129
PHỤC HỒI CHỨC NĂNG GÃY HAI XƢƠNG CẲNG TAY
I. ĐẠI CƢƠNG
- Xƣơng cẳng tay có chức năng quan trọng là sấp ngửa cẳng tay. Chức
năng này rất cần thiết cho nhiều động tác sinh hoạt, lao động chính xác hằng
ngày.
- Những biến chứng có thể gặp sau gãy hai xƣơng căng tay là: Hội chứng
Wolkmann, khớp giả, cứng khớp do bất động, Hội chứng Sudeck do rối loạn
tuần hoàn cục bộ vùng gãy, hạn chế cử động quay sấp- ngửa cẳng tay do can
lệch làm dính xƣơng trụ vào xƣơng quay.
- Phục hồi chức năng cẳng tay bi gãy bằng các biện pháp vận động trị
liệu, vật lý trị liệu và thuốc để làm nhanh quá trình liền xƣơng, cải thiện tầm vận
động khớp khuỷu, khớp cổ tay. Phòng tránh các biến chứng teo cơ, cứng khớp
khuỷu, khớp cổ tay,…
II. CHẨN ĐOÁN
1. Các công việc chẩn đoán
1.1. Hỏi bệnh
+ Tình huống xảy ra chấn thƣơng?
+ Thời gian bị chấn thƣơng đến thời điểm hiện tại?
+ Các biện pháp đã can thiệp, xử trí?
+ Hỏi bệnh nhân hiện tại có đau chói tại nơi gãy không?
+ Có đau, hạn chế vận động khớp khuỷu, khớp cổ tay khi vận động
không?
1.2. Khám lâm sàng
+ Cơ năng: Đau tăng lên khi làm động tác sấp ngửa
+ Thực thể: Cẳng tay sƣng, chỗ gãy gồ lên gấp góc. Sờ nắn vào chỗ gãy
đau chói hoặc có tiếng lạo sạo xƣơng. Có thể có tổn thƣơng thần kinh và mạch
máu.
1.3. Chỉ định xét nghiệm cận lâm sàng
Chụp X-quang cẳng tay tƣ thế thẳng và nghiêng để xác định và kiểm tra
vị trí gãy và độ di lệch của xƣơng.
2. Chẩn đoán xác định
Dựa vào X-quang chẩn đoán xác định.
130
3. Chẩn đoán nguyên nhân
- Gãy xƣơng do sang chấn
- Gãy xƣơng do các bệnh lý về xƣơng: loãng xƣơng, giòn xƣơng, u
xƣơng, tiểu đƣờng, lạm dụng điều trị các bệnh bằng corticoid...
III. PHỤC HỒI CHỨC NĂNG VÀ ĐIỀU TRỊ
1. Nguyên tắc điều trị và phục hồi chức năng
- Tạo điều kiện tốt nhất cho tiến trình liền xƣơng
- Giảm sƣng nề, giảm đau, chống rối loạn tuần hoàn, chống kết dính khớp,
ngừa hội chứng đau vùng (hội chứng rối loạn dinh dƣỡng giao cảm phản xạ-hội
chứng Sudeck).
- Duy trì tầm vận động khớp, ngừa teo cơ.
- Phục hồi chức năng các hoạt động tinh tế bàn tay sau bất động
2. Các phƣơng pháp và kỹ thuật, phục hồi chức năng
2.1. Giai đoạn bất động
- Mục đích: Giảm sƣng, cải thiện tuần hoàn, chống teo cơ, duy trì tầm vận
động và lực cơ khớp vai và các ngón tay.
- Phƣơng pháp phục hồi chức năng:
+ Đặt tƣ thế đúng: nâng cao tay
+ Cử động tập các ngón tay
+ Co cơ tĩnh các cơ cánh tay và cẳng tay trong bột.
+ Chủ động tập có trợ giúp các cử động của khớp vai.
2.2. Giai đoạn sau bất động
- Mục đích: Giảm đau, giảm co thắt cơ, gia tăng tầm hoạt động khớp bị
giới hạn, gia tăng sức mạnh cơ, phục hồi chức năng sinh hoạt.
- Phƣơng pháp vật lý trị liệu:
+ Nhiệt: chƣờm ấm vùng cơ co thắt bằng hồng ngoại, Paraphin…
+ Điện: điện phân dẫn thuốc ( novocain, salicilat..)
- Phƣơng pháp phục hồi chức năng:
+ Xoa bóp vùng bàn tay, cẳng tay
+ Áp dụng kỹ thuật giữ- nghỉ hoặc kéo dãn thụ động đối với các khớp bị
giới hạn (cử động sấp ngửa cẳng tay phải tập nhẹ nhàng)
131
+ Tập chủ động có trợ giúp, đề kháng tuỳ theo lực cơ của ngƣời bệnh
+ Chƣơng trình tập tại nhà: tập cài nút áo từ thấp đến cao, quạt tay,vặn
nắm cửa, chải đầu…
+ Hoạt động trị liệu: ném bóng, bắt bóng…
2.3. Gãy hai xƣơng cẳng tay có phẫu thuật
- Mục đích: Giảm đau, giảm sƣng, cải thiện tuần hoàn, chóng kết dính các
cơ vùng cẳng tay, gia tăng tầm hoạt động khớp khuỷu, khớp cổ tay, duy trì tầm
hoạt động khớp vái, ngón tay, PHCN sinh hoạt.
- Phƣơng pháp phục hồi chức năng:
+ Tuần 1: Tƣ thế trị liệu: nâng cao chi khi nằm, băng treo tay ở tƣ thế
chức năng khi đi đứng. Chủ động tập nhanh cử động gập duỗi các ngón tay. Co
cơ tĩnh nhẹ nhàng các cơ vùng cẳng tay, cánh tay. Chủ động tập trợ giúp các cử
động của khớp vai.
+ Tuần 2: Chủ động tập nhanh cử động các ngón tay nhƣ tuần 1. Chủ
động tập trợ giúp cử động gập duỗi khuỷu và gập duỗi cổ tay nhẹ nhàng. Tiếp
tục tập khớp vai nhƣ tuần 1. Với trƣờng hợp phẫu thuật vững chắc có thể thực
hiện chủ động tập cử động sấp ngửa nhẹ nhàng, thận trọng.
+ Tuần 3 và 4: Tập nhƣ tuần 2. Tập mạnh cơ tuỳ theo lực cơ ngƣời bệnh.
Chú ý đối với cử động quay sấp ngửa cẳng tay, khi thực hiện chủ động tập đề
kháng cần kiểm tra bằng X-quang để xem xƣơng có liền tốt chƣa và lực đề
kháng không đƣợc đặt lên ổ gãy. Chƣơng trình tại nhà: nhƣ trong giai đoạn sau
bất động. Hoạt động trị liệu: nhƣ trong giai đoạn sau bất động.
3. Các điều trị khác
- Các thuốc giảm đau nhóm non- steroids
- Các thuốc tái tạo kích thích liền xƣơng nhanh: Calcitonin, Biphosphonat,
Calcium…
- Các thuốc giảm đau thần kinh nếu có đau thần kinh.
IV. THEO DÕI VÀ TÁI KHÁM
- Tình trạng ổ gãy: đau, sƣng nề, di lệch, biến dạng…
- Phản ứng của ngƣời bệnh trong quá trình tập luyện: thái độ hợp tác, sự
tiến bộ…
- Tình trạng chung toàn thân.
- Theo dõi và tái khám sau 3 tháng, 6 tháng và 1 năm.