Tác động mở cửa thương mại đến ô nhiễm môi trường

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

6
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết này nhằm nghiên cứu mối quan hệ giữa mở cửa thương mại và ô nhiễm môi trường tại Việt Nam. Nghiên cứu sử dụng số liệu chuỗi thời gian giữa độ mở cửa thương mại với phát thải khí CO2 trong giai đoạn 1991 - 2023 thông qua mô hình VAR dựa trên thử nghiệm quan hệ nhân quả Granger.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tác động mở cửa thương mại đến ô nhiễm môi trường

TÁC ĐỘNG MỞ CỬA THƢƠNG MẠI ĐẾN Ô NHIỄM MÔI TRƢỜNG Lê Hoàng Đức(1) TÓM TẮT: Độ mở thương mại ảnh hưởng như thế nào Ďến môi trường là vấn Ďề mà các nhà kinh tế môi trường quan tâm trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu của nước ta hiện nay. Bài viết này nhằm nghiên cứu mối quan hệ giữa mở cửa thương mại và ô nhiễm môi trường tại Việt Nam. Nghiên cứu sử dụng số liệu chuỗi thời gian giữa Ďộ mở cửa thương mại với phát thải khí CO2 trong giai Ďoạn 1991 - 2023 thông qua mô hình VAR dựa trên thử nghiệm quan hệ nhân quả Granger. Kết quả cho thấy, khi Ďộ mở thương mại tăng thì lượng CO2 phát thải cũng tăng lên, và mối quan hệ này là nhân quả. Do Ďó, Ďể duy trì tăng trưởng bền vững, các nhà hoạch Ďịnh chính sách cần chú trọng các hoạt Ďộng thương mại ít phát thải khí CO2 cũng như lựa chọn các dự án phát triển kinh tế ―xanh‖ ít gây tổn hại cho môi trường. Từ khoá: Độ mở thương mại, ô nhiễm môi trường, phát thải khí CO2. ABSTRACT: The impact of trade openness on the environment is a concern for environmental economists in the context of our country‘s current global economic integration. This article aims to study the relationship between trade openness and environmental pollution in Vietnam. The study uses time series data on trade openness and CO2 emissions during the period 1991 - 2023 through a VAR model based on Granger causality tests. The results show that as trade openness increases, CO2 emissions also increase, and this relationship is causal. Therefore, to maintain sustainable growth, policymakers need to focus on trade activities with low CO2 emissions and choose environmentally friendly economic development projects. Keywords: Trade openness, environment, CO2 emissions. 1. Giới thiệu Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WHO) vào năm 2007, Ďánh dấu bước ngoặt trên con Ďường hội nhập với nền kinh tế toàn cầu. Độ mở thương mại cao khiến nhu cầu tiêu thụ nhiên liệu hoá thạch phục vụ các hoạt Ďộng thương mại tăng lên, làm gia tăng lượng phát thải khí CO2. Mặt khác, việc 1. Học viện Ngân hàng - Phân viện Phú Yên. Email: Duclh.py@hvnh.edu.vn 1375
sử dụng năng lượng tạo ra nhiều tác Ďộng tiêu cực trong Ďó có hiện tượng nóng lên toàn cầu (hiệu ứng nhà kính). Hiệp ước Kyoto (1997) Ďược thành lập với mục tiêu giảm khí thải nhà kính (GHG) Ďược tin rằng, sẽ tạo ra những hành Ďộng mạnh mẽ từ các quốc gia Ďể tránh Ďối mặt với thảm hoạ môi trường (Apergis & cộng sự, 2010). Trong Ďó, thương mại xanh góp phần lớn vào giảm hiệu ứng nhà kính thông qua việc gia tăng tiêu chuẩn môi trường của hàng xuất khẩu và nhập khẩu. Việt Nam cũng là quốc gia Ďang phát triển, và có Ďộ mở thương mại cao. Tuy nhiên, lợi thế về chi phí kiểm soát/xử lí ô nhiễm môi trường thấp, liệu Việt Nam Ďi vào vòng xoáy quy luật ―các quốc gia xuất siêu thì thường có môi trường bị phá huỷ‖ hay không? Đây là vấn Ďề nhận Ďược nhiều sự quan tâm của các nhà hoạch Ďịnh chính sách khi mà mục tiêu bảo vệ môi trường Ďi kèm với phát triển thương mại bền vững. Hiện nay, nghiên cứu về mối quan hệ giữa mở cửa thương mại với ô nhiễm môi trường ở Việt Nam còn hạn chế, Ďa số tập trung vào ảnh hưởng của tự do hoá thương mại hay Ďầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) Ďến chất lượng môi trường. Do vậy, nghiên cứu này Ďược cho là cấp thiết trong bối cảnh các thách thức và Ďe doạ của biến Ďổi khí hậu ngày càng diễn biến nghiêm trọng và khó lường. Ngoài ra, Việt Nam Ďang thực hiện các cam kết của Hiệp Ďịnh Paris và Hiệp ước Kyoto, liệu có ảnh hưởng Ďến tình hình thương mại nước ta hay không? 2. Cơ sở lí thuyết, tổng quan nghiên cứu, và phƣơng pháp nghiên cứu 2.1. Cơ sở lí thuyết 2.1.1.Khái niệm độ mở cửa thương mại Độ mở thương mại có thể Ďược Ďịnh nghĩa là mức Ďộ mà một nền kinh tế duy trì Ďịnh hướng hướng ngoại của mình trong thương mại (Fujii E, 2019). Trong nghiên cứu này, Ďộ mở thương mại (Trade Openness) Ďược xác Ďịnh bằng tổng giá trị kim ngạch xuất nhập khẩu (Export and Import) chia cho giá trị của tổng sản phẩm quốc nội trong cùng một thời kì: (PT1) 2.1.2. L thuyết về mối quan hệ giữa thương mại và môi trường Giả thuyết về thiên Ďường ô nhiễm Pollution Haven Hypothesis (PHH) của Copeland và Taylor (2004) Ďưa ra mối liên kết giữa các quy Ďịnh nghiêm ngặt về môi trường, các mô hình thương mại với mức Ďộ ô nhiễm ở một quốc gia. Copeland và Taylor (2004) cho rằng, khi tham gia tự do hoá thương mại, các công ty sản xuất sản phẩm ―bẩn‖ sẽ di chuyển từ các nước giàu có quy Ďịnh 1376
nghiêm ngặt về môi trường sang các nước Ďang phát triển có các quy Ďịnh tương Ďối yếu về môi trường. Do Ďó, trong xu hướng mở cửa thương mại, các nước Ďang phát triển sẽ trở thành ―thiên Ďường ô nhiễm‖ hay nơi ―trú ngụ‖ ô nhiễm cho các ngành công nghiệp ―bẩn‖ của các nước tiên tiến phát triển. Nói cách khác, PHH dự Ďoán một thảm hoạ môi trường có thể xảy ra ở các nước Ďang phát triển - nơi thường có các quy Ďịnh về môi trường tương Ďối yếu. Theo Chen & cộng sự (2021), sự tác Ďộng của Ďộ mở thương mại Ďến môi trường thông qua biến phát thải khí CO2 thể hiện ở 3 kênh gồm: (i) hiệu ứng sử dụng năng lượng thay thế; (ii) hiệu ứng quy mô nền kinh tế (Ďo lường thông qua GDP) và (iii) hiệu ứng công nghệ. Đối với kênh thứ nhất ―Ďộ mở thương mại - năng lượng sử dụng thay thế - phát thải khí CO2‖, mở cửa thương mại khiến các nước tích cực Ďẩy mạnh hoạt Ďộng giao thương xuất nhập khẩu, FDI và Ďầu tư cho phát triển năng lượng cũng Ďược tăng cường. Theo Ďó, việc Ďầu tư vào năng lượng tái tạo càng ngày càng tăng khiến các nước tham gia mở cửa thương mại có cơ hội tiêu thụ năng lượng tái tạo. Vì vậy, mở cửa thương mại giúp cải thiện cơ cấu tiêu thụ năng lượng trong nước và cuối cùng là giảm phát thải khí CO2. Đối với kênh thứ hai ―Ďộ mở thương mại - GDP - khí thải CO2‖, tác Ďộng của Ďộ mở thương mại Ďối với GDP chủ yếu thể hiện ở hai khía cạnh gồm tác Ďộng ngoại ứng của công nghệ và hiệu quả kinh tế theo quy mô. Thứ nhất, hiệu ứng lan toả tri thức là một Ďộng lực quan trọng cho thúc Ďẩy Ďổi mới sáng tạo. Hoạt Ďộng thương mại xuất nhập khẩu Ďều giúp mở rộng quy mô thị trường và gia tăng Ďáng kể nguồn tri thức trong nền kinh tế, tạo môi trường tốt cho các công ty ―bắt chước‖ công nghệ tiên tiến, và do Ďó thúc Ďẩy tăng trưởng GDP. Thứ hai, mở cửa thương mại cũng có thể thúc Ďẩy phát triển kinh tế theo chiều sâu, Ďưa sản lượng thực tế của doanh nghiệp tiệm cận gần hơn với sản lượng tiềm năng tối Ďa, qua Ďó giúp cải thiện hiệu quả kinh doanh và thúc Ďẩy kinh tế. Đối với kênh thứ ba ―Ďộ mở thương mại - cường Ďộ sử dụng năng lượng - phát thải CO2‖, về nguyên tắc kinh tế năng lượng thì mở cửa thương mại sẽ làm giảm cường Ďộ năng lượng (Copeland & Taylor, 2004). Hiệu ứng này có thể Ďược thể hiện thông qua hiệu ứng cấu trúc và hiệu ứng công nghệ. Hiệu ứng cấu trúc liên quan Ďến những thay Ďổi trong cơ cấu ngành do Ďộ mở thương mại gây ra. Trong khi Ďó, hiệu ứng công nghệ liên quan Ďến các kênh như nghiên cứu và phát triển, giúp các nước tham gia thương mại quốc tế có cơ hội tiếp cận các công nghệ tiên tiến trên thế giới thông qua dòng FDI. Việc sử dụng công nghệ tiên tiến và quy trình sản xuất, thiết bị tiết kiệm năng lượng và ít phát thải sẽ làm giảm cường Ďộ năng lượng công nghiệp. Như vậy, ảnh hưởng của Ďộ mở cửa thương mại Ďến ô nhiễm môi trường (Ďánh giá thông qua biến phát thải khí CO2) là ảnh hưởng tổng hợp của 3 kênh trên. Về mặt lí thuyết, kênh năng lượng thay thế và hiệu ứng công nghệ có tác Ďộng ngược chiều lên phát thải khí CO2 trong khi kênh hiệu ứng quy mô nền 1377
kinh tế thì chưa rõ ràng. Ngoài ra, mối quan hệ giữa Ďộ mở thương mại và phát thải khí CO2 còn chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố khác như FDI, dân số thành thị, hiệu quả quản trị nhà nước,... 2.2. Tổng quan nghiên cứu Managi & cộng sự (2009) nghiên cứu tác Ďộng tổng thể của mở cửa thương mại và chất lượng môi trường. Kết quả cho thấy: tác Ďộng của thương mại Ďến môi trường thay Ďổi tuỳ thuộc vào loại chất gây ô nhiễm và tuỳ thuộc vào từng quốc gia. Thương mại có lợi cho môi trường ở các nước OECD, nhưng lại có tác Ďộng tiêu cực Ďối với khí SO2 và CO2 ở các nước không thuộc OECD. Ngoài ra, thương mại làm giảm khí thải BOD (ô nhiễm hữu cơ) ở các nước không thuộc OECD. Các tác Ďộng này lớn hơn trong dài hạn và nhỏ hơn trong ngắn hạn Nghiên cứu ‖Đánh giá tác Ďộng của tăng trưởng kinh tế và thương mại quốc tế Ďến phát thải CO2 ở Việt Nam - Tiếp cận qua mô hình ARDL‖ của tác giả Lê Trung Thành & cộng sự (2017), khám phá tác Ďộng của tăng trưởng kinh tế và thương mại quốc tế Ďến phát thải CO2 tại Việt Nam. Nghiên cứu này sử dụng mô hình tự hồi quy (ARDL) Ďể xem xét mối quan hệ giữa các yếu tố kinh tế và môi trường. Kết quả cho thấy, tăng trưởng kinh tế, tiêu thụ năng lượng, phát triển tài chính và Ďộ mở thương mại ảnh hưởng cùng chiều lên lượng phát thải CO2, trong khi Ďầu tư trực tiếp nước ngoài có tác Ďộng ngược chiều trong ngắn hạn Nghiên cứu của Kim & cộng sự (2019) khám phá tác Ďộng của thương mại Ďối với phát thải CO2. Kết quả nghiên cứu cho thấy: Tác Ďộng Ďối với các nước phát triển: Thương mại với các nước phía Bắc làm tăng phát thải CO2, trong khi thương mại với các nước phía Nam giảm phát thải CO2, Ďặc biệt là ở các nước có môi trường ít ô nhiễm hơn. Ngoài ra, giả thuyết Ďường cong Kuznets về môi trường ở các mức phân vị khác nhau cho cả tập dữ liệu toàn bộ và các tập dữ liệu con của cả nước phát triển và nước Ďang phát triển. Nhìn chung, kết quả cho thấy, thương mại sẽ gây nguy hại Ďến môi trường ở các nước Ďang phát triển, còn các nước phát triển thì không. Nghiên cứu của Essandoh& cộng sự (2020), khám phá tác Ďộng của thương mại và Ďầu tư trực tiếp nước ngoài Ďối với phát thải CO2, với sự xem xét sự khác biệt giữa các nước phát triển và các nước Ďang phát triển. Nghiên cứu này sử dụng mô hình PMG-ARDL Ďể phân tích mối quan hệ dài hạn giữa phát thải khí CO2, thương mại và dòng vốn FDI trong giai Ďoạn 1991 - 2014. Kết quả cho thấy, phát thải khí CO2 có mối quan hệ dài hạn âm với thương mại Ďối với các nước phát triển, và có mối quan hệ dài hạn dương với dòng vốn FDI Ďối với các nước Ďang phát triển. Nghiên cứu của Ali, K., Bakhsh & cộng sự (2021) khám phá tác Ďộng của tăng trưởng công nghiệp và tiêu thụ nhiên liệu hoá thạch Ďối với phát thải CO2 tại Việt Nam. Nghiên cứu này sử dụng phương pháp ARDL và phân tích Bayer- 1378
Hanck Ďể xem xét mối quan hệ dài hạn giữa tăng trưởng công nghiệp và phát thải CO2 tại Việt Nam. Nghiên cứu cho thấy, tồn tại mối quan hệ nhân quả giữa tiêu thụ nhiên liệu hoá thạch và phát thải CO2 trong cả ngắn hạn và dài hạn. 2.3. Phương pháp nghiên cứu - Khung phân tích Bài nghiên cứu này dựa trên khung phân tích Ďường cong môi trường của Simon Kuznets (EKC) Ďược sử dụng Ďể biểu thị mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế và chất lượng môi trường. Nó dựa trên giả thuyết mối quan hệ chữ U ngược giữa sản lượng của nền kinh tế tính trên Ďầu người và thước Ďo của chất lượng môi trường. Trong bài viết thay thế chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế bằng Ďộ mở thương mại, vì hai biến số này có mối quan hệ mật thiết và Ďược xác Ďịnh có quan hệ cùng chiều thông qua các lí thuyết của (Smith, 1776; Ricardo, 1817) Hình 1. Đường cong Kuznets về môi trường (Nguồn: Yandle & cộng sự, 2002) - Số liệu và phương pháp nghiên cứu - Số liệu nghiên cứu Các biến chính Ďược sử dụng trong nghiên cứu này là Ďộ mở thương mại và lượng khí thải CO2 bình quân/người (tấn/bình quân Ďầu người) Ďược lấy từ dữ liệu của Ngân hàng Thế giới từ năm 1991 Ďến nay. Vì từ năm 1991, Việt Nam bắt Ďầu mở cửa thương mại và giao thương với các quốc gia trên thế giới, khi Ďó Ďộ mở thương mại của nước ta gia tăng nhanh chóng, Ďi kèm với Ďó là chất lượng môi trường giảm sút, trong khi Việt Nam phải tham gia các cam kết về môi trường từ các hiệp Ďịnh.  Thống kê mô tả Nghiên cứu sử dụng logarit nepe của Ďộ mở thương mại (% của kim ngạch xuất nhập khẩu/GDP) và logarit nepe lượng khí thải CO2 bình quân/người (tấn/bình quân Ďầu người) Ďể thể hiện sự gia tăng các biến số khảo sát. 1379
Tác giả khảo sát trên bộ số liệu của Việt Nam từ năm 1991 - 2023. Bảng 1. Thống kê mô tả Biến Số quan sát Trung bình Độ lệch chuẩn Min Max LNCO2 33 18.33231 0.89981 16.87415 19.71086 LNOPEN 33 4.869222 0.377581 4.106436 5.349011 (Nguồn: tác giả tính từ stata 15) *LNCO2: Logarit nepe của phát thải CO2 [CO2 emissions (metric tons per capita)] ** LNOPEN: logarit nepe của Ďộ mở thương mại [OPEN = (Export +Import)/GDP *100%]  Kiểm tra t nh chất dữ liệu Trước khi kiểm tra mối quan hệ nhân quả của 2 hay nhiều chuỗi thời gian cần kiểm tra tính dừng của số liệu Ďó. Bài nghiên cứu sử dụng kiểm Ďịnh ADF (Augmented Dickey Fuller, 1979) Ďể kiểm tra tính dừng của chuỗi số liệu khảo sát. Bảng 2. Kiểm định tính dừng Dickey-Fuller test for unit root Number of obs = 32 Z(t) has t-distribution Test 1% Critical 5% Critical 10% Critical Statistic Value Value Value Z(LNOPEN) -11.069 Z(LNCO2) -2.18 -2.457 -1.697 -1.31 (Nguồn: tác giả tính từ stata 15) Qua Bảng 2 ta thấy các biến khảo sát trong mô hình Ďều dừng. Vậy mô hình ước lượng bình thường, và kết quả Ďược sử dụng Ďể xem xét mối quan hệ dài hạn. Trước khi ước lượng mô hình Var cần kiểm tra bậc phù hợp của từng biến trong mô hình. Qua Bảng 3 cho thấy ở bậc 1 thì thoả mãn các kiểm Ďịnh, do Ďó các biến trong mô hình Var sẽ sử dụng sai phân bậc 1 Ďể kiểm Ďịnh. Bảng 3. Kiểm định lựa chọn bậc Selection-order criteria Sample: 1999 - 2023 Number of obs = 25 lag LL LR Df FPE AIC HQIC SBIC 0 3.19491 4 0.003116 -0.09559 -0.06855 0.001917 1 66.6117 126.83 4 .000027* -4.84893 -4.7678* -4.5564* 1380
2 67.9764 2.7295 4 0.000034 -4.63811 -4.50289 4.15056 3 74.024 12.095* 4 0.000029 -4.80192 -4.6126 4.11935 4 78.264 8.4801 4 0.00003 -4.82112 -4.57771 3.94353 5 82.979 9.4299 4 0.00003 -4.87832* -4.58082 3.80571 6 85.3094 4.6608 4 0.000037 -4.74475 -4.39316 3.47712 7 89.3084 7.998 4 0.000043 -4.74467 -4.339 3.28202 8 94.022 9.4272 4 0.000051 -4.80176 -4.34199 3.14409 (Nguồn: tác giả tính từ stata 15) Với nguồn dữ liệu chuỗi thời gian, Ďể tránh hiện tượng hồi quy giả mạo khi hồi quy một dữ liệu không dừng với một hay nhiều chuỗi dữ liệu không dừng khác thì các chuỗi dữ liệu trong mô hình hồi quy phải dừng hoặc Ďồng liên kết. Do Ďó, các bước sẽ Ďược tiến hành lần lượt kiểm Ďịnh tính dừng của từng biến hoặc phần dư của mô hình của các chuỗi thời gian phải dừng, sau Ďó kiểm Ďịnh quan hệ nhân qua Granger. Tác giả sử dụng kiểm Ďịnh Lagrange Ďể kiểm tra hiện tượng tự tương quan trong mô hình. Và kết qua bác bỏ giả thuyết H0, chứng tỏ mô hình này không có hiện tượng tự tương quan Bảng 4. Kiểm định tự tƣơng quan Lagrange multiplier test lag chi2 Prob > chi2 1 4.9036 0.29733 2 5.0234 0.28491 (Nguồn: tác giả tính từ stata 15) * H0: no autocorrelation at lag order. - Phương pháp nghiên cứu Phương pháp Ďược sử dụng trong nghiên cứu này là mô hình VAR dựa trên thử nghiệm quan hệ nhân quả Granger. Kiểm tra quan hệ nhân quả Engle và Granger (1987) là phương pháp phổ biến nhất Ďể xác Ďịnh mối quan hệ nhân quả trong các mô hình về phân tích ô nhiễm môi trường. Có nghĩa là ―một biến X Ďược cho là có quan hệ nhân quả Granger một biến Y nếu giá trị quá khứ của X giúp dự Ďoán mức Ďộ hiện tại của Y cho tất cả các thông tin thích hợp khác‖. Phương trình thể hiện mối quan hệ nhân quả thực nghiệm theo Granger trong mô hình Var của dữ liệu chuỗi thời gian như sau: ∑ ∑ (PT 2) 1381
Trong Ďó: là hệ số chặn của mô hình ; Ut là phần dư của mô hình. thể hiện chênh lệch giữa sai phân của biến khảo sát. t thể hiện thời kì khảo sát. Trong Ďó: LNCO2 là biến Ďại diện cho ô nhiễm môi trường, phát thải từ tiêu thụ nhiên liệu hoá thạch. LNOPEN: là biến Ďộ mở cửa thương mại Ďược xác Ďịnh ở (PT1). 2. Kết quả và thảo luận Với số liệu sử dụng trong mô hình là dữ liệu chuỗi thời gian từ năm 1991 Ďến 2023, trong nghiên cứu này, mô hình Var Ďược sử dụng Ďể xem xét mối quan hệ giữa Ďộ mở thương mại và ô nhiễm môi trường. Kết quả ước lượng của mô hình từ phần mềm Stata 15 thể hiện ở bảng dưới: Bảng 5. Kết quả ƣớc lƣợng từ mô hình Var Vector autoregression Sample: 1992 - 2023 Number of obs = 32 Log likelihood = 78.83488 AIC = -4.55218 FPE = .0000362 HQIC = -4.46108 Det(Sigma_ml) = .0000248 SBIC = -4.27736 Equation Parms RMSE R-sq chi2 P>chi2 LNOPEN 3 0.075707 0.958 730.8003 0 LNCO2 3 0.075851 0.993 4516.576 0 Coef. Std. Err. z P>z [95% Conf. Interval] LNOPEN L1. LNOPEN .7762445*** 0.146753 5.29 [0.488614 1.063875] L1. LNCO2 .0644323 0.063122 1.02 [0.059285 0.18815] _cons -.0575273 0.490081 -0.12 [1.018068 0.903014] LNCO2 L1. LNOPEN .270269*** 0.147033 1.84 [0.017911 0.558449] L1. LNCO2 .8749821*** 0.063243 13.84 [0.751029 0.998936] _cons 1.060265*** 0.491016 2.16 [0.097891 2.022638] (Nguồn: tác giả tính từ stata 15) Ghi chú: ***, **, *: C ý nghĩa thống kê tương ứng ở mức 1%, 5% và 10%. 1382
Với kết quả ở Bảng 5, ta thấy Ďộ mở thương mại ảnh hưởng có ý nghĩa thống kê với ô nhiễm môi trường. Tức là gia tăng mở cửa thương mại sẽ làm gia tăng ô nhiễm môi trường tại nước ta. Và kết quả này chỉ phản ánh một chiều từ mở cửa thương mại Ďến ô nhiễm môi trường, còn hướng ngược lại thì không có ý nghĩa thống kê. Kiểm Ďịnh nhân quả mô hình Var bằng phương pháp Granger. Giả thuyết của kiểm Ďịnh nhân quả là: H0: LNCO2 không có quan hệ nhân quả với LNOPEN. H1: LNCO2 có quan hệ nhân quả với LNOPEN. Kết quả kiểm Ďịnh Ďược thể hiện ở Bảng 6, ta thấy giá trị Prob bé hơn mức ý nghĩa 5 thì sẽ bác bỏ giả thuyết H0. Do Ďó, giữa Ďộ mở thương mại và ô nhiễm môi trường có mối quan hệ nhân quả, theo Ďúng với kết quả mô hình Var ở trên. Bảng 6. Kiểm định nhân quả granger Granger causality Wald tests Equation Excluded chi2 Df Prob > chi2 LNOPEN làm biến độc lập LNOPEN LNCO2 1.0419 1 0.307 LNOPEN ALL 1.0419 1 0.307 LNCO2 làm biến độc lập LNCO2 LNOPEN 3.3788 1 0.066 LNCO2 ALL 3.3788 1 0.066 (Nguồn: tác giả tính từ stata 15) Qua kết quả ở bảng 6 cho ta biết: tồn tại tác Ďộng một chiều của Ďộ mở thương mại Ďến lượng phát thải khí CO2. Điều này chứng tỏ, Việt Nam càng mở cửa nền kinh tế Ďể nhận Ďầu tư, gia tăng xuất và nhập khẩu thì sẽ Ďánh Ďổi bằng những tác Ďộng xấu Ďến môi trường thông qua việc phát thải càng nhiều khí CO2. Và mối quan hệ này tồn tại trong ngắn hạn và dài hạn. 3. Kết luận và khuyến nghị Mục Ďích chính của bài viết này là Ďể tìm kiếm các mối liên kết giữa mở cửa thương mại và ô nhiễm môi trường của Việt Nam từ năm 1991 Ďến 2023. Kết quả, thực nghiệm của nghiên cứu này giúp cho việc hoạch Ďịnh chính sách hiểu rõ hơn về mở cửa thương mại tác Ďộng Ďến môi trường thông qua lượng khí CO2 phát thải nhiều hơn, từ Ďó xây dựng chính sách năng lượng và bảo vệ môi trường ở Việt Nam. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng, Ďộ mở cửa thương mại của Việt Nam càng tăng thì lượng phát thải CO2 càng nhiều, mối quan hệ Ďó là nhân quả. Rõ ràng, 1383
tác Ďộng tích cực của việc mở cửa thương mại Ďến nền kinh tế là không thể bàn cãi. Tuy nhiên, lợi thế về chi phí kiểm soát/xử lí ô nhiễm môi trường thấp, chứng chỉ carbon chưa áp dụng tại Việt Nam, hay các ưu Ďãi về mặt thể chế Ďể thu hút FDI…liệu có giúp Việt Nam Ďạt nhiều lợi ích hơn so với những chi phí do môi trường bị phá huỷ. Bài nghiên cứu này cho thấy Việt Nam có nguy cơ rơi vào vòng xoáy quy luật ―các quốc gia xuất siêu thì thường có môi trường bị phá huỷ‖. Vì vậy, trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, Ďể thực hiện Ďược mục tiêu giảm phát thải CO2 nhằm giảm thiểu tác Ďộng của biến Ďổi khí hậu và hướng tới tăng trưởng kinh tế theo hướng bền vững, một số khuyến nghị Ďược Ďưa ra gồm: Thứ nhất, cần xây dựng và hoàn thiện các quy Ďịnh về xuất nhập khẩu hàng hoá, dịch vụ nhạy cảm với môi trường, Ďặc biệt hàng hoá, dịch vụ phát thải nhiều CO2. Thứ hai, cần xây dựng cơ chế chính sách ưu Ďãi, hỗ trợ minh bạch, dễ thực thi nhằm khuyến khích doanh nghiệp Ďầu tư, ứng dụng máy móc, thiết bị công nghệ cao và công nghệ xanh tiêu hao ít nguyên nhiên liệu, tạo ra ít chất thải. Thứ ba, cần hạn chế các ngành Ďịnh hướng xuất khẩu gây tổn hại môi trường, hạn chế một số ngành lĩnh vực xuất khẩu có tính chất thâm dụng tài nguyên và phát thải nhiều chất thải carbon. Thứ tư, Chính phủ và các tỉnh thành Việt Nam cần lựa chọn nhà Ďầu tư nước ngoài, cũng như Ďánh giá Ďầy Ďủ các tác Ďộng Ďến môi trường của các dự án FDI cả trước, trong và sau quá trình Ďầu tư, ưu tiên thu hút dự án FDI ít phát thải khí nhà kính. Bên cạnh việc lựa chọn các nguồn FDI ―xanh‖, cũng như sửa Ďổi các Ďiều khoản có lợi cho môi trường trong các cam kết thương mại song phương và Ďa phương, chính phủ cũng cần thực hiện những giải pháp Ďồng bộ Ďể Ďạt Ďược mục tiêu cắt giảm CO2 theo các cam kết quốc tế và cuối cùng là hướng tới mục tiêu phát triển bền vững quốc gia. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Smith, A., (1776). The Wealth of Nations. 2. Ali, K., Bakhsh, S., Ullah, S., Ullah, A. & Ullah, S. (2021). ‗Industrial growth and CO2 emissions in Vietnam: the key role of financial development and fossil fuel consumption‘, Environmental Science and Pollution Research, 28, 7515-7527. https://doi.org/10.1007/s11356-020-10996-6 3. Apergis, N., Payne, JE (2010). Các phát thải, tiêu thụ năng lượng, và tăng trưởng Nexus: Bằng chứng từ Khối Thịnh vượng chung của các quốc gia. Ďộc lập chính sách năng lượng, 38 (1), 650-655. 4. Copeland B.R. and Taylor M.S., (2004). ―Trade, growth, and the environment‖, Journal of Economic Literature, 42(1), pp.7-71. 1384
5. Chen F., Jiang G., Kitila G.M. (2021). ―Trade Openness and CO2 Emissions: The Heterogeneous and Mediating Effects for the Belt and Road Countries‖, Sustainability, 13 (1958). 6. Dickey, DA, Fuller, WA (1979). phân phối của các ước lượng cho tự hồi chuỗi thời gian với một Ďơn vị gốc. Tạp chí của Hiệp hội thống kê, 74 (366), 427-431. 7. Engle, RF, Granger, CWJ (1987). cùng hội nhập và sửa lỗi: Đại diện, lập dự toán,và kiểm tra. Kinh tế, 55 (2), 251-276. 8. Essandoh, O.K., Islam, M. & Kakinaka, M. (2020). ‗Linking international trade and foreign direct investment to CO2 emissions: Any differences between developed and developing countries?‘, Science of The Total Environment, 712, p.136437. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2019.136437 9. Fujii E. (2019). ―What Does Trade Openness Measure?‖, Oxford Bulletin of Economics & Statistics, 81(4), pp. 868-888. 10. Kim, D.H., Suen, Y.B. & Lin, S.C. (2019). ―Carbon dioxide emissions and trade: Evidence from disaggregate trade data‖, Energy Economics, 78, 13-28. https://doi.org/10.1016/j.eneco.2018.08.019 11. Lê Trung Thành và Nguyễn Đức Khương (2017). ―Đánh giá tác Ďộng của tăng trưởng kinh tế và thương mại quốc tế Ďến phát thải CO2 ở Việt Nam- Tiếp cận qua mô hình ARDL‖, Tạp chí Kinh tế và Phát triển, Đại học Kinh tế Quốc dân, số 238, pp.30-40. 12. Managi S., Hibiki A. and Tsurumi T. (2009). ―Does trade openness improve environmental quality?‖, Journal of Environmental Economics and Man agement, no.58, pp. 346-363. 13. Ricardo, D., 1817. On the Principles of Political Economy and Taxation. 14. Yandle B., Vijayaraghavan M. and Bhattarai M. (2002). ―The Environmental Kuznets Curve: A Primer‖, The Property and Environment Research Center Research Study, 2 (1) 1385