BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
-------o0o------
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ
PHÂN TÍCH CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN
HÀNH VI SỬ DỤNG THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ
CỦA NGƯỜI TIÊU DÙNG VIỆT NAM
Ngành : Quản trị Kinh doanh
Mã số : 9340101
Nghiên cứu sinh : Trần Trọng Huy
Người hướng dẫn khoa học : PGS, TS Hoàng Xuân Bình
Hà Nội, 2025
Luận án được hoàn thành tại: Trường Đại học Ngoại Thương, số
91 Chùa Láng, Láng, Hà Nội
Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Hoàng Xuân Bình
Phản biện 1: ..........................................................................
........................................................................
Phản biện 2: ..........................................................................
........................................................................
Phản biện 3: ..........................................................................
........................................................................
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng đánh giá luận án cấp
trường
họp tại ..............................
Vào hồi giờ ngày tháng năm
Có thể tham khảo luận án tại Thư viện Quốc gia và thư viện
trường Đại học Ngoại thương
Có thể tìm hiểu luận án tại thư viện: ............................................
1
CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU CHUNG VỀ ĐỀ TÀI
Tính cấp thiết
Với sự phát triển của Internet, mua bán trực tuyến đã trở thành
một phương thức mua bán phổ biến trên thế giới. Dưới góc độ của các
doanh nghiệp, họ đã nhận ra tầm quan trọng của Internet như một công
cụ để mở rộng và phát triển hoạt động kinh doanh. Do đó, Internet đã
và đang từng bước khẳng định vị trí là một phương tiện phổ biến trong
việc cung cấp và kinh doanh thông tin, hàng hóa cũng như dịch vụ. Từ
đó, thương mại điện tử (TMĐT) đã trở thành một xu hướng phổ biến
trên thế giới và tại Việt Nam. Việt Nam được đánh giá là thị trường
tiềm năng trong việc phát triển TMĐT và hiện được đánh giá là một
trong những thị trường thương mại điện tử phát triển nhanh nhất ở
Đông Nam Á. Bên cạnh đó, với quy mô dân số 95 triệu người, tỷ lệ
dân số trẻ và thuộc nhóm có mức độ truy cập internet cao là cơ sở để
thị trường thương mại điện tử Việt Nam tiếp tục phát triển mạnh mẽ.
Đặc biệt, với mức tăng trưởng cao và liên tục từ năm 2015 trở lại đây,
quy mô thị trường thương mại điện tử của Việt Nam năm 2015 khoảng
4 tỷ USD, nhưng đến năm 2025, quy mô thị trường được dự báo lên
tới 49 tỷ USD (Báo điện tử Chính phủ, 2022). Việc nghiên cứu hành
vi sử dụng TMĐT của người tiêu dùng Việt Nam là cần thiết bởi các
lý do sau đây:
Một là Việt Nam đang xếp hạng 48/60 quốc gia có tốc độ chuyển
đổi kinh tế số nhanh trên thế giới; đồng thời xếp hạng 22 về tốc độ phát
triển số hóa (TTXVN, 2021). Điều này chứng tỏ Việt Nam đang trong
nền kinh tế số và lĩnh vực thương mại điện tử có triển vọng tiến xa
hơn. Lĩnh vực thương mại điện tử còn bộc lộ nhiều hạn chế như hạ
tầng, chất lượng và thời gian vận chuyển, thủ tục thông quan, chi phí,
các dịch vụ theo dõi và truy xuất đơn hàng vẫn chưa phát triển đồng
2
bộ. Khảo sát của Bộ Công Thương cho thấy, có tới 40% khách hàng
mua hàng trực tuyến chưa hài lòng về việc vận chuyển, giao hàng. Hơn
nữa, các cơ chế quản lý chưa theo kịp sự phát triển của các mô hình
kinh doanh mới, nhất là các mô hình dựa trên công nghệ số.
Rõ ràng là TMĐT Việt Nam trong những năm gần đây đã có
bước chuyển biến khá mạnh mẽ. Việc đầu tư về hạ tầng công nghệ,
hành lang pháp lý cũng như nhận thức của các doanh nghiệp về ứng
dụng TMĐT được nâng cao rõ rệt. Tuy vậy, doanh số từ hoạt động
TMĐT đặc biệt là hoạt động mua bán trực tuyến vẫn chưa tương xứng
với tiềm năng bởi người tiêu dùng vẫn còn e dè và tâm lý chưa sẵn
sàng trong việc mua bán trực tuyến. Bất chấp tiềm năng lớn, tăng
trưởng TMĐT ở Việt Nam đang bị kiềm chế bởi nhiều lý do chẳng hạn
như thói quen và niềm tin mua bán hàng trên mạng cũng như việc thanh
toán tiền hàng trực tuyến đã trở thành thách thức chính khiến TMĐT
Việt Nam vẫn chưa như kỳ vọng. Trong đó, hành vi sử dụng TMĐT
của người tiêu dùng là một trong những yếu tố chính ảnh hưởng lớn
đến quyết định của họ trong việc mua bán trực tuyến. Người tiêu dùng
đặt nhiều niềm tin vào thương mại điện tử sẽ phản ứng hoàn toàn khác
với người tiêu dùng không mấy tin tưởng vào việc này. Vì thế có thể
nói, hành vi của người tiêu dùng có ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định
của họ khi mua bán trực tuyến. Do đó, một số ngành hàng đã chứng
kiến sự chuyển mình trong vài năm gần đây để đáp ứng nhu cầu của
người tiêu dùng.
Hai là theo dự báo về thị trường thương mại điện tử Việt Nam
năm 2022, các chuyên gia chỉ ra năm xu hướng, một là cá nhân hóa
trải nghiệm người mua hàng, hai là sự lên ngôi của thanh toán không
tiền mặt, ba là xu hướng tiêu dùng thân thiện với môi trường, bốn là
sử dụng trí tuệ nhân tạo trong phân tích dữ liệu người dùng, năm là có
3
hệ thống phân phối phát triển (VnExpress, 2022). Theo Accenture,
91% người tiêu dùng có nhiều khả năng mua hàng từ nhãn mà họ nhận
diện, ghi nhớ, nơi cung cấp các mặt hàng liên quan và sản phẩm gợi ý
phù hợp. Do đó, bên cạnh giữ chân khách hàng thông qua hình thức
mua bán kết hợp giải trí (shoppertainment), làm hài lòng khách hàng
thông qua việc cá nhân hoá trải nghiệm mua bán một cách nhất quán
có thể là xu hướng trong năm sau.
Ba là cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra sôi động trên
khắp toàn cầu đang góp phần thay đổi phương thức kinh doanh, lối
sống của con người, trong đó không thể không kể đến sự vận hành và
phát triển của hình thức thương mại (TM) điện tử, cụ thể là thương mại
bán lẻ trực tuyến đã và đang diễn ra hết sức sôi nổi. Bên cạnh đó, dưới
tác động mạnh mẽ của dịch bệnh COVID-19, xu hướng mua bán trực
tuyến trên các kênh bán lẻ thậm chí còn trở thành hành vi ―bắt buộc
cho cả doanh nghiệp (DN) và người tiêu dùng (NTD) khi các quy định
về giãn cách xã hội và hạn chế các kênh bán hàng trực tiếp cho Chính
phủ ban hành trong suốt giai đoạn từ cuối 2019 đến nay.
Với những lý do trên, luận án tập trung nghiên cứu hành vi sử
dụng TMĐT của người tiêu dùng Việt Nam, trong đó đặc biệt nghiên
cứu các nhân tố ảnh hưởng đến hành vi này. Hiện nay, hành vi của
người tiêu dùng luôn là mối quan tâm hàng đầu của các doanh nghiệp.
Do đó, luận án được thực hiện nhằm nhận biết và đo lường các yếu tố
ảnh hưởng đến hành vi người tiêu dùng trong TMĐT Việt Nam. Đây
là một vấn đề quan trọng và cần thiết trong quá trình phát triển của nền
kinh tế hiện đại.
Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu của luận án là nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến
hành vi sử dụng TMĐT của người tiêu dùng tại Việt Nam; từ đó giúp
