Đ bài: Ch ng minh r ng, n u ch u khó suy nghĩ kĩ thì ta có th nh n ra nhi u đi uề ứ ằ ế ị ể ậ ề ề
đáng bàn t m t hi n t ng t ng ch ng nh bé nh trong đi s ngừ ộ ệ ượ ưở ừ ỏ ỏ ờ ố
Bài làm
Trong cu c s ng, có nh ng đi u t ng ch ng nh th t nh bé, đôi khi ta vô tình l t quaộ ố ữ ề ưở ừ ư ậ ỏ ướ
và không đ tâm t i. Nh ng n u nh b n ch c n th đ tâm m t chút thôi, có th th yể ớ ư ế ư ạ ỉ ầ ử ể ộ ể ấ
đc r ng, nh ng đi u gi n d trong cu c s ng l i luôn luôn mang đn nh ng đi u thú v .ượ ằ ữ ề ả ị ộ ố ạ ế ữ ề ị
Đu tiên, hãy th tìm hi u v hi n t ng sóng trong t nhiên. Tho t đu, khi nghe đnầ ử ể ề ệ ượ ự ạ ầ ế
“Sóng”, b n có th t ng t ng đn sóng bi n rì rào, nh ng giai đi u c a m t b n nh cạ ể ưở ượ ế ể ữ ệ ủ ộ ả ạ
ho c m t bài th nào đó. Nh ng đây, l i là “sóng” trong các hi n t ng v t lý.ặ ộ ơ ư ở ạ ệ ượ ậ
Đã bao gi b n t h i vì sao khi làm nh ng cái cán búa, tùy vào lo i búa gì mà ng i taờ ạ ự ỏ ữ ạ ườ
th ng c ch ng nh ng đ dài thích h p? N u sau khi mua v ta c t ng n cán búa điườ ướ ừ ữ ộ ợ ế ề ắ ắ
m t n a hay thay m t cái c n búa khác dài h n li u t t h n không?ộ ử ộ ấ ơ ệ ố ơ
Nh ng ng i th m c, th rèn th ng dùng ph i búa, th m chí c nh ng c u th đánhữ ườ ợ ộ ợ ườ ả ậ ả ữ ầ ủ
bóng chày đu có kinh nghi m sau: N i tay n m vào cán, n u không thích h p thì có thề ệ ơ ắ ế ợ ể
làm cho tay rung đn phát tê, th m chí r t đau. Vì sao l i nh v y ch ?ế ậ ấ ạ ư ậ ứ
Nh ng hi n t ng trên có th ch là nh ng hi n t ng h t s c bình th ng, đôi khi b nữ ệ ượ ể ỉ ữ ệ ượ ế ứ ườ ạ
ch ng đ ý, nh ng ch c n b n quan tâm m t chút thôi, b n s nh n ra đc nh ng hi nẳ ể ư ỉ ầ ạ ộ ạ ẽ ậ ượ ữ ệ
t ng r t thú v đy. Hãy tr l i v i cái búa nhé.ượ ấ ị ấ ở ạ ớ
Đu tiên, hãy khoan tr l i câu h i vì sao kia. B n đã t ng quan sát m t ng i kéo đàn nhầ ả ờ ỏ ạ ừ ộ ườ ị
ch a?ư
Tho t nhìn thì vi c kéo nh hay đánh đàn c a ng i ch i nh c và vi c đp búa c a ng iạ ệ ị ủ ườ ơ ạ ệ ậ ủ ườ
th rèn không liên quan gì v i nhau, nh ng th c ra chúng v n có đi m chung đy.ợ ớ ư ự ẫ ể ấ
Tr c tiên, hãy xem khi kéo nh , dây nh đã rung đng (t o thành sóng) nh th nào: N uướ ị ị ộ ạ ư ế ế
đem phóng đi rung đng c a dây nh b n s th y m i hi n t ng r t thú v . Khi rungạ ộ ủ ị ạ ẽ ấ ộ ệ ượ ấ ị
đng không ph i n i nào trên dây nh cũng rung nh nhau mà có n i biên đ rung đng r tộ ả ơ ị ư ơ ộ ộ ấ
l n, đó là đi m rung đng c c đi, l i có n i không rung đng. M y đi m b t đng yớ ể ộ ự ạ ạ ơ ộ ấ ể ấ ộ ấ
chia dây nh thành m y đo n, đi m gi a c a m i đo n là đi m rung đng c c đi; vì saoị ấ ạ ể ữ ủ ỗ ạ ể ộ ự ạ
l i xu t hi n hi n t ng đó? Đó là vì khi kéo nh cái c n kéo đã làm dây nh rung đng.ạ ấ ệ ệ ượ ị ầ ị ộ
Cũng gi ng nh s truy n lan ch n đng trên m t n c làm hình thành sóng n c, số ư ự ề ấ ộ ặ ướ ướ ự
rung đng c a dây cũng truy n lan trên dây. Khi rung đng đó truy n đn m t đu dây nóộ ủ ề ộ ề ế ộ ầ
có th ph n x tr l i, t o thành sóng ph n x . Th là trên dây nh v a có sóng t i v a cóể ả ạ ở ạ ạ ả ạ ế ị ừ ớ ừ
sóng ph n x và nh v y m i m t đi m trên dây đu ch u nh h ng c a hai lo i sóng.ả ạ ư ậ ỗ ộ ể ề ị ả ưở ủ ạ
N u hai lo i sóng đó gây ra dao đng hoàn toàn nh nhau (V t lý cùng pha) thì dao đng ế ạ ộ ư ậ ộ ở
đi m đó đc bi t m nh, dùng ngón tay kh ch m vào đó, b n s c m th y ngón tay tê đi;ể ặ ệ ạ ẽ ạ ạ ẽ ả ấ
còn n u nh hai lo i sóng đó gây ra dao đng hoàn toàn ng c nhau (ng c pha) thì ế ư ạ ộ ượ ượ ở
đi m đó d t khoát s không có dao đng, dùng tay ch m nh vào đó, b n th y nó khôngể ứ ẽ ộ ạ ẹ ạ ấ
rung.
Bây gi thì là cái búa nhé. Khi dùng búa đp vào v t, dao đng do đu búa gây ra cũngờ ậ ậ ộ ầ
truy n lan. theo cán búa, khi rung đng truy n đn m t đu cán búa; thì cũng t o thànhề ộ ề ế ộ ầ ạ
sóng ph n x . M i m t đi m trên cán búa, d i nh h ng c a hai lo i sóng cũng s cóả ạ ỗ ộ ể ướ ả ưở ủ ạ ẽ
đi m dao đng m nh nh t và đi m không dao đng. V trí c a các đi m này là xác đnh,ể ộ ạ ấ ể ộ ị ủ ể ị
n i n m cán búa thích h p nh t là đi m không dao đng vì v y cán búa ph i có m t đơ ắ ợ ấ ể ộ ậ ả ộ ộ
dài thích h p. Cũng không ph c t p l m ph i không!ợ ứ ạ ắ ả
Suy r ng ra m t chút nhé, n u b n là giáo viên, th ng c m trên tay nh ng viên phânộ ộ ế ạ ườ ầ ữ
tr ng, b n có th th y ngay, khi m t viên ph n r i xu ng đt nó th ng đt thành baắ ạ ể ấ ộ ấ ơ ố ấ ườ ứ
đo n, đó là vì đi m đt gãy chính là đi m dao đng m nh nh t và v trí c a các đi m nàyạ ể ứ ể ộ ạ ấ ị ủ ể
là xác đnh. T nh suy ra to, nh ng ng khói cao to, nh ng công trình ki n trúc cao t ng,ị ừ ỏ ữ ố ữ ế ầ
nh ng cây c u có kh u đ dài đu có đi m d đt gãy, vì th khi thi t k và thi côngữ ầ ẩ ộ ề ể ễ ứ ế ế ế
ph i đc bi t chú ý gia cô’ nh ng đi m đó. Ngoài ra tay c m c a m t s ’ máy móc rungả ặ ệ ữ ể ầ ủ ộ ố
đng m nh nh tay c m c a máy kéo đy tay, c a máy đm rung, máy khoan v.v... cũngộ ạ ư ầ ủ ẩ ủ ầ
nên đt vào v trí không rung đng, n u không s làm cho ng i s d ng ch ng m t,ặ ị ộ ế ẽ ườ ử ụ ố ệ
th m chí gây ra tai n n lao đng.ậ ạ ộ
B n th y không, ch c n ch u khó tìm hi u m t chút thôi, ta có th th y đc nh ng hi nạ ấ ỉ ầ ị ể ộ ể ấ ượ ữ ệ
t ng r t thú v đy ch . Hi n t ng trên đây ch là m t trong s nh ng hi n t ng vôượ ấ ị ấ ứ ệ ượ ỉ ộ ố ữ ệ ượ
cùng lý thú c a cu c s ng quanh ta.ủ ộ ố
Ngày bé, ta luôn th ng h i m r ng ườ ỏ ẹ ằ “M i, sao ông trăng c đi theo con?”ẹ ơ ứ và m luônẹ
tr l i r ng “ , vì ông trăng thích đi theo mình đó”. V y li u ông trăng có bi t đi? B n đãả ờ ằ ừ ậ ệ ế ạ
bao gi th tìm câu tr l i lí gi i cho hi n t ng này ch a?ờ ử ả ờ ả ệ ượ ư
Nh ng đêm trăng sáng, n u v a đi b v a chú ý nhìn trăng, b n s th y nh trăng đang điữ ế ừ ộ ừ ạ ẽ ấ ư
theo b n. Không riêng gì m t trăng, n u đ m t quan sát các đnh núi xa xa, b n cũng sạ ặ ế ể ắ ỉ ạ ẽ
có c m giác t ng t .ả ươ ự
Nguyên do là khi ta đi b , chúng ta không th không chú ý t i m i v t xung quanh. Nh ngộ ể ớ ọ ậ ư
t m m t c a ta l i có gi i h n. Lúc ta đi v phía tr c, m i v t g n quanh ta (chi mầ ắ ủ ạ ớ ạ ề ướ ọ ậ ầ ế
kho ng l n trong t m nhìn) trôi đi r t nhanh, nh ng nh ng v t xa (chi m kho ng r tả ớ ầ ấ ư ữ ậ ở ế ả ấ
nh trong t m nhìn) thì trôi đi r t ch m và r t lâu m i ra kh i t m m t.ỏ ầ ấ ậ ấ ớ ỏ ầ ắ
Các b n hãy nh l i c m giác trên xe l a đi v i t c đ nhanh. B n s th y các c t đi n ạ ớ ạ ả ử ớ ố ộ ạ ẽ ấ ộ ệ ở
d c đng trôi qua vùn v t ngoài c a s , nh ng cây c i, c t đi n, nhà c a ọ ườ ụ ử ổ ư ố ộ ệ ử ở phía xa xa thì
trôi r t ch m, còn dãy núi t n cu i chân tr i thì nh dán ch t vào c a s . Hi n t ngấ ậ ở ậ ố ờ ư ặ ử ổ ệ ượ
này gi ng h t nh khi m t trăng và các vì sao mà b n đã th y v y! Nh ng v t này cũngố ệ ư ặ ạ ấ ậ ữ ậ
chi m kho ng r t nh trong t m nhìn, nên b n s th y nó r t lâu. Đi v i M t Trăng, vìế ả ấ ỏ ầ ạ ẽ ấ ấ ố ớ ặ
nó là v t to và sáng nh t trong đêm n n nó n i b t h n h n các vì sao và v t th khác,ậ ấ ế ổ ậ ơ ắ ậ ể
cũng chính vì th mà ta luôn có c m giác m t trăng theo sát b c chúng ta ...ế ả ặ ướ
B n có bi t t i sao n c bi n l i m n? Đn gi n h n là t i sao con l t đt không b đ.ạ ế ạ ướ ể ạ ặ ơ ả ơ ạ ậ ậ ị ổ
Th c ra, m i m t v t dù nh bé trong cu c s ng, đu có nh ng s lí gi i r t thú v . B nự ỗ ộ ậ ỏ ộ ố ề ữ ự ả ấ ị ạ
hãy tìm hi u đ bi t đc nhi u thông, tin h n, đ nâng cao ki n th c cho b n thân mìnhể ể ế ượ ề ơ ể ế ứ ả
nhé.
B n th y không, ch c n ch u khó tìm hi u m t chút thôi, ta có th th y đc nh ng hi nạ ấ ỉ ầ ị ể ộ ể ấ ượ ữ ệ
t ng r t thú v đy ch . Hi n t ng trên đây ch là m t trong s nh ng hi n t ng vôượ ấ ị ấ ứ ệ ượ ỉ ộ ố ữ ệ ượ
cùng lý thú c a cu c s ng muôn màu. Xem ra, con sóng này đã h n c ủ ộ ố ơ ả “Con sóng d i,ướ
lòng sâu. Con sóng trên m t n c. Ôi con sóng nh b . Ngày đêm không ng đc”ặ ướ ớ ờ ủ ượ c a thiủ
sĩ Xuân Qu nh r i.ỳ ồ