Sự sinh sản ở Chim (Aves)
Các loài chim trong bộ Bồ câu, Quạ, Sẻ...)
sự sai khác đực cái không rõ ràng. Tuy
nhiên cũng nhiều loài chim có sai káhc giữa
con trống và con mái rất rõ ràng về màu sắc,
tiếng kêu, kích thước cơ thể... Sự sai khác
này có thể là vĩnh viễn từ khi nở ra cho đến
lúc chết như Gà, Gà lôi, Trĩ, Công...), cũng
có thể là chỉ xuất hiện vào mùa sinh sản (Rẽ,
Mòng két, Vịt...). Thường thì các loài chim
sống đôi suốt đời ít thể hiện sai khác đực cái
(Bồ câu)
Sự ghép đôi
Phân lớn ghép đôi vào mùa sinh sản, sau đó
lại phân tán riêng lẻ. các loài sống ghép đôi
cả đời thường làm tổ và chăm sóc con non
như Đà điểu châu Phi, Uyên ương, Bồ câu.
Khi ghép đôi thờng chỉ một trống với 1 mái,
tuy nhiên vẫn có một số loài trong bộ Gà
ghép đôi nhiều mái. Để thu hút con mái, con
trống thường có bộ lông sặc sỡ và có thêm
một số bộ phận noỉi bật khác. Ví dụ công
trống thường có bộ lông đuôi rất dài, có
thêm các "mặt trăng" và có cựa dài nổi
bật, uyên ương trống có hình thành
"mào" là túm lông trên đầu, chim thiên
đường đực có mào và lông đuôi phát triển
hơn rất nhiều so với con cái... Chim trống có
các hoạt động không bình thường vào mùa
sinh dục như kêu, hót, chọi nhau... và
thường đánh đuổi các con đực khác xâm
phạm lãnh thổ của mình.
Làm tổ
Khu vực làm tổ được chim trống bảo vệ
bằng tiếng hót, tiếng kêu. Phạm vi làm tổ
thay đổi tuỳ theo loài chim và liên quan đến
thức ăn. Đường kinh khu vực làm tổ của
sâm cầm (Fulica) khoảng 40m, chìa vôi
khoảng 50 - 70m, Bồng chanh khoảng 25 -
300m, gà rừng khoảng 100 - 300m, Diều
hâu khoảng 1000 - 5000m...
Tổ chim có thể được làm đơn giản (chim
gáy) hay rất công phu (chim sâu). Tổ có thể
treo trên cây hay trong thân cây (gặp ở nhiều
loài chim), trong bờ nước (bói cá). Nguyên
liệu làm tổ là cành cây, lá cây, bùn, rác...
một số loài chim không làm tổ, đẻ trứng trực
tiếp trên nền đất, khe đá, vùi trong cát (chim
chân to ở châu Úc đẻ trứng vùi trong cát hay
đất xốp)...
Trứng và sự ấp trứng
Trứng thay đổi về hình dạng, màu sắc và
kích thước. Trứng rất lớn như trứng đà điểu
hay rất nhỏ như trứng chim ruồi. Trứng
thường có hình quả lê hay hình bầu dục dài.
Các loài chim đẻ trứng nơi kín đáo thì trứng
có màu trắng, còn đẻ nơi trống trải thì có
màu sắc hoà lẫn lớn môi trường xung quanh
(cú muỗi đẻ trứng trên đất nên trứng có màu
vàng đất, te te cựa đẻ trứng trên cát nên
trứng có màu xám nâu với các chấm đen
nhạt...). Số lượng trứng thay đổi: Công, gà
rừng đẻ 7 trứng, vịt trời đẻ 11 - 13 trứng,
cánh cụt chúa đẻ 1 trứng. Nhiều loài chim
đơn giao cả con trống và mái đều ấp trứng,
còn chim đa giao thì chỉ có con mái ấp
trứng. Thời gian ấp trứng thay đổi từ 15 - 30
này, cá biệt hải âu tới 62 ngày.
Có hiện tượng đẻ trứng nhờ vào tổ loài chim
khác (nhờ ấp và nuôi con hộ - gọi là hiện
tượng ký sinh tổ). Có khoảng 80 loài chim
ký sinh tổ, trong đó hơn một nửa thuộc họ
Cu cu (Cuculidae). Đặc điểm của chim ký
sinh tổ là thời gian đẻ thưa, kéo dài, trứng
khá giống với trứng chim chủ, trứng phát
triển nhanh, chim non có thể vất trứng hay
chim chủ non ra khỏi tổ và giành lấy thức ăn
của chim chủ mẹ mang về.
Chăm sóc chim non
Chim non mới nở có 2 loại là chim yếu và
chim khoẻ. Chim yếu là thiếu lông, mù
mắt... nên cần được nằm trong tổ một thời
gian và cần được chăm sóc. Chim non khoẻ
là đã phát triển tương đối đầy đủ, có thể
chạy theo bố, mẹ để kiếm mồi. Sự chăm sóc
con thể hiện rõ ở các loài chim đơn giao.
Tác động ảnh hưởng đến quần thể chim