu«i nhèt còng dÔ kh¾c phôc. Bét c¸ lµ mét trong
c¸c thøc ¨n bæ sung tèt nhÊt, v× nã cung cÊp c¶ kho¸ng ®a l−îng còng nh− kho¸ng vi
l−îng do c¸ tÝch luü kho¸ng theo nhu cÇu cña chóng.
L−îng Can xi vµ Phèt pho cÇn thiÕt trong khÈu phÇn ®èi víi nh÷ng gia sóc cã n¨ng
suÊt cao th−êng chiÕm 1%-2% trong vËt chÊt kh« cña khÈu phÇn tuú thuéc vµo n¨ng
suÊt cña chóng. Tû lÖ Can xi vµ Phèt pho trong x−¬ng lµ kho¶ng 2:1 vµ th−êng th× tû
lÖ nµy ®−îc ¸p dông trong khÈu phÇn ¨n. Tû lÖ nµy dï sao ®i ch¨ng n÷a còng kh«ng
cè ®Þnh vµ dao ®éng tõ 1:1 ®Õn 2:1 mµ kh«ng g©y hËu qu¶ nghiªm träng.
Ma giª th−êng th× kh«ng cã vÊn ®Ò g× trõ tr−êng hîp bß s÷a n¨ng suÊt cao nu«i b»ng
khÈu phÇn cá t−¬i. TriÖu chøng thiÕu Ma giª nµy ®−îc gäi lµ héi chøng say cá, d¸ng
vÎ cña gia sóc b¬ phê. ThiÕu Ma giª cã thÓ dÉn ®Õn tö vong nÕu ta kh«ng ph¸t hiÖn
kÞp thêi vµ ®iÒu trÞ b»ng c¸ch tiªm dung dÞch cã Ma giª.
37
Thõa c¸c chÊt kho¸ng
§Ó an toµn Can xi vµ Phèt pho ®−îc c¸c nhµ s¶n xuÊt thøc ¨n ®−a nhiÒu vµo thøc ¨n,
bëi v× ®¸ v«i vµ Can xi phèt ph¸t rÎ tiÒn. MÆc dï vËy viÖc ®−a qu¸ nhiÒu Can xi vµ
Phèt pho vµo khÈu phÇn ¨n còng ph¶i tr¸nh. Thõa Ma giª cã thÓ g©y ra bÖnh sái thËn
ë cõu ®ùc. Nh÷ng khÈu phÇn ®Çy ®ñ chÊt kho¸ng cho bß s÷a cã thÓ lµ thõa cho c¸c
gia sóc kh¸c. §ång th−êng ®−îc sö dông trong khÈu phÇn cña lîn nh− lµ chÊt kÝch
thÝch t¨ng träng, nh−ng cïng mét l−îng nh− vËy l¹i g©y ngé ®éc cho cõu vµ bß, cõu
ch¨n th¶ trªn ®ång cá ®−îc t−íi b»ng n−íc th¶i ph©n cña lîn nu«i víi chÊt t¨ng
träng cã §ång còng cã thÓ bÞ ngé ®éc.
Vitamin
Gièng nh− c¸c gia sóc kh¸c, gia sóc d¹ cá còng cã nhu cÇu vÒ vitamin. Nh−ng
chóng l¹i rÊt may m¾n v× phÇn lín c¸c lo¹i vitamin ®−îc c¸c vi sinh vËt tæng hîp
trong d¹ cá trõ c¸c vitamin A, D vµ E. §èi víi gia sóc ch¨n th¶ th−êng cã rÊt nhiÒu
Caroten trong cá xanh cã thÓ chuyÓn ho¸ thµnh vitamin A vµ d−íi ¸nh n¾ng mÆt trêi
Ergosterol trong cá t−¬i vµ cá kh« ®−îc chuyÓn ho¸ thµnh vitamin D.
ThiÕu vitamin A th−êng x¶y ra trong mïa §«ng vµ g©y ra bÖnh qu¸ng gµ. ThiÕu
vitamin D cã thÓ g©y ra vÊn ®Ò víi trao ®æi Can xi vµ ¶nh h−ëng ®Õn trao ®æi chÊt
trong x−¬ng. Vitamin E th−êng th× kh«ng g©y ra vÊn ®Ò g×, nh−ng trong mïa xu©n
cõu vµ bª míi sinh ra hay bÞ nh·o c¬ v× thiÕu vitamin E. NÕu hiÖn t−îng nµy x¶y ra
liªn tôc th× c¶ c¸c con mÑ vµ gia sóc míi sinh ®Òu ph¶i tiªm bæ sung vitamin E.
TÊt c¶ c¸c vitamin nhãm B ®Òu ®−îc c¸c vi sinh vËt trong d¹ cá tæng hîp, nh−ng nÕu
thiÕu C« ban trong khÈu phÇn ¨n th× còng x¶y ra thiÕu vitamin B12. TriÖu chøng cña
chóng lµ ch¸n ¨n. HiÖn t−îng nµy hay x¶y ra trong vïng ®Êt c¸t nghÌo dinh d−ìng, ë
®©y C« ban bÞ röa tr«i nhiÒu.
§Ó b¶o hiÓm c¸c nhµ s¶n xuÊt thøc ¨n th−êng hay ®−a hçn hîp vitamin bæ sung vµo
trong thøc ¨n tinh tiªu chuÈn, c¸c vitamin th−êng gåm vitamin A, D vµ mét sè c¸c
vitamin nhãm B.
38
Ch−¬ng 7
ChuÈn bÞ vµ chÕ biÕn thøc ¨n
Cá kh«
§ãng gãi cá kh« th−êng hay ®−îc thùc hiÖn phô thuéc vµo c¸c kü thuËt ®Þa ph−¬ng
vµ gi¸ lao ®éng phæ th«ng. VËn chuyÓn cá kh« d−íi d¹ng rèi mÊt rÊt nhiÒu c«ng.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y nh÷ng kiÖn cá h×nh vu«ng, trßn nhá vµ to, kiÖn h×nh ch÷
nhËt th−êng ®−îc dïng v× nã lµ mét h×nh thøc tiÕt kiÖm c«ng lao ®éng. Khi gi¸ n¨ng
l−îng gi¶m ng−êi ta sö dông sÊy kh« nh©n t¹o nhiÒu h¬n. HiÖn nay ph−¬ng ph¸p
nµy rÊt ®¾t, mÆc dï sÊy kh« b»ng luång khÝ l¹nh thæi trong kho chøa cá ®ang ®−îc
¸p dông t¹i mét sè n¬i. Cá kh« ®−îc chÕ biÕn tèt cã chÊt l−îng cao, kh«ng nghi ngê
g× n÷a nã lµ nguån thøc ¨n th« dù tr÷ tèt nhÊt vµ cã thÓ cho ¨n th−êng xuyªn ngo¹i
trõ nh÷ng gia sóc míi èm dËy. VÊn ®Ò lµ chÊt l−îng cá kh« phô thuéc rÊt nhiÒu vµo
®iÒu kiÖn thêi tiÕt khi chÕ biÕn cá kh« vµ giai ®o¹n ph¸t triÓn cña cá khi thu ho¹ch.
Thøc ¨n ñ chua
ñ chua cá ®−îc thùc hiÖn ngµy cµng nhiÒu t¹i c¸c n−íc «n ®íi do mét thùc tÕ lµ
ng−êi ta cã thÓ biÕt tr−íc chÊt l−îng thøc ¨n vµ dÔ c«ng nghiÖp ho¸ h¬n lµ s¶n xuÊt
cá kh«. §iÒu kiÖn thêi tiÕt ®Ó ñ cá còng kh«ng qu¸ kh¾t khe nh− chÕ biÕn cá kh«.
Cá ñ chua ®−îc b¶o qu¶n trong ®iÒu kiÖn a xÝt do vi khuÈn t¹o ra tõ ho¹t ®éng c«ng
ph¸ ®−êng hoµ tan trong cá. ë nhiÒu khÝa c¹nh, lªn men ban ®Çu gièng nh− qu¸ tr×nh
lªn men trong d¹ cá. Do a xÝt kh«ng bÞ lo¹i bá khái hè ñ, c¸c vi khuÈn lactic chiÕm
−u thÕ trong hè ñ v× chóng cã thÓ sèng ë ®é pH rÊt thÊp. Cuèn cïng th× qu¸ tr×nh lªn
men còng dõng l¹i khi ®é pH thÊp h¬n 4.0. Ng−êi ta còng cã thÓ t¹o ra m«i tr−êng a
xit ban ®Çu b»ng c¸ch phun a xit vµo cá ñ chua, kÕt qu¶ lµ l−îng tinh bét vµ protein
trong cá Ýt bÞ c«ng ph¸ h¬n, gióp ®¶m b¶o cá ñ chua cã chÊt l−îng cao, Ýt a m« ni ¸c
vµ a xÝt bÐo bay h¬i h¬n.
ChÕ biÕn cá ñ chua bao gåm mét qu¸ tr×nh lo¹i bá « xy b»ng c¸ch nÐn cá b»ng m¸y
kÐo trong qu¸ tr×nh cho cá vµo hè ñ vµ ®Ëy hè ñ b»ng ni l«ng ®Ó ®¶m b¶o yÕm khÝ
hoÆc kh«ng cã « xy cµng nhanh cµng tèt. Khi cá ñ chua cã tû lÖ vËt chÊt kh« cao,
®iÒu kiÖn yÕm khÝ vµ a xÝt sÏ gióp b¶o qu¶n tèt thøc ¨n ñ chua. VÊn ®Ò ë ®©y lµ nÕu
ta kh«ng ®¶m b¶o yÕm khÝ ngay tõ ®Çu th× c¸c vi khuÈn sö dông ¤ xy sÏ vÉn sèngvµ
t¹o ra Ýt a xÝt. Cá ñ chua cã hµm l−îng vËt chÊt kh« cao rÊt dÔ bÞ ph¸ huû nÕu kh«ng
sö dông hÕt nhanh ngay sau khi më hè ñ. NÕu chuét, chim, gµ hoÆc giã bíi t¹o
thµnh lç thñng trªn tÊm ®Ëy hè ñ th× chÊt l−îng cá ñ chua chç lç thñng sÏ bÞ háng do
®iÒu kiÖn hiÕu khÝ sinh ra nhiÖt.
Cá cã thÓ ñ chua b»ng nhiÒu d¹ng kh¸c nhau: ChÆt ra tõng ®o¹n ng¾n hoÆc dµi, ñ
trong chum, hè ®Êt, xi m¨ng, hay th¸p silo hoÆc trong bao phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn
thùc tÕ ®èi víi chñ trang tr¹i. Kü thuËt míi ñ chua cá lµ chøa cá trong c¸c kiÖn cã
nhiÒu líp bäc bªn ngoµi b»ng ni l«ng.
Thøc ¨n cñ qu¶
39
Ph−¬ng ph¸p b¶o qu¶n vµ chÕ biÕn thøc ¨n cñ qu¶ lµm thøc ¨n trong mïa §«ng phô
thuéc vµo sù kh¾c nghiÖt cña mïa §«ng, lo¹i gia sóc vµ møc ®é c¬ khÝ hãa. VÝ dô
cñ c¶i ®−îc sö dông cho cõu ch¨n th¶ trong mïa §«ng. ViÖc dù tr÷ thøc ¨n cñ qu¶
còng phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn thêi tiÕt vµ thÓ lo¹i trang tr¹i. §iÒu quan träng lµ
chóng ph¶i ®−îc gi÷ kh«ng cho bÞ ®ãng b¨ng. Bªn c¹nh chÊt l−îng bÞ gi¶m, cõu c¸i
cßn bÞ háng r¨ng sím nÕu ¨n cñ qu¶ qu¸ l¹nh. KhÝa c¹nh dinh d−ìng cña thøc ¨n cñ
qu¶ vµ ®iÓm t−¬ng ®ång cña thøc ¨n nµy víi thøc ¨n tinh ®· ®−îc th¶o luËn trong
ch−¬ng 2.
ChÕ biÕn thøc ¨n cñ qu¶ b»ng ph−¬ng ph¸p c¬ häc phô thuéc vµo c¸c lo¹i gia sóc
nu«i. PhÇn lín viÖc chÕ biÕn nµy nh»m môc ®Ých t¨ng tèc ®é ¨n vµo h¬n lµ t¨ng
l−îng ¨n vµo. Th¸i nhá cñ qu¶ còng rÊt cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o l−îng ¨n vµo cña
nh÷ng con cõu c¸i bÞ søt måm.
R¬m
C¸c ®iÒu kiÖn ®· ®Ò cËp ®Õn ®èi víi chÕ biÕn cá kh« ®−îc ¸p dông t−¬ng tù ®èi víi
r¬m. R¬m ®−îc thu ho¹ch tõ c¸nh ®ång d−¬Ý d¹ng c¸c bã lóa vµ ®−îc ®Ëp t¹i c¸c
trang tr¹i, hoÆc chóng cã thÓ ®−îc ®ãng b¸nh tõ ngoµi c¸nh ®ång. Lóa còng cã thÓ
®−îc thu ho¹ch b»ng m¸y vµ lóa, r¬m ®−îc t¸ch riªng ra.
R¬m cã thÓ ®−îc ®ãng thµnh tõng b¸nh vu«ng, trßn, hoÆc ch÷ nhËt, hoÆc chóng
còng cã thÓ ®−îc thu ho¹ch b»ng m¸y. Ph−¬ng ph¸p chÕ biÕn th−êng phô thuéc
nhiÒu vµo c¸c kü thuËt cã s½n t¹i c¸c trang tr¹i vµ sù tiÖn lîi khi chuyªn chë h¬n lµ
gi¸ trÞ dinh d−ìng cña chóng. Cõu nãi chung chóng sÏ ¨n nhiÒu r¬m nÕu r¬m ®−îc
th¸i nhá h¬n lµ ®Ó dµi, trong khi ®ã ®èi víi bß th× kh«ng cã vÊn ®Ò g×. R¬m ch−a chÕ
biÕn th−êng kh«ng nªn cho cõu ¨n nhiÒu. R¬m th¸i ñ u rª cã thÓ cho ¨n nhiÒu h¬n
(xem trang 68?). NÕu cõu ®−îc lùa chän c¸c phÇn ngon nhÊt cña r¬m, vÝ dô nh− l¸,
b»ng c¸ch cho r¬m vµo m¸ng víi sè l−îng nhiÒu h¬n 50% l−îng ¨n vµo hµng ngµy
th× l−îng cña r¬m ¨n vµo cã thÓ ngang víi cá kh«.
ChÕ biÕn thøc ¨n th« b»ng ph−¬ng ph¸p c¬ häc
ChÕ biÕn thøc ¨n th« b»ng ph−¬ng ph¸p c¬ häc ®−îc thùc hiÖn víi c¶ hai lý do dinh
d−ìng vµ thùc tÕ vµ nã rÊt cã Ých khi ta nhí ®−îc nh÷ng ®iÒu ®−îc th¶o luËn sau
®©y.
Mét trong nh÷ng yÕu tè h¹n chÕ l−îng thøc ¨n th« ¨n vµo lµ tèc ®é ¨n vµo, v× nh÷ng
thøc ¨n dµi mÊt thêi gian nhai vµ nhai l¹i ®Ó chóng ®ñ nhá tíi møc ®i qua ®−îc d¹ cá
(xem ch−¬ng 3). NÕu thøc ¨n th« ®−îc nghiÒn nhá th× qu¸ tr×nh nµy ®−îc rót ng¾n
l¹i. Trong nhiÒu tr−êng hîp thøc ¨n ®i qua d¹ cá khi ch−a ®−îc tiªu ho¸ hoµn toµn.
Cho nªn nghiÒn nhá thøc ¨n th« cã t¸c dông t¨ng tèc ®é ¨n vµo vµ l−îng thøc ¨n th«
¨n vµo, tæng sè thøc ¨n ®−îc ¨n vµo, nh−ng tû lÖ tiªu ho¸ l¹i gi¶m vµ nãi chung víi
c¸c chi phÝ thªm cho chÕ biÕn, ph−¬ng ph¸p nµy kh«ng hiÖu qu¶.
Th¸i nhá r¬m hoÆc cá kh«, bªn c¹nh viÖc t¨ng tèc ®é ¨n vµo, ®· lµm cho gia sóc cã
Ýt c¬ héi ®Ó lùa chän nh÷ng thø tèt nhÊt. Tû lÖ tiªu ho¸ do vËy thÊp h¬n so víi thøc
¨n th« ë thÓ dµi.
Lý do chÝnh cña phÇn lín c¸c h×nh thøc chÕ biÕn thøc ¨n th« lµ sù tiÖn lîi. Cá kh«
hoÆc r¬m th¸i nhá thØnh tho¶ng ®−îc nhµo víi rØ mËt ®ãng thµnh viªn hoÆc lµ mét
thµnh phÇn cña thøc ¨n viªn. §ã lµ mét c¸ch ®Ó r¬m vµ cá kh« cã thÓ chuyªn chë
40
víi gi¸ thµnh rÎ h¬n, nh−ng nãi chung lîi Ých vÒ dinh d−ìng l¹i qu¸ nhá khi chÕ biÕn
lo¹i thøc ¨n nµy ë qui m« lín. NghiÒn th« còng lµ ph−¬ng ph¸p tiÖn lîi vµ ®−îc ¸p
dông nhiÒu v× lý do tiÖn lîi khi cho gia sóc ¨n. NÕu thøc ¨n th« ®−îc trén vµ cho ¨n
kÕt hîp trong khÈu phÇn ¨n th× thøc ¨n th« nªn nghiÒn th« hoÆc th¸i ®Ó cã thÓ trén
®−îc.
Xö lý r¬m
Ph−¬ng ph¸p xö lý b»ng xót (Natri hydroxit)
Mèi quan t©m ®èi víi xö lý r¬m kh«ng cã g× lµ míi. Trong nh÷ng n¨m cuèi cña thÕ
kû tr−íc nh÷ng nhµ khoa häc §øc ®· nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy vµ ®−a ra mét qu¸ tr×nh
phøc t¹p bao gåm xö lý b»ng xót (Natri hydroxit) víi ¸p suÊt cao, nhiÖt ®é cao vµ
giò s¹ch. Qu¸ tr×nh nµy ®· ®−îc ®¬n gi¶n ho¸, hiÖn nay qui tr×nh chÕ biÕn kh«ng cßn
sö dông ¸p suÊt cao, nhiÖt ®é cao vµ kh«ng giò s¹ch n÷a. Tr−íc ®©y qu¸ tr×nh xö lý
mang tÝnh c«ng nghiÖp, ngµy nay quy tr×nh t¹i c¸c trang tr¹i ®· h×nh thµnh.
Lîi Ých cña ph−¬ng ph¸p xö lý r¬m b»ng xót lµ xö lý nhanh. Tû lÖ tiªu ho¸ t¨ng gÇn
nh− ngay lËp tøc. Dï sao th× còng ph¶i ®îi vµi ngµy sau khi xö lý, bëi v× Natri
hydroxit ph¶i chuyÓn ho¸ thµnh Natri bicabonate vµ trë nªn an toµn. L−îng
Bicabonate trong r¬m cã thÓ rÊt cã lîi khi cho bß s÷a ¨n nhiÒu thøc ¨n tinh.
Sù bÊt lîi cña xö lý b»ng xót lµ ®Ó xö lý r¬m ®ång ®Òu ta ph¶i th¸i r¬m thµnh ®o¹n
nhá h¬n. ViÖc nµy sÏ tèn kÐm. Gia sóc sÏ uèng n−íc nhiÒu h¬n khi ¨n r¬m xö lý
b»ng xót nªn l−îng n−íc tiÓu th¶i ra còng nhiÒu h¬n. V× lý do nµy nhu cÇu vÒ µyats
®én chuång nhiÒu h¬n, l−îng n−íc tiÓu ph¶i xö lý nhiÒu h¬n. L−îng Natri trong
n−íc tiÓu, trong thêi gian dµi, cã thÓ g©y ra nh÷ng vÊn ®Ò vÒ cÊu tróc cña ®Êt ®èi víi
nh÷ng lo¹i ®Êt nÆng. NÕu dïng mét l−îng lín r¬m xö lý b»ng xót trong khÈu phÇn
th× nªn nhí r»ng ®ã lµ lo¹i thøc ¨n rÊt thiÕu protein vµ nÕu kh«ng ®−îc bæ sung thªm
ERDP-protein ph©n gi¶i cã hiÖu qu¶ trong d¹ cá, th× ¶nh h−ëng cña viÖc xö lý r¬m
rÊt thÊp. Bæ sung protein bæ sung l¹i lµm t¨ng chi phÝ xö lý.
H×nh 22. §−a Amoniac vµo c¸c kiÖn r¬m
Xö lý b»ng Am«ni¸c
Am«niac lµ mét lo¹i khÝ bay h¬i nã thÓ thÊm vµo trong c¸c kiÖn r¬m (h×nh 22).
¶nh h−ëng cña xö lý r¬m b»ng am«ni¸c ®Õn tû lÖ tiªu ho¸ còng gièng nh− xö lý r¬m
b»ng xót, nh−ng am«niac lµ lo¹i kiÒm yÕu h¬n xót. KÕt qu¶ lµ ph¶n øng ®èi víi r¬m
chËm h¬n nhiÒu. ThÝ dô, t¹i Anh cÇn tõ 2 ®Õn 4 tuÇn ®Ó cho ph¶n øng hoµn thµnh.
41