HỘI NGHỊ KHOA HỌC ĐIỀU DƯỠNG QUỐC TẾ LẦN THỨ IV - BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG THÁI NGUYÊN
264
TÁC DỤNG PHỤ TRÊN DA, MÓNG VÀ CHẤT LƯỢNG CUỘC SỐNG
CỦA NGƯỜI BỆNH UNG THƯ PHỔI KHÔNG TẾ BÀO NHỎ ĐIỀU TRỊ TKIS
TẠI BỆNH VIỆN UNG BƯỚU HÀ NỘI NĂM 2021-2022
Hoàng Thu Phương1, Lê Thị Lệ Quyên2
TÓM TẮT30
Đặt vấn đề: Thuốc ức chế Tyrosine Kinase
(TKIs) trong điều trị ung thư phổi không tế bào
nhỏ (UTPKTBN) giai đoạn tiến xa đã được
chứng minh mang lại hiệu quả, cải thiện thời gian
sống thêm cho bệnh nhân với đặc điểm dung nạp
tốt, mức độ độc tính hạn chế hơn nhiều so với
hóa trị. Tuy vậy, liệu pháp này cũng có một số
tác dụng phụ, nổi bật là tổn thương tại da và
móng. Vì vậy nghiên cứu này nhằm mô tả các tác
dụng phụ của TKIs trên da, móng và lượng giá
chất lượng cuộc sống của bệnh nhân UTPKTBN
có điều trị bằng TKIs.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu:
Nghiên cứu mô tả, cắt ngang trên 237 bệnh nhân
UTPKTBN điều trị TKIs tại Bệnh viện Ung bướu
Hà Nội từ 3/2021 -10/2022. Đánh giá tác dụng
phụ trên da và móng dựa theo CTCAE 5.0. Chất
lượng cuộc sống được tính theo bảng điểm
EROTC-QLQ30.
Kết quả: Tuổi trung bình là 62,62 ± 10,54,
đa số từ 60 tuổi trở lên (67,5%). Viêm da ở bệnh
nhân dùng TKIs thế hệ 1, thế hệ 2, thế hệ 3 lần
1ĐDT Khoa Nội Tổng hợp TYC, Bệnh viện Ung
bướu Hà Nội
2BSCKII Trưởng khoa Nội Tổng hợp TYC, Bệnh
viện Ung bướu Hà Nội
Chịu trách nhiệm chính: Hoàng Thu Phương
SĐT: 0365910261
Email: phuonght@bvubhn.vn
Ngày nhận bài: 09/6/2024
Ngày phản biện khoa học: 19/6/2024
Ngày duyệt bài: 02/8/2024
lượt là 98 (55,4%); 40 (80%); 7 (35%). Vị trí
viêm da thường gặp nhất là mặt, lưng, đầu. Tỷ lệ
gặp viêm móng theo nhóm TKIs thế hệ 1, 2, 3
lần lượt là: 40 (22,6%), 21 (52,5%), 4 (20%).
Điểm CLCS của bệnh nhân theo nhóm điều trị
TKIs thế hệ 1, thế hệ 2, thế hệ 3 lần lượt là 73,33;
77,54; 85,43.
Kết luận: Tác dụng phụ của TKIs trên da và
móng của bệnh nhân UTPKTPN là thường gặp
và phổ biến nhất ở nhóm sử dụng TKIs thế hệ 2,
và ít gặp nhất ở thế hệ 3. Tác dụng phụ trên da
gặp nhiều hơn trên móng. Chất lượng cuộc sống
của người bệnh sử dụng TKIs thế hệ 3 tốt hơn
nhóm sử dụng thế hệ 1, 2.
Từ khóa: TKIs, UTPKTBN, tác dụng phụ,
viêm da, viêm móng, CLCS
SUMMARY
SKIN AND NAIL ADVERSE EVENT
AND QUALITY OF LIFE AMONG
NSCLC PATIENTS RECEIVING EGFR-
TKI THERAPY TREATMENT IN
HANOI ONCOLOGY HOSPITAL
Background: Tyrosine Kinase inhibitors
(TKIs) as the treatment for advanced-stage non-
small cell lung cancer have been proven to be
effective, improving patients’ survival with good
tolerance and lower toxicity compared to
chemotherapy. However, TKI therapy also has
certain adverse events (AEs), notably in the skin
and nails. Therefore, this study aimed to describe
the AEs of TKIs on the skin and nails of NSCLC
patients and to measure those patients’ quality of
life.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
265
Methods: A cross-sectional study was
conducted on 237 NSCLC patients who received
EGFR-TKI therapy at Hanoi Oncology Hospital
from March 2021 to October 2022. Evaluating
skin and nail AEs based on the CTCAE 5.0,
quality of life (QoL) was scored using the
EROTC-QLQ30.
Results: The average patients’ age is 62.62 ±
10.54 years old, the majority of them are 60
years old or older (67.5%). Dermatitis in the
patient groups using the 1st, 2nd, 3rd TKI
generation were 98 (55.4%); 40 (80%); 7 (35%),
respectively. Paronychia were observed in 40
(22.6%), 21 (52.5%), 4 (20%) of the 1st , 2nd, 3rd
TKI generation patient groups respectively. Most
AEs appeared 7 to 15 days after taking TKIs.
QoL scores in the respective patient groups were
73.33 (1st generation TKIs); 77.54 (2nd generation
TKI); 85.43 (3rd generation TKI)
Conclusions: Skin and nail AEs are common
in NSCLC patients receiving TKI therapy and
most common in the group using the 2nd
generation of TKIs, while least common in the
group using the 3rd generation. Skin AE
(dermatitis) was more common than nail AE
(paronychia). QoL score of the 3rd generation
TKI users was higher than that of the group using
the 1st, 2nd generation of TKIs. Hence, managing
TKIs’ AEs and educating patients about them are
important tasks of nurses.
Keywords: TKIs, NSLCL, adverse event
(AE), dermatitis, paronychia, quality of life
(QoL)
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Ung thư phổi (UTP) là một trong những
bệnh ung thư phổ biến nhất, đồng thời là loại
ung thư gây tử vong hàng đầu trên thế giới.
Theo Globocan 2020, trên thế giới có khoảng
2,2 triệu ca mới mắc và 1,9 triệu ca tử vong
do UTP [1]. Tại Việt Nam, UTP cũng đứng
thứ hai ở nam giới, đứng thứ hai ở nữ với
khoảng 26.262 ca mới mắc chiếm tỷ lệ
14,4% và 23.797 ca tử vong, chiếm tỷ lệ
19,4% trong tổng số ca tử vong do ung thư
[2]. Theo phân loại của tổ chức Y tế thế giới,
UTP được chia thành 2 nhóm chính là UTP
tế bào nhỏ và UTP không tế bào nhỏ
(UTPKTBN), trong đó UTPKTBN chiếm
khoảng 80 - 85% [3]. Nhắm mục tiêu theo con
đường thụ thể yếu tố tăng trưởng biểu bì đã
trở thành phương pháp tiêu chuẩn để điều trị
ung thư phổi không tế bào nhỏ tiến triển. So
với hóa trị liệu, các chất ức
chế EGFR tyrosine kinase (TKIs) có liên
quan đến việc cải thiện hiệu quả ở những
bệnh nhân có đột biến EGFR. Cùng với sự
gia tăng hiệu quả, các tác dụng phụ (AE)
khác với cấu hình của hóa trị. Trong các thử
nghiệm lâm sàng lớn, việc sử dụng các thuốc
ức chế tyrosine kinase (TKIs) thế hệ 1 như
erlotinib, gefitinib và thế hệ 2 như afatinib
nhằm tác động vào thụ thể yếu tố phát triển
biểu mô (EGFR) ở những trường hợp có đột
biến gen EGFR cho kết quả về sống bệnh
không tiến triển cao hơn một cách có ý nghĩa
thống kê so với hóa trị liệu với thời gian 9-13
tháng[4]. [4] Tuy nhiên liệu pháp TKIs cũng
kèm theo một số tác dụng phụ trong quá trình
điều trị, bao gồm: nổi mẩn, tiêu chảy, viêm
miệng, viêm quanh móng, tăng men gan. Tác
dụng phụ trên da và viêm móng là thường
gặp và khiến cho bệnh nhân cảm thấy khó
chịu, mất tự tin và ảnh hưởng đến sinh hoạt
của người bệnh. Chính vì thế nhóm nghiên
cứu thực hiện đề tài “Tác dụng phụ trên da,
móng và cht lượng cuộc sống của bệnh
nhân ung thư phổi không tế bào nhỏ điều
trị TKIs tại bệnh viện Ung bưu Hà Nội
năm 2021-2022” với 2 mục tiêu sau:
1. Mô tả tác dụng phụ trên da và móng
của bệnh nhân ung thư phổi không tế bào
HỘI NGHỊ KHOA HỌC ĐIỀU DƯỠNG QUỐC TẾ LẦN THỨ IV - BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG THÁI NGUYÊN
266
nhỏ đang điều trị TKIs ti Bệnh viện Ung
bướu Hà Nội.
2. Mô tả chất lượng cuộc sng của bệnh
nhân ung thư phổi không tế bào nhỏ đang
điều trị TKIs ti Bệnh viện Ung bướu Hà
Nội.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Tiêu chuẩn lựa chọn:
Bệnh nhân ung thư phổi không tế bào
nhỏ điều trị bằng TKIs
Bệnh nhân trên 18 tuổi.
Thời gian điều trị bằng TKIs ít nhất 3
tháng tính đến thời điểm chốt số liệu.
Bệnh nhân đồng ý tham gia vào nghiên
cứu và có đủ sức khoẻ để trả lời câu hỏi.
Tiêu chuẩn loại trừ:
Bệnh nhân tiền sử dị ứng với thuốc TKIs.
Bệnh nhân có tiền sử mắc các bệnh da
liễu mạn tính trước khi dùng TKIs
Bệnh nhân dùng thuốc TKIs chưa đủ 3
tháng, có chỉ định ngừng thuốc do mức độ
nghiêm trọng của các tác dụng phụ khác (tiêu
chảy, viêm phổi…)
Bệnh nhân có vấn đề về sức khỏe tâm
thần
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Thiết kế và quy trình nghiên cứu:
Nghiên cứu mô tả, cắt ngang
2.2.2. Thời gian và địa điểm nghiên
cứu: từ tháng 01/2021 đến hết tháng
06/2022.
2.2.3. Địa điểm nghiên cứu: tại Bệnh
viện Ung bướu Hà Nội
2.2.4. Phương php chọn mẫu và cỡ
mẫu: ước lượng 1 tỷ lệ với tỷ lệ ước đoán: p
= 80,8%[5] với mức sai số tuyệt đối chấp
nhận: d = 0,05, cỡ mẫu tính được là: 122.
Cộng thêm 10%: 134. Lấy tất cả bệnh nhân
đáp ứng đủ tiêu chuẩn lựa chọn: 237 người.
Phương pháp chọn mẫu: ngẫu nhiên
2.2.5. Phương php xử lý số liệu: Số
liệu được làm sạch và được phân tích bằng
phần mềm SPSS 20
2.2.6. Biến số/chỉ số nghiên cứu:
- Đặc điểm chung nhóm nghiên cứu:
tuổi, giới, dân tộc, nghề nghiệp
- Tỷ lệ người bệnh gặp phải tác dụng phụ
trên da và móng, mức độ tác dụng phụ trên
da và móng được thu thập dựa trên phân loại
của Viện Ung thư quốc gia Hoa Kỳ (CTCAE
5.0) đã được chuẩn hoá theo tiếng Việt dùng
thuốc theo phân nhóm TKIs. Vị trí xuất hiện
tác dụng phụ trên da được thu thập qua quan
sát.
- Chẩt lượng cuộc sống của NB được
đánh giá theo thang điểm EROTC-QLQ30.
2.3. Đạo đức nghiên cứu: Người bệnh
được mời tham gia nghiên cứu được giải
thích về ý nghĩa của nghiên cứu và quyền
được từ chối tham gia nghiên cứu tại bất cứ
thời điểm nào. Nghiên cứu được thông qua
hội đồng đạo đức của Bệnh viện Ung bướu
Hà Nội. Số liệu của nghiên cứu được bảo
mật bởi nhóm nghiên cứu. Kết quả nghiên
cứu không có thông tin định danh người
bệnh.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Trong tổng số 237 bệnh nhân tham gia
nghiên cứu, nữ giới nhiều hơn nam với tỷ lệ
lần lượt là 51,9% và 48,1%. Phần lớn là dân
tộc Kinh (99,2%). Tuổi trung bình là 62,62 ±
10,54; tuổi thấp nhất là 35 tuổi, cao nhất là
88 tuổi. Đối tượng nghiên cứu đa số có nghề
nghiệp Nội trợ/ở nhà chiếm 41,4%; hưu trí
có tỷ lệ là 26,6%; khối hành chính/văn phng
chiếm tỷ lệ 4,6%. Phân bố theo địa chỉ, tỷ lệ
bệnh nhân thuộc khu vực nội thành chiếm đa
số với n = 104 (43,9%); 32,9% thuộc khu
vực nông thôn và 23,2% đến từ các tỉnh
thành khác.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
267
Bảng 1. Phân bố mẫu trong nghiên cứu theo loại biệt dược
Hoạt chất
erlortinib
gefitinib
afatinib
osimetinib
Tổng
Biệt dược
Tarceva
Hyyr
Bigefinib
Giotrif
Tagrisso
Số lượng
72
17
11
40
20
237
Tỷ lệ %
30,4
7,2
4,6
16,9
8,4
100
Tổng
37,6%
37,1%
16,9%
8,4%
Trong 237 mẫu tham gia nghiên cứu, có 177 (74,7%) thuộc nhóm TKIs thế hệ I, 40
(16,9%) thuộc thế hệ II và 20 (8,4%) thuộc thế hệ III. Trong đó TKIs thế hệ I gồm 2 loại:
erlortinib 89 (37,6%) và gefitinib 88 (37,1%). Nhóm gefitinib bao gồm 2 thuốc: Iressa
77(32,5%) và Begefinib 11(4,6%). Nhóm erlortinib gồm 2 thuốc: Tarceva 72 (30,4%) và
Hyyr 17 (7,2%)
Biểu đồ 1. Tỷ lệ người bệnh gặp tác dụng phụ trên da theo TKIs thế hệ I, II và III
Trong tổng số 237 bệnh nhân tham gia nghiên cứu, có 138 người bệnh có gặp tác dụng
phụ trên da chiếm 58,2%. Tỷ lệ người bệnh gặp phải tác dụng phụ trên da có mối tương quan
có ý nghĩa thống kê với thế hệ TKIs (p=0,002). Triệu chứng viêm da gặp ở các nhóm TKIs
thế hệ 1, thế hệ 2, thế hệ 3 lần lươt là 99 (55,9%); 32 (80%); 7 (35%).
Bảng 2. Vị trí có tác dụng phụ trên da
Vị trí
Có tác dụng phụ trên da
Số lượng
T lệ
Mặt
67
48,6%
Đầu
33
23,9%
Ngực
13
9,4%
Lưng
47
34,1%
Khác
15
10,8%
Vị trí thường xuất hiện tác dụng phụ trên da nhất là mặt (48,6%), lưng (34,1%), đầu
(23,9%), sau đó là các vị trí ngực (9,4%) và các vị trí khác (10,8%) như chân, tay.
HỘI NGHỊ KHOA HỌC ĐIỀU DƯỠNG QUỐC TẾ LẦN THỨ IV - BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG THÁI NGUYÊN
268
Bảng 3. Mức độ tác dụng phụ trên da tính theo TKIs thế hệ I, II và III
Nhóm TKIs
Tác dụng phụ trên da
độ I, II
Tác dụng phụ trên
da độ III, IV
Tổng
p
n
%
n
%
n
%
TKI thế hệ I
87
88,8
11
11,2
98
100
0,423
TKI thế hệ II
30
93,8
2
6,2
32
100
TKI thế hệ III
7
100
0
0
20
100
Tổng
125/237
52,7%
13
5,5%
138
58,2%
Trong tổng số 237 bệnh nhân tham gia nghiên cứu, có138 người bệnh gặp tác dụng phụ
trên da trong đó độ I, II có 125 (52,7%) và độ III có 13 (5,5%). Tỷ lệ mức độ tác dụng phụ
trên da không có mối tương quan có ý nghĩa thống kê với thế hệ TKIs (p=0,423)
Bảng 4. Tỷ lệ người bệnh gặp tác dụng phụ viêm quanh móng tính theo TKIs thế hệ I,
II và III
Nhóm TKIs
Không có viêm
quanh móng
Có viêm quanh
móng
Tổng
p
n
%
n
%
n
%
TKI thế hệ I
137
77,4
40
22,6
177
100
0,000
TKI thế hệ II
19
47,5
21
52,5
40
100
TKI thế hệ III
16
80
4
20
20
100
Tổng
172
72,6
65
27,2
237
Trong tổng số 237 bệnh nhân tham gia nghiên cứu, có 65 người bệnh có gặp tác dụng phụ
viêm quanh móng chiếm 27,4%. Tỷ lệ gặp phải tác dụng phụ viêm quanh móng có mối tương
quan có ý nghĩa thống kê với thế hệ TKIs (p=0,000). Tỷ lệ viêm móng gặp nhiều nhất ở nhóm
TKIs thế hệ 2 là 52,5%; sau đó là nhóm TKIs thế hệ I là 22,6% và thấp nhất là nhóm TKIs thế
hệ 3 là 4 20%. Tỷ lệ người bệnh có tác dụng phụ viêm quanh móng tăng dần theo thứ tự:
TKIs thế hệ III < TKIs thế hệ I < TKIs thế hệ II.
Bảng 5. Mức độ viêm móng tính theo TKIs thế hệ I, II và III
Nhóm TKIs
Viêm móng độ I, II
Viêm móng độ III
Tổng
p
n
%
n
%
n
%
TKI thế hệ I
32
13,5
8
3,4
40
16,9
0,615
TKI thế hệ II
17
7,2
4
1,7
21
8,9
TKI thế hệ III
4
1,6
0
0
4
1,6
Tổng
53/237
22,3
12/237
5,1%
65/237
27,4%
Trong tổng số 237 bệnh nhân tham gia
nghiên cứu, có 53 người bệnh có viêm quanh
móng độ I, II chiếm 22,3% và độ III chiếm
5,1%. Tỷ lệ mức độ viêm móng không có
mối tương quan có ý nghĩa thống kê với thế
hệ TKIs (p=0,615). Trong số người bệnh có
viêm móng, nhóm TKIs thế hệ I có 8 người
bệnh (3,4%) có viêm móng độ III; nhóm