BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
__________________________________________________
LÊ THỊ THU HIỆP
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC THỰC HÀNH
THÍ NGHIỆM HÓA HỌC CHO SINH VIÊN NGÀNH SƯ
PHẠM HÓA HỌC THEO TIẾP CẬN CDIO
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Chuyên ngành: Lý luận và Phương pháp dạy học bộ môn Hóa học
Mã số: 9140111
NGHỆ AN - 2024
LUẬN ÁN ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Cao Cự Giác
Phản biện 1: PGS.TS. Đào Thị Việt Anh
Phản biện 2: PGS.TS. Đặng Thị Oanh
Phản biện 3: TS. Phạm Ngọc Sơn
Luận án được bảo vệ trước hội đồng đánh giá luận án cấp Trường
tại Trường Đại học Vinh
Vào hồi: giờ ngày tháng năm 2024
Có thể tìm hiểu Luận án tại:
- Thư viện Quốc gia.
- Trung tâm thông tin & Thư viện Nguyễn Thúc Hào, Trường Đại học Vinh.
1
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Trong xu thế hội nhập toàn cầu cùng với sự bùng nổ của cuộc cách mạng công
nghiệp 4.0, giáo dục và đào tạo đóng vai trò ngày càng quan trọng, trở thành kim chỉ
nam cho sự phát triển bền vững của các quốc gia, dân tộc. Trong đó chú trọng phát
triển năng lực, nhân cách người học, lấy chất lượng làm yếu tố then chốt nhằm phát
triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao. Muốn vậy đòi hỏi giáo
dục đào tạo cần chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thc sang
phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành, lý luận
gắn với thực tiễn.
Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 của Hội nghị Trung ương 8 khoá XI
về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã chỉ rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh
mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động,
sáng tạo và vận dụng kiến thc, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp
đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự
học tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thc, kỹ năng, phát triển năng
lực”; “Đổi mới mạnh mẽ nội dung giáo dục đại học và sau đại học theo hướng hiện
đại, phù hợp với từng ngành, nhóm ngành đào tạo và việc phân tầng của hệ thống
giáo dục đại học. Chú trọng phát triển năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành, đạo đc
nghề nghiệp và hiểu biết xã hội”.
Việt Nam đang trong giai đoạn chuyển tiếp sang nền kinh tế tri thc, vai trò
của các trường đại học như những động cơ cho sự tăng trưởng kinh tế càng trở nên
quan trọng hơn bao giờ hết. Một trong những thách thc chính yếu mà các trường đại
học đang phải đối mặt là làm thế nào để đào tạo sinh viên có thể đáp ng nhu cầu của
một nền kinh tế đang phát triển, và cụ thể hơn là làm thế nào để sinh viên có được các
kiến thc, kỹ năng, thái độ mà các bên liên quan mong muốn. Một số nghiên cu về
chất lượng giáo dục cho thấy cải tiến chất lượng giáo dục của Việt Nam đang là một
nhu cầu tất yếu và Việt Nam cần có một cách tiếp cận tầm hệ thống. Đề xướng CDIO
đáp ng những thách thc này thông qua việc đào tạo sinh viên trở thành người toàn
diện, có năng lực: Hình thành ý tưởng (Conceive) - Thiết kế (Design) - Triển khai
(Implement) - Vận hành (Operate). CDIO thực chất là giải pháp nâng cao chất lượng
đào tạo, đáp ng yêu cầu xã hội trên cơ sở xác định chuẩn đầu ra để thiết kế chương
trình và kế hoạch đào tạo một cách hiệu quả. Không chỉ giới hạn cho các chương
trình kỹ thuật, phương pháp tiếp cận CDIO đã được áp dụng thích ng cho các
chương trình ngoài lĩnh vực này để cải tiến liên tục và toàn diện chương trình đào tạo.
2
Cho đến nay, chương trình dạy học theo tiếp cận CDIO đã mở rộng ở hơn 100 trường
đại học, tại hơn 30 quốc gia trên thế giới.
Hiện nay một số trường đại học đào tạo ngành Sư phạm Hóa học trong nước đã
chuyển sang phương thc dạy học theo chương trình tiếp cận CDIO nhằm thực hiện
mục tiêu đào tạo đáp ng yêu cầu xã hội, xây dựng chất lượng đào tạo đạt chuẩn quốc
tế, phù hợp với định hướng của chương trình giáo dục phổ thông mới 2018. Đảm bảo
phát triển phẩm chất và năng lực người học thông qua nội dung giáo dục với những
kiến thc, kĩ năng cơ bản, thiết thực, hiện đại; chú trọng thực hành, vận dụng kiến
thc, kĩ năng đã học để giải quyết các vấn đề trong học tập và đời sống.
Trong lĩnh vực giáo dục, ở nhiều nước và tổ chc quốc tế đã thiết kế khung
năng lực sư phạm làm tham chiếu cho công tác đào tạo, tuyển dụng, đãi ngộ và phát
triển nghề nghiệp của giáo viên như khung của khối hợp tác và phát triển kinh tế,
Singapore, Thái Lan. Ở Việt Nam, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định phê
duyệt Khung trình độ quốc gia Việt Nam (Quyết định số 1982/QĐ-TTg ngày
18/10/2016); Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành chuẩn nghề nghiệp giáo viên cơ sở
giáo dục phổ thông (Thông tư 20/2018/TT-BGDĐT) cùng với chương trình giáo dục
phổ thông 2018, cơ sở hạ tầng giáo dục để nâng cao chất lượng giáo dục. Trong đó,
năng lực dạy học nói chung và năng lực thực hành thí nghiệm hóa học nói riêng được
xác định là có vai trò quan trọng nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Đào tạo sinh viên
theo hướng tiếp cận năng lực là phù hợp với định hướng đổi mới giáo dục phổ thông
“Chuyển mạnh quá trình từ chủ yếu chỉ trang bị kiến thc sang phát triển toàn diện
năng lực và phẩm chất của người học”.
Nghiên cu chuẩn đầu ra chương trình đào tạo đại học hệ chính quy theo tiếp
cận CDIO, ngành Sư phạm Hóa học tại một số trường đại học trong nước cho thấy
năng lực thực hành thí nghiệm là một trong những năng lực hết sc quan trọng trong
chương trình đào tạo giáo viên hóa học, bởi năng lực thực hành thí nghiệm giúp sinh
viên biết cách vận dụng kiến thc cốt lõi; phát triển kỹ năng nghề nghiệp; kỹ năng lập
luận, phân tích và giải quyết vấn đề; kỹ năng khám phá tri thc khoa học, phát triển
phẩm chất cá nhân và nghề nghiệp; kỹ năng làm việc nhóm và giao tiếp;...
Tuy nhiên thực tiễn cho thấy, năng lực thực hành thí nghiệm hóa học hiện nay
của sinh viên tại các trường đại học đào tạo ngành Sư phạm Hóa học còn nhiều hạn
chế, cần được tiếp tục củng cố và phát triển, đặc biệt theo tiếp cận CDIO.
Xuất phát từ những lí do trên, chúng tôi chọn đề tài: “Phát triển năng lực
thực hành thí nghiệm hóa học cho sinh viên ngành Sư phạm Hóa học theo tiếp
cận CDIO”.
3
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cu một số biện pháp phát triển năng lực thực hành thí nghiệm hóa học
cho sinh viên ngành Sư phạm Hoá học theo tiếp cận CDIO, góp phần nâng cao chất
lượng đào tạo giáo viên hoá học tại các trường đại học trong cả nước.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận: Liên quan đến năng lực (NL), phát triển năng lực
dạy học (NLDH), năng lực thực hành thí nghiệm (NL THTN) trên thế giới và Việt
Nam; CDIO trên thế giới, Việt Nam; vai trò của CDIO đối với phát triển NL THTN
cho sinh viên (SV); dạy học tích cực; vai trò của dạy học tích cực đối với phát triển
NL THTN.
- Nghiên cứu cơ sở thực tiễn: Điều tra thực trạng NL THTN hiện nay của sinh
viên ngành Sư phạm Hóa học (SV ngành SPHH); Phân tích vị trí, tầm quan trọng và
nội dung thực hành thí nghiệm (THTN) trong chương trình đào tạo tại các trường đại
học đào tạo ngành Sư phạm Hóa học trong cả nước.
- Nghiên cứu, đề xuất cấu trúc khung năng lực thực hành thí nghiệm hóa
học cho sinh viên ngành Sư phạm Hóa học theo tiếp cận CDIO.
- Đề xuất một số biện pháp phát triển năng lực thực hành thí nghiệm hóa
học cho sinh viên ngành Sư phạm Hóa học theo tiếp cận CDIO.
- Thực nghiệm sư phạm: Nhằm đánh giá tính khả thi và hiệu quả của các biện
pháp phát triển NL THTN hóa học cho SV ngành SPHH theo tiếp cận CDIO.
4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
4.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình dạy học cho SV ngành SPHH theo tiếp cận CDIO tại một số trường
đại học đào tạo ngành Sư phạm Hoá học trong cả nước.
4.2. Đối tượng nghiên cứu
NL THTN và các biện pháp phát triển NL THTN cho SV ngành SPHH theo tiếp
cận CDIO thông qua dạy học THTN bao gồm: Thực hành hóa hữu cơ; Thực hành hóa
vô cơ; Thực hành phương pháp dạy học hóa học.
5. Phạm vi nghiên cứu
5.1. Nội dung nghiên cứu
Phát triển NL THTN theo tiếp cận CDIO trong đào tạo giáo viên hóa học ở
một số trường đại học đào tạo ngành Sư phạm Hoá học thông qua các nội dung dạy
học THTN bao gồm: Thực hành hóa hữu cơ; Thực hành hóa vô cơ; Thực hành
phương pháp dạy học hoá học.