1
TÀI LIỆU HỌC TẬP
Môn học: Quản lý tài chính công và công sản
2
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH
KHOA QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CÔNG
--------&--------
PGS.TS Trần Văn Giao
TÀI LIỆU HỌC TẬP
Môn học: Quản lý tài chính công và công sản
‘
HÀ NỘI 2011
MỤC LỤC
Chương 1: TỔNG QUAN VỀ TÀI CHÍNH CÔNG VÀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CÔNG
Trang
1. LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ TÀI CHÍNH CÔNG
1.1.Khái niệm Tài chính công
1.2. Đặc điểm của Tài chính công
1.3. Chức năng của Tài chính công
1.4. Cơ cấu của Tài chính công
1.5. Các nguyên tắc Tài chính công
1. 6. Vai trò của Tài chính công
2. QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CÔNG
2.1.Khái niệm và đặc điểm Quản lý Tài chính công.
2.2. Nội dung quản lý tài chính công.
2.3. Tổ chức bộ máy quản lý Tài chính công.
Chương 2: QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
1.1. Khái niệm ngân sách Nhà nước
1.2. Phân loại thu, chi Ngân sách Nhà nước
2. QUẢN LÝ CHU TRÌNH NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
2.1. Nguyên tắc quản lý ngân sách Nhà nước
2.2. Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước
2.3. Quản lý chu trình ngân sách nhà nước
3. QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
3. 1. Quản lý thu thuế
3.2. Quản lý thu phí và lệ phí thuộc ngân sách Nhà nước
4. QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
4.1. Quản lý chi đầu tư phát triển của ngân sách Nhà nước
3
4.2. Quản lý chi thường xuyên của ngân sách Nhà nước
5. QUẢN LÝ CÂN ĐỐI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
5.1. Lý luận cơ bản về cân đối ngân sách Nhà nước
5.2.Tổ chức cân đối ngân sách Nhà nước
3
Chương 3: QUẢN LÝ TÍN DỤNG NHÀ NƯỚC
1. NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ TÍN DỤNG NHÀ NƯỚC
1.1. Tính tất yếu khách quan và bản chất của tín dụng Nhà nước
1.2. Vai trò của tín dụng Nhà nước
2. QUẢN LÝ CÁC HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG NHÀ NƯỚC
2.1. Quản lý các hoạt động huy động vốn tín dụng nhà nước
2.2. Quản lý hoạt động sử dụng vốn tín dụng Nhà nước
Chương 4: QUẢN LÝ CÁC QUỸ TÀI CHÍNH CÔNG NGOÀI NGÂN SÁCH NHÀ
NƯỚC
1. NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ CÁC QUỸ TÀI CHÍNH CÔNG NGOÀI
NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
1.1. Đặc điểm các quỹ Tài chính công ngoài ngân sách Nhà nước
1.2. Phân loại các quỹ Tài chính công ngoài ngân sách Nhà nước
1.3. Một số nội dung chủ yếu nhằm quản lý hiệu quả quỹ Tài chính công ngoài
ngân sách Nhà nước
2. QUẢN LÝ MỘT SỐ QUỸ TÀI CHÍNH CÔNG NGOÀI NGÂN SÁCH NHÀ
NƯỚC CHỦ YẾU
2.1. Quỹ dự trữ quốc gia
2.2. Quản lý tài chính quỹ bảo vệ môi trường Việt Nam
2.3. Quản lý quỹ Bảo hiểm xã hội
Chương 5: QUẢN LÝ CÔNG SẢN
1. TỔNG QUAN VỀ TÀI SẢN CÔNG.
1.1. Tài sản và quan hệ tài sản.
1. 2. Khái niệm về Tài sản công.
1.3. Vai trò của Tài sản công.
2. KHÁI QUÁT VỀ QUẢN LÝ TÀI SẢN CÔNG.
2.1. Sự cần thiết về nguyên lý quản lý tài sản công
3. NỘI DUNG VÀ PHẠM VI QUẢN LÝ TÀI SẢN CÔNG.
3.1. Nội dung quản lý Tài sản công.
3.2. Phạm vi quản lý Tài sản công.
4
Chương 1:
TỔNG QUAN VỀ TÀI CHÍNH CÔNG VÀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CÔNG
1. LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ TÀI CHÍNH CÔNG.
1.1.Khái niệm Tài chính công.
Tài chính công là một khái niệm hiện đại bắt đầu được sử dụng trong đời
sống kinh tế của một quốc gia từ những năm đầu thế kỷ 20. Sự thay đổi có tính
bước ngoặt về định nghĩa Tài chính công diễn ra vào những năm 30 của thế kỷ
20 gắn liền với mối quan hệ về thiếu hụt ngân sách Nhà nước và trong các mối
liên quan với các bộ phận cấu thành Tài chính công. Sự phát triển lý luận kinh
tế học ở các nước phát triển và thực hiện các mục tiêu của chính sách kinh tế
dẫn đến phải đánh giá lại một số nguyên tắc được áp dụng trong lĩnh vực Tài
chính công như: sự phối hợp các công cụ của chính sách tiền tệ và chính sách tài
khoá, các vấn đề về thâm hụt hoặc bội thu ngân sách Nhà nước, làm sao ổn định
kinh tế vĩ mô thông qua hoạt động của Tài chính công, vận dụng ngân sách chu
kỳ và ngân sách cơ cấu như thế nào... Ở Việt Nam, Khái niệm Tài chính công
xuất hiện trong thời kỳ đổi mới kinh tế từ năm 1989 cho đến nay và gắn liền
với quá trình đổi mới quản lý Tài chính vĩ mô, đổi mới hoạt động của khu vực
công.
Để xác định khái niệm Tài chính công cần phải điểm qua các quan điểm
của các nhà kinh tế về Tài chính công và các khái niệm có liên quan. Các nhà
kinh tế bằng các quan điểm tiếp cận với những phương pháp khác nhau và ngay
từ đầu để tiếp cận với khái niệm Tài chính công, các nhà kinh tế đã đề cập đến
hai lĩnh vực đan xen nhau là Tài chính công và khu vực công.
Định nghĩa về Tài chính công có thể được tìm thấy trong tác phẩm của
A.Smith, trong đó về nguyên tắc A.Smith xuất phát từ hệ thống kinh tế gia đình
và nguyên tắc này được rút ra vận dụng cho Tài chính công, mà trước hết là cho
ngân sách Nhà nước (hàng năm Ngân sách Nhà nước phải cân đối và tuân thủ
một số nguyên tắc cơ bản).
Tài chính công là một khái niệm hiện đại xác định các quan hệ kinh tế và
tài chính phát sinh trong hệ thống kinh tế giữa các chủ thể công quyền (Cơ
5
quan, đơn vị) và các chủ thể khác (doanh nghiệp, hộ gia đình, công dân, các tổ
chức phi lợi nhuận ) - (Bojka Harmeníkova a Kveta Kubatová: Verejné finance
- Eurolex Bohemia 2000). Khái niệm Tài chính công với nghĩa rộng được sử
dụng một cách đối lập với khái niệm Tài chính “tư”. Tài chính công phản ảnh
các hoạt động của Tài chính Nhà nước được thể hiện bằng các quan hệ tiền tệ
nảy sinh trong mối quan hệ với sự hình thành và phân phối các quỹ tiền tệ (Ján
Petrenka - Oto Sobek a kolektiv: Financie a mena - Vydavatelstvo Alfa
Bratislava 1993 trang 39)
5
Theo các nhà kinh tế Pháp thì Tài chính công có thể hiểu theo cách đơn
giản là: "nghiên cứu của Tài chính công chính là quản lý Tài chính của các tổ
chức công" (Francoi Adam - Olivier Ferand - Rémy Rioux: Finances publiques
- Preses de sciences PO et Dalloz 2003 - trang 2). Về mặt luật pháp thì Nhà
nước. các pháp nhân công quyền, các đơn vị hành chính trung ương và địa
phương, các đơn vị hành chính bảo đảm xã hội và các đơn vị công quyền là chủ
thể của Tài chính công.
Trong thời đại ngày nay trong khuôn khổ hợp tác kinh tế quốc tế có thể
xem xét khái niệm Tài chính công từ một số giác độ sau:
- Xét theo quan hệ giữa quốc gia và quốc tế: Đứng trên giác độ quốc gia:
Tài chính công bao gồm các bộ phận cấu thành như: ngân sách Nhà nước tín
dụng Nhà nước, các quỹ quốc gia .... còn đứng trên giác độ quốc tế, thuộc vào
khái niệm tài chính công người ta còn có thể kể tới ngân sách Nhà nước của các
nước trong khối liên minh trên thế giới như Liên minh châu Âu....
- Xét theo tính chủ thể trong quan hệ tài chính công: xét trên giác độ chủ
thể của Tài chính, có thể thấy khái niệm Tài chính công được đặc trưng: Các
chủ thể của Tài chính công và giữa các pháp nhân là chủ thể của Tài chính công
phải bảo đảm theo chuẩn mực của kế toán quốc gia .
- Xét theo tính pháp lý trong quan hệ tài chính công: Xét từ giác độ luật
pháp, Tài chính công hoạt động dựa trên các luật mà Nhà nước quy định và chịu
sự chi phối của các luật công pháp và tư pháp nằm trong các lĩnh vực có liên
quan đến Tài chính công. Do đó việc tuân thủ luật pháp và các hoạt động của
6
Tài chính công diễn ra trong khuôn khổ hành lang pháp lý mà luật pháp đã quy
định là yêu cầu cần thiết.
- Xét theo tính chất kinh tế: Tài chính công tác động tới các hoạt động
không chỉ của kinh tế vĩ mô mà cả kinh tế vi mô thông qua thuế và các khoản
chi tiêu công nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế .
- Xét theo tính chất về Tài chính và kế toán: Tài chính công phải thực
hiện việc quản lý, giám sát các khoản thu, chi của Nhà nước; phải thực hiện các
chương trình, các mục tiêu cụ thể; kế hoạch hoá thu, chi và phải có hệ thống tài
khoản đáp ứng cho yêu cầu quản lý. Tài chính công là công cụ quan ntrọng
cung cấp thông tin cho các chủ thể lập pháp và quản lý.
- Xét theo tính chất về hành chính và tổ chức: Tài chính công duy trì sự
hoạt động của các cơ quan quản lý Nhà nước và các đơn vị cung ứng dịch vụ
công cộng (Ở Việt Nam hiện nay là các đơn vị sự nghiệp công lập)
- Xét theo biểu hiện bên ngoài của tài chính công: là các hoạt động thu,
chi của Nhà nước, của các chủ thể công quyền thể hiện dưới hình thức tiền tệ và
gắn với các quỹ tiền tệ. Trong nền kinh tế quốc dân tồn tại các loại quỹ tiền tệ
khác nhau, các quỹ này được hình thành và sử dụng nhằm đáp ứng yêu cầu hoạt
