S phát tri n v th ch t c a tr l a tu i m m non (t 4-6 tu i)ự ể ề ể ấ ủ ẻ ở ứ ổ ầ ừ ổ
S phát tri n v v n đ ng:ự ể ề ậ ộ
Các c b p tr 4 tu i có th nâng đ đ c tr ng l ng c a c th . Tr 4-6 tu iơ ắ ở ẻ ổ ể ỡ ượ ọ ượ ủ ơ ể ẻ ổ
có th ch y, nh y, bi t dùng đôi tay đ n m ch t đ v t, bi t leo trèo, đôi chânể ạ ả ế ể ắ ặ ồ ậ ế
ch y nh y liên t c. Tr t 5 tu I tr đi đã có th v n đ ng toàn thân, ho c làm cácạ ả ụ ẻ ừ ổ ở ể ậ ộ ặ
đ ng tác ph c t p h n nh ch i đá c u, nh y dây, leo trèo, l n xà đ n…ộ ứ ạ ơ ư ơ ầ ả ộ ơ
Các ngón tay c đ ng ch m h n so v i s v n đ ng toàn thân, nh ng ph n l n trử ộ ậ ơ ớ ự ậ ộ ư ầ ớ ẻ
4 tu i đã có th th c hi n các đ ng tác n n, v hay bóp m t cách thành th o. M cổ ể ự ệ ộ ắ ẽ ộ ạ ặ
ho c c i áo, th ng bé gái thành th o h n bé trai. Các ngón tay c a tr 5 tu iặ ở ườ ạ ơ ủ ẻ ổ
không nh ng có th ho t đ ng t do, mà đ ng tác còn nhanh nh n và hoàn ch nhữ ể ạ ộ ự ộ ẹ ỉ
h n, nên có th c m bút đ vi t ho c v , đ ng th i còn th c hi n nhi u đ ng tácơ ể ầ ể ế ặ ẽ ồ ờ ự ệ ề ộ
m i và tinh t h n. Các b c cha m nên t o đi u ki n cho con có nhi u d p t t đớ ế ơ ậ ẹ ạ ề ệ ề ị ố ể
rèn luy n đôi tay và ngón tay, cho tr t p luy n nhi u thì tay m i d o, khéo, tâm tríệ ẻ ậ ệ ề ớ ẻ
m i linh l i, ví nh các ho t đ ng v n n đ t, g p gi y và đan lát…ớ ợ ư ạ ộ ề ặ ấ ấ ấ
Tr 4-6 tu i trong quá trình ch y ch i c m th y vô cùng thích thú, cho nên su tẻ ổ ạ ơ ả ấ ố
ngày ch y nh y, không lúc nào ng i yên. Tr giai đo n này có đ c đi m n i b tạ ả ồ ẻ ở ạ ặ ể ổ ậ
là ho t bát, hi u đ ng, chính là do s phát tri n c a c th quy t đ nhạ ế ộ ự ể ủ ơ ể ế ị
Ngu n: Ph ng pháp nuôi d y con (t 4 đ n 6 tu i) ồ ươ ạ ừ ế ổ
do Ng u Lê – Lý Chính Mai - Ph m Thuý Anh biên so n ư ạ ạ
NXB Ph N - 2000ụ ữ
Xác đ nh năng khi u c a tr nh th nàoị ế ủ ẻ ư ế
Ch kho ng 1% tr em thu c di n thiên tài, trong khi t l đ c x p là có năng khi u ch ngỉ ả ẻ ộ ệ ỷ ệ ượ ế ế ừ
15-20%. Năng khi u đó có th là t duy th n đ ng trong m t môn h c, nh ng "gà m " cácế ể ư ầ ồ ộ ọ ư ờ ở
môn khác, ho c gi i toàn di n, ho c th m chí là nh ng bi u hi n b t th ng, khó b o... Vi cặ ỏ ệ ặ ậ ữ ể ệ ấ ườ ả ệ
xác đ nh đúng ki u năng khi u s quy t đ nh l n đ n c h i thành công c a tr trong t ngị ể ế ẽ ế ị ớ ế ơ ộ ủ ẻ ươ
lai.
Các nhà tâm lý hi n đánh giá năng khi u nh m t khái ni m mang tính đi u ki n và t mệ ế ư ộ ệ ề ệ ạ
th i. Tính đi u ki n th hi n ch có r t nhi u đi m (n u nh không nói là t t c ) phờ ề ệ ể ệ ở ỗ ấ ề ể ế ư ấ ả ụ
thu c vào vi c đ a tr có năng khi u s phát tri n kh năng c a mình nh th nào, li u giaộ ệ ứ ẻ ế ẽ ể ả ủ ư ế ệ
đình có s n sàng ng h nh ng say mê c a tr hay không. Ví d , m t đ a tr đ c nuôiẵ ủ ộ ữ ủ ẻ ụ ộ ứ ẻ ượ
d y và l n lên trong m t gia đình nh c sĩ s có nhi u kh năng tr thành m t nh c sĩ sauạ ớ ộ ạ ẽ ề ả ở ộ ạ
này h n r t nhi u so v i m t đ a tr mà cha m không liên quan gì đ n âm nh c. Tính t mơ ấ ề ớ ộ ứ ẻ ẹ ế ạ ạ
th i c a khái ni m này là ch , năng khi u có th đ c b c l nh ng th i đi m khácờ ủ ệ ở ỗ ế ể ượ ộ ộ ở ữ ờ ể
nhau c a cu c s ng, có th t lúc nh , hay cũng có th vào lúc đã tr ng thành. Nh Albertủ ộ ố ể ừ ỏ ể ưở ư
Einstein, lúc nh n u đ c các chuyên gia tâm lý hi n đ i ki m tra, có l đ c x p vào... lo iỏ ế ượ ệ ạ ể ẽ ượ ế ạ
kém, do c u bi t nói khá mu n, thành tích h c t p không t t và th m chí t ng b đu i vì h cậ ế ộ ọ ậ ố ậ ừ ị ổ ọ
kém. Trong khi nhi u thiên tài khác nh nhà v t lý - lý thuy t Liên Xô Lev Landao, ng iề ư ậ ế ườ
sáng l p ra ngành đi u khi n h c Norder Viner… l i có năng khi u đ c b c l t khi cònậ ề ể ọ ạ ế ượ ộ ộ ừ
nh .ỏ
Trí tu phân bi t và trí tu bao quátệ ệ ệ
Theo phó giám đ c Vi n Tâm lý h c Nga Serguey Maly, hi n có t i h n 100 đ nh nghĩa khácố ệ ọ ệ ớ ơ ị
nhau v năng khi u, cho dù t t c chúng đ u không có đ c tính khái quát đ y đ và cũngề ế ấ ả ề ượ ầ ủ
không th làm hài lòng t t c các chuyên gia tâm lý, s ph m. Tiêu chí chính c a tài năng làể ấ ả ư ạ ủ
nhu c u kiên trì c a đ a bé trong m t công vi c trí tu ph c t p nào đó. Đó có th là mongầ ủ ứ ộ ệ ệ ứ ạ ể
1
mu n gi i đ c nh ng bài toán khó, làm th hay so n th o ra m t ch ng trình máy tínhố ả ượ ữ ơ ạ ả ộ ươ
m i…ớ
đ tu i h c ph thông, năng khi u đôi khi không liên quan tr c ti p đ n thành tích h c t pỞ ộ ổ ọ ổ ế ự ế ế ọ ậ
t t. Nói đ n gi n h n, đây là m t ki u năng khi u trí tu riêng bi t. Tr thu c lo i nàyố ơ ả ơ ộ ể ế ệ ệ ẻ ộ ạ
th ng có khuynh h ng thích t mình nghiên c u sâu và m r ng ki n th c trong lĩnh v cườ ướ ự ứ ở ộ ế ứ ự
mình quan tâm, có kh năng t duy m t cách tri t lý v i nh ng gì đã đ c đ c. Tuy nhiên,ả ư ộ ế ớ ữ ượ ọ
m i quan tâm đ i v i m t lĩnh v c ho t đ ng th ng d n t i vi c tr có thành tích xu t s cố ố ớ ộ ự ạ ộ ườ ẫ ớ ệ ẻ ấ ắ
trong m t s môn h c, trong khi v n “bình th n” đón nh n đi m kém nh ng môn khác.ộ ố ọ ẫ ả ậ ể ở ữ
Nh ng chính nh ng tr lo i này m i có nhi u kh năng tr thành nh ng nhà khoa h c ti mư ữ ẻ ạ ớ ề ả ở ữ ọ ề
năng, ng i sáng t o ra nh ng ý t ng m i, có kh năng t o ra nh ng phát minh đáng k .ườ ạ ữ ưở ớ ả ạ ữ ể
M t s lo i khác l i có năng khi u thu c lo i trí tu bao quát. Trong tr ng h p này, khộ ố ạ ạ ế ộ ạ ệ ườ ợ ả
năng c a chúng th hi n rõ nh t trong quá trình h c t p. Vi c h c đ i v i chúng r t tho iủ ể ệ ấ ọ ậ ệ ọ ố ớ ấ ả
mái, h u nh không có chút khó khăn nào - đ i v i b t k môn gì. Nh ng h c sinh thu c lo iầ ư ố ớ ấ ể ữ ọ ộ ạ
“luôn đ c khen th ng” này có nhi u kh năng tr thành nh ng chuyên gia t t trong t ngượ ưở ề ả ở ữ ố ươ
lai.
Các lo i năng khi u khácạ ế
Có m t d ng năng khi u n a có th d dàng d đoán - đó là năng khi u v ngh thu t. Nóộ ạ ế ữ ể ễ ự ế ề ệ ậ
th hi n trong m i quan tâm c a tr đ i v i nh ng lo i ho t đ ng sáng t o nh âm nh c,ể ệ ố ủ ẻ ố ớ ữ ạ ạ ộ ạ ư ạ
khiêu vũ, h i h a, điêu kh c, sân kh u, đi n nh…ộ ọ ắ ấ ệ ả
Ki u năng khi u th t là năng khi u sáng t o. Nó đ c th hi n trong cách suy nghĩ khácể ế ứ ư ế ạ ượ ể ệ
v i thông th ng, cách nhìn đ c bi t đ i v i th gi i, khuynh h ng mu n d ng nên nh ngớ ườ ặ ệ ố ớ ế ớ ướ ố ự ữ
d án riêng. Tr thu c lo i này th ng hay gây xung đ t, khó b o, có tính đ c l p trongự ẻ ộ ạ ườ ộ ả ộ ậ
nh ng quy t đ nh c a mình và th ng ph t l các nguyên t c. Ví d nh chúng có th t iữ ế ị ủ ườ ớ ờ ắ ụ ư ể ớ
l p v i b qu n áo nhàu nát, sách v ghi chép l n x n… nh ng h c sinh lo i này th ngớ ớ ộ ầ ở ộ ộ Ở ữ ọ ạ ườ
d dàng nh n th y khuy t đi m, trong khi nh ng kh năng sáng t o c a chúng th ng chễ ậ ấ ế ể ữ ả ạ ủ ườ ỉ
đ c xác đ nh sau quá trình kh o sát c a m t chuyên gia tâm lý. Đ làm rõ đ c năng khi uượ ị ả ủ ộ ể ượ ế
này, c n ph i đ a ra m t ho t đ ng cho phép tính t ch : ví d m t bài văn có ch đ khácầ ả ư ộ ạ ộ ự ủ ụ ộ ủ ề
th ng hay m t gi i pháp k thu t nào đó.ườ ộ ả ỹ ậ
Ki u năng khi u ti p theo có th d dàng nh n th y, nh ng th ng không đ c d dàngể ế ế ể ễ ậ ấ ư ườ ượ ễ
ch p nh n - đó là năng khi u v xã h i (năng khi u ch đ o). Ki u này có đ c tr ng là khấ ậ ế ề ộ ế ỉ ạ ể ặ ư ả
năng hi u đ c m i ng i, bi t cách thi t l p nh ng m i quan h xây d ng v i h , lãnh đ oể ượ ọ ườ ế ế ậ ữ ố ệ ự ớ ọ ạ
h . Năng khi u lãnh đ o c n ph i có m t m c đ trí tu đ cao, m t tr c giác phát tri n vàọ ế ạ ầ ả ộ ứ ộ ệ ủ ộ ự ể
kh năng đ ng c m. Cũng có nh ng “th lĩnh tình c m” luôn là n i trút b u tâm s c a m iả ồ ả ữ ủ ả ơ ầ ự ủ ọ
ng i, trong khi cũng có nh ng th lĩnh c a hành đ ng. H bi t cách đ a ra nh ng quy tườ ữ ủ ủ ộ ọ ế ư ữ ế
đ nh đúng, xác đ nh m c tiêu và nhi m v dành cho nh ng ng i khác. nh ng h c sinh cóị ị ụ ệ ụ ữ ườ Ở ữ ọ
năng khi u ch đ o, m i quan tâm v i h c hành th ng không đ c cao. Do có tính cáchế ỉ ạ ố ớ ọ ườ ượ
m nh m và đ c l p, chúng có th d dàng công khai b h c hay đ c coi là con ng i hayạ ẽ ộ ậ ể ễ ỏ ọ ượ ườ
gây g .ổ
D ng năng khi u cu i cùng trong danh sách là năng khi u đ ng c tâm lý (th thao). Theoạ ế ố ế ộ ơ ể
m t đi u tra m i đây v các v n đ ng viên n i ti ng, nh n đ nh v kh năng trí tu th p c aộ ề ớ ề ậ ộ ổ ế ậ ị ề ả ệ ấ ủ
h th ng là không đúng. Ng c l i, đa s v n đ ng viên đ u có m c đ trí tu cao. Cácọ ườ ượ ạ ố ậ ộ ề ứ ộ ệ
nhà khoa h c t lâu đã ch ng minh đ c m i quan h tr c ti p gi a s phát tri n c a đ ngọ ừ ứ ượ ố ệ ự ế ữ ự ể ủ ộ
c , tâm lý và trí tu . Không ph i tình c mà trong s nh ng v n đ ng viên n i ti ng còn cóơ ệ ả ờ ố ữ ậ ộ ổ ế
nh ng nhà văn đ c th a nh n, nh ng th ng gia thành đ t hay nh ng nhà s ph m tàiữ ượ ừ ậ ữ ươ ạ ữ ư ạ
năng. Nh ng đ a tr có năng khi u th thao có th th ng xuyên h c không t t không ph iữ ứ ẻ ế ể ể ườ ọ ố ả
do chúng không th ti p thu, mà đ n gi n ch b i chúng không có đ th i gian cho vi c h cể ế ơ ả ỉ ở ủ ờ ệ ọ
hành.
Ph ng pháp ph bi n nh t đ xác đ nh năng khi u c a tr chính là th nghi m, cho dù đaươ ổ ế ấ ể ị ế ủ ẻ ử ệ
s chuyên gia cho r ng đây ch a ph i là ph ng pháp hoàn thi n, do còn l thu c nhi u vàoố ằ ư ả ươ ệ ệ ộ ề
vi c xác đ nh ch s thông minh (IQ) - lo i th nghi m cho phép xác đ nh tài năng qua vi cệ ị ỉ ố ạ ử ệ ị ệ
so sánh đ tu i c a đ a tr v i các kh năng trí tu c a nó.ộ ổ ủ ứ ẻ ớ ả ệ ủ
2
Khi m t đ a tr hoàn thành đ c t t c các bài t p dành cho l a tu i c a nó, IQ c a tr sộ ứ ẻ ượ ấ ả ậ ứ ổ ủ ủ ẻ ẽ
b ng 100. Nh ng n u m t c u bé 10 tu i gi i đ c h t bài t p c a l a tu i 14, h s IQ c aằ ư ế ộ ậ ổ ả ượ ế ậ ủ ứ ổ ệ ố ủ
c u ta s là 140 (14:10 x100). Do ch s này v t h n nhi u so v i tiêu chu n, đ a tr hoànậ ẽ ỉ ố ượ ơ ề ớ ẩ ứ ẻ
toàn có th đ c đánh giá thu c lo i có tài năng. Theo các k t qu th ng kê, IQ th ng caoể ượ ộ ạ ế ả ố ườ
h n nh ng tr đ c sinh ra và giáo d c trong nh ng gia đình cha m có h c th c cao vàơ ở ữ ẻ ượ ụ ữ ẹ ọ ứ
làm ngh lao đ ng trí óc. ề ộ
Nh ng b c cha m quan tâm đ n con cái cũng có th t xác đ nh ki u năng khi u c aữ ậ ẹ ế ể ự ị ể ế ủ
chúng. Đi u này r t có ích cho h trong vi c đáp ng đ c nh ng đ ng c trong hành vi c aề ấ ọ ệ ứ ượ ữ ộ ơ ủ
tr , giúp chúng có thái đ nghiêm túc đ i v i vi c h c t p hi n t i và t ng lai. Tuy nhiên,ẻ ộ ố ớ ệ ọ ậ ở ệ ạ ươ
n u đ a tr có m t năng khi u rõ ràng, không có gì là th a n u mu n bi t ti m năng - t c làế ứ ẻ ộ ế ừ ế ố ế ề ứ
đ sâu các kh năng c a tr .ộ ả ủ ẻ
Ph n l n các phép th hi n nay đ u nh m vào vi c nghiên c u nh ng đ c tính nh t đ nhầ ớ ử ệ ề ằ ệ ứ ữ ặ ấ ị
c a con ng i. Đ i v i nh ng đ a tr tr c khi đ n tr ng, các phép ki m tra th ng d aủ ườ ố ớ ữ ứ ẻ ướ ế ườ ể ườ ự
vào vi c s d ng các tranh nh và đ ch i. Ví d , chuyên gia th nghi m cho đ a tr xemệ ử ụ ả ồ ơ ụ ử ệ ứ ẻ
hai qu bóng gi ng nhau, sau đó bóp b p m t qu bóng và h i tr hai v t có n ng b ngả ố ẹ ộ ả ỏ ẻ ậ ặ ằ
nhau không. T câu tr l i, có th đ a ra k t lu n v m c đ suy nghĩ logic c a tr . T từ ả ờ ể ư ế ậ ề ứ ộ ủ ẻ ấ
nhiên là đ i v i h c sinh và ng i l n, nh ng ph ng pháp th nghi m ph c t p h n đ cố ớ ọ ườ ớ ữ ươ ử ệ ứ ạ ơ ượ
áp d ng. Ng i ta hi n phân chia ra 3 lo i ph ng pháp chính: kh năng t p trung, trí nhụ ườ ệ ạ ươ ả ậ ớ
và t duy logic. ư
Ph ng pháp nghiên c u kh năng t p trung đ n gi n nh t đ c g i là m u hi u ch nh.ươ ứ ả ậ ơ ả ấ ượ ọ ẫ ệ ỉ
Ng i đ c ki m tra đ c trao m t t gi y m u có nhi u ch cái khác nhau - 40 hàng x 40ườ ượ ể ượ ộ ờ ấ ẫ ề ữ
ch cái/hàng. Đ a tr c n ph i xem k các hàng ch , g ch d i nh ng ch đã có cácữ ứ ẻ ầ ả ỹ ữ ạ ướ ữ ữ ở
hàng th nh t. V i th i gian quy đ nh đ làm vi c này là 5 phút, m c đ chú ý trung bình đ iứ ấ ớ ờ ị ể ệ ứ ộ ố
v i h c sinh ti u h c là 550 ch cái, trung h c c s là 700 và trung h c ph thông là 850.ớ ọ ể ọ ữ ọ ơ ở ọ ổ
Còn ph i k đ n ph ng pháp Munsterberg: m t đo n văn b n l n l n các ch cái có th cóả ể ế ươ ộ ạ ả ẫ ộ ữ ể
nhi u t khác nhau. Nhi m v c a ng i đ c ki m tra là trong vòng 2 phút tìm và g chề ừ ệ ụ ủ ườ ượ ể ạ
d i t t c nh ng t này. ướ ấ ả ữ ừ
Các “công ngh ” đánh giá trí nh cũng có không ít. M t phép th ph bi n đ c g i là “tríệ ớ ộ ử ổ ế ượ ọ
nh thao tác”. Chuyên gia th nghi m s đ c 10 hàng s , m i hàng có 5 s . Nhi m v c aớ ử ệ ẽ ọ ố ỗ ố ệ ụ ủ
ng i tr l i là ghi nh 5 s trong hàng v a đ c đ c, sau đó trong đ u ph i c ng nh m sườ ả ờ ớ ố ừ ượ ọ ầ ả ộ ẩ ố
th nh t v i s th hai, s th hai v i s th ba và c ti p t c nh v y. Kho ng cách gi aứ ấ ớ ố ứ ố ứ ớ ố ứ ứ ế ụ ư ậ ả ữ
m i l n đ c xong m t hàng s là 15 giây. M c trung bình đ i v i h c sinh ti u h c là 20 sỗ ầ ọ ộ ố ứ ố ớ ọ ể ọ ố
(t t c có 40 đáp s ), trung h c c s là 25 s và trung h c ph thông là 30 s . N u v tấ ả ố ọ ơ ở ố ọ ổ ố ế ượ
qua đ c m c này, có th nói h c sinh đó có năng khi u v toán. ượ ứ ể ọ ế ề
Đ đánh giá t duy logic, ng i ta th ng dùng ph ng pháp quan h v s l ng. Ng iể ư ườ ườ ươ ệ ề ố ượ ườ
đ c ki m tra s đ c giao 18 bài t p logic, m i bài có 2 ti n đ logic. D a vào chúng, c nượ ể ẽ ượ ậ ỗ ề ề ự ầ
ph i xác đ nh m i quan h gi a các ch cái đ c g ch. L y ví d v m t bài t p ki u này: Aả ị ố ệ ữ ữ ượ ạ ấ ụ ề ộ ậ ể
l n h n B 9 l n, B nh h n C 4 l n. V y m i quan h gi a A và C là nh th nào?ớ ơ ầ ỏ ơ ầ ậ ố ệ ữ ư ế
Ph ng pháp th nghi m trên c s bài tr c nghi m hi n có r t nhi u, và k t lu n c aươ ử ệ ơ ở ắ ệ ệ ấ ề ế ậ ủ
chúng th ng d a trên nh ng thang đi m đã đ c đ nh tr c. Chính vì v y, sai s và tínhườ ự ữ ể ượ ị ướ ậ ố
quy c c a nh ng “phép đo trí tu ” này t ng đ i l n. Tuy nhiên, các b c cha m khôngướ ủ ữ ệ ươ ố ớ ậ ẹ
nên b qua dù là m t ph ng pháp d đoán đ c coi là kém hoàn thi n nh t: vi c áp d ngỏ ộ ươ ự ượ ệ ấ ệ ụ
m t lo t các ph ng pháp khác nhau(theo logic hay đ t p trung) m c đ này hay khácộ ạ ươ ộ ậ ở ứ ộ
đ u có th cho ta m t khái ni m t ng đ i chính xác v năng khi u c a tr . Đi u đó ch cề ể ộ ệ ươ ố ề ế ủ ẻ ề ắ
ch n s r t quan tr ng đ i v i t ng lai con em chúng ta. ắ ẽ ấ ọ ố ớ ươ
D u hi u có khi u c a tr 5 - 8 tu iấ ệ ế ủ ẻ ổ
B n có th ng c nhiên khi bi t r ng m t đ a tr có th v a có năng khi u l i v a r t ch mạ ể ạ ế ằ ộ ứ ẻ ể ừ ế ạ ừ ấ ậ
ch p. Nhi u thiên tài khi còn nh còn b coi là "h i khù kh ". Tuy nhiên m t s d u hi u sauạ ề ỏ ị ơ ờ ộ ố ấ ệ
đây cũng g i ý cho b n ph n nào: ợ ạ ầ
Có th con c a b n có khi u n u cháu:ể ủ ạ ế ế
3
•Suy nghĩ tr u t ng. Nghĩa là cháu có kh năng n m b t nh ng khái ni m ngôn ngừ ượ ả ắ ắ ữ ệ ữ
h c và toán h c cao h n và có kh năng bàn lu n nh ng v n đ ph c t p nh đ oọ ọ ơ ả ậ ữ ấ ề ứ ạ ư ạ
đ c h c, luân lí và tôn giáo. ứ ọ
•Có tài đ c bi t nh kh năng th c hi n các phép tính toán h c trong đ u, ho c hi uặ ệ ư ả ự ệ ọ ầ ặ ể
đ c các khái ni m nh toán nhân tr c khi đ c d y tr ng. ượ ệ ư ướ ượ ạ ở ườ
•Có kh năng t p trung cao đ vào m t ho t đ ng nào đó v i th i gian dài. ả ậ ộ ộ ạ ộ ớ ờ
•Có v n t phong phú và hi u đ c nhi u t không đ c tr ng dành cho nh ng trố ừ ể ượ ề ừ ặ ư ữ ẻ
cùng tu i. ổ
•Là ng i lãnh đ o. Nghĩa là cháu th ng t ch c các ho t đ ng nhóm, bày trò ch iườ ạ ườ ổ ứ ạ ộ ơ
khi đi v i các tr khác. ớ ẻ
•Tin t ng vào nh ng ý ki n và các vi c đã làm c a mình. ưở ữ ế ệ ủ
•Th c hi n t t các lĩnh v c h c thu t. ự ệ ố ự ọ ậ
•Có tính sáng t o; nghĩa là, thích k chuy n, v ho c so n nh c. ạ ể ệ ẽ ặ ạ ạ
•Có óc khôi hài và nhanh trí.
•Thích tiêu khi n v i nh ng tr l n h n và ng i l n. ể ớ ữ ẻ ớ ơ ườ ớ
•Th c hi n nh ng công vi c h c thu t mà hai năm đ u c a c p h c đòi h i. ự ệ ữ ệ ọ ậ ầ ủ ấ ọ ỏ
•Nh y c m v i tình c m c a ng i khác. ạ ả ớ ả ủ ườ
•Ghi nh các s vi c m t cách d dàng và có th nh l i và k l i nh ng s vi c đóớ ự ệ ộ ễ ể ớ ạ ể ạ ữ ự ệ
vào nh ng lúc thích h p. ữ ợ
Ki m tra năng khi u c a tr : ể ế ủ ẻ
Có l b n r t mu n bi t li u con b n có năng khi u th t s hay không. Th nh ng h u h tẽ ạ ấ ố ế ệ ạ ế ậ ự ế ư ầ ế
tr em không c n ki m tra năng khi u tr c khi b c vào b c ti u h c. ẻ ầ ể ế ướ ướ ậ ể ọ
N u con b n đ n tu i đi h c, hãy nói chuy n v i giáo viên ch nhi m, nh chú ý đ n em kế ạ ế ổ ọ ệ ớ ủ ệ ờ ế ỹ
h n. N u con b n có nh ng bi u hi n chán đi h c hay có nh ng v n đ trong đ i s ng tìnhơ ế ạ ữ ể ệ ọ ữ ấ ề ờ ố
c m và xã h i thì nên h i ý ki n m t chuyên gia s c kh e và tinh th n. ả ộ ỏ ế ộ ứ ỏ ầ
N u con b n không đ c vào h c tr ng hay tr ng h c không nh ý mu n c a b n, hãyế ạ ượ ọ ở ườ ườ ọ ư ố ủ ạ
h i các nhà t v n đ đ c gi i thi u m t nhà tâm lý h c tr em, ng i có th đ a ra nh ngỏ ư ấ ể ượ ớ ệ ộ ọ ẻ ườ ể ư ữ
bài tr c nghi m s thông minh c a tr . Vi c tr c nghi m cá nhân th ng r t đ t (làm ki mắ ệ ự ủ ẻ ệ ắ ệ ườ ấ ắ ể
tra và vi c th o lu n k t qu đi u tra M có th m t đ n 1000 đô la). TP. HCM, b n cóệ ả ậ ế ả ề ở ỹ ể ấ ế Ở ạ
thể làm tr c nghi m cho con mình t i Trung tâm t v n ắ ệ ạ ư ấ 43 Nguy n Thông, qu n 3, đi nễ ậ ệ
tho i (08) 932 5111. Giá m i l n tr c nghi m là 75.000 đ ng, ph i đăng ký v i Trung tâmạ ỗ ầ ắ ệ ồ ả ớ
tr c ít nh t là 2 ngày. ướ ấ
Tr em kho ng 3 tu i có th đ c ki m tra v kh năng và ch s thông minh, nh ng cácẻ ả ổ ể ượ ể ề ả ỉ ố ư
chuyên gia tin r ng k t qu các đ t ki m tra ch s thông minh thu đ c tr c 5 tu i th ngằ ế ả ợ ể ỉ ố ượ ướ ổ ườ
không n đ nh. Ði u đó nghĩa là, n u m t đ a tr tr c 5 tu i đ c ki m tra ch s thôngổ ị ề ế ộ ứ ẻ ướ ổ ượ ể ỉ ố
minh l i th ng xuyên, đi m c a chúng có th dao đ ng, không n đ nh. Nhi u năm tr c,ạ ườ ể ủ ể ộ ổ ị ề ướ
tr em có ch s thông minh trên 130 đ c xem nh có tài (m c đ thông minh trung bình làẻ ỉ ố ượ ư ứ ộ
85 đ n 115). Hi n nay, ch s thông minh là m t trong nhi u y u t đ đánh giá tr c khiế ệ ỉ ố ộ ề ế ố ể ướ
m t đ a bé đ c công nh n là có năng khi u. Các b c ph huynh và giáo viên th ng đ cộ ứ ượ ậ ế ậ ụ ườ ượ
yêu c u nói lên n t ng c a h v đ a tr , và nh ng ý ki n ch quan này cũng đ c xemầ ấ ượ ủ ọ ề ứ ẻ ữ ế ủ ượ
là quan tr ng trong vi c ki m tra năng khi u cho tr . ọ ệ ể ế ẻ
Khi năng khi u có nh n th y:ế ậ ấ
B n có th ng c nhiên khi bi t r ng m t đ a tr có th v a có năng khi u l i v a r t ch mạ ể ạ ế ằ ộ ứ ẻ ể ừ ế ạ ừ ấ ậ
ch p. Nhi u thiên tài khi còn nh còn b coi là "h i khù kh ". Quan tr ng là b n giáo d c conạ ề ỏ ị ơ ờ ọ ạ ụ
mình nh th nào n a! ư ế ữ
Trên th gi i, m t s dân t c ít ng i còn duy trì nh ng sinh ho t văn hóa truy n th ng vàế ớ ở ộ ố ộ ườ ữ ạ ề ố
m t s n c s d ng ti ng Anh nh m t ngôn ng ph , năng khi u c a tr em th ng bở ộ ố ướ ử ụ ế ư ộ ữ ụ ế ủ ẻ ườ ị
lãng quên. N c ta cũng m i ch đi nh ng b c đ u trên lĩnh v c này. Cho nên, n u có phátướ ớ ỉ ữ ướ ầ ự ế
hi n năng khi u l n i con b n, t t h n h t là tìm m t giáo viên g n gũi v i em đ quan sátệ ế ạ ơ ạ ố ơ ế ộ ầ ớ ể
và tìm ra nh ng năng khi u đ c bi t c a tr mà qua nh ng bài ki m tra thông th ng chúngữ ế ặ ệ ủ ẻ ữ ể ườ
không th b c l đ c. N u có đi u ki n cũng nên tìm m t nhà tâm lý h c nh y c m v i cácể ộ ộ ượ ế ề ệ ộ ọ ạ ả ớ
v n đ này. ấ ề
4
Nh ng trên h t, b n hãy luôn cho con mình c m th y nó đ c yêu th ng! ư ế ạ ả ấ ượ ươ
Làm gì khi con có năng khi u?ế
B n v a khám phá ra m t đi u thú v r ng đ a con lên ba c a mình th t s có năng khi uạ ừ ộ ề ị ằ ứ ủ ậ ự ế
nh b n h ng mong đ i. V y nên làm gì? Ð ng t ng b n ph i ghi danh cho cháu vào h cư ạ ằ ợ ậ ừ ưở ạ ả ọ
m t tr ng năng khi u nào đó. B n có th giúp con mình r t nhi u n u đ chúng nhà vàở ộ ườ ế ạ ể ấ ề ế ể ở
h c m t tr ng bình th ng. ọ ở ộ ườ ườ
Khuy n khích con b n khi nhàế ạ ở
Khi con b n có nhi u tri n v ng và cháu bé s p đ n tu i đi h c, b n nên cho cháu nh ngạ ề ể ọ ắ ế ổ ọ ạ ữ
bài t p đ th thách và khuy n khích cháu. ậ ể ử ế
•N u con b n nói đ c m t câu hoàn ch nh, tr l i câu h i m t cách đ y đ , hãy tròế ạ ượ ộ ỉ ả ờ ỏ ộ ầ ủ
chuy n v i bé môt cách nghiêm túc, nh nói chuy n v i ng i l n v y. Tr conệ ớ ư ệ ớ ườ ớ ậ ẻ
thông minh s th t v ng n u ng i l n không trò chuy n v i nó đúng m c. ẽ ấ ọ ế ườ ớ ệ ớ ứ
•Cho con b n tham gia nh ng trò ch i dành cho nh ng đ a tr l n h n. Nh ng tròạ ữ ơ ữ ứ ẻ ớ ơ ữ
ch i bình th ng c a các b n cùng l a có th làm cho cháu th y nhàm chán. ơ ườ ủ ạ ứ ể ấ
•Khuy n khích con b n đ c sách và đ c cho chúng nghe. Sách s giúp tr r t nhi uế ạ ọ ọ ẽ ẻ ấ ề
trong vi c khám phá th gi i xung quanh và suy nghĩ m t cách sáng t o h n. ệ ế ớ ộ ạ ơ
•Cho chúng ti p xúc v i nh ng v t d ng ngh thu t mang tính sáng t o nh bút vi tế ớ ữ ậ ụ ệ ậ ạ ư ế
b ng, ph n, sách in kh l n, đ t sét và nh ng mi ng x p hình đ giúp chúng phátả ấ ổ ớ ấ ữ ế ế ể
tri n kh năng sáng t o ngh thu t. ể ả ạ ệ ậ
•Ghi danh cho con mình h c nh c, v hay h c múa nh m khuy n khích nh ng năngọ ạ ẽ ọ ằ ế ữ
khi u b m sinh c a chúng. ế ẩ ủ
•D n con b n vào phòng làm vi c hay phòng đ c sách trong nhà, giúp chúng làmẫ ạ ệ ọ
quen v i th vi n nh đ tr có th b c l kh năng ti p nh n thông tin nh y bénớ ư ệ ỏ ể ẻ ể ộ ộ ả ế ậ ạ
c a mình. ủ
•Mua cho cháu nh ng đ ch i có th d y chúng v ch cái và s .ữ ồ ơ ể ạ ề ữ ố
Làm thế nào đ giúp tr hòa mình vào tr ng h c?ể ẻ ườ ọ
Tr ng m u giáo là n i có th b sung và làm phong phú thêm các ho t đ ng nhà. B nườ ẫ ơ ể ổ ạ ộ ở ạ
ph i trao đ i v i giáo viên v con mình và có nh ng yêu c u đ c bi t đ nó nh n đ c sả ổ ớ ề ữ ầ ặ ệ ể ậ ượ ự
quan tâm t t nh t. Nhi u cô nuôi d y tr không chú ý l m t i chuy n giúp tr con có năngố ấ ề ạ ẻ ắ ớ ệ ẻ
khi u phát tri n kh năng c a chúng. Vì v y, b n có th yêu c u giáo viên t o m t s đi uế ể ả ủ ậ ạ ể ầ ạ ộ ố ề
ki n cho tr h c h i nh : ệ ẻ ọ ỏ ư
•Cho con b n t l a ch n nh ng quy n sách nó thích. N u đ c, hãy yêu c u nó đ cạ ự ự ọ ữ ể ế ượ ầ ọ
cho các b n cùng nghe. ạ
•Khuy n khích, g i ý chúng s d ng các b đ ngh b ng đ ch i, nh ng mi ng bìaế ợ ử ụ ộ ồ ề ằ ồ ơ ữ ế
và các h p c ng đ t o thành các v t th khác nhau. ộ ứ ể ạ ậ ể
•Làm tăng ni m h ng thú và say mê toán h c c a tr b ng cách cho chúng m t cu nề ứ ọ ủ ẻ ằ ộ ố
sách bài t p hay nh ng bài toán đ c bi t v v các hình trong toán hình h c. ậ ữ ặ ệ ề ẽ ọ
•Phát huy các sáng ki n c a tr b ng cách cho chúng t do sáng t o ngh thu t c aế ủ ẻ ằ ự ạ ệ ậ ủ
riêng mình nh v tranh, c t dán. ư ẽ ắ
•S p x p cho tr nh n làm nh ng công vi c đ c bi t nào đó nh vi t m t quy nắ ế ẻ ậ ữ ệ ặ ệ ư ế ộ ể
sách, chu n b cho m t bu i di n múa r i, cùng tham gia ch ng trình văn ngh ...ẩ ị ộ ổ ễ ố ươ ệ
ch ng h n.ẳ ạ
Nh ng trò ch i rèn luy n b n lĩnhữ ơ ệ ả
Tính r t rè đ c bi u hi n ngay khi còn bé: tr thi u óc sáng ki n, luôn thu mình trong “thụ ượ ể ệ ẻ ế ế ế
gi i cá nhân nh bé”, quan sát nh ng ng i xung quanh mà không tham gia vào các trò ch i.ớ ỏ ữ ườ ơ
Tr em có tính r t rè không bao gi dám đ n g n ng i khác mà ch l i th i ch i m t mình,ẻ ụ ờ ế ầ ườ ỉ ủ ủ ơ ộ
không dám phát bi u ý ki n và d ho ng s khi th y giáo h i trên l p, không bao gi dámể ế ễ ả ợ ầ ỏ ớ ờ
bi u l c m xúc riêng c a mình…ể ộ ả ủ
5