Quy trình chăm sóc mai trong năm
Mai thuộc loại kiểng hoa nhưng nó cũng có thể tạo thành kiểng
dáng, kiểng thế hoặc bonsai đều rất đẹp, ít có loại cây nào
được như thế, trồng mai người ta thường để ý đến hoa nhiều
hơn. Để có cây mai đẹp chưng trong các ngày đầu Xuân ngoài
việc chăm sóc, tạo dáng thế thích hợp thì việc chăm sóc để
chuẩn bị cho hoa nở vàng trong các ngày Tết là việc phải làm cả năm mới quyết
định.
Mai cũng như các loại cây khác, nó phát triển phụ thuộc rất nhiều vào thời tiết mà
thời tiết lại phụ thuộc phần lớn vào chu kỳ trái đất quanh quanh mặt trời, nói cách
khác chăm sóc mai phải dựa vào dương lịch (dl) mới chính xác nhưng Tết Nguyên
Đán lại căn cứ vào âm lịch (âl). Chúng ta để ý xem nếu Mai trổ rộ nhằm vào tiết
lập xuân thì hoa trổ nhiều và đẹp tươi hơn nở các thời điểm khác. Việc này rất khó
cho người chăm sóc mai (ncsm) nhất là gặp năm nhuần như năm nay thì tiết lập
xuân rơi vào ngày 4 tháng 2 dl mà Tết lại là ngày 14 tháng 2 dl. Như vậy năm nay
để điều khiển hoa nở ncsm phải có biện pháp điều chỉnh phân bón, nước tưới, bộ lá
hợp lý mới đạt kết quả cao được (không nói đến yếu tố thời tiết bất thường).
Quan sát công việc của nhà vườn, ta thấy họ làm theo một quy trình nhất định (do
thói quen họ không gọi là quy trình) tháng nào làm việc gì đều như có lịch cả.
Trong bài nầy tôi đề nghị một quy trình chăm sóc mai cho cả năm để các bạn tham
khảo và khi thực hiện thì tự điều chỉnh cho hợp hoàn cảnh địa lý nơi ở của mình.
Tôi tạm chia công việc làm 6 giai đoạn, mỗi giai đoạn có 2 tháng âm lịch. Chủ yếu
công việc trình bày ở đây trên cây mai trồng trong chậu.
Công việc tháng giêng và tháng hai (giai đoạn hồi sức):
Mai được chưng trong nhà nhiều ngày bị thiếu ánh sáng, lá có màu xanh lợt, có khi
người chưng quên không tưới nước lại đổ bia, nước ngọt vào gốc, vì vậy mai bị
mất sức (nếu không gọi là kiệt sức) rất nhiều nhất là sau giai đoạn cây phô hết nội
lực của mình ra khi trỗ hoa, nên việc đầu tiên của ncsm là phải “hồi sức” cho mai
bằng cách:
- Đưa chậu mai ra ngoài sân nơi có bóng mát và thoáng (để cây dưới nắng sẽ bị
cháy lá).
- Sau những ngày Tết hoa vẫn chưa tàn hết hoặc còn một số nụ chưa nở dùng kéo
cắt tất cả hoa trên cây, kể cả hoa đã nở và hoa chưa nở để nhựa tập trung nuôi cây
thay vì nuôi đài hoa tạo hạt.
- Pha phân Urê thật loãng (1 muỗng caphê nhỏ pha với ít nhất 8 lít nước) tưới trên
cây từ ngọn xuống đất cho ướt cả cây, hoặc có thể dùng thuốc kích thích chồ, lá
phun đều trên cây). Công việc nầy chỉ thực hiện vào buổi chiều trời thật mát. Mỗi
tuần tưới một lần Chưa vội xả tàn lúc nầy.
- Từ rằm tháng giêng trở đi nếu cây sung lại ta có thể xả bớt 1/3 tàn, nhất là những
cành bị nấm, sâu bệnh mọc chéo phải cắt đi hết. Chú ý không nên cắt một lúc hết
lá trên cây làm cho sự hô hấp và quang hợp bị gian đoạn cây lại bị mất sức lần nữa.
Các bạn chú ý là các cành phía trên thường non hơn các cành bên dưới lại nhận
được ánh sáng (quang hợp) nhiều hơn nên cành phía trên phát triển mạnh hơn cành
bên dưới, vì thế khi tỉa cành thì những cành bên dưới không nên cắt ngắn quá, vì
như thế cành bên dưới chưa phát triển bao nhiêu thì bị cành phía trên che hết rồi.
Nguyên tắc tỉa cành chung là “dưới dài - trên ngắn”. Công việc tỉa thêm cành ta có
thể ngấm nghía rồi thực hiện từ từ trong tháng giêng cũng được.
- Trong đầu tháng hai nếu cây trồng trong chậu có rễ ra bít hết chậu thì phải thay
đất mới cho cây, nếu mai trồng bằng hổn hợp xơ dừa, tro trấu thì các bạn có thể
đưa mai ra khỏi chậu, dùng dao bén gọt bớt các rễ già xung quanh chậu (rễ già có
màu nâu sậm và hơi khô), sau đó đưa cây lại vào chậu và bổ sung chất trồng hổn
hợp. Nếu mai trồng bằng đất thịt thì dùng cái bay nhỏ moi xung quanh chậu sâu
xuống phía dưới chậu, chặt bớt rễ già quanh chậu bỏ bớt đất và rễ đi, đưa đất
thịt (trộn thêm xơ dừa) vào thay phần đất cũ. Chú ý là không nên bón phân lúc nầy
vì rễ bị chặt mất nên khả năng hấp thụ kém, chất dinh dưỡng sẽ theo nước tưới ra
ngoài.Muốn vô phân ít nhất phải nữa tháng nữa mới thực hiện. Trong trường hợp
cây chưa cần phải thay đất, ta có thể bón phân cho cây lúc nầy.
Trong giai đoạn nầy vì trời miền Nam nắng nhiều nên phải chú ý tưới nước ít nhất
mỗi ngày 2 lần cho chậu trồng bằng chất trồng hổn hợp và một lần cho chậu trồng
bằng đất thịt. Quan sát trên mặt chậu thấy đất khô mới tưới và cũng đặc biệt chú ý
đây là giai đoạn bọ trỉ hoạt động nên phun thuốc ngừa hoặc quan sát thường ngày
nếu thấy có hiện tượng bọ trỉ tấn công phải phun thuốc ngay.
Công việc tháng ba và tháng tư (giai đoạn ổn định)
Ta biết ở miền Nam trời sẽ có những cơn mưa vào cuối tháng ba (âl), từ sau những
cơn mưa đầu mùa, mai bắt đầu phát triển mạnh. Để chuẩn bị đủ dinh dưỡng cho
mai phát triển thì ngay từ đầu tháng ba ta nên bón phân cho mai nhất là phân hữu
cơ như bánh dầu, Dynamix Lifter, hoặc phân chuồng để có đủ thời gian cho phân
giải phóng chất đạm cung cấp cho cây. Nếu bón phân vô cơ thì chậm hơn khoảng
sau 20 tháng 3 cũng được. Khi những cơn mưa đầu mùa làm mát dịu không khí
nếu mưa kèm theo nhiều sấm sét ( sấm sét tổng hợp chất đạm cho đất) thì mai bung
tược rất nhanh, rễ non cũng phát triển mạnh. Cây cần lượng dinh dưỡng lớn, nếu có
đủ chất thì chồi non sẽ vượt nhanh làm nền cho chồi hoa phát triển trong những
tháng sau. Từ sau những cơn mưa cuối tháng ba sang tháng tư thì nhiệt độ trong
không khí dao động có biên độ lớn , lúc thì mát , lúc oi bức . Giai đoạn nầy nấm
hồng phát triển mạnh, cần thiết phải cắt tỉa bớt những cành có dấu hiệu bệnh, tạo
thông thoáng cho cây , phun thuốc ngừa hoặc trị bệnh cho cây.
Công việc tháng năm và tháng sáu (giai đọan tích luỹ )
Tháng 5 và tháng 6 là giai đoạn cây tích luỹ chất dinh dưỡng nên phát triển rất
mạnh. Đây là giai đoạn ổn định dáng thế cho cây. Tược non phát triển mạnh ncsm
phải uốn nắn để tạo dáng cho mai hoặc bấm đọt để tạo tán cây theo ý muốn. Đây là
giai đoạn tạo dáng tốt nhất cho cây, không nên để cành ra dài mới cắt làm mai bị
mất sức, cành nào không muốn phát triển phải bấm đọt ngay để chất dinh dưỡng
tập trung nuôi chồi khác. Nếu không là năm nhuần thì trong tháng 6 ta tạo dáng lần
cuối cùng (năm nhuần có thể thực hiện trong tháng 7). Để chồi nách thành nụ hoa
ta giảm hẳn phân đạm (chỉ dùng một lượng nhỏ để giữ cân đối dinh dưỡng cho
