Những quan điểm mới về bệnh viêm
mũi xoang ở người lớn
Xoang được định nghĩa là hốc rỗng nằm trong xương, được che
phủ bởi niêm mạc có lông chuyển. Người ta chia các xoang vùng hàm
mặt ra 2 nhóm: Nhóm xoang trước gồm xoang hàm, xoang trán, xoang
sàng trước. Nhóm xoang sau gồm xoang sàng sau, xoang bướm. Tất cả
các xoang đều có lỗ thông với mũi(H.1). Viêm mũi xoang (VMX) là bệnh
thường gặp trong Tai-Mũi-Họng (TMH). Tại Mỹ, năm 1995, bệnh có tỉ
lệ là 13,5% dân số, tổng số lượt khám bệnh là 12 triệu. Tại Việt Nam,
bệnh VMX chiếm tỷ lệ cao nhất trong các bệnh về TMH. Bệnh ảnh
hưởng đến sinh hoạt, lao động xã hội, tình trạng sức khỏe và tâm lý
người bệnh nhiều hơn so với các bệnh thiếu máu cơ tim và tâm phế
mãn. Bệnh cũng là nguyên nhân làm giảm ngày công lao động.
Năm 1997, Hiệp hội TMH và Đầu- cổ họp tại Mỹ, chia bệnh ra 4 loại:
Viêm cấp, hồi viêm cấp, bán cấp và mãn. Kháng sinh, chống viêm,
thuốc xịt mũi làm co, se niêm mạc chỉ dùng trong 7-10 ngày. Nếu có dị ứng
phải kết hợp thêm thuốc xịt mũi nhóm Corticoid. Trong điều trị, nên nội soi
mũi xoang và chụp cắt lớp (CT scan). Điều trị đúng phác đồ mà không có
hiệu quả, nên quệt mủ khe giữa làm kháng sinh đồ (KSĐ). Điều trị phẫu
thuật được dùng cho những trường hợp: Có polýp trong xoang hay polýp
mũi gây tắc mũi (H.3), u nhầy, bệnh tái phát nhiều lần, điều trị thuốc không
có kết quả.
Niêm mạc mũi liên tiếp với niêm mạc xoang, cùng chịu ảnh hưởng
của tác nhân gây bệnh, nên viêm mũi lâu ngày sẽ dẫn tới viêm xoang.
H.1 Sơ đồ các lỗ đổ của các xoang vào hốc mũi
Trên thực tế, đã có viêm xoang thì rất hiếm trường hợp không có viêm
mũi.
Các triệu chứng của bệnh VMX được chia thành 2 nhóm chính và
phụ. Chẩn đoán bệnh dựa vào bệnh sử và khám có mủ chảy ra mũi trước hay
xuống họng.Tuy nhiên, không phải cứ viêm xoang trước là chảy ra mũi
trước, viêm xoang sau là chảy ra mũi sau. Ở người lớn, qua nội soi thấy khi
viêm nhóm xoang trước, mủ cũng chảy cả về vòm. Hỏi bệnh sử cặn kẽ và
khám lâm sàng là rất cần thiết giúp chẩn đoán bệnh, không nhất thiết lúc nào
cũng nội soi và làm KSĐ.
Loại VMX cấp: khởi phát đột ngột, thường do vi rút. Bệnh có thể tự
khỏi không cần điều trị gì sau 5-7 ngày. VMX cấp bội nhiễm: bệnh kéo dài
hơn, có thể lan từ mũi xoang đến ổ mắt hay màng não. Mủ mũi có màu vàng
hoặc xanh. Diễn biến bệnh bắt đầu nặng hơn kể từ ngày thứ năm và bệnh
kéo dài hơn 10 ngày. Lâm sàng giống như viêm đường hô hấp trên.
Loại hồi viêm cấp. có đặc điểm tái phát 4 lần trong 1 năm, khoảng thời gian giữa 2 lần, bệnh không có triệu chứng.
Mỗi đợt tái phát ít nhất 7 ngày.
Loại VMX bán cấp do VMX cấp diễn biến tăng dần, kéo dài từ 4-đến
12 tuần.
oại VMX mãn tính: khi bệnh kéo dài liên tục trên 12 tuần.
H.2 XQ mờ xoang hàm Phải H.3 Nội soi: Pôlíp khe
giữa(màu trắng)
Các triệu chứng chính của VMX:
Sốt (cao trong VMX cấp).
Đau căng, nặng mặt.
Ngạt tắc mũi.
Chảy dịch, mủ ra trước hay sau(qua bệnh sử và khám).
Giảm hoặc mất ngửi hoàn toàn.
Các triệu chứng phụ của VMX:
Sốt nhẹ.
Nhức đầu.
Mệt mỏi.
Đau lan xuống răng hoặc đau tai.
Hơi thở có mùi hôi.
Ho.
Phân loại VMX ở người lớn.
Cấp tính:
Thời gian bệnh < 4 tuần.