Tài chính tiền tệ - Đại học Giao thông Vận tải

Tài chính – Ti n tề ệ

ươ

Ch

ng 1

ơ ả ề

ữ

ệ

ề

Nh ng quan ni m c  b n v  tài chính trong n n kinh t

ế ị ườ  th  tr

ng

ồ ạ ủ ờ ề ề 1.1. Ti n đ  ra đ i và t n t i c a tài chính

ồ ạ ờ ữ ề ệ ế ộ ị ử Tài chính ra đ i và t n t i trong nh ng đi u ki n kinh t ấ    xã h i, l ch s  nh t

ở ề ả ệ ấ ấ ướ ị đ nh khi mà đó xu t hi n n n s n xu t hàng hóa và nhà n c.

ờ ủ ề ả ự ấ 1.1.1. S  ra đ i c a n n s n xu t hàng hóa

ể ặ ộ ộ ệ ự ữ Phân công lao đ ng xã h i phát tri n, đ c bi t là s  phân công gi a nông

ạ ộ ư ủ ệ ệ ẩ nghi p và th  công nghi p đã nhanh chóng thúc đ y các ho t đ ng giao l u kinh t ế

ố ừ ệ ộ ờ ạ ồ đ ng th i làm nên cu c cách m ng trong công ngh  phân ph i: t ố ằ    phân ph i b ng

ố ằ ề ệ ượ ệ ậ ị ướ ị ủ hi n v t sang phân ph i b ng giá tr . Ti n t đ c coi là th c đo giá tr  c a th ế

ớ ớ ự ậ ả ắ ự ề ệ ộ ị gi ủ   i hàng hóa và khi th c hi n giá tr  hàng hóa ph i g n li n v i s  v n đ ng c a

ề ệ ồ ậ ờ ườ ả ấ ả ti n t đ ng th i phát sinh thu nh p cho ng i s n xu t hàng hóa. Các kho n thu

ỹ ề ệ ủ ủ ể ữ ậ ồ ế ự nh p này là ngu n hình thành nh ng qu  ti n t c a các ch  th  kinh t ụ   . S  liên t c

ỹ ề ệ ả ấ ỏ ủ c a quá trình s n xu t hàng hóa luôn luôn đòi h i các qu  ti n t ph i đ ả ượ ạ ậ   c t o l p,

ố ử ụ ể ệ ấ ả phân ph i, s  d ng và đây chính là xu t phát đi m làm n y sinh các quan h  phân

ệ ủ ề ư ậ ề ố ế ớ ph i tài chính. Nh  v y, chính trong đi u ki n c a n n kinh t hàng hóa v i vi c s ệ ử

ề ệ ả ạ ụ d ng ti n t đã làm n y sinh ph m trù tài chính.

ự ấ ệ ủ ướ 1.1..2 S  xu t hi n c a nhà n c

ế ộ ư ữ ờ ỳ ấ ố ỷ Cu i th i k  công xã nguyên thu , khi ch  đ  t ộ ắ   ệ  h u xu t hi n, xã h i b t

ữ ấ ấ ộ   ự ấ ầ đ u phân chia thành các giai c p và có s  đ u tranh gi a các giai c p trong xã h i.

ự ấ ệ ả ề ệ ấ ổ ộ Chính s  xu t hi n s n xu t và trao đ i hàng hoá và ti n t là m t trong các nguyên

ủ ế ẽ ự ẩ ạ ấ ấ ố nhân ch  y u thúc đ y m nh m  s  phân chia giai c p và đ i kháng giai c p. Trong

ệ ị ử ề ướ ệ đi u ki n l ch s  đó, Nhà n ấ c đã xu t hi n.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 1

Tài chính – Ti n tề ệ

ướ ề ự ủ ự ể ầ ả ờ Nhà n ủ   c ra đ i, đ  duy trì quy n l c c a mình, c n ph i có s  đóng góp c a

ướ ể ạ ậ ỹ ề ệ ứ ế các công dân d i hình th c thu  và công trái đ  t o l p ra qu  ti n t riêng ­ ngân

ướ ụ ụ ạ ộ ủ ỹ sách Nhà n ự   c và các qu  tài chính khác ph c v  cho ho t đ ng c a mình và th c

ự ụ ể ế ệ ệ ộ ướ hi n các nhi m v  phát tri n kinh t ­xã h i, hình thành lĩnh v c tài chínhNhà n c.

ướ ế ằ ậ ơ ộ Nhà n ẩ   c b ng chính sách, c  ch , lu t pháp luôn luôn tác đ ng, thúc đ y

ế ề ệ ể ộ ớ ự ậ ộ ậ ủ ề ệ ộ kinh t hàng hóa­ ti n t phát tri n, tác đ ng t i s  v n đ ng đ c l p c a ti n t và

ườ ậ ợ ỹ ề ệ ủ ứ ụ ự ạ t o ra môi tr ng thu n l i cho s  hình thành và s  d ng các qu  ti n t c a các

ủ ể ữ ệ ả ề ch  th  trong xã hôi. Chính trong nh ng đi u kiên đó các quan h  tài chính n y sinh,

ể ậ ườ ự ồ ạ ủ ề ồ ạ t n t i và phát tri n và cung chính vì v y ng ằ i ta cho r ng s  t n t i c a n n sân

ề ấ ệ ướ ượ ữ ề ề xu t hàng hóa­ ti n   t và nhà n c đ c coi là nh ng ti n đ  phát sinh và phát

ể ủ tri n c a tài chính.

ữ ể ạ ề ể ề ậ ằ Nh ng phân tích k  trên l i cho nh n xét thêm r ng, trong 2 ti n đ  k  trên

ề ệ ấ ả ố ấ thì s n xu t hàng hoá ­ ti n t là nhân t mang tính ch t khách quan có ý nghĩa

ờ ồ ạ ế ị ể ủ ướ ố ớ ự quy t đ nh đ i v i s  ra đ i, t n t i và phát tri n c a tài chính và Nhà n c là nhân

ị ướ ề ạ ế ự ố t có ý nghĩa đ nh h ng t o ra hành lang và đi u ti ể ủ t s  phát tri n c a tài chính.

ủ ả ấ ứ 1.2.B n ch t và ch c năng c a tài chính

ấ ủ ả 1.2.1. B n ch t c a tài chính

ư ọ ố ượ ứ ứ ể ệ Tài chính, nh  m i đ i t ng nghiên c u khác, có hình th c bi u hi n bên

ệ ượ ủ ả ấ ộ ngoài (hi n t ng) và n i dung bên trong (b n ch t) c a nó.

ể ệ 1.2.1.1. Bi u hi n bên ngoài

ự ễ ậ ộ ế ụ ộ Khi quan sát th c ti n các quá trình v n đ ng kinh t xã h i (ví d : doanh

ế ằ ề ệ ộ ướ ườ ổ nghi p n p thu  b ng ti n cho Nhà n c; ng ế ủ   ế i dân  mua c  phi u, trái phi u c a

ủ ể ể ệ ệ ậ ấ các doanh nghi p.... )có th  nh n th y các bi u hi n bên ngoài c a tài chính th ể

ệ ướ ạ ệ ượ ệ ượ ề ằ hi n ra d i d ng các hi n t ng thu vào b ng ti n và các hi n t ằ   ng chi ra b ng

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 2

Tài chính – Ti n tề ệ

ề ở ế ứ ể ệ ộ ti n ủ ể  các ch  th  kinh t ủ    ­ xã h i. Nói cách khác hình th c bi u hi n bên ngoài c a

ủ ố ể ệ ự ậ ề ệ ư ộ tài chính th  hi n ra nh  là s  v n đ ng c a v n ti n t .

Ở ữ ệ ượ ể ấ ề ệ ệ ấ ướ ế ớ nh ng hi n t ng trên, có th  th y ti n t xu t hi n tr ứ   c h t v i ch c

ươ ệ ở ườ ứ ươ ệ năng ph ng ti n thanh toán (  ng i chi ra) và ch c năng ph ng ti n c t tr ấ ữ ở (

ườ ề ệ ạ ộ ượ ệ ề ứ ộ ị ng i thu vào). Ti n t đ i di n cho m t l ế ng giá tr , m t th  năng v  s c mua

ấ ị ượ ọ ồ ự ự ồ nh t đ nh và đ ồ c g i là ngu n tài chính (hay ngu n tài l c, ngu n l c tài chính).

ư ậ ề ệ ả ồ Nh  v y, ngu n tài chính là kh  năng tài chính hay ti n t mà các ch  th ủ ể

ử ụ ự ụ ủ ệ ể ằ ộ trong xã h i có th  khai thác, s  d ng nh m th c hi n các m c đích c a mình.

ề ặ ả ậ ấ ậ ồ Ngu n tài chính có th  t n t ể ồ ạ ướ ạ i d ấ   i d ng ti n ho c tài s n v t ch t và phi v t ch t.

ự ậ ự ậ ủ ữ ủ ộ ồ ộ ộ ậ   ả S  v n đ ng c a các ngu n tài chính ph n ánh s  v n đ ng c a nh ng b  ph n

ộ ướ ị ề ệ ể ệ ứ ồ ủ ả c a c i xã h i d ộ   i hình th c giá tr  (ti n t ). Ngu n tài chính luôn th  hi n m t

ấ ị ề ứ ả kh  năng v  s c mua nh t đ nh.

ự ậ ự ộ ồ S  v n đ ng các ngu n tài chính hình thành nên lĩnh v c tài chính và đ ượ   c

ỹ ề ệ ư ở ặ đ c tr ng b i các qu  ti n t .

ỹ ề ệ ộ ượ ấ ị ồ ộ Các qu  ti n t là m t l ng nh t đ nh các ngu n tài chính đã huy đ ng đ ượ   c

ụ ấ ộ ị ể ử ụ đ  s   d ng cho m t m c đích nh t  đ nh.

ỹ ề ệ ể ặ Các qu  ti n t có các đ c đi m sau đây

ể ệ ở ữ ệ + Luôn luôn bi u hi n các quan h  s  h u

ờ ể ệ ụ + Bao gi cũng th  hi n tính m c đích

ậ ộ ườ + V n đ ng th ụ ng xuyên, liên t c

ủ ể ệ ả ấ 1.2.1.2. Bi u hi n b n ch t bên trong c a tài chính

ạ ộ ế ủ ề ế ệ ố Tài chính là m t ph m trù kinh t c a n n kinh t hàng hoá là h  th ng các

ố ả ơ ở ệ ẩ ộ quan h  kinh tê phát sinh trong quá trình phân ph i s n ph m xã h i trên c  s  đó

ỹ ề ệ ượ ầ ủ ử ụ ứ ể ố các qu  ti n t đ c hình thành phân ph i và s  d ng đ  đáp  ng nhu c u c a hàng

ư ậ ủ ể ệ ệ ộ ữ   hoá và xã h i. Nh  v y, bi u hi n bên trong c a tài chính là các quan h  kinh tê gi a

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 3

Tài chính – Ti n tề ệ

ủ ể ồ ố ố ủ   các ch  th  trong quá trình phân ph i các ngu n tài chính, quá trình phân ph i c a

ộ ướ ứ ệ ị ế ư ế ượ ọ ả c i xã h i d i hình th c giá tr . Các quan h  kinh t nh  th  đ c g i là các quan

ặ ả ủ ệ ể ệ ấ ệ h  tài chính. Các quan h  tài chính bi u hi n m t b n ch t bên trong c a tài chính

ẩ ủ ệ ể ấ n d u sau các bi u hi n bên ngoài c a tài chính.

ư ừ ể ề ệ ổ T  đó, có th  có khái ni m t ng quát v  tài chính nh  sau:

ủ ố ể ệ ự ậ ề ệ ễ ộ ở ọ Tài chính th  hi n ra là s  v n đ ng c a v n ti n t di n ra m i ch  th ủ ể

ệ ả ả ổ ộ ợ trong xã h i. Nó ph n ánh t ng h p các môi quan h  kinh tê n y sinh trong phân

ố ồ ệ ạ ậ ỹ ề ệ ph i các ngu n tài chính thông qua ằ    nh m ặ ử ụ  vi c t o l p ho c s  d ng các qu  ti n t

ủ ể ủ ứ ầ ộ đáp   ng các nhu c u khác nhau c a các ch  th  trong xã h i.

ứ ủ 1.2.2.Ch c năng c a tài chính

ự ụ ể ấ ủ ứ ủ ả ở ộ   Ch c năng c a tài chính là s  c  th  hoá b n ch t c a tài chính, nó m  ra n i

ộ ủ ụ ứ ủ ủ ạ dung c a tài chính và v ch rõ tác d ng xã h i c a tài chính. Ch c năng c a tài chính

ể ộ ả ộ ủ ụ ụ ể ỉ là kh  năng bên trong, bi u l tác d ng xã h i c a nó và tác d ng đó ch  có th  có

ượ ớ ự ấ ế ủ ườ đ c v i s  tham gia nh t thi t c a con ng i.

ứ ố 1.2.2.1. Ch c năng phân ph i

­ Ý nghĩa:

ố ủ ứ ứ ờ ồ ự   Ch c năng phân ph i c a tài chính là ch c năng mà nh  vào đó các ngu n l c

ậ ủ ả ộ ượ ư ỹ ề ệ ữ ệ ộ ạ đ i di n cho nh ng b  ph n c a c i xã h i đ c đ a vào các qu  ti n t khác nhau

ữ ữ ụ ữ ả ả ầ ợ ể ử đ  s  dùng cho nh ng m c đích khác nhau, đ m b o nh ng nhu c u, nh ng l i ích

ộ ủ ờ ố khác nhau c a đ i s ng xã h i.

ố ượ ố ­ Đ i t ng phân ph i

ủ ả ộ ướ ứ ể ồ ổ ị Là c a c i xã h i d i hình th c giá tr , là t ng th  các ngu n tài chính có

trong xã h i. ộ

ị ủ ủ ả ề ặ ộ ặ ồ ộ ố   Xét v  m t n i dung, ngu n tài chính ­ m t giá tr  c a c a c i xã h i là đ i

ượ ậ ố ồ ộ t ng phân ph i, bao g m các b  ph n:

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 4

Tài chính – Ti n tề ệ

ớ ượ ủ ả ậ ộ ộ ạ ổ ỳ 1 B  ph n c a c i xã h i m i đ ả   c sáng t o ra trong k . Đó là t ng s n

ẩ ướ ph m trong n c (GDP).

ậ ộ ộ ầ ủ ả 2. B  ph n c a c i xã h i còn l ạ ừ ờ ỳ ướ  th i k  tr i t c. Đó là ph n tích lũy quá

ứ ủ ư ộ kh  c a xã h i và dân c .

ủ ả ượ ậ ộ ể ừ ướ ậ 3. B  ph n c a c i đ c chuy n t n ộ c ngoài vào và b  ph n c a c i t ủ ả ừ

ướ ướ trong n ể c chuy n ra n c ngoài.

ể ả ậ ộ ố ượ 4. B  ph n tài s n, tài nguyên qu c gia có th  cho thuê, nh ờ   ng bán có th i

h n.ạ

ủ ể ố   ­ Ch  th  phân ph i

ấ ả ổ ứ ế ủ ể ộ ế ư ộ Là t t c  các t ch c kinh t xã h i, ch  th  kinh t xã h i nh : Nhà n ướ   c

ổ ứ ơ ướ ệ ổ ứ ộ (các t ch c, c  quan nhà n c), các doanh nghi p, các t ộ  ch c xã h i, các h  gia

ủ ể ư ệ ể ấ ộ ố đình hay cá nhân dân c . Ch  th  phân ph i có th  xu t hi n trên m t trong các t ư

cách là:

ủ ể ở ủ ể ở ữ ề ồ 1 . Ch  th  có quy n s  h u các ngu n tài chính. Ch  th ữ    đây là nh ng

ườ ề ệ ự ủ ủ ố ử ụ ề ọ ố ng i ch  "đích th c" c a v n ti n t . H  có quy n phân ph i và s  d ng chúng

ủ ủ theo ý chí ch  quan c a mình.

ề ử ụ ủ ể ở ủ ể ồ 2. Ch  th  có quy n s  đ ng các ngu n tài chính. Ch  th ữ    đây là nh ng

ườ ề ở ữ ề ệ ố ọ ượ ư ề ử ụ ng i không có quy n s  h u v n ti n t , nh ng h  đ ố   c trao quy n s  d ng v n

ề ệ ữ ườ ề ọ ố ti n t . Nói khác đi, đó là nh ng ng ử ụ   i đi vay và h  có quy n phân ph i và s  d ng

ụ ị ố ố s  v n vay đó theo các m c đích đã đ nh.

ủ ể ề ự ủ ể ố ị ở ướ 3. Ch  th  có quy n l c chính tr . Ch  th  mu n nói đây là Nhà n c. Nhà

ướ ả ớ ư ườ ử ụ ở ữ ề ề n c không ph i v i t cách là ng i có quy n s  h u hay quy n s  d ng các

ư ồ ướ ể ẫ ộ ồ ngu n tài chính, nh ng Nhà n c v n có th  huy đ ng vào tay mình các ngu n tài

ừ ổ ứ ờ ướ ề ự ị chính t các t ch c và công dân nh  Nhà n c có quy n l c chính tr  thông qua các

ư ế ị ệ ậ quy đ nh pháp lu t (nh  thu , phí, l phí. . . ).

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 5

Tài chính – Ti n tề ệ

ủ ể ổ ủ ể ệ ủ ứ ộ 4. Ch  th  t ố    ch c quan h  c a các nhóm thành viên xã h i. Ch  th  mu n

ổ ứ ị ổ ứ ộ ộ ị ề ậ ở đ  c p đây là các t ch c chính tr , các t ệ    ch c chính tr  ­ xã h i, các h i, nghi p

ộ ủ ự ệ ộ ổ ứ ườ đoàn. . . Do có s  ràng bu c c a các quan h  xã h i mà các t ch c này là ng i ch ủ

ổ ả ớ ứ ư ở ữ ể trì, các t ch c này không ph i v i các l ề  cách k  trên (quy n s  h u, quy n s ề ử

ề ự ớ ư ư ệ ẫ ấ ồ ị ụ d ng ngu n tài chính, quy n l c chính tr ) nh ng v n xu t hi n v i t cách ch  th ủ ể

ậ ố ọ ượ ủ ả ộ phân ph i khi h  nh n đ c các kho n đóng góp h i phí c a các thành viên, các

ả ủ ự ộ kho n  ng h , đóng góp t ệ  nguy n...

ư ậ ự ựợ ở ữ ứ ề ề ố Nh  v y: L c l ng chi ph i ch c năng này là: quy n s  h u, quy n s ử

ủ ể ồ ự ố ớ ể ị ủ ụ d ng c a các ch  th  KTXH đ i v i ngu n l c tài chính. Ngoài ra còn có th  b  chi

ề ự ố ở ố ế ệ ộ ộ ộ ồ ộ ph i b i các quan h  xã h i, quy n l c xã h i trong c ng đ ng dân t c và qu c t .

ả ủ ế ố ­ K t qu  c a phân ph i

ặ ử ụ ỹ ề ệ ở ạ ậ ự Là s  hình thành (t o l p) ho c s  d ng các qu  ti n t ủ ể  các ch  th  trong

ụ ữ ằ ộ ị xã h i nh m nh ng m c đích đã đ nh.

ố ủ ữ ả ộ ữ   Trong phân ph i c a c i xã h i, không nh ng tài chính mà còn có  nh ng

ạ ế ượ ử ụ ớ ư ố ộ ph m trù kinh t khác đ c s  d ng v i t ụ  cách m t công c  phân ph i nh  th ư ươ   ng

ả ề ươ ạ ụ ỗ ượ ử ụ m i, giá c , ti n l ng... M i công c  đó đ c s  d ng theo các cách khác nhau và

ữ ể ặ có nh ng đ c đi m riêng.

ố ể ặ ­ Đ c đi m phân ph i tài chính

ố ủ ể ặ Phân ph i c a tài chính mang 3 đ c đi m sau đây:

ỉ ễ ự ướ ứ ị ố + Là s  phân ph i ch  di n ra d i hình th c giá tr , nó không kèm theo v i s ớ ự

ổ ị thay đ i hình thái giá tr .

ớ ự ử ụ ự ề ắ ố + Là s  phân ph i luôn luôn g n li n v i s  hình thành và s  d ng các qu ỹ

ề ệ ti n t ấ ị  nh t đ nh.

ễ ộ ườ ụ ồ ố + Là quá trình phân ph i di n ra m t cách th ng xuyên, liên t c bao g m c ả

ố ạ ầ ầ phân phôi l n đ u và phân ph i l i.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 6

Tài chính – Ti n tề ệ

ứ ố 1.1.2.2.Ch c năng giám đ c

­ Ý nghĩa

ố ủ ứ ả ộ ủ   Ch c năng giám đ c c a tài chính cũng là m t kh  năng khách quan khác c a

ạ ườ ậ ụ ứ ậ ph m trù tài chính. Con ng ủ   ả i nh n th c và v n d ng kh  năng khách quan này c a

ể ổ ứ ể ượ ử ụ tài chính đ  t ch c công tác ki m tra tài chính. Khi đó tài chính đ ớ   c s  d ng v i

ư ụ ể ể ộ t cách là m t công c  ki m tra. Đó là ki m tra tài chính.

ố ủ ứ ứ ừ ể ằ T  đó có th  cho r ng: Ch c năng giám đ c c a tài chính là ch c năng mà

ề ể ệ ằ ờ ồ ượ ự ệ nh  vào đó vi c ki m tra b ng đ ng ti n đ ậ   ố ớ c th c hi n đ i v i quá trình v n

ể ạ ậ ỹ ề ệ ủ ồ ử ụ ộ đ ng c a các ngu n tài chính đ  t o l p các qu  ti n t hay s  d ng chúng theo các

ụ ị m c đích đã đ nh.

ượ ủ ố

­ Đôi t

ng c a giám đ c tài chính

ạ ậ ủ ậ ộ ồ ử ụ    Là quá trình v n đ ng c a các ngu n tài chính, quá trình t o l p và s  d ng

các qu  ti n t ỹ ề ệ .

ủ ể ủ ố

­ Ch  th  c a giám đ c tài chính

ố ạ ớ ố ủ ể ố ở ể Là các ch  th  phân ph i. B i vì, đ  cho các quá trình phân ph i đ t t i t i đa

ủ ể ụ ệ ợ ố ả ế   ả ả tính m c đích, tính h p lý, tính hi u qu , b n thân các ch  th  phân ph i ph i ti n

ể ố hành ki m tra xem xét các quá trình phân ph i đó.

ả ủ ố ế ­K t qu  c a giám đ c tài chính

ặ ượ ữ ệ ư ượ ủ ố ừ Là phát hi n ra nh ng m t đ c và ch a đ c c a quá trình phân ph i, t đó

ủ ệ ệ ậ ồ ộ ỉ giúp tìm ra các bi n pháp hi u ch nh các quá trình v n đ ng c a các ngu n tài chính,

ố ủ ả ụ ệ ả ạ ằ ộ ị quá trình phân ph i c a c i xã h i theo các m c tiêu đã đ nh nh m đ t hi u qu  cao

ệ ạ ậ ỹ ề ệ ử ụ ủ c a vi c t o l p và s  d ng các qu  ti n l .

ặ ể : ­ Đ c đi m

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 7

Tài chính – Ti n tề ệ

ứ ấ ố ằ ố ủ ự ề ­ Th  nh t: Giám đ c c a tài chính là s  giám đ c b ng ti n thông qua s ử

ướ ứ ị ươ ủ ề ệ ệ ứ ụ d ng ch c năng th c đo giá tr  và ch c năng ph ng ti n thanh toán c a ti n t

ủ ề ể ế ậ ộ ố ố trong v n đ ng c a ti n v n đ  ti n hành giám đ c.

ề ủ ố ằ ố ằ ự ứ ề ­ Th  hai: Giám đ c b ng ti n c a tài chính là s  giám đ c b ng ti n

ả ợ ộ ổ ỉ ỉ thông qua phân tích các ch  tiêu tài chính – các ch  tiêu ph n ánh t ng h p toàn b  các

ạ ộ ủ ủ ệ ộ ho t đ ng c a xã h i và c a các doanh nghi p.

ề ủ ố ằ ứ ượ ự ­ Th  ba: Giám đ c b ng ti n c a tài chính còn đ ệ c th c hi n đ i v i s ố ớ ự

ủ ộ ộ ậ v n đ ng c a tài nguyên trong xã h i.

ệ ố 1.3. H  th ng tài chính

ộ ố ơ ả ệ 1.3.1. M t s  khái ni m c  b n

ệ ố ­ KN h  th ng tài chính

ệ ố ự ể ổ ạ ộ H  th ng tài chính là t ng th  các ho t đ ng tài chính trong các lĩnh v c khác

ề ệ ệ ữ ơ ớ ư ủ ề ố nhau c a n n kinh tê' qu c dân, nh ng có quan h  h u c  v i nhau v  vi c hình

ỹ ề ệ ở ử ụ ủ ể ạ ộ ế ộ thành và s  d ng các qu  ti n t các ch  th  kinh t ­ xã h i ho t đ ng trong các

ự lĩnh v c đó.

ề ệ ụ ể ố ­ Khái ni m v  khâu tài chính (t đi m v n):

ơ ộ ụ ủ ễ ồ ơ Khâu tài chính là n i h i t ệ ạ ậ    c a các ngu n  tài chính, n i di n ra vi c t o l p

ỹ ề ệ ắ ử ụ ự ứ ệ ề ệ ớ và s  d ng các qu  ti n t ụ ủ   ệ  g n li n v i vi c th c hi n ch c năng, nhi m v  c a

ủ ể ạ ộ ự ch  th  trong lĩnh v c ho t đ ng.

ệ ố ể ố ủ ề ấ ố ộ ộ ắ   H  th ng tài chính c a m t qu c gia là m t th  th ng nh t do nhi u m t

ệ ắ ợ ị khâu tài chính h p thành. Vi c xác đ nh chính xác có bao nhiêu m t khâu tài chính

ạ ệ ắ ộ ỉ ệ ố ủ c a h  th ng đó l ứ   ộ i tùy thu c vào vi c ch  ra m t cách đúng đ n các căn c  lý

ế ể ể ỉ ứ ế ộ ị ủ ế   thuy t đ  xác đ nh th  nào là m t khâu tài chính. Có th  ch  ra các tiêu th c ch  y u

ộ ủ c a m t khâu tài chính là (3):

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 8

Tài chính – Ti n tề ệ

ộ ụ ủ ồ ứ ể ấ ả ộ ộ ­ Th  nh t, m t khâu tài chính ph i là m t đi m h i t c a các ngu n tài

ự ệ ệ ơ ơ ồ chính, là n i th c hi n vi c "b m" và "hút" các ngu n tài chính. Nói cách khác, đ ượ   c

ế ở ộ ỹ ề ệ ặ ượ ạ ậ coi là m t khâu tài chính n u đó có các qu  ti n t đ c thù đ c t o l p và đ ượ   c

ử ụ s  d ng.

ượ ế ở ộ ạ ộ ứ ­ Th  hai, đ c coi là m t khâu tài chính n u đó các ho t đ ng tài chính, s ự

ệ ạ ậ ỹ ề ệ ử ụ ủ ồ ộ ậ v n đ ng c a các ngu n tài chính, vi c t o l p và s  d ng các qu  ti n t ắ    luôn g n

ố ụ ể ủ ể ạ ộ ề ắ ớ ộ ị ớ   li n v i m t ch  th  phân ph i c  th , xác đ nh. Các ho t đ ng tài chính g n v i

ủ ể ự ậ ủ ề ộ ồ ở ủ ể nhi u ch  th , s  v n đ ng c a các ngu n tài chính ề  đó cung do nhi u ch  th  chi

ố ề ượ ộ ậ ộ ph i đ u không đ c coi là m t khâu tài chính đ c l p.

ượ ạ ộ ế ế ộ ứ ­ Th  ba, đ c x p vào cùng m t khâu tài chính n u các ho t đ ng tài chính

ấ ề ứ ệ ể ặ ấ ồ có cùng tính ch t, đ c đi m, vai trò, có tính đ ng nh t v  hình th c các quan h  tài

ỹ ề ệ ủ ụ ạ ộ ự ụ chính và tính m c đích c a qu  ti n t ề    trong lĩnh v c ho t đ ng. Ví d : Có nhi u

ủ ự ậ ủ ư ứ ụ ấ ồ ộ hình th c tín d ng nh ng tính ch t chung c a s  v n đ ng c a các ngu n tài chính

ở ờ ạ ả ợ ứ ạ ộ ở đây là có th i h n, có hoàn tr  và có l i t c, do đó, các ho t đ ng tài chính khu

ượ ế ụ ự v c này đ ộ c x p chung vào m t khâu là Tín d ng.

­KN kênh tài chính:

ữ ộ ớ ộ ữ ệ ậ ậ ậ ợ Là t p h p nh ng quan h  tài chính gi a b  ph n này v i b  ph n khác, trong

ệ ủ ặ ạ ự ậ ủ ộ ị ị đó có s  v n đ ng c a giá tr  ho c đ i di n c a giá tr

ệ ố ụ ủ ệ 1.3.2.Nhi m v  c a các khâu trong h  th ng tài chính

ệ ố ơ ồ S  đ  1.1.H  th ng tài chính

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 9

Tài chính – Ti n tề ệ

ệ ố ệ ấ ặ ố ố ẽ ớ   Trong h  th ng tài chính th ng nh t, các khâu có m i liên h  ch t ch  v i

ụ ư ữ ệ ỗ nhau nh ng m i khâu có nh ng nhi m v  riêng.

1.3.2.1. Ngân sách nhà n cướ

ướ ệ ố ủ ạ ố Ngân sách nhà n c là khâu ch  đ o trong h  th ng tài chính qu c gia. Đây là

ộ ụ ể ệ ạ ậ ử ụ ủ ắ ồ m t "t ớ  đi m" c a các ngu n tài chính g n v i vi c t o l p và s  d ng qu  ti n t ỹ ề ệ

ủ ướ ỹ ướ ụ ụ ụ ớ ậ t p trung c a Nhà n c ­ qu  ngân sách nhà n c v i m c đích ph c v  cho s ự

ạ ộ ướ ủ ứ ự ệ ấ ủ ộ ho t đ ng c a b  máy nhà n c các c p và th c hi n các ch c năng c a Nhà n ướ   c

ế ộ ả trong qu n lý kinh t ­ xã h i.

ụ ủ ệ ướ Nhi m v   c a Ngân sách nhà n c:

ệ ạ ậ ậ ộ ộ ồ ­ M t là, đ ng viên, t p trung các ngu n tài chính cho vi c t o l p qu  ti n t ỹ ề ệ

ướ ỹ ủ c a Nhà n c ­ qu  Ngân sách.

ử ụ ự ệ ệ ệ ố ỹ ­ Hai là, phân ph i và s  d ng qu  ngân sách cho vi c th c hi n các nhi m v ụ

ế ư ộ ộ ướ ủ ố ố kinh t ­ xã h i (nh  duy trì b  máy nhà n c, c ng c  qu c phòng, an ninh, phát

ế ấ ạ ầ ầ ư ể ể ộ ế tri n văn hoá xã h i, phát tri n k t c u h  t ng, đ u t kinh t ...).

ố ớ ể ố ọ ớ ạ   ­ Ba là, giám đ c, ki m tra đ i v i các khâu tài chính khác và v i m i ho t

ế ộ ắ ề ớ ộ đ ng kinh t ­ xã h i g n li n v i quá trình thu, chi ngân sách.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 10

Tài chính – Ti n tề ệ

ư ế ớ ị ướ ặ ệ V i v  trí và quy mô nh  th , ngân sách nhà n c có vai trò đ c bi t quan

ể ủ ệ ố ố ớ ự ự ể ọ ố tr ng đ i v i s  phát tri n c a h  th ng tài chính qu c gia và s  phát tri n kinh t ế    ­

ộ ủ ấ ướ xã h i c a đ t n c.

1.3.2.2. Tài chính doanh nghi pệ

ụ ủ ệ ệ Nhi m v  c a tài chính doanh nghi p:

ầ ủ ả ố ố ả ả ố ộ ợ ấ   ­ M t là, b o đ m v n và phân ph i v n h p lý cho các nhu c u c a s n xu t

kinh doanh.

ổ ứ ụ ể ệ ố ­ Hai là, t ả ộ  ch c cho v n chu chuy n m t cách liên t c và có hi u qu .

ậ ợ ậ ủ ệ ố ­ Ba là, phân ph i thu nh p và l i nhu n c a doanh nghi p theo đúng các quy

ướ ủ ị đ nh c a Nhà n c.

ủ ể ậ ố ọ ồ ộ ­ B n là, ki m tra m i quá trình v n đ ng c a các ngu n tài chính trong doanh

ạ ộ ề ể ệ ả ắ ấ ờ ồ ớ ọ nghi p, đ ng th i, ki m tra m i ho t đ ng s n xu t kinh doanh g n li n v i các

quá trình đó.

ệ ậ ế ớ ấ ả ậ ủ ệ Tài chính doanh nghi p có quan h  m t thi t v i t ộ t c  các b  ph n c a h ệ

ử ụ ố ố ộ th ng tài chính trong quá trình hình thành và s  d ng v n cho các n i dung khác

ệ ữ ể ệ ớ ự   nhau. Quan h  gi a tài chính doanh nghi p v i các khâu tài chính khác có th  là tr c

ị ườ ể ế ớ ti p v i nhau, cũng có th  thông qua th  tr ng tài chính.

ể ả 1.3.2.3. B o hi m

ỹ ả ể ượ ừ ự ủ ữ ườ Qu  b o hi m đ c hình thành t s  đóng góp c a nh ng ng i (pháp nhân

ủ ế ể ể ả ặ ượ ử ụ ể ồ ườ ho c th  nhân) tham gia b o hi m và ch  y u đ c s  d ng đ  b i th ổ   ng t n

ờ ị ấ ấ ọ ệ ạ ậ ắ ặ ấ ọ ặ ủ th t cho h  khi h  g p r i ro b t ng , b  thi t h i v t ch t theo nguyên t c đ c thù

ấ ố ầ ớ ụ ệ ố ấ ị là "l y s  đông bù cho s  ít". Do tính ch t d ch v  chuyên nghi p nên ph n l n các

ỹ ả ể ượ ạ ậ ử ụ ấ ươ ạ qu  b o hi m kinh doanh đ c t o l p và s  d ng có tính ch t th ụ   ng m i, vì m c

ấ ợ ậ đích kinh doanh l y l i nhu n.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 11

Tài chính – Ti n tề ệ

ạ ậ ử ụ ỹ ả ể ướ ế ả ể Trong quá trình t o l p và s  d ng các qu  b o hi m, tr c h t b o hi m có

ệ ự ế ệ ể ả ớ ồ   quan h  tr c ti p v i các khâu tài chính khác qua vi c thu phí b o hi m và chi b i

ườ ỗ ủ ả ạ ồ ờ ờ ồ th ng. Đ ng th i, do kh  năng t m th i nhàn r i c a các ngu n tài chính trong các

ỹ ả ể ượ ử ụ ụ ể ạ ờ ỹ ỹ qu  b o hi m, các qu  này có th  đ ư c s  d ng t m th i nh  các qu  tín d ng và

ư ậ ệ ớ ể ể ả nh  v y, b o hi m cũng có th  có quan h  v i các khâu khác thông qua th  tr ị ườ   ng

ư ộ ể ể ả tài chính. Trên ý nghĩa này có th  coi b o hi m nh  m t khâu tài chính trung gian

ệ ố trong h  th ng tài chính

1.3.2.4. Tín d ng ụ

ụ ệ ụ ủ Nhi m v  c a tín d ng:

ồ ự ắ ộ ờ ỗ ạ ­ M t là: Thu hút ngu n l c tài chính t m th i nhàn r i theo nguyên t c hoàn

ả ợ ứ ờ ạ tr  có th i h n và có l i t c;

ể ả ể ấ ạ

­ Hai là cho vay đ  phát tri n s n xu t kinh doanh và sinh ho t;

ồ ự ị ườ ấ ỗ

­ Ba là cung c p ngu n l c tài chính  nhàn r i cho th  tr

ng tài chính.

ủ ổ ứ ụ ụ ạ ộ Thông qua ho t đ ng c a các t ệ ặ    ch c tín d ng, khâu tín d ng có quan h  ch t

ự ế ệ ố ủ ẽ ớ ch  và tr c ti p v i các khâu khác c a  h  th ng tài chính.

ổ ứ 1.3.2.5. Tài chính các t ộ  ch c xã h i

ổ ứ ể ộ ỉ ổ ứ ị Các t ệ  ch c xã h i là khái ni m chung đ  ch  các t ộ    ch c chính tr  ­ xã h i,

ề ệ ể ộ ộ ổ ứ ượ ọ các đoàn th  xã h i, các h i ngh  nghi p... Các t ch c này còn đ c g i là các t ổ

ứ ủ ch c phi chính ph .

ổ ứ ỹ ề ệ ộ ạ ộ ể ả ủ ả Các t ch c xã h i có qu  ti n t riêng đ  b o đ m ho t đ ng c a mình. Các

ỹ ề ệ ở ượ ừ ồ ấ ư ề qu  ti n t đây đ c hình thành t ộ   ạ  nhi u ngu n r t đa d ng nh : đóng góp h i

ủ ổ ứ ế ủ ộ ặ ủ phí c a các thành viên tham gia t ậ    ch c; quyên góp,  ng h , t ng, bi u c a các t p

ể ợ ủ ồ ừ ủ ữ th  và cá nhân; tài tr  t ợ ừ ướ  n c ngoài; tài tr  c a chính ph  và ngu n t ạ    nh ng ho t

ủ ổ ỹ ề ệ ủ ứ ổ ứ ộ đ ng có thu c a các t ch c này. Các qu  ti n t c a các t ủ ế   ộ  ch c xã h i ch  y u

ượ ử ụ ạ ộ ủ ụ ổ ứ đ c s  d ng cho m c đích tiêu dùng trong ho t đ ng c a các t ch c đó. Khi các

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 12

Tài chính – Ti n tề ệ

ư ỹ ượ ử ụ ố ư ổ ị ườ ể ị qu  ch a đ ủ c s  d ng, s  d   n đ nh c a chúng có th  tham gia th  tr ng tài

ụ ứ ế ặ ỹ chính   thông   qua   các   qu   tín   d ng   ho c   các   hình   th c   khác   (mua   tín   phi u,   trái

ồ ự ế ở phi u...) do đó tr  thành 1 ngu n l c tài chính.

ư ộ 1.3.2.6. Tài chính h  gia đình (dân c )

ỹ ề ệ ượ ư ộ Trong dân c  (các h  gia đình) các qu  ti n t đ c hình thành t ừ ề ươ  ti n l ng,

ậ ủ ề ả ấ ộ ti n công, thu nh p c a các thành viên trong gia đình do lao đ ng hay s n xu t kinh

ừ ừ ế ả ồ ừ ế ặ ệ ẫ ồ doanh; t ngu n th a k  tài s n; t ngu n bi u t ng l n nhau trong quan h  gia

ộ ở ệ ừ ướ ừ ư ồ đình hay quan h  xã h i trong và t ngoài n c; t ề    các ngu n khác nh : lãi ti n

ợ ứ ừ ữ ế ế ả ố ổ ử g i ngân hàng, l i t c t nh ng kho n góp v n, mua trái phi u, c  phi u...

ỹ ề ệ ủ ủ ế ộ ượ ử ụ ụ Qu  ti n t c a các h  gia đình ch  y u đ c s  d ng cho m c đích tiêu

ủ ủ ể ầ ộ ồ ỹ dùng c a gia đình. M t ph n ngu n tài chính c a các qu  này có th  tham gia vào

ỹ ứ ộ ế ệ qu  ngân sách nhà n ướ ướ c d i hình th c n p thu , phí, l phí; tham gia vào các qu ỹ

ụ ể ể ể ể ả ả ả ả ả b o hi m theo các m c đích b o hi m khác nhau (b o hi m tài s n, b o hi m con

ườ ể ể ả ả ế ụ ỹ ướ ng ộ i, b o hi m xã h i, b o hi m y t ...); tham gia vào các qu  tín đ ng d i hình

ử ề ứ ế ỗ ủ ệ ạ ồ ộ th c g i ti n ti ờ t ki m... Ngu n tài chính t m th i nhàn r i c a các h  gia đình

ể ượ ử ụ ể ầ ư ả ấ ạ cũng có th  đ c s  d ng đ  đ u t vào s n xu t kinh doanh trong ph m vi kinh t ế

ị ườ ặ ệ ầ ổ ộ h  gia đình, ho c tham gia vào th  tr ng tài chính qua vi c góp c  ph n, mua c ổ

ồ ự ữ ế ế ế ế ở ệ   phi u, trái phi u , tín phi u . . . tr  thành 1 ngu n l c tài chính. N u có nh ng bi n

ể ợ ộ ượ ố ượ ộ ể ừ ố pháp thích h p, chúng ta có th  huy đ ng đ c m t kh i l ng v n đáng k  t các

ự ụ ụ ệ ể ể ế ồ ờ ộ h  gia đình đ  ph c v  cho s  nghi p phát tri n kinh t ầ   , đ ng th i còn góp ph n

ề ị ự ệ ệ ướ ủ ướ vào vi c th c hi n các chính sách v  đ nh h ng tích lũy và tiêu dùng c a nhà n c.

ệ ố ư ậ ệ ắ ặ ố Nh  v y: các khâu trong h  th ng tài chính có m i quan h  g n bó, ch t ch ẽ

ộ ệ ố ự ể ệ ẩ ớ v i nhau, thúc đ y nhau cùng phát tri n. Toàn b  h  th ng tài chính th c hi n vai trò

ệ ề ọ ế ề ố ả ả ầ ố ặ đ c bi t quan tr ng trong n n kinh t qu c dân là đ m b o nhu c u v  v n cho phát

ể ế ộ tri n kinh t xã h i.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 13

Tài chính – Ti n tề ệ

ị ườ 1.4. Th  tr ng tài chính (TTTC)

ủ ệ 1.4.1. Khái ni m và vai trò c a TTTC

ệ 1.4.1.1. Khái ni m TTTC

ị ườ ạ ộ ễ ơ ị Th  tr ng tài chính là n i di n ra ho t đ ng giao d ch và mua bán quy n s ề ử

ữ ả ươ ứ ữ ụ ị ố ụ d ng nh ng kho n v n thông qua các ph ng th c giao d ch và nh ng công c  tài

ị ườ ề ố ệ ầ ổ ấ ị chính nh t đ nh. Th  tr ng tài chính là t ng hòa các quan h  cung c u v  v n trong

ế ề n n kinh t .

ố ượ ử ụ ề ồ Đ i t ắ   ng mua bán trên TTTC là quy n s  d ng các ngu n tài chính ng n

ạ ặ ạ h n ho c dài h n.

ả ủ ự ố ợ ứ ườ ố Giá c  c a s  mua bán là s  l i t c mà ng ề ử ụ i mua quy n s  d ng v n tr ả

ườ ượ ố ườ ườ ể cho ng i nh ề ử ụ ng (bán) quy n s  d ng v n. Ng i mua và ng i bán có th  là t ấ   t

ủ ệ ố ủ ể ạ ệ ả c  các ch  th  đ i di n cho các khâu c a h  th ng tài chính.

ủ ể ấ ả ủ ể ế ộ ạ ệ Ch  th  tham gia TTTC: t t c  các ch  th  kinh t xã h i đ i di n cho các

ủ ệ ố khâu c a h  th ng tài chính

1.4.1.2. Vai trò

ị ườ ể ố Th  tr ồ   ng tài chính đóng vai trò nòng c t trong quá trình luân chuy n đ ng

ầ ư ế ố ừ ả ấ ườ ố ừ v n t nhà đ u t đ n nhà s n xu t. Dòng v n t ng i cho vay ­ ng ườ ế i ti ệ   t ki m

ớ ườ ườ ườ t i ng i vay ng i chi tiêu qua hai con đ ng:

ự ế + Tài chính tr c ti p

ườ ự ế ừ ườ ứ ằ Ng ố i đi vay, vay v n tr c ti p t ng i cho vay b ng cách bán ch ng khoán.

+ Tài chính gián ti pế

ượ ể ừ ườ ớ ườ ố V n đ c chuy n t ng i cho vay t i ng i vay thông qua trung gian tài

ữ ứ ệ ườ chính. Trung gian tài chính đ ng gi a cho vay ng ườ ế i ti t ki m và ng i vay­ng ườ   i

ố ừ ườ ể ườ ử ụ s  d ng và giúp chuy n v n t ng i này sang ng i kia.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 14

Tài chính – Ti n tề ệ

ố ơ ồ S  đ  1.2: Dòng v n vay –cho vay

Tài chính gián ti pế

Các trung gian  tài chính

ườ ử ụ

(ng

ườ ế i ti

t

ườ

i s  d ng)

i cho vay

Ng

Ng ki m)ệ

ườ i đi vay  (ng ộ 1. H  gia đình 2. Các hãng kinh doanh 3. Chính phủ ướ 4. N c ngoài

ộ 1. H  gia đình 2. Các hãng kinh doanh 3. Chính phủ ướ 4. N c ngoài

Các th  tr

ị ườ   ng

tài chính

ự ế Tài chính tr c ti p

ạ ộ ị ườ ừ ể ư T  các ho t đ ng k  trên, th  tr ng tài chính có các ụ ể  nh  sau: vai trò c  th

ị ườ ệ ề ể ậ ẩ ố ­ Th  tr ứ   ỹ ng tài chính thúc đ y vi c tích lu  và t p trung ti n v n đ  đáp  ng

ậ ủ ề ơ ở ậ ấ ỹ ự ầ ố ế ế nhu c u v n xây d ng c  s  v t ch t k  thu t c a n n kinh t . N u không có th ị

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 15

Tài chính – Ti n tề ệ

ườ ơ ở ạ ầ ự ủ ể ệ ộ ố tr ng tài chính thì vi c huy đ ng v n đ  xây d ng các c  s  h  t ng c a Chính

ủ ề ị ươ ẽ ị ạ ủ ườ ế ph  và chính quy n đ a ph ng s  b  h n ch  vì Ngân sách Chính ph  th ng eo

ứ ả ự ứ ủ ầ ấ ẹ h p, không đ  đáp  ng nhu c u xây d ng và chi tiêu. Thêm vào đó, s c s n xu t xã

ở ộ ể ả ầ ấ ề   ộ h i ngày càng phát tri n và quy mô s n xu t ngày càng m  r ng thì nhu c u ti n

ỹ ố ỉ ể ủ ế ả ồ ố v n ngày càng gia tăng. N u ch  đ  vào ngu n tích lu  v n c a b n thân hay qua

ườ ứ ề ể ượ con đ ố ng vay ngân hàng truy n th ng thì không th  đáp  ng đ ờ   ề ặ c v  m t th i

ố ượ ị ườ ế ậ ể ơ gian và s  l ng. Vì v y, n u th  tr ng tài chính phát tri n thì thông qua đó đ n v ị

ấ ị ươ ế ể ặ ổ ả s n xu t và các đ a ph ộ   ế ng có th  phát hành trái phi u ho c c  phi u huy đ ng

ố ượ ố ớ ứ ầ nhanh chóng kh i l ng v n l n đáp  ng nhu c u.

ị ườ ệ ử ụ ả ơ ệ ố ­ Th  tr ng tài chính giúp cho vi c s  d ng v n có hi u qu  h n. Vi c s ệ ử

ỉ ố ớ ệ ố ườ ả ụ d ng v n có hi u qu  không ch  đ i v i ng ườ ầ ư i đ u t ả ố ớ  mà c  đ i v i ng ề   i vay ti n

ườ ề ế ị ờ ứ ề ệ ậ ỗ ể ầ ư đ  đ u t . Ng i có ti n ti ủ   t ki m, ti n nhàn r i nh n th c rõ giá tr  th i gian c a

ề ắ ữ ề ẽ ồ ợ ế ể ọ ồ đ ng ti n mà h  đang n m gi . Đ ng ti n s  không sinh l ắ   i n u đ  trong két s t

ố ầ ặ ườ ỉ ờ ượ ử ế ệ ho c g i đ u gi ề ng, mà ti n ch  sinh l i khi nó đ c g i ti ặ t ki m ho c mua c ổ

ầ ườ ượ ầ ư ứ ơ ph n . . . . Thông th ng lãi thu đ c qua đ u t ế    ch ng khoán cao h n lãi trái phi u

ướ ử ế ệ ậ ườ ị ườ Nhà n c hay lãi g i ti t ki m. Do v y, ng ố i đi vay v n trên th  tr ng tài chính

ả ử ụ ể ả ạ ượ ố ộ ợ ớ cũng ph i s  d ng v n vay đó m t cách h p lý m i có th  tr  l i đ c cho ng ườ   i

ạ ậ ỹ cho vay, t o thu nh p và tích lu  cho chính mình.

ạ ộ ị ườ ậ ợ ệ ề ạ ự ệ ­ Ho t đ ng th  tr ng tài chính t o đi u ki n thu n l ệ   i cho vi c th c hi n

ở ử ả ế ủ ị ườ ủ chính sách m  c a, c i cách kinh t c a Chính ph . Thông qua th  tr ng tài chính

ế ệ ướ ề ệ ầ ạ ổ vi c phát hành trái phi u ra n ầ   c ngoài, bán c  ph n, t o đi u ki n thu hút vôn đ u

ụ ả ị ướ t ư ướ  n ấ c ngoài vào các ngành s n xu t kinh doanh, d ch v  trong n c. Th  tr ị ườ   ng

ố ớ ạ ộ ạ ấ ế ị ườ ả tài chính nhìn chung r t nh y c m đ i v i các ho t đ ng kinh t , th  tr ạ   ng t o

ệ ề ẩ ế ể ờ ướ ệ ả đi u ki n thúc đ y kinh t ồ  phát tri n, đ ng th i là th ạ ộ   c đo hi u qu  các ho t đ ng

ế ế ủ ụ ể ị ổ ổ ị kinh t ộ . Giá tr c  phi u c a các công ty là m t ví d  đi n hình, th  giá c  phi u t ế ỷ ệ l

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 16

Tài chính – Ti n tề ệ

ớ ố ợ ậ ạ ượ ậ ỉ ố ị ườ ủ thu n v i s  l i nhu n mà công ty đ t đ c. Ch  s  chung c a th  tr ứ   ng ch ng

ứ ả ưở ủ ắ ố ờ khoán ph n ánh m c tăng tr ng c a qu c gia đó trong th i gian ng n, trung và dài

h n. ạ

ị ườ ử ụ ứ ừ ặ ­ Th  tr ng tài chính cho phép s  d ng các ch ng t ổ ề  có giá, đ i ti n m t, cho

ế ế ổ ươ ể phép bán c  phi u, trái phi u. Thông qua TTTC, Ngân hàng trung ng có th  căn

ầ ủ ừ ờ ỳ ề ế ạ ộ ị ườ ủ ứ c  vào nhu c u c a t ng th i k , đi u ti t ho t đ ng c a th  tr ố   ở ể ng m  đ  kh ng

ế ự ề ệ ế ớ ầ ế ướ ầ ư ch  s ' co dãn cung c u ti n t , ti n t i không ch t quy mô và h ng đ u t tín

ề ệ ạ ề ệ ể ẩ ế ổ ị ụ d ng và ti n t , t o đi u ki n thúc đ y phát tri n kinh t ị ồ    và  n đ nh giá tr  đ ng

ti n.ề

ạ 1.4.2. Phân lo i TTTC

ươ ứ ộ ồ ự 1.4.2.1. D a theo ph ng th c huy đ ng ngu n tài chính

ị ườ ượ ị ườ ị ườ ợ Th  tr ng tài chính đ c chia thành th  tr ng n  và th  tr ầ   ố ổ ng v n c  ph n.

ủ ể ợ ộ ồ Ở ị ườ  th  tr ng n , các ch  th  huy đ ng ngu n tài chính thông qua ph ươ   ng

ự ỏ ụ ứ ư ấ ậ ộ ợ ấ   th c chung nh t là đ a ra m t công c  vay n . Chúng là s  th a thu n có tính ch t

ồ ườ ả ườ ữ ợ h p đ ng,  trong đó ng i vay ph i thanh toán cho ng i gi ả   ụ ộ  công c  m t kho n

ề ố ị ữ ề ả ặ ờ ớ ể ờ ị ti n c  đ nh trong nh ng kho ng th i gian đ u đ n cho t i th i đi m quy đ nh tr ướ   c

ợ ố ượ ự ệ là đ t thanh toán cu i cùng đ c th c hi n.

ủ ể ầ ố ổ ộ ồ Ở ị ườ  th  tr ng v n c  ph n, các ch  th  huy đ ng ngu n tài chính thông qua

ươ ứ ế ượ ế ầ ổ ổ ph ổ ng th c phát hành c  phi u. Khi bán đ c c  phi u, các công ty c  ph n có

ượ ố ự ể ồ ủ ổ đ c ngu n tài chính đ  hình thành, tăng thêm v n t có c a mình. Các c  đông

ườ ở ữ ổ ở ữ ế ẽ ầ ổ ữ (nh ng ng ồ i s  h u c  phi u) s  là đ ng s  h u công ty c  ph n.

ứ ự ồ ể 1.4.2.2. Căn c  vào s  luân chuy n các ngu n tài chính

ị ườ ự ứ ượ ị ườ D a vào tiêu th c này, th  tr ng tài chính đ c chia thành th  tr ơ ấ   ng s  c p

ị ườ ứ ấ và th  tr ng th  c p.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 17

Tài chính – Ti n tề ệ

ị ườ ơ ấ ị ườ ệ ớ ­ Th  tr ng s  c p là th  tr ộ   ng tài chính trong đó vi c phát hành m i m t

ứ ượ ườ ộ ồ ườ ầ ch ng khoán đ c ng i huy đ ng ngu n tài chính bán cho ng i đ u tiên mua nó.

ạ ộ ị ườ ự ủ ơ ấ ộ ồ ộ S  ho t đ ng c a th  tr ể   ng s  c p huy đ ng ngu n tài chính trong' xã h i chuy n

ầ ư ế ị ườ ồ ố thành v n đ u t ề  cho n n kinh t . Thông qua th  tr ậ   ng này, ngu n tài chính v n

ừ ườ ầ ư ủ ể ứ ộ đ ng t i đ u t ng sang ch  th  phát hành ch ng khoán.

ị ườ ứ ấ ị ườ ự ệ ị ­ Th  tr ng th  c p là th  tr ng tài chính trong đó th c hi n giao d ch các

ứ ượ ị ườ ơ ấ ị ườ ễ ch ng khoán đã đ c phát hành trên th  tr ng s  c p. Trên th  tr ng này di n ra

ầ ư ữ ứ ệ ồ vi c mua bán ch ng khoán gi a các nhà đ u t . Ngu n tài chính thu đ ượ ừ ệ    vi c c t

ộ ề ủ ể ứ ế ậ ộ bán ch ng khoán không v n đ ng đ n ch  th  phát hành mà thu c v  nhà đ u t ầ ư    đã

ạ ầ ư ứ bán l i ch ng khoán cho nhà đ u t khác.

ứ ấ 1.4.2.3. Căn c  vào tính ch t pháp lý

ị ườ ứ ấ ượ ộ Căn c  vào tính ch t pháp lý, th  tr ng tài chính đ ậ   c chia thành hai b  ph n:

ị ườ ị ườ ứ ứ th  tr ng tài chính chính th c và th  tr ng tài chính không chính th c.

ị ườ ị ườ ậ ộ ạ ­ Th  tr ứ ng tài chính chính th c là b  ph n th  tr ng tài chính t i đó các

ạ ộ ứ ộ ồ ị ượ ự ệ ho t đ ng huy đ ng, cung  ng, giao d ch các ngu n tài chính đ c th c hi n theo

ể ế ấ ị ữ ắ ượ ướ nh ng nguyên t c, th  ch  nh t đ nh đ c nhà n c quy đình rõ ràng trong các văn

ủ ể ị ườ ậ ụ ề ớ ả b n pháp lu t. Các ch  th  tham gia th  tr ng này v i quy n, nghĩa v , trách

ủ ọ ượ ệ ừ ậ ả ậ nhi m c a h  đ ệ c pháp lu t th a nh n và b o v .

ị ườ ị ườ ứ ở ­ Th  tr ng tài chính không chính th c là th  tr ng tài chính, ạ    đó các ho t

ứ ộ ồ ị ượ ự ệ ộ đ ng huy đ ng, cung  ng, giao d ch các ngu n tài chính đ ự ỏ   c th c hi n theo s  th a

ữ ậ ườ ấ ườ ầ ồ thu n gi a ng ồ i cung c p ngu n tài chính và ng i c n ngu n tài chính không theo

ể ế ắ ướ ị nguyên t c th  ch  do Nhà n c quy đ nh.

ứ ờ ồ ộ ượ ử ụ 1.4.2.4. Căn c  vào th i gian s  d ng ngu n tài chính huy đ ng đ c

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 18

Tài chính – Ti n tề ệ

ử ụ ị ườ ự ờ ồ ượ D a vào th i gian s  d ng ngu n tài chính, th  tr ng tàichính đ c phân

ị ườ ề ệ ị ườ ị ườ ạ ố thành th  tr ng ti n t (th  tr ắ ng tài chính ng n h n) và th  tr ng v n (th  tr ị ườ   ng

tài chính dài h n)ạ

ị ườ ề ệ ượ ể ệ ­ Th  tr ng ti n t đ c chuyên môn hoá trong vi c chuy n giao quy n s ề ử

ị ườ ạ ồ ỉ ắ ụ d ng các ngu n tài chính ng n h n (<1năm). Trên th  tr ng này ch  có các công c ụ

ạ ắ ườ ỳ ạ ộ ượ ủ ể ợ n  ng n h n (th ế ng k  h n  đ n m t năm) đ ộ   c mua bán. Ch  th  huy đ ng

ề ử ụ ồ ồ ộ ỉ ượ ờ ngu n tài chính ch  có quy n s  d ng ngu n tài chính huy đ ng đ c trong th i gian

ớ ộ ắ ng n (t i m t năm).

ị ườ ượ ố ớ ồ ượ ­ Th  tr ố ng v n đ c chuyên môn hoá đ i v i các ngu n tài chính đ c trao

ề ử ụ ị ườ ạ ơ ộ ụ ớ quy n s  d ng dài h n (l n h n m t năm). Trên th  tr ng này có các công c  vay

ế ạ ổ ượ ườ ồ ộ ợ n  dài h n và c  phi u đ c mua bán. Ng ạ   i huy đ ng ngu n tài chính dài h n

ượ ề ử ụ ộ ượ đ ồ c quy n s  d ng ngu n tài chính huy đ ng đ ờ c trong th i gian dài.

ị ườ ữ ị ườ ố ề ệ ệ ớ ố Gi a th  tr ng v n và th  tr ng ti n t có m i quan h  khăng khít v i nhau.

ẽ ủ ị ườ ự ể ề ệ ẽ ự ủ ể ẩ ạ S  phát tri n m nh m  c a th  tr ng ti n t s  thúc đ y s  phát tri n c a th ị

ườ ố ổ ứ ị ườ ề ệ tr ng v n . Các t ch c tài chính trung gian trên th  tr ng ti n t ể ử ụ    có th  s  d ng

ờ ạ ử ụ ậ ể ể ắ ổ ồ ỹ k  thu t đ  chuy n đ i các ngu n tài chính có th i h n s  d ng ng n thành các

ờ ạ ử ụ ị ườ ấ ồ ố ngu n tài chính có th i h n s  d ng dài cung c p cho th  tr ể   ự ng v n. S  phát tri n

ị ườ ố ẽ ị ườ ề ệ ể ủ c a th  tr ng v n s  kích thích th  tr ng li n t phát tri n.

ị ườ ệ 1.4.3. Th  tr ớ ng tài chính v i doanh nghi p

ị ườ ơ ể ệ ồ ộ ­ Th  tr ng tài chính là n i đ  các doanh nghi p huy đ ng ngu n ngân qu ỹ

ầ ư ữ ờ ể ỗ ạ ả ớ ợ m i hay đ u t nh ng kho n tài chính nhàn r i t m th i đ  tăng l ậ i nhu n.

ị ườ ự ệ ậ ơ ­ Th  tr ị ủ ng tài chính là n i xác l p giá tr  c a doanh nghi p qua s  đánh giá

ị ườ ủ c a th  tr ng.

ị ườ ế ệ ẩ ầ ổ ­ Th  tr ng tài chính thúc đ y ti n trình c  ph n hóa doanh nghi p nhà n ướ   c

ầ ư ướ ệ ể ổ ố ầ ổ và chuy n đ i doanh nghi p có v n đ u t n c ngoài thành công ty c  ph n.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 19

Tài chính – Ti n tề ệ

ị ườ ơ ể ủ ệ ộ ­ Th  tr ề   ng tài chính là n i đ   Chính ph  tác đ ng vào doanh nghi p và n n

ế kinh t nói chung.

ố 1.5.Chính sách tài chính qu c gia

1.5.1. Khái ni mệ

ộ ị ướ ủ ố Chính sách tài chính qu c gia là thái đ  đ nh h ng c a nhà n ướ ề ử ụ   c v  s  d ng

ề ố ố ỉ tài chính. Chính sách tài chính qu c gia là chính sách đi u ch nh các m i quan h ệ

ế ố ổ ộ ướ ả ẩ ứ ộ kinh t trong phân ph i t ng s n ph m xã h i d ủ   ị i hình th c giá tr . N i dung c a

ề ố ồ ệ   chính sách tài chính bao g m: chính sách v  v n, chính sách tài chính doanh nghi p,

ụ ề ạ ề   ố chính sách tài khoá, chính sách tài chính đ i ngo i, các chính sách v  tín d ng, ti n

...ệ t

ố ượ ụ ể ờ ỳ ừ ị Chính sách Tài chính qu c gia đ c xác đ nh c  th  trong t ng th i k . Nó

ể ủ ệ ố ớ ự ắ g n v i s  phát tri n c a h  th ng tài chính.

ủ ụ ố 1.5.2. M c tiêu c a chính sách tài chính qu c gia

ủ ụ ủ ổ ố ố M c tiêu t ng quát c a chính sách tài chính qu c gia là c ng c  và tăng c ườ   ng

ự ủ ề ề ố ướ ế ự ủ ề ti m l c c a n n  tài chính qu c gia, tr c h t là ti m l c c a ngân sách Nhà n ướ   c

ủ ệ ề ị ế ụ và tài chính doanh nghi p; khôi ph c v  trí c a tàichính trong n n kinh t ể   , chuy n

ơ ế ị ườ ạ ộ ự ề ế ủ ướ ho t đ ng tài chính sang c  ch  th  tr ng có s  đi u ti t c a Nhà n ả c, tho  mãn

ề ầ ố ế ả ử ụ ệ ớ ố nhu c u v n cho n n kinh t đi đôi v i nâng cao hi u qu  s  d ng v n, tăng tích

ỹ ừ ề ế ự ự ệ ệ ằ ầ ố ộ lu  t n n kinh t ắ    qu c dân, th c hi n công b ng xã h i, góp ph n th c hi n th ng

ợ ế ượ ổ ủ ụ ể ị ế ặ ộ l i các m c tiêu c a chi n l c  n đ nh và phát tri n kinh t ­ xã h i đã đ t ra.

ụ ượ ế ụ ể ữ ổ M c tiêu t ng quát đ c chi ti ụ t hóa thành nh ng m c tiêu c  th  sau đây:

ự ằ ố ườ ề

­ Xây d ng chính sách tài chính qu c gia nh m tăng c

ự ng ti m l c tài chính

ệ ườ ự ề ướ ấ ướ đ t n ặ c, đ c bi t tăng c ng  ti m l c tài chính Nhà n c và tài chính doanh

ả ử ụ ệ ệ ả ầ ả ố ố ớ nghi p. Đ m b o các nhu c u v n đi đôi v i nâng cao hi u qu  s  đ ng v n trong

ướ ướ ạ ố ộ ầ ấ ưở ế n ư ố c cũng nh  v n vay n c ngoài. Ph n đ u đ t t c đ  tăng tr ng kinh t cao t ừ

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 20

Tài chính – Ti n tề ệ

ớ ơ ấ ế ợ ẽ ế ẩ ạ ộ ọ 7­ 10%/năm) v i c  c u kinh t h p lý, thúc đ y m nh m  ti n b  khoa h e k ỹ

ỹ ừ ộ ộ ề ậ ế ệ ệ ả ố thu t, tăng tích lu  t n i b  n n kinh t qu c dân, c i thi n rõ r t cán cân thanh

ố ế toán qu c t .

ệ ả ổ ơ ả ự ệ ể ệ ạ ằ

­ Ki m soát l m phát. B ng vi c th c hi n vi c c i t

c  b n chính sách tài

ặ ệ ạ ỏ ơ ấ ế ơ chính, đ c bi ạ   t chính sách thu  và c  c u thu chi ngân sách, lo i b  nguy c  tái l m

ế ớ ể ượ ạ ủ ồ ứ ề ả ổ ị phát ti n t i ki m soát đ ạ   c l m phát,  n đ nh giá c  và s c mua c a đ ng ti n, t o

ề ườ ả ấ ị ế ệ đi u ki n, môi tr ể ổ ng cho s n xu t phát tri n,  n đ nh tình hình kinh t ả   ộ  xã h i, c i

ướ ờ ố ệ ừ thi n t ng b c đ i s ng nhân dân.

ệ ạ ườ ở ộ ề ả

­ T o công ăn vi c làm cho ng

i dân, m  r ng ngành ngh , gi ế i quy t tho ả

ủ ệ ấ ạ ầ ấ ấ ờ đáng n n th t nghi p, nâng cao đ i sung v t ch t, văn hoá tinh th n c a nhân dân

ưỡ ự ử ệ ả ả ằ ộ ể ượ đ  v t qua ng ng c a đói nghèo, th c hi n công  b ng xã h i, đ m b o an ninh

ố qu c phòng.

ệ ơ ế ớ ơ ế ả ấ ả ố ợ

­ Hoàn thi n c  ch  qu n lý tài chính th ng nh t, phù h p v i c  ch  qu n lý

ế ạ ộ ứ ầ ớ ổ ế ộ kinh t và đáp  ng yêu c u đ i m i các ho t đ ng kinh t ­ xã h i.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 21

Tài chính – Ti n tề ệ

ươ

Ch

ng 2

Ngân sách nhà n

cướ

ữ ề ấ ề 2.1. Nh ng v n đ  chung v   NSNN

ệ 2.1.1. Khái ni m NSNN

ộ ố ề ệ ệ ổ ế M t s  quan ni m ph  bi n v  khái ni m NSNN:

ủ ự ả ướ ­ NSNN là b n d  toán thu ­ chi tài chính c a Nhà n ả   ộ c trong m t kho ng

ấ ị ờ ườ th i gian nh t đ nh, th ộ ng là m t năm.

ỹ ề ệ ậ ủ ướ ế ạ ­  NSNN là qu  ti n t t p trung c a Nhà n ơ ả   c, là k  ho ch tài chính c  b n

ướ ủ c a Nhà n c.

ữ ệ ế ướ ­ NSNN là nh ng quan h  kinh t phát sinh trong quá trình Nhà n ộ   c huy đ ng

ử ụ ồ và s  d ng các ngu n tài chính khác nhau.

ư ậ ệ ả ổ ộ Nh  v y, m t cách t ng quát: NSNN ph n ánh các quan h  kinh tê phát sinh

ỹ ề ệ ậ ạ ậ ử ụ ủ ề ớ ố ắ g n li n v i quá trình t o l p, phân ph i và s  d ng qu  ti n t t p trung c a Nhà

ướ ướ ự ằ ố ồ ố n c khi Nhà n ệ   c tham gia phân ph i các ngu n tài chính qu c gia nh m th c hi n

ủ ứ ướ ơ ố ậ ị các ch c năng c a Nhà n c trên c  s  lu t đ nh .

ủ ặ ể 2.1.2. Đ c đi m c a NSNN

ề ự ủ ệ ạ ậ ử ụ ắ ớ ỹ ­ Vi c t o l p và s  d ng qu  NSNN luôn g n v i quy n l c c a Nhà n ướ   c

ủ ự ứ ệ ệ ướ ượ ướ ế và vi c th c hi n các ch c năng c a Nhà n c, đ c Nhà n c ti n hành trên c  s ơ ở

ậ ệ ữ ấ ị ể ệ ữ ớ nh ng lu t l nh t đ nh. Đây cũng chính là đi m khác bi t gi a NSNN v i các

ả kho n tài chính khác..

ặ ớ ở ữ ắ ướ ự ợ ­ NSNN luôn g n ch t v i s  h u Nhà n ứ c, luôn ch a đ ng l i ích chung,

ợ ự ể ệ ạ ộ ạ ộ ặ ộ l i ích công c ng. Ho t đ ng thu – chi NSNN là s  th  hi n các m t ho t đ ng kinh

ướ ệ ợ ử ệ ộ ế t ộ ủ  ­ xã h i c a Nhà n c. Là vi c x  lý các quan h  l i ích trong xã h i khi Nhà

ướ ố ồ ố ợ ướ ợ n c tham gia phân ph i các ngu n tài chính qu c gia, l ủ i ích c a Nhà n c (l i ích

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 22

Tài chính – Ti n tề ệ

ể ệ ủ ủ ậ ả ố ố ệ   chung c a qu c gia) th  hi n c  trong phân ph i thu nh p c a các doanh nghi p,

ồ ự ư ả ố ổ ủ c a dân c , phân ph i GDP, GNP và c  trong phân b  các ngu n l c tài chính cho

ụ ế ủ ộ ố các m c tiêu kinh t ố  ­ xã h i, an ninh, qu c phòng c a qu c gia.

ỹ ề ệ ư ữ ể ặ ­ NSNN cũng có nh ng đ c đi m nh  các qu  ti n t khác. Nét riêng bi ệ ủ   t c a

ớ ư ỹ ề ệ ậ ủ ướ ượ NSNN v i t ộ  cách là m t qu  ti n t t p trung c a Nhà n c là nó đ c chia thành

ớ ượ ụ ề ỏ ỹ ỉ nhi u qu  nh , có tác d ng riêng và ch  sau đó NSNN m i đ ữ   c chi dùng cho nh ng

ụ ị ướ ấ ị m c đích nh t đ nh đã đ nh tr c.

ạ ộ ượ ự ệ ắ ­ Ho t đ ng thu, chi NSNN đ c th c hi n theo nguyên t c không hoàn tr ả

ự ế ủ ế tr c ti p là ch  y u.

ủ ữ ứ ữ ể ặ Nghiên c u nh ng đ c  đi m c a NSNN không nh ng cho phép tìm  đ ượ   c

ươ ươ ả ơ ệ ả ph ứ ng th c và ph ậ   ng pháp qu n lý NSNN hi u qu  h n, mà còn giúp ta nh n

ứ ố ơ ủ ứ ướ th c và phát huy t t h n các ch c năng, vai trò c a Ngân sách nhà n c.

ủ 2.1.3. Vai trò c a Ngân sách nhà n ướ c

ủ ề ể ặ 2.1.3.1. Đ c đi m c a n n kinh t ế ị ườ  th  tr ng

ế ề ệ ể ở Kinh t ế ị ườ  th  tr ề ng là n n  kinh t hàng hoá ­ ti n t phát tri n ạ  giai đo n cao

ậ ư ề ệ ơ ế ậ ầ ậ ị cùng  các quy lu t giá tr , quy lu t cung c u và quy lu t l u thông ti n t . C  ch  thi

ườ ồ ố ơ ả ầ tr ng bao g m các nhân t c  b n là cung c u và gi ả ả ị ườ  c  th  tr ng. Nhìn chung

ơ ả ư ể kinh t ế ị ườ  th  tr ng nó có các  u đi m c  b n sau:

ơ ế ị ườ ủ ể ạ ộ ủ ế ­  C  ch  th  tr ng kích thích ho t đ ng c a các ch  th  kinh t ề   ạ  và t o đI u

ậ ợ ệ ạ ộ ự ự ủ ọ ề ế ki n thu n l i cho s  ho t đ ng t do c a h . Do đó làm cho n n kinh t ể    phát tri n

ộ ượ ồ ự ủ ể ộ ế năng đ ng, phát huy đ c các ngu n l c c a xã h i vào phát tri n kinh t .

ạ ả ả ộ ộ ệ ế ấ ­  C nh tranh bu c nhà s n xu t ph i hao phí lao đ ng cá bi ấ   ứ t đ n m c th p

ể ượ ấ ệ ớ ụ ằ ả ấ ậ ỹ nh t có th  đ c b ng cách áp d ng k  thu t và công ngh  m i vào s n xu t, nh ờ

ẩ ự ượ ể ả ấ ấ ộ đó mà thúc đ y l c l ng s n xu t phát tri n, nâng cao năng su t lao đ ng, nâng

ấ ượ ố ượ cao ch t l ng và s  l ng hàng hoá.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 23

Tài chính – Ti n tề ệ

ế ị ườ ủ ơ ự ộ ư ế ự ứ ự ­  S  tác đ ng c a c  ch  th  tr ng đ a đ n s  thích  ng t ố   ữ  phát gi a kh i

ượ ấ ớ ố ượ ả ơ ơ ấ ầ ộ ờ l ng và c  câú s n xu t v i kh i l ng và c  c u nhu c u xã h i, nh  đó có th ể

ấ ề ạ ả ủ ầ ả ả ẩ tho  mãn nhu c u tiêu dùng c a cá nhân và s n xu t v  các lo i s n ph m, hàng

ị ụ hóa, d ch v  khác nhau.

ơ ế ị ườ ồ ạ ự ị ườ ủ ạ ạ ­  Trong c  ch  th  tr ng t n t i s  đa d ng c a các th  tr ng. Bên c nh th ị

ườ ị ườ ệ ấ ề ố ụ ụ ộ tr ng hàng hoá đã xu t hi n các th  tr ả   ng v  v n, lao đ ng… ph c v  cho s n

ấ ế ợ ớ ệ ố ạ ậ ệ ả ầ ộ ủ   xu t k t h p v i h  th ng giá c  linh ho t v n đ ng theo quan h  cung c u c a

ị ụ hàng hoá, d ch v .

ể ủ ả ứ ử ấ ằ ơ ị ộ L ch s  phát tri n c a s n xu t xã h i dã ch ng minh r ng c  ch  th  tr ế ị ườ   ng

ế ề ế ệ ạ ả ế ơ ơ ế ề là c  ch  đi u ti t n n kinh t hàng hoá đ t hi u qu  kinh t cao. Song, c  ch  th ế ị

ườ ủ ự ứ ự ệ ả ả tr ề   ng không ph i là hi n thân c a s  hoàn h o mà ch a đ ng trong nó nhi u

ượ nh ể c đi m.

ự ấ ề ề ệ ộ ế ộ ề ả ­  S  xu t hi n đ c quy n trong n n kinh t , đ c quy n làm cho giá c  không

ả ượ ế ả ự ệ ầ ạ ấ ừ ph n ánh đ c quan h  cung c u đích th c, h n ch  s n xu t hàng hoá, t ẫ    đó d n

ệ ượ ư ấ ệ ầ ấ ộ ộ ố ế đ n các hi n t ng xã h i nh  th t nghi p làm cho cung c u lao đ ng m t cân đ i.

ụ ấ ợ ậ ạ ­ Trong kinh t ế ị ườ  th  tr ng, m c tiêu cao nh t là l i nhu n. Ch y theo l ợ   i

ệ ử ụ ễ ế ẫ ậ ườ nhu n d n đ n vi c s  d ng tài nguyên lãng phí, gây ô nhi m môi tr ng.

ơ ế ị ườ ữ ụ ộ ố ­ Có nh ng m c tiêu xã h i mà dù c  ch  th  tr ạ ộ ng ho t đ ng t t cũng không

ể ạ ượ ế ị ườ ủ ơ ự ộ ế ự ẫ th  đ t đ c. S  tác đ ng c a c  ch  th  tr ng d n đ n s  phân hoá giàu, nghèo,

ạ ứ ế ấ ộ ườ tác đ ng x u đ n đ o đ c và tình ng i.

ủ ự ệ ẫ ­ T  phát cũng là căn b nh c a kinh t ế ị ườ  th  tr ế ơ ấ ng d n đ n c  c u kinh t ế ấ    m t

cân đ i.ố

ề ả ế ụ ượ ể ắ ế ậ B n thân n n kinh t không th  kh c ph c đ c các khuy t t ầ t đó, c n có s ự

ướ ướ ư ề ế ưở ạ ệ ủ can thi p c a Nhà n c. Nhà n c đ a n n kinh t tăng tr ầ ủ ng, t o đ y đ  công ăn

ả ạ ự ủ ệ ệ ổ ị ướ ế ạ vi c làm,  n đ nh giá c , h n ch  l m phát. S  can thi p c a Nhà n ự c là s  can

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 24

Tài chính – Ti n tề ệ

ư ế ế ệ ậ ạ ổ ứ   ụ ủ ế thi p gián ti p, thông qua các công c  ch  y u nh : Pháp lu t, K  ho ch, T  ch c,

ề ệ Tài chính, Ti n t ...

ụ ướ ượ ụ Trong các công c  đó, ngân sách Nhà n c đ ọ   c coi là công c  quan tr ng

ấ ủ ướ nh t c a Nhà n c.

ủ ướ 2.1.3.2. Vai trò c a Ngân sách Nhà n c

ể ả ả ầ ồ ộ ­ Ngân sách có vai trò huy đ ng ngu n tài chính đ  đ m b o nhu c u chi tiêu

ướ ệ ự ủ ự ố ướ ủ c a Nhà n c và th c hi n s  cân đ i thu ­ chi tài chính c a Nhà n c. Đây là vai

ị ượ ấ ừ ộ ạ ủ ạ ử ủ trò l ch s  c a NSNN, đ c xu t phát t tính n i t i c a ph m trù tài chính mà

ấ ỳ ế ộ ơ ế ộ ế ự ệ ề trong b t k  ch  đ  xã h i và c  ch  kinh t ả  nào, NSNN đ u ph i th c hi n và phát

huy.

ướ ụ ề ề ế ­ Ngân sách Nhà n ỉ c là công c  đi u ch nh vĩ mô n n kinh t ộ ủ  xã h i c a Nhà

ướ ể ế ậ ủ ề ụ ữ ắ ặ n c đ  kh c ph c nh ng khuy t t ể ệ t c a n n KTTT th  hi n trên các m t: kinh t ế   ,

ị ườ ộ xã h i, th  tr ng

ề ặ ế .+ V  m t kinh t :

ướ ị ướ ủ ể ạ ộ ủ ề ế Nhà n c đ nh h ng ho t đ ng c a các ch  th  trong n n kinh t đi vào qu ỹ

ơ ấ ủ ể ạ ế ố ư ề ạ ị ạ đ o mà chính ph  đã  ho ch đ nh đ  hình thành c  c u kinh t ệ   i  u, t o đi u ki n t

ế ề ữ ể ổ ề cho n n kinh t ị  phát tri n  n đ nh và b n v ng.

ế ấ ụ ế ướ ấ Thông  qua các công c  thu  và thu  su t,  Nhà n ả c kích thích s n xu t phát

ự ầ ư ủ ệ ể ướ tri n, thu hút s  đ u t c a các doanh nghi p. Ngoài ra nhà n c còn dùng ngân

ơ ở ạ ầ ề ệ ườ ậ ợ sách nhà n ướ ầ ư c đ u t ạ  vào c  s  h  t ng t o đi u ki n và môi tr ng thu n l i cho

ạ ộ ệ các doanh nghi p ho t đ ng

ề ặ + V  m t xã hôi:

ữ ề ế ư ữ ậ ầ ớ NSNN gi vai trò đi u ti ộ   t thu nh p gi a các t ng l p dân c  trong xã h i.

ữ ự ế ợ ườ ậ ấ ả Tr  giúp tr c ti p dành cho nh ng ng ặ   i có thu nh p th p hay có hoàn c nh đ c

ệ ề ợ ấ ợ ấ ư ế ộ ướ ứ ợ bi t nh  chi v  tr  c p xã h i, tr  c p gián ti p d ặ   i hình th c tr  giá cho các m t

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 25

Tài chính – Ti n tề ệ

ế ế ể ự ả ố hàng thi ệ   ệ t y u, các kho n chi phí đ  th c hi n chính sách dân s , chính sách vi c

ữ ỗ ợ ồ ố ụ làm, ch ng mù ch , h  tr  đ ng bào bão l t.

ự ề ệ ệ ạ ả ấ ộ Bên c nh các kho n chi ngân sách cho vi c th c hi n các v n đ  xã h i, thu ế

ượ ử ụ ể ự ệ ậ ả ả ố cũng đ ằ   c s  d ng đ  th c hi n vai trò tái phân ph i thu nh p, đ m b o công b ng

ệ ế ợ ặ ừ ế ự ữ ế ộ ộ xã h i. Vi c k t h p gi a thu  tr c thu và thu  gián thu, m t m t v a làm tăng các

ả ướ ề ằ ặ ế kho n thu cho ngân sách Nhà n ữ c, m t khác v a nh m đi u ti ậ ủ ầ   t thu nh p c a t ng

ư ề ậ ế ủ ả ả ậ ợ ớ l p dân c  có thu nh p cao, đi u ti t tiêu dùng, b o đ m thu nh p h p lý c a các

ườ ộ ớ ầ t ng l p ng i lao đ ng.

ườ ề ặ + V  m t thi tr ng:

ủ ệ ề ề ủ ế ụ ả ộ Trong đi u ki n c a n n kinh t ế ị ườ  th  tr ng, giá c  ch  y u ph  thu c vào

ị ườ ầ ể ổ ủ ể ả ị cung c u hàng hoá trên th  tr ng. Do đó, đ   n đ nh giá c , Chính ph  có th  tác

ặ ầ ị ườ ộ đ ng vào cung ho c c u hàng hoá trên th  tr ng.

ướ ử ụ ướ ư ộ ầ Nhà n c s  d ng ngân sách nhà n ổ   ụ ể c nh  m t công c  đ  góp ph n bình  n

ế ạ ề ả ướ ế ữ ặ ả giá c  và ki m ch  l m phát. Nhà n ề c đi u ti t   giá c  nh ng m t hàng quan

ế ượ ữ ặ ấ ọ ế ề ơ ế tr ng, nh ng m t hàng mang tính ch t chi n l c. C  ch  đi u ti t thông qua tr ợ

ự ữ ố ế ấ ề ế ẩ ấ ậ ớ ỉ giá, đi u ch nh thu  su t thu  xu t nh p kh u, d  tr  qu c gia. Cùng v i ngân hàng

ươ ề ệ ớ ề ầ ợ ế trung ng v i chính sách ti n t thích h p NSNN góp ph n đi u ti t thông qua

ủ ể ề ế ạ ủ ế chính sách thu  và chi tiêu c a chính ph  đ  ki m ch  l m phát.

2.2. Thu ngân sách Nhà n cướ

2.2.1.Khái ni mệ

ướ ự ữ ồ ố Thu ngân sách Nhà n c là s  phân chia ngu n tài chính qu c gia gi a Nhà

ướ ề ự ủ ủ ể ớ ướ n ộ ự c v i các ch  th  trong xã h i d a trên quy n l c c a Nhà n ằ c nh m gi ả   i

ặ ợ ế ế quy t hài hoà các m t l i ích kinh t .

ả ộ ế ả ấ ồ ố ộ ướ ạ Ngu n tài chính qu c gia là k t qu  đ  lao đ ng s n xu t trong n c t o ra

ượ ể ệ ượ ứ ề ệ đ c th  hi n đ c hình th c ti n t (GDP).

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 26

Tài chính – Ti n tề ệ

ể ặ 2.2.2. Đ c đi m:

ướ ố ướ ệ ả ứ ­ Thu ngân sách Nhà n c ph n ánh các quan h  phân ph i d i hình th c giá

ị ả ướ ề ự ị ậ ộ tr  n y sinh trong quá trình Nhà n ầ   c dùng quy n l c chính tr  t p trung m t ph n

ỹ ề ệ ậ ủ ồ ố ướ ngu n tài chính qu c gia (GDP) hình thành qu  ti n t t p trung c a Nhà n ọ   c. M i

ủ ả ướ ượ ế ộ ế ể ở kho n thu c a nhà n ề c đ u đ c th  ch  hóa b i các chính sách, ch  đ  và pháp

ậ ủ ướ lu t c a nhà n c;

ướ ự ụ ạ ộ ế ­ Thu ngân sách Nhà n c ph  thu c vào th c tr ng kinh t ộ   ự ậ  và s  v n đ ng

ư ạ ấ ậ ả ọ ị ỉ ể   ủ c a các ph m trù giá tr  khác nh : giá c , thu nh p, lãi su t. Ch  tiêu quan tr ng bi u

ủ ự ề ệ ạ ế ẩ ả ố ổ ộ ỉ hi n th c tr ng c a n n kinh t ế    là ch  tiêu t ng s n ph m qu c n i (GDP), quy t

ứ ộ ướ ủ ị đ nh m c đ ng viên c a thu Ngân sách Nhà n c.

ộ ế ủ ướ 2.2.3. N i dung kinh t c a thu ngân sách Nhà n c

ạ Phân lo i thu NSNN

(cid:0) ứ ạ Căn c  vào ph m vi phát sinh:

ướ ừ ụ ấ ị + Thu trong n c (thu t SXKD, cung c p d ch v , bán và cho thuê tài

ố ả s n qu c gia,…)

ướ ừ ấ ệ ẩ ợ ướ + Thu ngoài n c (thu t ộ  xu t kh u lao đ ng, vi n tr , vay n c ngoài)

(cid:0) ứ ấ ộ ế Căn c  vào tính ch t phát sinh và n i dung kinh t :

ườ ừ ế ệ + Thu th ng xuyên (thu t thu , phí, l phí)

ườ ạ ộ ế ự ệ + Thu không th ng xuyên (thu  ho t đ ng kinh t ợ ,s  nghi p, vay, vtr ,

…)

(cid:0) ứ ầ ố ộ Căn c  vào yêu c u đ ng viên v n vào NSNN

ố ừ ế ệ ừ ế + Thu trong cân đ i NS (thu t thu , phí, l phí, t ạ ộ  các ho t đ ng kt ..)

ế ụ ắ ừ + Thu bù đ p thi u h t NS (thu t vay)

ự ế ấ ộ D a vào n i dung kinh t ả  và tính ch t các kho n thu Ngân sách Nhà n ướ   c

ủ ế ả ồ g m các kho n thu ch  y u sau:

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 27

Tài chính – Ti n tề ệ

ườ 2.2.3.1.Thu th ng xuyên

ườ ả ườ ớ ị Thu th ng xuyên là các kho n thu phát sinh th ng xuyên cùng v i nh p đ ộ

ạ ộ ề ế ấ ắ ư ế ộ ệ ủ ho t đ ng c a n n kinh t , có tính ch t b t bu c nh  thu , phí, l ề   ớ  phí v i nhi u

ứ ụ ể ậ ị hình th c c  th  do lu t đ nh.

(cid:0) Thuế

ế ả ắ ộ ộ ượ ể ệ ằ ậ ­ Thu  là m t kho n đóng góp b t bu c đ c th  hi n b ng lu t do pháp

ể ướ ể nhân và th  nhân đóng góp cho Nhà n c (th  nhân là cá nhân có đăng ký kinh

ề ế ượ ụ ọ doanh) . Trong n n kinh t ế ị ườ  th  tr ng, thu  đ ể ề   c coi là công c  quan tr ng đ  đi u

ế ế ủ ế ồ ọ ướ ti ề t vĩ mô n n kinh t , là ngu n thu quan tr ng ch  y u cua ngân sách Nhà n c, có

ả ưở ế ể ớ ộ ế nh h ng to l n đ n công cu c phát tri n kinh t ể ệ ụ ể ư , th  hi n c  th  nh  sau:

ẩ ự ế ầ ư ả ưở ạ + Thu  góp ph n thúc đ y s  tích lũy t ể ả  b n đ   nh h ng m nh m  t ẽ ớ ự  i s

ể phát tri n kinh t ế .

ụ ế ế ệ + Thu  là công c  phân ph i l ố ạ ợ ứ i l i t c, làm gia tăng ti ự   t ki m trong khu v c

ư ả ự ủ ả ằ ộ t nhân và đ m b o s  công b ng c a xã h i.

ế ự ạ ữ ệ ế ộ + Thu  là m t trong nh ng bi n pháp ch  ng  l m phát.

ủ ự ế ế ể ấ ạ D a vào tính ch t chuy n giao c a thu , chia thu  ra 2 lo i:

ế ự ự ế ạ ườ ộ ế ứ ườ Lo i 1: Thu  tr c thu đánh tr c ti p vào ng i n p thu , t c là ng i có thu

ế ư ế ệ ế ậ ậ ậ ị nh p ch u thu  nh : thu  thu nh p doanh nghi p, thu  thu nh p cá nhân.

ế ế ạ ườ Loai 2: Thu  gián thu là lo i thu  đánh vào ng i tiêu dùng thông qua giá c ả

ụ ị ườ ộ ế ườ ế ấ ồ ị hàng hoá và d ch v  (ng i n p thu  và ng i ch u thu  không đ ng nh t), ( thu ế

ụ ặ ế ị ệ giá tr  gia tăng, thu  tiêu th  đ c bi t).

ự ế ấ ưỡ ề ạ Tuy nhiên, trong th c t ế  có nhi u lo i thu  mang tính ch t l ư   ng tính nh :

ế ệ ế ấ ậ ẩ thu  nông nghi p, thu  xu t nh p kh u.

(cid:0) ệ ả ộ ủ ằ ầ ắ ộ Phí và l phí: là m t kho n thu nh m bù đ p m t ph n chi phí c a các

ụ ự ể ệ ấ ỏ ị ơ c  quan s  nghi p đã b  ra đ  cung c p d ch v  công.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 28

Tài chính – Ti n tề ệ

ự ệ ề ả ả ướ ấ Th c ch t phí và l phí là kho n ti n mà dân chúng tr  cho Nhà n c khi h ọ

ưở ụ ữ ụ ướ ế ấ ớ h ị ng th  nh ng d ch v  do Nhà n c cung c p. So v i thu , tính pháp lý c a l ủ ệ

ớ ớ ấ ề ề ắ ầ ồ ộ ộ ấ phí th p h n. ầ   ơ Phí g n li n v i v i v n đ  thu h i m t ph n hay toàn b  chi phí đ u

ư ố ớ ữ ụ ệ ề ệ ắ ớ ộ ị t đ i v i hàng hóa d ch v  công c ng h u hình. L  phí g n li n v i vi c th ụ

ưở ợ ụ ệ ấ ị h ữ ng nh ng l i ích do vi c cung c p các d ch v  hành chính, pháp lý cho các th ể

nhân và pháp nhân.

ườ 2.2.3.2.Thu không th ng xuyên

ườ ữ ể ả ờ ỉ Thu không th ng xuyên là nh ng kho n thu ch  phát sinh vào th i đi m, vào

ấ ị ụ ư ữ ả ờ ừ nh ng kho ng th i gian nh t đ nh, không phát sinh liên t c nh  thu t ạ ộ    ho t đ ng

ế ủ ướ ừ ạ ộ ự ề ệ ặ kinh t c a Nhà n c, thu t ho t đ ng s  nghi p, thu ti n bán ho c cho thuê tài

ướ ộ ở ữ ả s n thu c s  h u Nhà n c…

(cid:0) ơ ứ ổ ầ ủ ướ Thu l i t c c  Ph n c a Nhà n c.

ướ ứ ầ ư ố ự ệ ề Trong n n kinh t ế ị ườ  th  tr ng, Nhà n c th c hi n hình th c đ u t v n vào

ạ ộ ứ ấ ả ằ ặ ầ ố ổ ả   ho t đ ng s n xu t kinh doanh b ng hình th c góp v n ho c mua c  ph n. Kho n

ề ẽ ứ ợ ứ ổ ầ ủ ướ ả ti n đó s  sinh l ờ ướ i d i hình th c l i t c c  ph n c a Nhà n c. Kho n thu này s ẽ

ỷ ọ ớ ướ ướ ự ệ ầ ổ ế chi m t tr ng l n trong ngân sách Nhà n c khi Nhà n c th c hi n c  ph n hoá

ệ ướ các doanh nghi p nhà n c.

(cid:0) ề ở ữ ủ ề ặ ộ ướ ả  Thu ti n bán hàng ho c thu tài s n thu c quy n s  h u c a nhà n c

ồ ố ả ấ ầ ấ ộ ố   Là kho n thu mang tính ch t thu h i v n và có m t ph n tính ch t phân ph i

ạ ừ ừ ụ ụ ồ l i. V a có tác d ng nâng cao ngu n thu cho ngân sách NN, v a có tác d ng tăng

ả ử ụ ệ ả ố hi u qu  s  d ng tài s n qu c gia

ả ạ Kho n thu này chia làm 2 lo i:

ề ề ạ ặ + Lo i 1: thu v  ti n cho thuê ho c bán tài nguyên thiên nhiên.

ộ ở ữ ề ạ ướ ặ ổ ư ầ + Lo i 2: Ti n bán TS thu c s  h u nhà n c nh  bán ho c c  ph n hóa

ư DNNN cho t nhân..

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 29

Tài chính – Ti n tề ệ

(cid:0) ề ợ ớ ướ ề ộ Ti n thu v  h p tác lao đ ng v i n c ngoài

ồ ủ ể ề ả ầ ỏ ố Là kho n ti n thu h i c a qu c gia do  đã b  ra chi phí ban đ u đ  nuôi

ưỡ ệ ầ ề ả ớ ộ ồ ờ ườ d ng. rèn luy n t ng l p lao đ ng, đ ng th i là kho n ti n mà ng ộ   i lao đ ng

ề ầ ộ ủ trích m t ph n ti n công c a mình đóng góp cho đ t n ấ ướ c

(cid:0) ợ ể ệ ề ả ả ố   Ngoài các kho n trên còn có các kho n thu v  vay, vi n tr  đ  cân đ i

ả NSNN và các kho n thu khác

ế ố ả ưở ế ữ 2.2.4. Nh ng y u t nh h ng đ n thu NSNN

ậ ầ ­ Thu nh p GDP bình quân đ u ng ườ i

ậ ầ ỉ ườ ả ộ ưở Ch  tiêu thu nh p GDP bình quân đ u ng ố i ph n ánh t c đ  tăng tr ng và

ể ủ ả ả ộ ố ế ệ phát tri n c a m t qu c gia, ph n ánh kh  năng ti t ki m, tiêu dùng và đ u t ầ ư ủ    c a

ộ ướ ố ủ ứ ế ế ộ ị m t n c, là nhân t quy t. đ nh khách quan đ n m c đ ng viên c a   Ngân sách

ướ ườ ướ ẽ Nhà n c. K hi GDP/ng i mà cao thì thu ngân sách nhà n c s  cao. Ng ượ ạ c l i, khi

ườ ấ ướ ẽ ấ GDP/ng i th p thì thu ngân sách nhà n c s  th p

ả ẩ ấ ả ỏ ­ Kh  năng xu t  kh u dâu m  và khoáng s n

ố ả ưở ế ố ấ ớ ế ỷ ọ Nhân t này có  nh h ng r t l n đ n s  thu ngân sách. N u t tr ng xuât

ế ả ầ ẩ ấ ẩ ạ ỏ ỷ ấ kh u d u m  và khoáng s n chi m trên 20% kim ng ch xu t kh u thì t su t thu

ướ ẽ ệ ấ ngân sách Nhà n ả c s  cao và có kh  năng tăng nhanh. Ở ướ  n ẩ   c ta, vi c xu t kh u

ế ả ỏ ỷ ọ ấ ớ ẩ ấ ạ ầ d u m  và khoáng s n chi m t tr ng r t l n trong kim ng ch xu t kh u. Đó là

ố ấ ả ưở ế ớ ỷ ấ nhân t ọ  r t quan tr ng  nh h ệ ng l n đ n vi c nâng cao t ủ  su t thu c a Ngân sách

Nhà n c.ướ

ỷ ấ ợ ế ­ T  su t doanh l ề i trong n n kinh t (= LN*100%/ VSX)

ỷ ấ ợ ả ủ ề ệ ả ế T  su t doanh l i ph n ánh hi u qu  c a n n kinh t ỷ ấ , do đó T  su t doanh

ợ ế ớ ướ ớ l ề i trong n n kinh t càng l n thì thu ngân sách nhà n ế   c càng l n. Ngoài ra, n u

ỷ ấ ợ ế ể ị ỷ ấ ự d a vào t su t doanh l ề i trong n n kinh t đ  xác đ nh t su t thu ngân sách nhà

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 30

Tài chính – Ti n tề ệ

ướ ẽ ượ ệ ộ ướ ề n c s  tránh đ c vi c đ ng viên vào ngân sách nhà n c gây khó khăn v  tài

ạ ộ ế chính cho ho t đ ng kinh t .

ứ ộ ủ ả ả ướ ế ệ ộ ọ ­ M c đ  trang tr i các kho n CF c a nhà n c (ti ẹ   t ki m, b  máy g n nh ,

ạ ộ ệ ả ho t đ ng hi u qu

ổ ứ ộ ẹ ệ ố ọ ượ ấ ộ ­ T  ch c b  máy thu n p: g n nh , có hi u qu ả cao, ch ng đ c th t thu do

ố ậ ế ẽ ố ự ướ tr n,l u thu  s  là nhân t tích c c làm tăng thu ngân sách nhà n c. Ng ượ ạ ổ i, t c l

ứ ệ ề ế ả ộ ộ ồ ộ ố   ộ ch c b  máy thu n p c ng k nh, cán b  qu n lý thu n p thi u trách nhi m, c  ý

ủ ữ ẽ ả ướ làm sai s  là nh ng nguyên nhân gây gi m thu c a ngân sách nhà n c.

ắ ổ ứ ệ ố 2.2.5. Nguyên t c t ch c h  th ng thu NSNN

ắ ổ ị ­ Nguyên t c  n đ nh lâu dài

ắ ả ả ằ ­ Nguyên t c đ m b o công b ng

ắ ắ ắ ­ Nguyên t c rõ ràng, ch c ch n

ả ơ ắ ­Nguyên t c gi n đ n

ắ ợ ớ ệ ố ế ­Nguyên t c phù h p v i thông l qu c t

2.3. Chi NSNN

ệ 2.3.1.Khái ni m chi NSNN

ử ụ ự ệ ả ằ ả ố ỹ ệ   Chi NSNN là vi c phân ph i và s  d ng qu  NSNN nh m đ m b o th c hi n

ủ ứ ướ ấ ị ữ ắ các ch c năng c a Nhà n c theo nh ng nguyên t c nh t đ nh.

ố ạ ồ ượ ậ Chi NSNN là quá trình phân ph i l i các ngu n tài chính đã đ c t p trung

ử ụ ữ ụ ư ế ế vào NSNN và đ a chúng đ n m c đích s  d ng. Vì th , chi NSNN là nh ng vi c c ệ ụ

ỉ ừ ể ạ ị ướ ừ ụ ả th , không ch  d ng l i trên các đ nh h ổ ng mà ph i phân b  cho t ng m c tiêu,

ạ ộ ứ ủ ừ ệ ộ ướ ừ t ng ho t đ ng và t ng công vi c thu c ch c năng c a Nhà n c.

ồ Chi NSNN bao g m 2 quá trình:

ấ ố ừ ể Quá trình phân ph i là quá trình c p phát kinh phí t NSNN đ  hình thành các

ỹ ướ ạ ử ụ ư lo i qu  tr c khi đ a vào s  d ng.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 31

Tài chính – Ti n tề ệ

ử ụ ự ế ề ấ ả Quá trình s  d ng là quá trình tr c ti p chi dùng kho n ti n c p phát t ừ

ỹ ướ ả ạ ư ệ NSNN mà không tr i qua vi c hình thành các lo i qu  tr ử ụ   c khi đ a vào s  d ng.

ầ ư ụ ệ ỹ ơ ả ự ặ ươ Ví d : vi c chi dùng qu  NSNN cho đ u t xây d ng c  b n, ho c các ch ng trình

ế ụ kinh t có m c tiêu . . .

ặ ể 2.3.2. Đ c đi m chi NSNN

ế ộ ạ ị ử ỗ ỗ ộ ộ Trong m i ch  đ  xã h i, m i giai đo n l ch s , chi NSNN có n i dung, c ơ

ữ ể ặ ướ ấ c u khác nhau, song chúng có nh ng đ c đi m chung d i đây:

ớ ộ ắ ướ ụ ữ ệ ế ­ Chi NSNN g n v i b  máy nhà n c và nh ng nhi m v  kinh t ị   , chính tr ,

ộ ướ ả ươ xã h i mà Nhà n c đ m đ ờ ỳ ừ ng trong t ng th i k .

ả ả ạ ộ ủ ả ướ ấ ả Chi NSNN ph i đ m b o các ho t đ ng c a nhà n c trên t t c  các lĩnh

ư ồ ượ ờ ỳ ạ ừ ừ ạ ự v c. Nh ng ngu n NSNN có đ c trong t ng năm, t ng th i k  l ạ   i có h n làm h n

ạ ộ ủ ế ạ ướ ộ ướ ả ự ể ọ ị ch  ph m vi ho t đ ng c a Nhà n c, bu c Nhà n c ph i l a ch n đ  xác đ nh rõ

ạ ướ ể ấ ph m vi chi NSNN. Nhà n ả ậ   c không th  bao c p tràn lan qua NSNN, mà ph i t p

ể ả ạ ạ ồ ị ế trung ngu n tài chính vào ph m vi đã ho ch đ nh đ  gi ề ớ ủ   ấ i quy t các v n đ  l n c a

ấ ướ đ t n c.

ề ự ủ ắ ớ ướ ố ơ ộ ­ Chi NSNN g n v i quy n l c c a Nhà n ề   c. Qu c h i là c  quan quy n

ế ị ơ ấ ấ ộ ồ ổ ố   ự l c cao nh t quy t đ nh quy mô, n i dung, c  c u chi NSNN và phân b  ngu n v n

ế ị ụ ở ọ ơ ộ ố ấ ngân sách cho các m c tiêu quan tr ng nh t, b i vì Qu c h i là c  quan quy t đ nh

ụ ệ ế ộ ủ ủ ố ơ ị các nhi m v  kinh t , chính tr , xã h i c a qu c gia. Chính ph  là c  quan hành

ụ ả ệ ả ề pháp, có nhi m v  qu n lý, đi u hành các kho n chi NSNN.

ả ử ụ ố ủ ệ ệ ả ớ ệ   ­ Hi u qu  chi NSNN khác v i hi u qu  s  d ng v n c a các doanh nghi p,

ượ ệ ầ ả ế ộ nó đ c  xem xét trên t m vĩ mô và là hi u qu  kinh t ố   , xã h i, an ninh, qu c

ụ ự ệ ế ố ộ phòng... d a vào vi c hoàn thành các m c tiêu kinh t , xã h i, an ninh, qu c phòng...

ả ả ậ mà các kho n chi Ngân sách đ m nh n.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 32

Tài chính – Ti n tề ệ

ầ ư ả ề ỏ ớ ệ ả Tuy nhiên, đi u đó không bác b  trong đ u t ph i chú ý t i hi u qu  kinh t ế   ,

ả ấ nh t là các kho n vay n  đ  đ u t ợ ể ầ ư .

ả ự ế ả ấ ữ ả ­ Chi NSNN là nh ng kho n chi không hoàn tr  tr c ti p. Các kho n c p phát

ừ ạ ộ ấ ộ ỡ t NSNN cho các ngành, các c p. cho các ho t đ ng văn hoá, xã h i, giúp đ  ng ườ   i

ặ ạ ướ ả ả nghèo... không ph i tr  giá ho c hoàn l i cho Nhà n c.

ậ ấ ộ ộ ề ệ ậ ồ ộ ­ Chi NSNN là m t b  ph n c u thành lu ng v n đ ng ti n t ề   ắ  và nó g n li n

ả ề ươ ư ủ ạ ộ ị ụ ớ ự ậ v i s  v n đ ng c a các ph m trù giá tr  khác nh  giá c , ti n l ng, tín d ng,

ế ỷ ứ ạ ạ ố ộ ớ thu , t giá h i đoái... Chi NSNN có quy mô l n, ph c t p, có tác đ ng m nh m ẽ

ườ ế ổ ề ố ề ệ ầ ổ ế ế đ n môi tr ng tài chính vĩ mô, đ n t ng cung, t ng c u v  v n ti n t . N u thu,

ố ượ ề ơ ả ổ ụ ủ ề ổ ị chi NSNN cân đ i đ ầ c, v  c  b n t ng cung t ng c u v  hàng hoá, d ch v  c a xã

ị ộ ẽ ổ h i s   n đ nh.

ộ ạ 2.3.3. N i dung và phân lo i chi NSNN

ộ 2.3.3.1. N i dung chi:

ứ ạ ụ ề ạ ấ ả Do tính đa d ng và ph c t p nên chi NSNN có r t nhi u kho n m c khác

nhau, bao g m:ồ

ầ ư ầ ư ể ả ồ ự ­ Chi đ u t phát tri n: bao g m các kho n chi cho đ u t xây d ng c  s  h ơ ở ạ

ươ ự ụ ố ướ ỗ ợ ầ t ng; chi cho các ch ng trình, m c tiêu qu c gia, d  án nhà n c; chi h  tr  các

ệ ướ ự ữ ố ổ ướ doanh nghi p nhà n ế c, góp v n liên doanh, liên k t; chi b  sung d  tr  nhà n c.

ự ệ ế ­ Chi s  nghi p kinh t ;

­ Chi cho y t ;ế

ứ ụ ạ ọ ­ Chi cho giáo d c đào t o và nghiên c u khoa h c;

ể ụ ể ­ Chi cho văn hoá, th  d c th  thao;

ộ ề ­ Chi v  xã h i;

ướ ả ả ­ Chi qu n lý nhà n ể c, Đ ng, đoàn th ;

ố ­ Chi cho an ninh, qu c phòng;

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 33

Tài chính – Ti n tề ệ

ả ợ ố ư ệ ợ ­Chi khác: nh  chi vi n tr , cho vay, tr  n  g c và lãi.

ạ 2.3.3.2. Phân lo i chi NSNN

ứ ụ ộ ượ ­ Căn c  vào m c đích chi tiêu, n i dung chi NSNN đ c chia thành hai nhóm:

ầ ư ủ ữ ể ả + Chi cho đ u t phát tri n SX c a NSNN là nh ng kho n chi làm tăng c  s ơ ở

ề ề ấ ế ưở ế ả ự ậ v t ch t và ti m l c cho n n kinh t ầ , góp ph n tăng tr ng kinh t , là các kho n chi

ể ả ầ ư đ u t phát tri n và các kho n chi tích lũy khác.

ủ ả ậ ạ ẩ ấ   ả + Chi tiêu dùng c a NSNN là các kho n chi không t o ra s n ph m v t ch t

ươ ệ ạ ố ớ ừ ể đ  tiêu dùng trong t ng lai, mà dùng cho tiêu dùng hi n t ể   iđ i v i t ng cá th ,

ự ệ ậ ả ồ ộ ạ ộ ừ t ng b  ph n, bao g m: chi cho các ho t đ ng s  nghi p, chi qu n lý hành chính

ướ ố nhà n c, chi qu c phòng, an ninh và chi tiêu dùng khác.

ế ố ờ ạ ứ ươ ứ ả ộ ­ Căn c  theo y u t th i h n và ph ng th c qu n lý NSNN. n i dung chi

ượ ư ố NSNN đ c chia thành b n nhóm nh  sau:

ườ ả ằ ồ + Nhóm chi th ạ ộ   ng xuyên, bao g m các kho n chi nh m duy trì ho t đ ng

ườ ủ ướ ề ơ ả ấ th ng  xuyên  c a  nhà   n c.  V  c  b n,  nó  mang  tính  ch t   chi   tiêu  dùng.  Chi

ườ ượ ế ố ế ừ ủ ế th ng xuyên không đ c chi m h t s  thu t thu  và phí c a NSNN, vì NSNN

ả ầ ộ ừ ầ ư ế ể hàng năm còn ph i dành m t ph n thu t thu  và phí cho đ u t phát tri n.

ầ ư ơ ở ậ ể ồ + Nhóm chi đ u t ấ   ả  phát tri n bao g m các kho n chi làm tăng c  s  v t ch t

ấ ướ ưở ế ủ c a đ t n ầ c và góp ph n làm tăng tr ng kinh t ả . Nó là các kho n chi mang tính

ầ ư ư ấ ỗ ợ ệ ướ ch t chi tích lũy nh  chi đ u t CSHT, chi h  tr  doanh nghi p nhà n c, chi các d ự

ươ ố án ch ng trình qu c gia.

ả ợ ể ệ ả ồ ợ ướ ự + Nhóm chi tr  n  và vi n tr , bao g m các kho n chi đ  Nhà n ệ   c th c hi n

ụ ả ợ ả ướ ướ ạ nghĩa v  tr  n  các kho n đã vay trong n c và vay n ế c ngoài khi đ n h n (bao

ụ ố ế ả ợ ố ả ồ g m c  n  g c và lãi) và các kho n chi làm nghĩa v  qu c t .

ỹ ự ữ ự ữ ể ổ ữ ả ướ + Chi d  tr , là nh ng kho n chi NSNN đ  b  sung qu  d  tr  nhà n c, qu ỹ

ự ữ d  tr  tài chính.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 34

Tài chính – Ti n tề ệ

ứ ự ế ­ Căn c  vào lĩnh v c chi: Chi NSNN chia thành: chi cho yt ụ , giáo d c, phúc

ợ ả ướ ầ ư ế l i, qu n lý nhà n c, đ u t kinh t .

ủ ứ ướ ệ ứ ­ Căn c  vào ch c năng c a Nhà n ụ   c: Chi NSNN chia thành: chi nghi p v ,

chi phát tri nể

ế 2.3.4. Các nhân t ố ưở  h ng đ n chi NSNN

ơ ấ ự ữ ụ ệ ả ả ộ N i dung, c  c u các kho n chi NSNN là s  ph n ánh nh ng nhi m v  kinh

ộ ủ ị ướ ạ ị ừ ử ế ế t , chính tr , xã h i c a nhà n ộ   c trong t ng giai đo n l ch s  và luôn bi n đ ng

ế ề ậ ớ ế ầ ộ ị ố ả theo tình hình kinh t xã h i, chính tr . Vì th , c n đ  c p t i các nhân t nh h ưở   ng

ế đ n chi NSNN.

ế ộ ộ ố ơ ả ả ưở ế ị ế ộ ­ Ch  đ  xã h i là nhân t c  b n  nh h ơ ấ   ng quy t đ nh đ n n i dung c  c u

ả ấ ộ chi NSNN, nói lên b n ch t xã h i

ể ủ ự ượ ự ả ố ừ ạ ­ S  phát tri n c a l c l ấ ng s n xu t, nhân t ề   ả  v a t o ra kh  năng và đi u

ừ ặ ơ ấ ệ ệ ộ ộ ợ ầ   ki n cho vi c hình thành n i dung, c  c u chi m t cách h p lý v a đ t ra yêu c u

ồ ộ ờ ỳ ấ ị ơ ấ ừ thay đ i n i dung, c  c u chi trong t ng th i k  nh t đ nh.

ủ ề ả ế ố ả ớ ­ Kh  năng tích lũy c a n n kinh t , nhân t ầ    này càng l n thì kh  năng chi đ u

ư ế ầ ư ớ t ể  phát tri n kinh t ệ  càng l n. Tuy nhiên, vi c chi NSNN cho đ u t ể  phát tri n còn

ộ ở ả ậ ồ tùy thu c ủ    kh  năng t p trung ngu n tích lũy vào NSNN và chính sách chi c a

ạ ị ừ ử NSNN trong t ng giai đo n l ch s .

ổ ứ ộ ủ ướ ữ ụ ệ ­ Mô hình t ch c b  máy c a Nhà n ộ   c, và nh ng nhi m v  kinh tê, xã h i

ướ ả ừ ậ mà Nhà n ờ ỳ c đ m nh n trong t ng th i k .

ố ể ơ ấ ủ ỗ ộ ố ữ Ngoài nh ng nhân t k  trên, n i dung, c  c u chi NSNN c a m i qu c gia

ị ả ừ ưở ủ ề ố ạ trong t ng giai đo n còn ch u  nh h ng c a nhi u nhân t ộ   ư ế  khác nh  bi n đ ng

ế ấ ỷ ả ộ ị kinh t , chính tr , xã h i, giá c , lãi su t, t ố  giá h i đoái...

ứ ố ả ưở ế ộ Nghiên c u các nhân t nh h ơ ấ ng đ n n i dung, c  c u chi NSNN có ý

ơ ấ ủ ệ ọ ố ộ ộ nghĩa quan tr ng trong vi c b  trí n i dung và c  c u chi tiêu c a NSNN m t cách

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 35

Tài chính – Ti n tề ệ

ầ ủ ớ ợ ế ừ ị khách quan, phù h p v i yêu c u c a tình hình kinh t ạ   , chính tr  trong t ng giai đo n

ử ị l ch s .

ắ ổ ứ ữ 2.3.5. Nh ng nguyên t c t ch c chi NSNN

ử ấ ể ố ắ ặ ả ắ ả ­ Nguyên t c th  nh t: g n ch t kho n thu đ  b  trí các kho n chi.

ả ự ơ ở ồ ế Chi NSNN ph i d a trên c  s  có ngu n thu th c t ự ế ừ ề  t n n kinh t . Nó đòi

ả ự ơ ấ ứ ả ộ ưở ả ỏ h i m c đ  chi và c  c u các kho n chi ph i d a vào kh  năng tăng tr ng GDP

ủ ấ ướ c a đ t n c.

ứ ắ ầ ả ả ế ệ ệ ệ ả ­ Nguyên t c th  hai: đ m b o yêu c u ti t ki m và hi u qu  trong vi c b ố

ủ ể ả ặ ả trí các kho n chi tiêu c a NSNN. Các kho n chi NSNN nói chung có đ c đi m là bao

ố ượ ườ ậ ầ ả ớ ệ ắ ớ ấ c p v i kh i l ng chi th ng l n. Do v y, c n ph i quán tri t nguyên t c ti ế   t

ệ ệ ả ả ki m và hi u qu  trong các ­kho n chi NSNN.

ứ ể ắ ậ ắ ỏ ệ   ọ ­ Nguyên t c th  ba: t p trung có tr ng đi m. Nguyên t c này đòi h i vi c

ứ ả ổ ồ ố ươ ủ ể ọ phân b  ngu n v n NSNN ph i căn c  vào ch ng trình tr ng đi m c a Nhà n ướ   c,

ự ệ ệ ươ ề ộ vì vi c th c hi n thành công các ch ẩ   ng trình này có tác đ ng dây chuy n, thúc đ y

ớ ả ự ự ể ắ ả ệ các ngành, các lĩnh v c phát tri n. Th c hi n đúng nguyên t c này m i đ m b o tính

ụ ả ế ệ m c đích và kh  năng ti ả t ki m các kho n chi NSNN.

ứ ư ắ ệ ụ ể ệ ế ­ Nguyên t c th  t phân bi t rõ nhi m v  phát tri n kinh t ộ ủ  ­ xã h i c a các

ể ố ậ ị ề ả ợ ụ   ấ c p chính quy n theo lu t đ nh đ  b  trí các kho n chi cho thích h p. Áp d ng

ắ ượ ệ ố ể ả nguyên t c này tránh đ ồ c vi c b  trí các kho n chi ch ng chéo, khó ki m tra, giám

ủ ộ ủ ệ ấ sát' nâng cao trách nhi m và tính ch  đ ng c a các c p.

ứ ổ ứ ự ố ợ ẽ ớ ặ ắ ­ Nguyên t c th  năm: t ố    ch c chi NSNN trong s  ph i h p ch t ch  v i kh i

ượ ề ệ ấ ỷ ụ ổ ể ạ ố ợ l ng ti n t , lãi su t, t ộ    giá h i đoái đ  t o nên công c  t ng h p cùng tác đ ng

ề ủ ấ ế ế đ n các v n đ  c a kinh t vĩ mô.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 36

Tài chính – Ti n tề ệ

ủ ắ ắ ướ ­ Nguyên t c 6: Tuân th  nguyên t c nhà n c và nhân dân cùng làm trong

ủ ệ ấ ả ả ố ấ vi c b  trí các kho n chi c a NSNN nh t là các kho n chi mang tính ch t phúc l ợ   i

xã h i.ộ

ộ ướ ả ử 2.3.6. B i chi ngân sách nhà n c và các gi i pháp x  lý

2.3.6.1.Khái ni m:ệ

ữ ằ ắ ả ố Thăng b ng gi a thu và chi NSNN, cân đ i NSNN, là nguyên t c qu n lý

ấ ừ ủ ổ ề ệ ổ ầ ấ ị ị NSNN xu t phát t yêu c u khách quan c a  n đ nh ti n t ờ   ả ,  n đ nh s n xu t, đ i

ể ạ ự ệ ề ườ ổ ị ố s ng và nó còn là đi u ki n đ  t o d ng môi tr ậ   ng tài chính vĩ mô  n đ nh. Vì v y

ả ượ ằ ữ ữ thăng b ng thu, chi NSNN ph i đ ọ c coi tr ng và gi v ng.

ủ ạ ầ ố Tuy nhiên, s  thu NSNN có h n, trong khi đó, nhu c u chi tiêu c a Nhà n ướ   c

ạ ế ự ấ ữ ừ ẫ ằ ộ l i không ng ng tăng lên, d n đ n s  m t cân b ng gi a thu và chi, b i chi NSNN

ả x y ra.

ạ ộ ượ ừ ế B i chi NSNN là tình tr ng chi NSNN v t quá thu NSNN (thu t thu , phí và

ộ ệ l phí) trong m t năm.

ể ả ộ Nguyên nhân:  b i chi ngân sách có th  x y ra do:

(cid:0) Các nguyên nhân khách quan:

ế  Do n n kinh t ề ỳ  suy thoái mang tính chu k

ấ ổ  Thiên tai, tình hình b t  n chính tr   ị

(cid:0) ủ Các nguyên nhân ch  quan:

ấ ợ ả  Do qu n lý và đi u hành NS b t h p lý  ề

ướ ử ụ ủ ộ  Do nhà n ộ c ch  đ ng s  d ng b i chi NSNN nh  m t c ư ộ ụ

ủ ắ s c bén c a chính sách tài khoá

ườ  Do cách đo l ộ ng b i chi

ố ớ ầ ế ộ ố ở ổ ế Ngày nay, b i chi NSNN tr  thành ph  bi n đ i v i h u h t các qu c gia, tuy

ở ữ ứ ộ  nh ng m c đ  khác nhau.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 37

Tài chính – Ti n tề ệ

ả ử 2.3.6.2. Các gi i pháp x  lý:

ộ ớ ộ ố ượ ộ B i chi NSNN trên quy mô l n, t c đ  cao đ ự   c coi là m t nguyên nhân tr c

ạ ế ự ế ị ể ế ạ ế ế ti p và quy t đ nh gây ra l m phát, tác h i đ n s  phát tri n kinh t ờ ố   , đ n đ i s ng

ư ệ ướ ộ ướ ề ủ c a dân c . Trong đi u ki n ngân sách nhà n c còn b i chi, Nhà n ả c ph i tìm

ả ế ộ ả ắ ố ộ ả gi ồ i pháp kh ng ch  b i chi. tìm ngu n trang tr i bù đ p b i chi. Các gi ừ   i pháp t ng

ượ ử ụ đ c s  d ng là:

ả ­ Tăng thu, gi m chi NSNN

ợ ướ ể ộ ­ Vay n  trong và ngoài n ắ c đ  bù đ p b i chi

ề ể ấ ­ Phát hành ti n gi y đ  bù chi.

ử ằ ộ ả ự ả ả ấ X  lý b i chi NSNN b ng gi ề   i pháp nào cũng ph i có s  tr  giá, v n đ  là

ự ả ả ự ấ ọ ợ ấ ướ ấ ph i l a ch n sao cho s  tr  giá ít nh t và có l i nh t cho đ t n c.

ổ ứ ệ ố 2.4. T  ch c h  th ng NSNN

ệ ổ ứ ệ ố 2.4.1. Khái ni m t ch c h  th ng NSNN

ữ ơ ớ ệ ố ể ấ ắ ổ H  th ng NSNN là t ng th  các c p Ngân sách g n bó h u c  v i nhau trong

ấ ứ ướ ỗ ấ ủ ự ụ ệ ệ quá trình th c hi n nhi m v  thu chi c a m i c p Ngân sách. B t c  n c nào,

ệ ố ủ ướ ứ ự ế ả ố mu n xây d ng h  th ng NSNN ph i căn c  Vào hi n pháp c a n c đó. Trên c ơ

ắ ủ ụ ể ệ ố ế ậ ở s  các nguyên t c c a hi n pháp. lu t NSNN c  th  hoá h  th ng NSNN.

ấ 2.4.2. C p NSNN

ệ ề ấ 2.4.2.1. Đi u ki n hình thành c p NSNN:

ấ ượ ở ấ ề ­ C p NS đ c hình thành trên c  c p chính quy n

ụ ủ ấ ề ệ ượ ả ươ ố ­ Nhi m v  c a c p chính quy n đ c giao phó ph i t ệ   ng đ i toàn di n,

ụ ệ ể ề ấ ộ ỉ nghĩa là c p chính quy n đó không ch  có nhi m v  phát tri n hành chính xã h i mà

ụ ổ ệ ứ ể ả ế ổ còn có nhi m v  t ch c qu n lý và phát tri n kinh t ấ    trên vùng lãnh th  mà c p

ề ả chính quy n đó cai qu n

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 38

Tài chính – Ti n tề ệ

ủ ề ả ả ấ ồ ổ ­ Kh  năng ngu n thu c a  vùng lãnh th  mà c p chính quy n đó cai qu n có

ứ ể ượ ầ ớ ủ ề ầ th  đáp  ng đ c ph n l n nhu c u chi tiêu c a chính quy n.

ắ ổ ứ ệ ố 2.4.2.2.Nguyên t c t ch c h  th ng NSNN

ổ ứ ệ ố ự ắ T  ch c h  th ng NSNN VN ta d a trên hai nguyên t c sau:

ắ ậ ố ủ ấ ­ Nguyên t c th ng nh t và t p trung, dân ch

ề ự ướ ấ ố ộ ướ ấ ố ố N c ta là m t qu c gia th ng nh t, quy n l c nhà n c là th ng nh t, do đó

ự ế ấ ẩ ộ ố ố ỉ ộ ch  có m t NSNN th ng nh t do Qu c h i phê chu n, d  toán và quy t toán ngân

ấ ả ố sách. Chính phu th ng nh t qu n lý NSNN.

ắ ả ữ ấ ả ấ ợ ­ Nguyên t ề   t đ m b o tính phù h p gi a c p ngân sách và c p chính quy n

nhà n cướ

ệ ố ấ 2.4.2.3. Các c p ngân sách trong h  th ng NSNN

ạ ướ ổ ứ ệ ố ướ ẽ ớ ắ ặ T i n c ta, t ch c h  th ng ngân sách nhà n ệ   c g n bó ch t ch  v i vi c

ướ ủ ộ ị ổ ứ ộ t ch c b  máy Nhà n ể   c và vai trò, v  trí c a b  máy đó trong quá trình phát tri n

ế ấ ướ ệ ố ậ kinh t ộ ủ  xã h i c a đ t n ế c theo Hi n pháp. T heo Lu t NSNN, h  th ng NSNN

g m :ồ

(cid:0) ươ ệ ả Ngân sách trung ụ ng ­ ph n ánh nhi m v  thu, chi theo ngành và gi ữ

ệ ố ủ ạ ướ ồ ừ ị vai trò ch  đ o trong h  th ng ngân sách nhà n ắ c. Nó b t ngu n t v  trí, vai trò

ề ươ ượ ố ớ ự ệ ệ ế ị ủ c a chính quy n trung ng đ c Hi n pháp quy đ nh đ i v i vi c th c hi n các

ệ ế ộ ủ ấ ướ ị ươ ụ nhi m v  kinh t , chính tr , xã h i c a đ t n c. Ngân sách trung ấ ng c p phát

ụ ủ ứ ự ệ ệ ầ ướ ươ kinh phí cho yêu c u th c hi n ch c năng, nhi m v  c a Nhà n c trung ng (s ự

ậ ự ự ệ ệ ố ầ ư ộ nghi p văn hoá, s  nghi p an ninh qu c phòng, tr t t an toàn xã h i, đ u t phát

ạ ộ ủ ị ề ể ươ tri n…). Nó còn là trung tâm đi u hoà ho t đ ng ngân sách c a đ a ph ng.

(cid:0) ị ươ ủ ấ ấ Ngân sách đ a ph ề   ng là các c p ngân sách c a các c p chính quy n

ướ ớ ị ợ ớ ư ấ ồ ị bên d i phù h p v i đ a gi i hành chính các c p. Ngân sách đ a ph ong bao g m:

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 39

Tài chính – Ti n tề ệ

ố ự ấ ỉ ộ ươ ọ Ngân sách c p t nh và thành ph  tr c thu c trung ng (g i chung là o

ấ ỉ ngân sách c p t nh).

ộ ỉ ệ ấ ậ ố ọ ị Ngân sách c p huy n, qu n, th  xã, thành ph  thu c t nh (g i chung là o

ệ ấ ngân sách c p huy n).

ấ ườ ị ấ ấ ọ Ngân sách c p xã, ph ng, th  tr n (g i chung là ngân sách c p xã). o

ệ ố ướ ươ ố Trong h  th ng ngân sách Nhà n c ta, ngân sách trung ầ   ng chi ph i ph n

ả ọ ị ươ ỉ ượ ớ l n các kho n thu và chi quan tr ng, còn ngân sách đ a ph ng ch  đ ệ   c giao nhi m

ấ ị ậ ả ươ ụ ả v  đ m nh n các kho n thu và chi có tính ch t đ a ph ng.

ả ấ 2.4.3. Phân c p qu n lý NSNN

ệ ấ ả 2.4.3.1. Khái ni m phân c p qu n lý NSNN

ề ệ ệ ả ấ ạ ị ạ   Phân c p qu n lý NSNN là vi c phân đ nh ph m vi trách nhi m, quy n h n

ề ấ ướ ổ ứ ạ ậ ủ c a các c p chính quy n nhà n c trong quá trình t ử ụ    ch c t o l p và s  d ng

ụ ụ ụ ủ ứ ự ệ ệ ướ NSNN ph c v  cho vi c th c thi các ch c năng, nhi m v  c a Nhà n c.

ầ ả ấ 2.4.3.2. Yêu c u phân c p qu n lý NSNN

ấ ượ ự ệ ầ ả Phân c p qu n lý NSNN đ c th c hi n theo các yêu c u:

ấ ủ ể ả ả ấ ả ố ề   ­ Đ m b o tính th ng nh t c a NSNN: phân c p qu n lý đ  phát huy quy n

ủ ộ ủ ủ ề ấ ạ ồ   dân  ch ,  tính  ch   đ ng  sáng   t o  c a  các  c p  chính  quy n  trong  khai  thác,  b i

ưỡ ẽ ử ụ ặ ồ ộ ế ệ ệ ả d ng, huy đ ng ngu n thu: tính toán ch t ch . s  d ng ti t ki m và hi u qu  các

ự ắ ề ề ả ả ấ ả   kho n chi NSNN, không ph i là s  c t khúc NSN/N. Các c p chính quy n đ u ph i

ế ị ủ ấ ấ ậ ố ch p hành th ng nh t các lu t pháp tài chính­ ngân sách, các quy t đ nh c a Chính

ủ ộ ph , B  Tài chính.

ự ấ ả ấ ả ớ ủ   ợ ­ Phân c p qu n lý NSNN ph i phù h p v i phân c p các lĩnh v c khác c a

ướ ộ ự ồ ự ạ ả ộ Nhà n ự   ệ c: t o ra m t s  đ ng b  trong th c hi n và qu n lý các ngành, các lĩnh v c

ướ ủ c a Nhà n c.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 40

Tài chính – Ti n tề ệ

ủ ế ấ ả ả ộ ớ ợ ậ   ­ N i dung c a phân c p qu n lý NSNN ph i phù h p v i hi n pháp và lu t

ủ ụ ứ ệ ệ ạ ấ ị ề pháp quy đ nh ch c năng, nhi m v , quy n h n và trách nhi m c a các c p chính

ỗ ấ ề ề ả ả ả ồ quy n. đ m b o m i c p ngân sách có các ngu n thu các kho n chi, quy n và trách

ề ệ ươ ứ nhi m v  ngân sách t ng x ng nhau.

ộ ả ấ 2.4.3.3. N i dung phân c p qu n lý NSNN

ử ụ ữ ề ả ấ Trong quá trình qu n lý, s  d ng NSNN gi a các c p chính quy n th ườ   ng

ề ự ệ ậ ệ ấ ố ả ế ố ả n y sinh các m i quan h  quy n l c, quan h  v t ch t. Gi i quy t các m i quan h ệ

ượ ụ ể ủ ả ả ấ ấ ộ đó đ c coi là n i dung c a phân c p qu n lý ngân sách. C  th , phân c p qu n lý

ủ ế ữ ồ ộ ngân sách bao g m nh ng n i dung ch  y u sau:

ả ề ự ữ ệ ề ệ ế ấ ­ Gi i quy t môi quan h  quy n l c gi a các c p chính quy n trong vi c ban

ế ộ ả ộ hành các chính sách, ch  đ  thu chi, chê đ  qu n lý NSNN

ữ ộ ộ ấ ế ủ ấ ả Đây là m t trong nh ng n i dung t t y u c a phân c p qu n lý NSNN. Qua

ế ộ ề ả ấ ạ ị ẩ   phân c p ph i xác đ nh rõ quy n h n ban hành các chính sách, ch  đ , tiêu chu n,

ỗ ấ ủ ứ ứ ề ệ ạ ạ ộ ị đ nh m c, ph m vi, m c đ , quy n h n c a m i c p trong vi c ban hành chính

ớ ả ư ậ ế ộ ệ ả ả   ề sách, ch  đ  NSNN. Có nh  v y, vi c đi u hành và qu n lý NSNN m i đ m b o

ổ ị ươ tính  n đ nh, tính pháp lý, tránh t ư ưở  t ụ ộ ị ng c c b  đ a ph ng.

ả ệ ậ ụ ế ệ ấ ố ­ Gi i quy t m i quan h  v t ch t trong quá trình phân giao nhi m v  chi,

ồ ngu n thu và cân đôi NSNN.

ệ ấ ả ả ệ ậ ế ấ ố Trong phân c p qu n lý ngân sách, vi c gi ữ   i quy t m i quan h  v t ch t gi a

ề ấ ườ ứ ạ ở ẽ ố ệ ấ ố các c p chính quy n th ng ph c t p nh t, b i l m i quan h  này là m i quan h ệ

ợ ể ả ụ ế ệ ầ ả ị ế ị ủ l i ích. Đ  gi i quy t nó, c n ph i xác đ nh rõ nhi m v  kinh t ỗ   , chính tr  c a m i

ừ ề ề ả ạ ồ ị ấ c p chính quy n, kh  năng t o ra ngu n thu trên t ng đ a bàn mà chính quy n đó

ử ụ ứ ệ ề ả ồ ờ ợ qu n lý, đ ng th i nghiên c u, s  d ng các bi n pháp đi u hoà thích h p. Trong ch ế

ấ ả ị ế ả ồ ộ đ  phân c p qu n lý NSNN, quy đ nh chi ti t các ngu n thu và các kho n chi cho

ấ ừ t ng c p ngân sách.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 41

Tài chính – Ti n tề ệ

ả ự ệ ệ ế ­ Gi i quy t môi quan h  trong quá trình th c hi n chu trình ngân sách .

ượ ể ế ậ Chu trình ngân sách đ ấ c hi u là quá trình l p, ch p hành và quy t toán ngân

ạ ủ ệ ề ả ấ ả ị sách. Phân c p qu n lý ngân sách là ph i xác đ nh trách nhi m và quy n h n c a các

ệ ậ ứ ế ề ấ ấ c p chính quy n trong vi c l p, ch p hành và quy t toán ngân sách, m c vay n ợ

ụ ả ấ ổ ướ trong dân, các kho n ph  thu b  sung cho ngân sách c p d ờ ạ ậ i, th i h n l p, xét

ộ ồ ừ ệ ấ ố duy t, báo cáo NSNN ra H i đ ng nhân dân và g i lên c p trên sao cho v a nâng cao

ủ ề ệ ươ ừ ộ trách nhi m c a chính quy n trung ạ ủ   ng, v a phát huy tính năng đ ng, sáng t o c a

ề ơ ở chính quy n c  s .

ả ế ố ử ụ ệ ệ ả ố ­ Gi i quy t t t m i quan h  trong vi c qu n lý và s  d ng NSNN, đó chính

ấ ả ộ là n i dung trong phân c p qu n lý NSNN.

ắ ấ ả 2.4.3.4. Nguyên t c phân c p qu n lý NSNN

ả ệ ế ả ấ ố ằ Nh m gi ầ   i quy t các m i quan h  nói trên. trong phân c p qu n lý NSNN c n

ộ ố ấ ị ự ệ ả ắ ph i th c hi n m t s  nguyên t c nh t đ nh.

ả ượ ấ ộ ớ ế ả ấ ồ ­ Phân c p NSNN ph i đ c ti n hành đ ng b  v i phân c p qu n lý kinh t ế

ổ ứ ộ và t ch c b  máy hành chính.

ể ệ ộ ậ ủ ạ ủ ả ả ị ­ Đ m b o th  hi n vai trò ch  đ o mà NSTW và v  trí đ c l p c a  NSĐP

ệ ố ấ ố trong h  th ng NSNN th ng nh t.

ắ ả ả ả ằ ấ ­ Đ m b o nguyên t c công b ng trong phân c p qu n lý

ể ả ệ ậ ữ ề ế ắ ấ ấ ố Đ  gi ệ   i quy t đúng đ n m i quan h  v t ch t gi a các c p chính quy n. vi c

ụ ệ ị ươ ứ ả ầ ố giao nhi m v  thu, chi cho đ a ph ủ   ng ph i căn c  vào yêu c u cân đ i chung c a

ả ố ắ ấ ự ư ệ ề ạ ế ả ướ c  n ế ấ c, nh ng ph i c  g ng h n ch  th p nh t s  chênh l ch v  kinh t . văn hoá,

ả ủ ữ ậ ấ ả ộ ổ xã h i do h u qu  c a phân c p n y sinh gi a các vùng lãnh th .

ả 2.5. Chu trình qu n lý NSNN

ề ả 2.5.1. Khái quát v  chu trình qu n lý NSNN

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 42

Tài chính – Ti n tề ệ

ướ ủ ộ ướ ự Ngân sách nhà n ả c là toàn b  các kho n thu, chi c a Nhà n c trong d  toán

ượ ơ ướ ế ị ề ẩ ượ ự ệ đã đ c c  quan nhà n c có th m quy n quy t đ nh và đ ộ   c th c hi n trong m t

ể ả ụ ủ ứ ự ệ ệ ả ướ năm đ  đ m b o th c hi n các ch c năng nhi m v  c a Nhà n c.

ự ạ ọ Năm ngân sách hay còn g i là năm tài chính, là giai đo n mà trong đó d  toán

ủ ướ ượ ệ ự ẩ thu – chi tài chính c a Nhà n c đã đ c phê chu n có hi u l c thi hành.

ả ả ượ ế ừ Chu trình qu n lý NSNN là qui trình qu n lý đ c ti n hành t khi hình thành

ể ế ế ớ ể ngân sách đ n khi k t thúc đ  chuy n sang ngân sách m i

ự ế ắ ớ D  toán ngân sách g n v i năm ngân sách, khi năm ngân sách này k t thúc thì

ạ ắ ầ ạ ộ ớ ỳ l i b t đ u năm ngân sách m i nên ho t đ ng ngân sách có tính chu k , hình thành

nên chu trình ngân sách liên t c.ụ

ạ ố ế ậ ộ Tóm l ấ   i, m t chu trình NSNN có ba khâu n i ti p nhau là: l p ngân sách, ch p

ế ồ ộ ờ hành ngân sách và quy t toán ngân sách. Trong m t năm ngân sách, đ ng th i có c ả

ệ ạ ủ ấ ế ba khâu đó: ch p hành ngân sách c a chu trình hi n t ủ   i, quy t toán ngân sách c a

ướ ủ ậ chu trình tr c và l p ngân sách c a chu trình sau.

ơ ả ủ ộ ả 2.5.2. N i dung c  b n c a chu trình qu n lý NSNN

ậ 2.5.2.1. L p ngân sách nhà n ướ c

ệ ậ ồ Hình thành ngân sách là quá trình bao g m các công vi c: l p ngân sách, phê

ẩ chu n ngân sách và thông báo ngân sách.

ở ầ ệ ậ Trong chu trình ngân sách, l p ngân sách là công vi c kh i đ u có ý nghĩa

ế ị ủ ế ậ ả ộ quy t đ nh đ n toàn b  các khâu c a chu trình qu n lý ngân sách. L p Ngân sách

ơ ở ự ự ả ấ ắ ọ ơ ở ự   th c ch t là d  toán các kho n thu – chi đúng đ n, có c  s  khoa h c, c  s  th c

ố ớ ế ễ ẽ ụ ể ạ ọ ế ộ ti n s  có tác d ng quan tr ng đ i v i k  ho ch phát tri n kinh t , xã h i nói chung

ự ệ và th c hi n ngân sách nói riêng.

ấ ướ 2.5.2.2. Ch p hành ngân sách nhà n c

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 43

Tài chính – Ti n tề ệ

ượ ắ ầ ự ệ ẩ Sau khi ngân sách đ c phê chu n và năm ngân sách b t đ u, vi c th c hiên

ượ ủ ể ộ ổ ứ ngân sách đ c tri n khai. N i dung c a quá trình này là t ố    ch c thu NSNN và b  trí

ủ ầ ượ ệ ẩ ấ ấ c p kinh phí c a NSNN cho các nhu c u đã đ c phê chu n. Vi c ch p hành NSNN

ề ấ ả ể ộ ướ ự ề ủ ủ thu c v  t t c  pháp nhân và th  nhân d i d  đi u hành c a Chính ph , trong đó

ộ ọ ị B  Tài Chính có v  trí quan tr ng.

ế ướ 2.5.2.3. Quy t toán ngân sách nhà n c

ả ố ướ Đây là khâu cu i cùng trong chu trình qu n lý ngân sách nhà n c. Thông qua

ẽ ế ấ ượ ế ạ ộ ề ệ ả ế quy t toán ngân sách s  cho th y đ c k t qu  toàn di n v  ho t đ ng kinh t ­ xã

ướ ạ ộ ướ ớ ư ụ ộ ủ h i c a Nhà n c. ho t đ ng ngân sách nhà n c v i t ủ    cách là công c  vĩ mô c a

ướ ừ ệ ầ ế ề Nhà n ờ c trong th i gian qua, t đó rút ra kinh nghi m c n thi t trong đi u hành

ướ ủ ế ầ ướ ngân sách nhà n c. Do đó, yêu c u c a quy t toán ngân sách nhà n ả ả   c ph i đ m

ự ờ ị ả b o chính xác, trung th c và k p th i.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 44

Tài chính – Ti n tề ệ

ươ

Ch

ng 3

ề ệ

ề ệ

ư

Ti n t

và l u thông ti n t

ề ề ệ ệ 3.1. Khái ni m chung v  ti n t

ồ ố ệ 3.1.1. Ngu n g c và khái ni m

ề ệ ộ ế ớ ự ề ắ ờ Ti n t ạ  là m t ph m trù kinh t khách quan, g n li n v i s  ra đ i và phát

ể ủ ề ế tri n c a n n kinh t hàng hóa.

ề ả ề ệ ấ ậ ươ ệ V  b n ch t, ti n t là v t ngang giá chung, làm ph ổ   ể ng ti n đ  trao đ i

ề ệ ụ ả ợ ị ươ hàng hóa, d ch v  và thanh toán các kho n n . Nói cách khác, ti n t là ph ệ   ng ti n

ổ ượ ậ ậ ườ ở ữ ụ ụ ử ụ trao đ i đ ừ c pháp lu t th a nh n và ng ữ   i s  h u nó s  d ng ph c v  cho nh ng

ờ ố ầ ế ộ nhu c u trong đ i s ng kinh t xã h i.

ừ ư ề ệ ổ ạ ừ ờ T  khi ra đ i, hình thái t ủ  nhiên c a ti n t ề    không ng ng thay đ i, t o đi u

ậ ợ ệ ư ể ế ộ ki n ngày càng thu n l i cho l u thông hàng hóa và phát tri n kinh t xã h i.

ề ệ ằ ừ ề ấ ượ ử ụ : Có r t nhi u hàng hóa t ng đ c s  d ng làm ­ Ti n t b ng hàng hóa

ươ ị ớ ạ ề ặ ị ư ệ ỉ ị ươ ph ổ ng ti n trao đ i nh ng b  gi i h n v  m t đ a lý, ch  mang tính đ a ph ng.

ờ ỳ ề ệ ằ ố ượ ế ạ ạ Cu i th i k  này, ti n t b ng hàng hóa đ ạ c h n ch  trong ph m vi kim lo i mà

ề ư ủ ế ệ ơ ch  y u là vàng. Vàng có nhi u  u vi ư t h n các hàng hóa khác nh :

ấ ủ ậ ợ ồ ườ ể ệ + Tính đ ng nh t c a vàng cao nên thu n l ệ i cho vi c đo l ng, bi u hi n giá

ị ủ ổ tr  c a hàng hóa trong trao đ i.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 45

Tài chính – Ti n tề ệ

ễ ả ưở ấ ượ ế + D  phân chia mà không  nh h ng đ n ch t l ng.

ỏ ọ ễ ể ượ ể ạ ỏ ủ ộ + D  mang theo, m t th  tích nh , tr ng l ệ   ng nh  c a vàng có th  d i di n

ị ủ ố ượ ộ ớ cho giá tr  c a m t kh i l ng hàng hóa l n…

ể ả ượ ụ ổ ị ấ Tuy nhiên s n xu t càng phát tri n, l ng hàng hóa d ch v  trao đ i càng

ư ề ượ ượ ạ ạ ị ủ ế ớ nhi u nh ng l ng vàng khai thác đ ế   i h n ch . Do đó, giá tr  c a vàng l n đ n c l

ỏ ể ế ạ ộ ứ ể ườ m c khó có th  chia nh  đ  ti n hành ho t đ ng mua bán bình th ng.

ề ờ ạ ề ằ ộ ờ ườ ấ : Sau m t th i gian dài, th i đ i ti n b ng hàng hóa nh ng ch ỗ ­ Ti n gi y

ờ ạ ề ấ ấ ươ ồ ề cho th i đ i ti n gi y. Ti n gi y do ngân hàng trung ề   ng phát hành, là đ ng ti n

ượ ư ớ ộ ướ ợ h p pháp đ ị ắ c l u hành v i giá tr  b t bu c mang tính quy c. Ngày nay, vi c s ệ ử

ổ ộ ổ ế ề ư ể ề ấ ở ư ụ d ng ti n gi y đã tr  nên ph  bi n, do có nhi u  u đi m n i tr i nh :

ễ ươ ệ + D  mang theo làm ph ổ ng ti n trao đ i

ự ữ ứ ự ệ ệ ậ + Thu n ti n khi th c hi n ch c năng d  tr

ặ ồ ề ằ ổ ố ượ ị ớ + B ng cách thay đ i các con s  trên m t đ ng ti n, các l ng giá tr  l n hay

ỏ ượ ể ệ nh  đ c bi u hi n….

ề ỳ ạ ở ữ ử ự ề ấ ả ổ: Th c ch t là nh ng kho n ti n g i không k  h n ngân hàng. ­ Ti n ghi s

ệ ử ụ ổ ượ ề ự ệ ằ ợ ồ Vi c s  d ng đ ng ti n ghi s  đ c th c hi n b ng các bút toán ghi N , ghi Có

ư ề ề ả ặ ả ầ ổ ớ ế   trên tài kho n. Ti n ghi s  góp ph n gi m b t chi phí l u thông ti n m t (in, đ m,

ề ậ ế ự ệ ể đóng gói, v n chuy n…) cho n n kinh t , th c hi n nhanh chóng và thu n l ậ ợ ơ   i h n

ệ ư trong vi c l u thông hàng hóa.

ủ ề ệ ứ 3.1.2. Ch c năng c a ti n t

ứ ướ ề ệ ự ứ ệ ị: Ti n t ể    th c hi n ch c năng này khi nó bi u ­ Ch c năng th c đo giá tr

ề ặ ị ủ ệ ấ ườ ề ặ ượ ị hi n giá tr  c a hàng hóa v  m t ch t và đo l ng giá tr  hàng hóa v  m t l ng.

ứ ươ ệ ư ề ệ ự ứ ệ : Ti n t th c hi n ch c năng này khi nó ­ Ch c năng ph ng ti n l u thông

ớ ư ư ệ ấ ề ớ ự ế xu t hi n trong l u thông v i t ặ  cách là ti n m t, làm môi gi ệ   i tr c ti p cho vi c

ả ủ ự ệ th c hi n giá c  c a hàng hóa.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 46

Tài chính – Ti n tề ệ

ứ ươ ệ ề ệ ự ứ ệ : Ti n t th c hi n ch c năng ph ươ   ng ­ Ch c năng ph ng ti n thanh toán

ộ ậ ươ ệ ậ ộ ố ề ặ ị ti n thanh toán khi nó v n đ ng đ c l p t ớ ự ậ   ng đ i v  m t giá tr  so v i s  v n

ư ủ ộ đ ng c a hàng hóa trong quá trình l u thông.

ứ ươ ề ệ ứ ệ ệ ự ữ: Ti n t ứ  th c hi n ch c năng này khi ­ Ch c năng ph ng ti n d  tr

ườ ủ ở ữ ư ủ ạ ờ ả ự ữ ng i ch  s  h u c a nó t m th i ch a chi mua, chi tr mà d  tr ằ  nó nh m đáp

ứ ầ ủ ươ ng nhu c u c a mình trong t ng lai.

ứ ồ ộ ầ ươ ệ ề ệ ế ớ : bao g m 2 n i dung l ph ng ti n thanh toán ­ Ch c năng ti n t th  gi i

ố ế ươ ệ ươ ệ ả ộ qu c t , ph ng ti n mua chung và ph ể ng ti n di chuy n tài s n xã h i.

ậ ư ề ệ 3.2. Quy lu t l u thông ti n t

ậ ư ề ệ ố ượ ậ ị ề ầ ế Quy lu t l u thông ti n t là quy lu t xác đ nh s  l ng ti n c n thi t cho

ệ ữ ổ ả ẩ ộ ố ố ị ị ư l u thông s n ph m xã h i, nó xác đ nh m i liên h  gi a t ng s  hàng háo d ch v ụ

ớ ượ ư ế trong l u thông v i l ề ầ ng ti n c n thi ờ t trong th i gian đó.

ố ượ ươ ệ ư ị ủ ư ổ “S  l ng các ph ng ti n l u thông là do t ng giá tr  c a hàng hóa l u thông

ố ộ ư ủ ề ệ và t c đ  l u thông trung bình c a ti n t ế ị  quy t đ nh”.

Kc = H / V

ố ượ ươ ệ ư ượ ế Trong đó:  Kc: S  l ng các ph ng ti n l u thông hay l ề ầ ng ti n c n thi t

ả ủ ổ H: T ng giá c  c a hàng hóa

ố ộ ư ủ ề ệ V: T c đ  l u thông trung bình c a ti n t

ố ộ ư ủ ề ệ ể ủ ộ ơ ố ầ T c đ  l u thông trung bình c a ti n t là s  l n luân chuy n c a m t đ n v ị

ề ệ ể ự ứ ệ ươ ệ ư ươ ệ ti n t đ  th c hi n ch c năng ph ng ti n l u thông và ph ng ti n thanh toán

ấ ị ộ ờ ườ ộ ư ố trong m t th i gian nh t đ nh, th ủ   ng là 1 năm. T c đ  l u thông trung bình c a

ề ệ ụ ế ố ữ ộ ti n t ph  thu c vào nh ng y u t sau:

ế ấ ủ ầ ớ ư ­ K t c u c a t ng l p dân c

ự ươ ậ ả ạ ể ủ ­ S  phát tri n c a các ngành th ng m i, giao thông v n t i, thông tin

ể ủ ệ ố ự ­ S  phát tri n c a h  th ng tài chính, ngân hàng.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 47

Tài chính – Ti n tề ệ

ạ 3.3. L m phát

3.3.1. Khái ni mệ

ệ ượ ạ ư ề ấ ượ L m phát là hi n t ầ ng ti n gi y tràn đ y trong l u thông v ầ   t quá nhu c u

ế ủ ư ị ấ ả ấ ầ c n thi ề t c a l u thông hàng hoá, làm cho ti n gi y b  m t giá và giá c  hàng hoá

ượ ừ ệ ề ể ằ ấ ồ đ c bi u hi n b ng đ ng ti n m t giá không ng ng tăng lên.

ự ứ ộ ể ạ ­ D a vào t ỷ ệ  l tăng giá có th  chia l m phát theo 3 m c đ  khác nhau:

ừ ạ ả ả ướ ọ + L m phát v a ph i khi giá c  hàng hóa tăng d ạ   i 10%, hay còn g i là l m

ẩ ự ạ ạ ụ ố ộ ưở phát m t con s . Lo i l m phát này có tái d ng thúc đ y s  tăng tr ề   ủ ng c a n n

kinh t .ế

ả ạ ả ở ứ ộ ố ừ + L m phát cao x y ra khi giá c  hàng hóa tăng m c đ  hai con s  (t 10%

ượ ạ ạ ọ ố ế đ n 100%/ năm), đ c g i là l m phát phi mã hay l m phát hai con s  . Khi t ỷ ệ   l

ự ể ạ ế ộ ạ l m phát này càng tăng thì càng gây tác h i cho s  phát tri n kinh t xã h i.

ả ạ ả ạ ở ứ + Siêu l m phát x y ra khi giá c  l m phát tăng ố  m c 3 con s  ( trên 100%/

năm)

ữ ỷ ệ ự ệ ớ ỷ ệ ưở ế ­ D a vào vi c so sánh gi a t l tăng giá v i t l tăng tr ng kinh t , có

ể ạ ạ th  chia l m phát theo 2 giai đo n:

ỏ ơ ỷ ệ ưở ế ế ẫ + Khi t ỷ ệ  l tăng giá nh  h n t l tăng tr ng kinh t , kinh t v n đang trên

ạ ở ậ ượ ấ ạ ể đà phát tri n, l m phát giai đo n này ch p nh n đ c.

ơ ỷ ệ ớ ưở ế ứ ộ ạ + Khi t ỷ ệ  l tăng giá l n h n t l tăng tr ng kinh t , m c đ  l m phát này

ả ưở ế ề ấ ế nh h ng x u đ n n n kinh t .

ủ ạ ộ 3.3.2. Tác đ ng c a l m phát

ẽ ả ề ạ ưở ặ ủ ế ấ ọ L m phát cao và tri n miên s   nh h ờ ố   ng x u đ n m i m t c a đ i s ng

ế ộ ố ị kinh t ộ ủ , chính tr , xã h i c a m t qu c gia.

ạ ấ ­ L m phát và lãi su t

ế ự ấ ấ ỷ ệ ạ ề Trong n n kinh t , lãi su t th c = lãi su t danh nghĩa – t l m phát. l

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 48

Tài chính – Ti n tề ệ

ỷ ệ ạ ự ổ ế ấ ố ị Do đó, khi t ấ    l m phát tăng cao, n u mu n lãi su t th c  n đ nh, lãi su t l

ẽ ầ ệ ế ả ấ danh nghĩa ph i tăng lên. Vi c tăng lãi su t danh nghĩa s  d n đ n suy thoái kinh t ế

ấ ệ và th t nghi p gia tăng.

ự ế ạ ậ ­ L m phát và thu nh p th c t

ườ ẽ ậ ợ Trong tr ng h p thu nh p danh nghĩa không đ i, t ổ ỷ ệ ạ  l l m phát tăng s  làm

ự ế ủ ậ ả ườ ạ ả ộ ỉ gi m thu nh p th c t c a ng i lao đ ng. L m phát không ch  làm gi m giá tr ị

ự ủ ữ ả ặ ị ủ   ề th c c a nh ng tài s n không có lãi (ti n m t) mà còn làm hao mòn giá tr  c a

ự ừ ữ ứ ả ả ậ ợ ứ nh ng tài s n có lãi, t c là làm gi m thu nh p th c t ả  các kho n lãi hay l i t c. Khi

ườ ế ả ấ ậ ạ l m phát tăng, ng i cho vay ph i tăng lãi su t danh nghĩa, làm thu  thu nh p mà

ườ ẽ ế ế ả ặ ấ ả ổ ng ố   i cho vay ph i chiu s  tăng lên (m  dù thu  su t không đ i). K t qu  cu i

ạ ừ ự ế ậ ậ cùng là thu nh p ròng (thu nh p sau thu ), th c (sau khi đã lo i tr ủ   ộ  tác đ ng c a

ườ ậ ượ ị ả ạ l m phát) mà ng i cho vay nh n đ c b  gi m đi.

ố ạ ậ ẳ ­ L m phát và phân ph i thu nh p không bình đ ng

ệ ế ữ ườ ườ ạ Trong quan h  kinh t gi a ng i đi vay và ng i cho vay, khi l m phát tăng

ườ ẽ ườ ệ ườ ẽ cao, ng i cho vay s  là ng ị i ch u thi t thòi, ng i đi vay s  là ng ườ ượ ưở   ng c h i đ

ợ ế ữ ự ề ạ ẳ ố ơ l ạ   ậ i. Đi u này t o nên s  phân ph i thu nh p không bình đ ng. H n th  n a, l m

ẩ ườ ườ ể ầ ư phát cao còn thúc đ y ng i kinh doanh tăng c ố ng thu hút v n đ  đ u t , do đó

ấ ẩ đ y lãi su t càng tăng cao.

ữ ể ề ạ ạ ố ế ạ Tình tr ng l m phát còn có th  gây ra nh ng r i lo n trong n n kinh t khi

ườ ừ ề ả ấ ọ ố ng i th a ti n thu gom hàng hóa, tài s n, làm m t cân đ i nghiêm tr ng quan h ệ

ị ườ ầ ả ườ cung c u hàng hóa trên th  tr ng, giá c  leo thang. Trong khi đó ng ố   i nghèo, v n

ạ ứ ố ề ả ậ ở ố ơ đã nghèo l ữ   i càng tr  nên kh n khó h n. Kho ng cách v  thu nh p, m c s ng gi a

ườ ườ ớ ợ ng i giàu và ng i nghèo càng l n h n.

ợ ố ạ ­ L m phát và n  qu c gia

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 49

Tài chính – Ti n tề ệ

ủ ượ ợ ừ ệ ế ạ ậ L m phát cao, chính ph  đ c l vi c thu thu  thu nh p đánh vào ng i t ườ   i

ạ ạ ề ồ ướ ấ dân. Tuy nhiên, l m phát cao l i làm đ ng ti n trong n ớ ồ   c m t giá so v i đ ng

ạ ệ ợ ướ ữ ả ẽ ở ầ ơ ọ ngo i t , nh ng kho n n  n c ngoài s  tr  nên tr m tr ng h n.

ạ 3.3.3. Nguyên nhân gây ra l m phát

ố ủ ề ự ấ ế ụ ấ ả ố ­ S  m t cân đ i c a n n kinh t ấ  qu c dân, s n xu t th p kém, thâm h t ngân

ố ượ ủ ọ sách qu c gia. Đây đ c coi là nguyên nhân c a m i nguyên nhân. Nói cách khác, s ự

ủ ề ủ ả ế ủ ộ ố kh ng ho ng c a n n kinh t ơ ả    và tài chính c a m t qu c gia là nguyên nhân c  b n

ư ế ạ và sâu xa đ a đ n l m phát.

ượ ứ ầ ề ấ ế ­ L ư ng ti n cung c p vào l u thông quá m c c n thi t cũng là nguyên nhân

ự ế ủ ạ tr c ti p c a l m phát.

ệ ố ầ ộ ọ ị ị ủ   ­ M t nguyên nhân không kém ph n quan tr ng là h  th ng chính tr  b  kh ng

ủ ữ ả ặ ộ ho ng do nh ng tác đ ng bên trong ho c bên ngoài, làm cho lòng tin c a dân chúng

ế ộ ề ệ ướ ưở ừ vào ch  đ  ti n t Nhà n ị ả c b   nh h ng, t ủ ồ   ứ  đó làm uy tín và s c mua c a đ ng

ề ị ả ti n b  gi m sút.

ủ ướ ủ ộ ạ ­ Nguyên nhân ch  quan khác đó là do Nhà n ử ụ c ch  đ ng s  d ng l m phát

ụ ể ự ư ộ ế ủ nh  là m t công c  đ  th c thi chính sách kinh t c a mình.

ừ ữ ừ ể ạ ạ ằ ộ T  nh ng phân tích trên có th  nói r ng l m phát v a là m t ph m trù kinh t ế

ụ ừ ộ ướ ử ụ ể ể khách quan, v a là m t công c  kinh t ế ượ  đ c Nhà n c s  d ng đ  phát tri n kinh

ố ả ệ ề ẩ ậ ượ ự ệ ế t . Vì vi c phân ph i s n ph m và thu nh p đ u đ c th c hi n thông qua ti n t ề ệ

ố ạ ả ệ ể ề ạ ẩ ậ nên l m phát là bi n pháp đ  phân ph i l i s n ph m và thu nh p trong n n kinh t ế   .

ư ậ ạ ả ấ ế ả ắ ộ Nh  v y l m phát mang b n ch t kinh t ộ   ứ  – xã h i sâu s c ch  không ph i là m t

ệ ượ ự ế hi n t ng t ủ ề  nhiên c a n n kinh t .

ả ắ 3.3.4. Gi ụ i pháp kh c ph c

ữ ệ ế ­ Nh ng bi n pháp tình th

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 50

Tài chính – Ti n tề ệ

ữ ệ ượ ờ ơ ứ ụ ụ ả ớ Đây là nh ng bi n pháp đ ố   c áp d ng v i m c tiêu gi m t c th i c n s t

ườ ượ ụ ề ế ạ ạ l m phát, th ng đ c áp d ng khi n n kinh t ạ  lâm vào tình tr ng siêu l m phát.

ề ệ ự ả ượ ề ề ấ ế + Đóng băng ti n t ấ , th c ch t là gi m l ng ti n gi y trong n n kinh t .Các

ệ ượ ạ ệ ứ ụ ư ắ ạ bi n pháp đ c áp d ng nh  bán ra các ch ng khoán ng n h n, bán ngo i t , phát

ấ ề ử ế ụ ợ hành các công c  n , tăng lãi su t ti n g i ti ệ t ki m.

ặ ạ ư ả ắ ự   + Thi hành chính sách tài chính th t ch t, t m hoãn các kho n chi ch a th c

ế ố ạ ể ượ ứ ế ắ ả ự ầ s  c n thi t, cân đ i l i ngân sách, c t gi m chi tiêu đ n m c có th  đ c.

ố ớ ượ ể ỹ ề ầ + Tăng qu  hàng hóa tiêu dùng đ  cân đ i v i l ư   ng ti n c n có trong l u

ế ằ ự ế ậ ả ằ ị thông b ng cách khuy n khích t ẹ  do m u d ch, gi m nh  thu  quan nh m thu hút

hàng hóa t ừ ướ  n c ngoài vào.

ợ ủ ướ ệ + Đi vay và xin vi n tr  c a n c ngoài

ề ệ ả ả ử ệ ỷ ệ ạ + C i cách ti n t ố : Đây là bi n pháp cu i cùng ph i x  lý khi t l m phát l

ư ệ ạ ệ ả ố lên quá cao mà các bi n pháp trên ch a mang l i hi u qu  mong mu n.

ữ ệ ­ Nh ng bi n pháp chi n l ế ượ c

ể ủ ề ế ự ệ ộ Các bi n pháp này có tác đ ng lâu dài đ n s  phát tri n c a n n kinh t ế ạ   , t o

ủ ề ệ ộ ề ữ ự ổ ị ơ ở c  s  cho s   n d nh c a ti n t m t cách b n v ng.

ở ộ ư ể ẩ ả ấ ả ấ   + Thúc đ y phát tri n s n xu t và m  r ng l u thông hàng hóa: s n xu t

ướ ề ố ượ ể ạ ỹ trong n c càng phát tri n, qu  hàng hóa t o ra càng tăng v  s  l ạ   ng và đa d ng

ạ ẽ ạ ề ệ ự ổ ề ắ ị ề ữ ề ủ v  ch ng lo i s  t o ti n đ  v ng ch c cho s   n đ nh ti n t .

ế ệ ả ắ ộ ằ   ả + Ki n toàn b  máy hành chính, c t gi m biên ch  qu n lý hành chính nh m

ả ườ ủ ướ ầ ộ gi m chi tiêu th ng xuyên c a ngân sách Nhà n ả c, góp ph n gi m b i chi cho

ngân sách.

ườ ả ướ + Tăng c ề ng công tác qu n lý đi u hành ngân sách Nhà n ơ ở c trên c  s  tăng

ệ ả ả ả ợ ộ ố ủ   ấ các kho n thu m t cách h p lý, ch ng th t thu, nâng cao hi u qu  các kho n chi c a

ngân sách Nhà n c.ướ

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 51

Tài chính – Ti n tề ệ

ữ ự ệ ầ ả ộ Ngoài các bi n pháp trên còn c n ph i có nh ng tác đ ng tích c c vào tâm lý

ườ ấ ượ ủ ề ầ ầ ả ủ c a ng i dân. C n thông tin đ y đ  cho nhân dân v  giá c , ch t l ủ ng c a hàng

ủ ệ ố ộ ủ hóa, công b  các bi n pháp tác đ ng c a chính ph .

ộ ệ ố ệ ạ ố ồ ộ ồ ệ   Các bi n pháp ch ng l m phát là m t h  th ng đ ng b  bao g m các bi n

ế ấ ề pháp v  kinh t ệ , hành chính, tâm lý, các bi n pháp c p bách và lâu dài.

ề ệ ả ươ 3.4. Chính sách ti n t ủ  và vai trò qu n lý c a ngân hàng trung ng

ươ 3.4.1. Ngân hàng trung ng (NHTW)

ươ ộ ị ế ộ ể ộ   ng là m t đ nh ch  công c ng, có th  đ c ­ Khái ni mệ  : Ngân hàng trung

ự ứ ự ủ ề ề ệ ặ ộ ộ ậ l p ho c tr c thu c chính ph ; th c hi n ch c năng đ c quy n phát hành ti n, là

ủ ủ ủ ệ ị ngân hàng c a các ngân hàng, ngân hàng c a chính ph  và ch u trách nhi m trong

ệ ướ ề ạ ộ ề ệ ụ ả vi c qu n lý nhà n c v  các ho t đ ng ti n t , tín d ng, ngân hàng.

ứ ­ Ch c năng

ủ ứ ố ể ệ ở ượ ụ ệ  các nhi m v  sau 1. Ch c năng ngân hàng c a qu c gia : Đ c th  hi n

ươ ượ Ngân hàng Trung ng đ ọ c giao tr ng trách +  Ngân hàng phát hành ti n : ề

ề ề ậ ặ ị ượ ủ ộ đ c quy n phát hành ti n theo các qui đ nh trong lu t ho c đ c chính ph  phê

ạ ề ề ệ ứ ệ ấ ằ ả ả ố duy t (v  m nh giá, lo i ti n, m c phát hành...) nh m đ m b o th ng nh t và an

ệ ố ề ệ ủ ư ố ồ toàn cho h  th ng l u thông ti n t ề  c a qu c gia. Đ ng ti n do NHTW phát hành là

ề ư ấ ưỡ ấ ợ ế ư ồ đ ng ti n l u thông h p pháp duy nh t, nó mang tính ch t c ng ch  l u hành, vì

ọ ườ ề ừ ụ ệ ố ậ v y m i ng i không có quy n t ch i nó trong thanh toán. Nhi m v  phát hành

ố ượ ệ ệ ề ồ ị ủ ti n còn bao g m trách nhi m c a NHTW trong vi c xác đ nh s  l ầ   ề ng ti n c n

ư ể ờ ươ ể ả ứ phát hành, th i đi m phát hành cũng nh  ph ả ự ổ   ng th c phát hành đ  đ m b o s   n

ề ệ ể ế ị đ nh ti n t và phát tri n kinh t .

ủ ươ Ngân hàng trung ng không tham gia kinh + Ngân hàng c a các ngân hàng :

ề ệ ủ ể ụ ự ế ề ớ ế doanh ti n t , tín d ng tr c ti p v i các ch  th  trong n n kinh t ệ   ỉ ự  mà ch  th c hi n

ệ ụ ớ ồ các nghi p v  ngân hàng v i các ngân hàng trung gian. Bao g m:

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 52

Tài chính – Ti n tề ệ

ả ậ ở ướ ạ ề ử ủ ­ M  tài kho n và nh n ti n g i c a các ngân hàng trung gian d ề   i d ng Ti n

ề ử ộ ử ự ữ ắ g i d  tr  b t bu c và ti n g i thanh toán;

ụ ấ ướ ứ ế ấ ạ ­ C p tín d ng cho các ngân hàng trung gian d i hình th c chi t kh u l i (tái

ế ứ ấ ừ ắ ắ ạ chi t kh u) các ch ng t có giá ng n h n do các ngân hàng trung gian n m gi ữ   .

ủ ụ ệ ấ Vi c c p tín d ng c a NHTW cho các ngân hàng trung gian không ch  gi ỉ ớ ạ ở i h n

ệ ế ứ ấ ừ ả ả ồ ụ nghi p v  tái chi t kh u các ch ng t có giá mà còn bao g m c  các kho n cho vay

ứ ướ ứ ủ ề ả ả ằ ẩ ả ng tr ử   c có đ m b o b ng các ch ng khoán đ  tiêu chu n, các kho n ti n g i

ạ ệ ạ ằ b ng ngo i t t i NHTW;

ừ ệ ố ­ Là trung tâm thanh toán bù tr cho h  th ng ngân hàng trung gian: Vì các

ự ữ ắ ử ề ả ả ở ộ ngân hàng trung gian đ u m  tài kho n và ký g i các kho n d  tr  b t bu c và d ự

ứ ạ ể ự ệ tr ữ ượ  v t m c t ề   i NHTW nên chúng có th  th c hi n thanh toán không dùng ti n

ự ế ặ ớ m t qua NHTW thay vì thanh toán tr c ti p v i nhau. Khi đó, NHTW đóng vai trò là

ừ ữ trung tâm thanh toán bù tr  gi a các ngân hàng trung gian.

ộ ị ế ộ ủ Là m t đ nh ch  tài chính công c ng, NHTW ủ + Ngân hàng c a chính ph  :

ượ ừ ủ ớ ứ ủ ờ đã đ ị c xác đ nh ngay t khi ra đ i là ngân hàng c a chính ph . V i ch c năng này,

ủ ồ ụ ấ ờ ị ụ NHTW có nghĩa v  cung c p các d ch v  ngân hàng cho chính ph , đ ng th i làm

ệ ư ấ ạ ạ đ i lý, đ i di n và t ủ  v n chính sách cho chính ph .

ề ề ệ ứ ả ạ ộ ụ 2. Ch c năng qu n lý vĩ mô v  ti n t , tín d ng và ho t đ ng ngân hàng

ế ị ủ ứ ả ấ ộ Đây là ch c năng quy t đ nh b n ch t NHTW c a m t ngân hàng phát hành.

ụ ự ứ ệ ể ệ ệ ỏ ờ ủ   Vi c th c hi n ch c năng này không th  tách r i kh i các nghi p v  ngân hàng c a

ạ ộ ề ệ ả NHTW. Nói cách khác, NHTW qu n lý vĩ mô các ho t đ ng ti n t ụ    và tín d ng

ủ ả thông qua kh  năng kinh doanh c a mình.

ề ệ ố ự ự ệ : Chính sách ti n t ề ệ    là + Xây d ng và th c hi n chính sách ti n t qu c gia

ế ể ề ử ụ ụ ủ chính sách kinh t vĩ mô trong đó NHTW s  d ng các công c  c a mình đ  đi u ti ế   t

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 53

Tài chính – Ti n tề ệ

ố ượ ể ả ự ổ ư ề ằ ị và ki m soát kh i l ị ề   ả ng ti n trong l u thông nh m đ m b o s   n đ nh giá tr  ti n

ẩ ự ờ ưở ế ệ ả ả ệ ồ t đ ng th i thúc đ y s  tăng tr ng kinh t và đ m b o công ăn vi c làm.

ủ ệ ố ạ ộ ớ ư : V i t cách là + Thanh tra, giám sát ho t đ ng c a h  th ng ngân hàng

ứ ụ ủ ị ỉ ngân hàng c a các ngân hàng, NHTW không ch  cung  ng các d ch v  ngân hàng

ạ ộ ầ thu n tuý cho các ngân hàng trung gian, mà thông qua các ho t đ ng đó, NHTW còn

ự ề ệ ế ườ ạ ộ ủ th c hi n vai trò đi u ti t, giám sát th ng xuyên ho t đ ng c a các ngân hàng

ả ự ổ ạ ộ ệ ợ ả ằ ả ị trung gian nh m: Đ m b o s   n đ nh trong ho t đ ng ngân hàng và b o v  l i ích

ủ ể ề ế ặ ệ ủ ữ ườ ử ề ủ c a các ch  th  trong n n kinh t , đ c bi t là c a nh ng ng i g i ti n, trong quan

ệ ớ h  v i ngân hàng.

3.4.2. Chính sách ti n tề ệ

­ Khái ni m: ệ

ề ệ ữ ụ ả ộ ế Chính sách ti n t là m t trong nh ng công c  qu n lý kinh t ủ  vĩ mô c a Nhà

ướ ệ ố ề ệ ự ự ệ ệ n c, là h  th ng các bi n pháp mà NHTW th c hi n trong lĩnh v c ti n t ằ    nh m

ề ệ ề đi u hành cung, câu ti n t .

ề ệ ượ ạ ộ ị ướ Chính sách ti n t đ c ho ch đ nh theo m t trong hai h ng:

ề ệ ở ộ ệ ằ ượ + Chính sách ti n t m  r ng: là các bi n pháp nh m làm tăng l ề   ng ti n

ầ ư ứ ư ế ở ộ ệ ạ cung  ng trong l u thông, khuy n khích đ u t , m  r ng SXKD, t o vi c làm.

ườ ề ệ ợ ằ ố ế ố Trong tr ng h p này, chính sách ti n t nh m ch ng suy thoái kinh t ấ   , ch ng th t

nghi p.ệ

ề ệ ắ ệ ằ ả ặ ượ + Chính sách ti n t th t ch t: là các bi n pháp nh m làm gi m l ề   ng ti n

ế ầ ư ứ ư ạ ự ủ ể cung  ng trong l u thông, h n ch  đ u t ề   , kìm hãm s  phát tri n quá đà c a n n

ế ườ ề ệ ợ ạ ằ ố kinh t . Tr ng h p này, chính sách ti n t nh m ch ng l m phát.

ụ ủ ­ Các m c tiêu c a chính sách ti n t ề ệ

ị ồ ả ệ ể ạ ị ổ • Ki m soát l m phát,  n đ nh giá tr  đ ng b n t

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 54

Tài chính – Ti n tề ệ

ấ ủ ể ả ụ ự ệ ể ạ ị ố ộ   Th c ch t c a m c tiêu này là ki m soát l m phát đ  b o v  giá tr  đ i n i

ủ ồ ụ ứ ề ề ớ ị ướ ủ ồ c a đ ng ti n (duy trì s c mua c a đ ng ti n v i hàng hóa, d ch v  trong n c) và

ạ ủ ị ố ụ ụ ề ằ ồ ố ấ   giá tr  đ i ngo i c a đ ng ti n qu c gia (nh m ph c v  cho các chính sách xu t

ẩ ủ ề ầ ủ ề ệ ế ậ ụ nh p kh u c a n n kinh t ). Đây là m c tiêu hàng đ u c a chính sách ti n t .

ề ệ ắ ự ẽ ệ ạ ặ Khi l m phát cao, NHTW th c hi n chính sách ti n t th t ch t, s  làm cho

ụ ả ả ố ị ỷ ệ ạ ả ố giá c  hàng hóa d ch v  gi m xu ng, t l m phát gi m xu ng. l

ệ ạ ườ ộ • T o công ăn vi c làm cho ng i lao đ ng

ệ ề ố Công ăn vi c làm là đi u ai cũng mong mu n. Thông qua chính sách ti n t ề ệ    có

ệ ề ể ế ự ệ th  làm thay đ i t ổ ỷ ệ ấ  l th t nghi p trong n n kinh t . Khi NHTW th c hi n chính

ề ệ ở ộ ở ộ ầ ư ả ấ ạ ề ệ ệ ề ạ sách ti n t m  r ng, t o đi u ki n m  r ng đ u t s n xu t, t o nhi u vi c làm

h n..ơ

ụ ạ ổ ớ ồ ệ Tuy nhiên, theo đu i m c tiêu t o vi c làm không đ ng nghĩa v i vi c t ệ ỷ ệ l

ệ ằ ấ ệ ự ể ặ th t nghi p b ng không, mà là ở ỷ ệ ấ  l th t nghi p t t nhiên. M t khác, đ  có m t t ộ ỷ

ệ ả ấ ậ ệ l công ăn vi c làm cao thì ph i ch p nh n m t t ộ ỷ ệ ạ  l ụ   ấ ị  l m phát nh t đ nh. Hai m c

ệ ự tiêu này luôn tri t tiêu nhau trong quá trình th c thi chính sách ti n t ề ệ .

ưở ế • Tăng tr ng kinh t

ụ ưở ế ặ ớ ụ ệ ắ M c tiêu tăng tr ng kinh t luôn g n ch t v i m c tiêu vi c làm cao. Chính

ề ệ ờ ế ụ ể ồ ộ sách ti n t có th  tác đ ng đ ng th i đ n hai m c tiêu này.

ề ệ ụ ẽ ả ắ ạ ứ Khi cung  ng ti n t ế   ấ  tăng, trong ng n h n, lãi su t tín d ng gi m s  khuy n

ư ở ộ ả ưở ưở ế khích đàu t , m  r ng SXKD, làm tăng s n l ng và tăng tr ng kinh t . Ng ượ ạ   c l i

ề ệ ắ ặ ượ ự ệ ấ ạ , khi chính sách ti n t th t ch t đ ắ c th c hi n, trong ng n h n lãi su t tăng s ẽ

ế ầ ư ứ ả ượ ạ ộ ẹ ả ạ h n ch  đ u t , thu h p ho t đ ng SXKD, m c s n l ng gi m và tăng tr ưở   ng

ế ậ ạ kinh t ch m l i.

ụ ủ ­ Các công c  c a chính sách ti n t ề ệ

ệ ụ ị ườ ở + Nghi p v  th  tr ng m

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 55

Tài chính – Ti n tề ệ

ụ ị ườ ệ ệ ở ươ Nghi p v  th  tr ng m  là vi c ngân hàng trung ứ   ng mua và bán các ch ng

ủ ế ế ạ ướ ổ ượ ằ khoán có giá, ch  y u là tín phi u kho b c nhà n c, nh m làm thay đ i l ề   ng ti n

cung  ng.ứ

ượ ư ề ứ Khi NHTW mua ch ng khoán làm tăng l ng ti n trong l u thông, chính sách

ề ệ ở ộ ượ ự ệ ứ ti n t m  r ng đ c th c hi n. Ng ượ ạ c l i, khi NHTW bán ch ng khoán, l ượ   ng

ề ệ ắ ặ ượ ư ề ả ự ệ ti n trong l u thông gi m, chính sách ti n t th t ch t đ c th c hi n.

ấ ủ ụ ề ệ ọ Đây là công c  quan tr ng nh t c a NHTW trong vi c đi u ti ế ượ t l ề   ng ti n

ể ự ụ ứ ệ ượ ề ờ cung  ng. Công c  này có th  th c hi n đ ố c nhanh chóng, ít t n kém v  th i gian

ủ ộ ể ờ ồ và chi phí, đ ng th i NHTW hoàn toàn ch  đ ng và ki m soát đ ượ ượ c l ề   ề ng ti n đi u

ụ ệ ả ỏ ớ ỉ ỉ ch nh l n hay nh . Tuy nhiên, công c  này ch  phát huy hi u qu  khi ph n l n l ầ ớ ượ   ng

ả ằ ở ư ề ươ ề ạ ti n trong l u thông ph i n m các ngân hàng th ng m i và trong n n kinh t ế ơ  , c

ế ề ặ ch  thanh toán không dùng ti n m t.

ế + Chính sách chi ấ t kh u

ế ụ ủ ệ ấ Chính sách chi ấ   t kh u là công c  c a NHTW thông qua vi c cho vay tái c p

ươ ạ ượ ố v n cho các ngân hàng th ng m i. Khi NHTW cho vay, làm tăng thêm l ề   ng ti n

ừ ượ ứ ề ệ ố ự ữ d  tr  trong h  th ng ngân hàng, t đó làm tăng thêm l ng ti n cung  ng.

ủ ế ụ ế ể ằ ả ộ ả   NHTW ki m soát công c  này ch  y u b ng cách tác đ ng đ n giá c  kho n

ấ ế ấ ấ ế ấ vay (lãi su t tái chi t kh u). Khi NHTW nâng lãi su t tái chi ả   t kh u, giá các kho n

ủ ề ả ả ố ư ề vay tăng, làm gi m kh  năng vay v n c a n n kinh t ế ượ , l ng ti n trong l u thông

ả gi m và ng ượ ạ c l i.

ế ụ ấ ự ệ ấ ộ ọ Chính sách chi t kh u là m t công c  r t quan tr ng trong vi c th c thi chính

ề ệ ủ ỉ ề ề sách ti n t c a NHTW. Nó không ch  đi u ti ế ượ t l ứ ng ti n cung  ng mà còn đ ể

ự ệ ườ ố ớ ố ổ ứ th c hi n vai trò ng i cho vay cu i cùng đ i v i các t ộ   ụ  ch c tín d ng, tác đ ng

ơ ấ ầ ư ố ớ ề ề ệ ế ụ ỉ ế đ n vi c đi u ch nh c  c u đ u t đ i v i n n kinh t ớ . Tuy nhiên, v i công c  này,

ườ ị ộ ệ ề ứ ề NHTW th ng b  đ ng trong vi c đi u ti ế ượ t l ng ti n cung  ng.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 56

Tài chính – Ti n tề ệ

ự ữ ắ ộ + Chính sách d  tr  b t bu c

ự ữ ắ ử ủ ề ộ ươ ạ ổ ứ D  tr  b t bu c là ti n g i c a các ngân hàng th ng m i, t ụ    ch c tín d ng

ở ộ ỷ ệ ằ ị ớ ổ ấ ị NHTW, do NHTW quy đ nh, b ng m t t l ố ề ử ủ    nh t đ nh so v i t ng s  ti n g i c a

ạ ổ ế ộ ự ữ ắ ứ ụ ể ộ khách hàng t i ngân hàng, t ch c tín d ng. Ch  đ  d  tr b t bu c có th  khác

ờ ỳ ừ ừ ề ố ậ   ư nhau qua t ng th i k , t ng qu c gia nh ng nhìn chung đ u mang tính pháp lu t,

ượ đ c gi ữ ở NHTW và không đ ượ ưở c h ng lãi.

ứ ự ữ ắ ệ ệ ế ổ ộ ộ Thông qua vi c thay đ i m c d  tr  b t bu c, NHTW tác đ ng đ n vi c cung

ề ệ ế ả ộ ấ c p ti n t ề  cho n n kinh t ứ ự ữ ắ . Khi NHTW nâng m c d  tr  b t bu c lên thì kh  năng

ủ ụ ươ ể ầ ạ ả ố tín d ng c a các ngân hàng th ặ ng m i gi m xu ng. M t khác đ  bù vào ph n lãi

ượ ưở ươ ạ ẽ ụ ấ không đ c h ng, các ngân hàng th ng m i s  tăng lãi su t tín d ng, giá các

ẽ ả ả ả ơ ố ượ ề kho n vay s  cao h n, kh  năng cho vay gi m xu ng, theo đó l ứ   ng ti n cung  ng

ự ữ ắ ộ ẽ ứ ệ ả ố ố ẽ ả s  gi m xu ng. Vi c tăng lên hay gi m xu ng m c d  tr ả    b t bu c s  làm gi m

ượ ư ứ ề hay tăng l ng ti n cung  ng trong l u thông.

ụ ự ệ ệ ầ ọ Công c  này hi n nay đóng vai trò kém ph n quan tr ng trong vi c th c thi

ề ệ ứ ạ ạ ả ưở ế ợ ủ ậ chính sách ti n t do ph c t p, kém linh ho t,  nh h ng đ n l i nhu n c a các

ươ ạ ngân hàng th ng m i.

ề ệ ụ ượ ự ệ Ngoài các công c  trên, chính sách ti n t còn đ ộ   c th c hi n thông qua m t

ư ể ấ ủ ụ ươ ể ạ ố s  công c  khác nh  ki m soát lãi su t c a các ngân hàng th ng m i, ki m soát

ứ ụ ạ h n m c tín d ng…

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 57

Tài chính – Ti n tề ệ

ươ

Ch

ng 4

Tín d ngụ

ụ ư ủ ệ ặ 4.1. Khái ni m, đ c tr ng c a tín d ng

4.1.1. Khái ni mệ

ụ ự ể ượ ộ ượ ạ ờ ộ ố Tín   d ng   là   s   chuy n   nh ng   t m   th i   m t   l ủ ng   v n  c a   m t   ng ườ   i

ườ ộ ườ ườ ượ ử ụ ộ (ng i cho vay) cho m t ng i khác (ng i đi vay) đ ờ   c s  d ng trong m t th i

ấ ị ả ớ ế gian nh t đ nh v i cam k t hoàn tr  kèm theo lãi.

ụ ệ ộ Khái ni m tín d ng bao hàm 2 n i dung:

ể ệ ự ứ ấ ụ ưở ườ ẽ Th  nh t, tín d ng th  hi n s  tin t ng ng i đi vay s  hoàn thành nghĩa v ụ

đã cam k t.ế

ộ ế ể ệ ả ẽ ụ ứ ạ ươ Th  hai, tín d ng th  hi n m t k t qu  s  mang l i trong t ng lai.

ơ ả ủ ụ ư ặ 4.1.2. Đ c tr ng c  b n c a tín d ng

ự ụ ệ ệ ưở ữ ườ ­ Trong quan h  tín d ng có s  tín nhi m, tin t ng gi a hai bên, ng i cho

ưở ườ ự ưở ườ ả ả vay ph i tin t ng vào ng ể i đi vay. Đ  có s  tin t ng này, ng ề   i đi vay ph i đi u

ả ợ ủ ả ố ườ tra, phân tích, đánh giá chính xác ý mu n và kh  năng tr  n  c a ng i đi vay. Trong

ộ ố ườ ự ợ ưở ượ ự ụ ệ ả ả m t s  tr ng h p, s  tin t ng này đ c th c hi n thông qua b o đ m tín d ng.

ờ ạ ờ ạ ụ ụ ị ệ   ­ Tín d ng có tính th i h n. Quan h  tín d ng luôn quy đ nh th i h n tín

ờ ạ ụ ượ ủ ế ụ ộ ờ ị ụ d ng. Th i h n tín d ng đ c xác đ nh ch  y u ph  thu c vào th i gian c n s ầ ử

ủ ườ ư ụ ồ ụ ụ d ng tín d ng c a ng i đi vay cũng nh  m c đích vay. Bao g m

ờ ạ ể ừ ả ờ ườ ắ ầ + Th i h n cho vay: là kho ng th i gian k  t khi ng i cho vay b t đ u cho

ế ườ vay đ n khi ng ả ế ợ i đi vay tr  h t n .

ờ ạ ả ợ ể ừ ả ờ ườ ắ ầ + Th i h n tr  n : là kho ng th i gian k  t khi ng i đi vay b t đ u tr  n ả ợ

ế ả ế ợ cho đ n khi tr  h t n .

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 58

Tài chính – Ti n tề ệ

ả ợ ữ ằ ả ườ ỳ ạ + K  h n tr ờ  n : Là nh ng kho ng th i gian b ng nhau mà ng i cho vay

ể ị ị ướ ườ ệ quy đ nh đ  đ nh h ng cho ng ả ợ i đi vay trong vi c tr  n .

ượ ự ụ ệ ắ ả ủ ả ố ẫ   ­ Quan h  tín d ng là s  vay m n trên nguyên t c hoàn tr  (đ  c  g c l n

lãi)

ạ ộ ề ế ị ự ố ủ ậ ụ ­ Ho t đ ng tín d ng trong n n kinh t ch u s  chi ph i c a các quy lu t kinh

ậ ạ ư ậ ầ ế t khách quan nh  quy lu t c nh tranh, quy lu t cung c u…

ạ ộ ủ ự ứ ụ ự ệ ả ệ   ­ Ho t đ ng tín d ng luôn ch a đ ng kh  năng r i ro, do đó vi c th c hi n

ầ ả ế ụ ả b o đ m tín d ng là c n thi t.

ụ ệ 4.1.3. Nguyên nhân làm phát sinh quan h  tín d ng

ề ố ầ ổ ượ ộ ể ấ T ng quan chung có th  th y, cung và c u v  v n đ c hình thành m t cách

ị ườ ụ ệ khách quan trên th  tr ng tài chính, là nguyên nhân phát sinh các quan h  tín d ng.

ự ề ệ ừ ề ồ ­ S  hình thành cung ề ố : Cung v  v n ti n t cho vay hình thành t nhi u ngu n

ề ệ ạ ỗ ượ ố ờ ả ỏ + V n ti n t t m th i nhàn r i đ c gi ủ   i phóng ra kh i quá trình SXKD c a

ư ử ụ ư ệ ề ể ấ ỹ ậ   các doanh nghi p nh  qu  kh u hao TSCĐ ch a s  d ng; ti n đ  mua nguyên v t

ệ ỳ ạ ư ư ế ợ ậ li u, tr ả ươ  l ng cho nhân viên nh ng ch a đ n k  h n, l i nhu n tích lũy đ  t ể ả   i

ầ ử ụ SXKD chua c n s  d ng…

ề ệ ủ ầ ư ư ệ ố + V n ti n t c a doanh nghi p nh ng không đ u t vào SXKD mà cho vay

ờ ể ế đ  ki m l i.

ế ư ủ ệ ầ ộ ớ ề + Ti n ti t ki m c a các t ng l p dân c  trong xã h i dduwwocj các trung

ạ ậ ộ ỹ gian tài chính huy đ ng, t o l p qu  cho vay.

ự ề ế ạ ấ ứ ờ ­ S  hình thành c u ầ : Trong n n kinh t ể i b t c  th i đi m nào, luôn t n t ồ ạ   i , t

ề ố ề ệ ủ ủ ể ụ ầ nhu c u v  v n ti n t ư ớ  c a các ch  th  khác nhau, v i các m c đích khác nhau nh :

ố ư ố ị ụ ụ ể ệ ầ ộ ố + Các doanh nghi p c n v n c  đ nh và v n l u đ ng đ  ph c v  quá trình

ủ SXKD c a mình.

ề ệ ể ụ ụ ầ ầ ộ ố + Các h  gia đình và cá nhân c n v n ti n t đ  ph c v  nhu c u tiêu dùng.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 59

Tài chính – Ti n tề ệ

ướ ầ ể ạ ề ằ ườ + Nhà n ờ c c n vay ti n đ  t m th i cân b ng thu chi trong tr ộ   ợ ng h p b i

chi ngân sách Nhà n c.ướ

ứ ụ 4.2. Các hình th c tín d ng

ờ ạ ứ ụ , có 3 lo iạ 4.2.1. Căn c  vào th i h n tín d ng

ờ ạ ụ ụ ắ ạ ố ­ Tín d ng ng n h n: Là tín d ng có th i h n cho vay t i đa là 12 tháng.

ữ ụ ả ườ ứ ủ ầ Nh ng kho n tín d ng này th ng đáp  ng nhu c u tiêu dùng c a các cá nhân trong

ố ư ộ ủ ệ ầ ộ xã h i hay nhu c u v n l u đ ng c a các doanh nghi p.

ờ ạ ụ ụ ạ ừ ế ­ Tín d ng trung h n: Là tín d ng có th i h n cho vay t 12 đ n 36 tháng.

ờ ạ ụ ụ ạ ­ Tín d ng dài h n: Là tín d ng có th i h n cho vay trên 36 tháng.

ự ả ứ ả , có 2 lo iạ 4.2.2. Căn c  vào s  đ m b o

ụ ụ ệ ả ả ườ ­ Tín d ng không đ m b o: Là quan h  tín d ng mà ng ỉ ự   i cho vay ch  d a

ủ ườ ệ vào tín nhi m c a ng i đi vay.

ụ ụ ệ ả ả ườ ự ­ Tín d ng có đ m b o: Là quan h  tín d ng mà ng ệ   ả i đi vay ph i th c hi n

ụ ả ướ ứ ả ầ ố ả b o đ m tín d ng d i hình th c b o lãnh, c m c …

ủ ể ứ ể ề ậ 4.2.3. Căn c  vào ch  th  cho vay và khách th  nh n ti n vay:

ươ ụ ữ ệ ệ ạ ụ ­ Tín d ng th ng m i: Là quan h  tín d ng gi a các doanh nghi p, đ ượ   c

ệ ướ ự ứ ị th c hi n d i hình th c mua bán ch u hàng hóa.

ướ ụ ữ ệ ướ ụ ­ Tín d ng Nhà n c: Là quan h  tín d ng gi a Nhà n c và công chúng,

ướ ườ ườ trong đó Nhà n c  th ng đóng vai trò là ng i đi vay.

ữ ụ ụ ớ ổ ệ ­ Tín d ng Ngân hàng: Là quan h  tín d ng gi a ngân hàng v i các t ứ    ch c

ế ộ kinh t , cá nhân trong xã h i.

ữ ụ ụ ệ ­ Tín d ng thuê mua: Tín d ng thuê mua là quan h  phát sinh gi a các công ty

ệ ớ ổ ứ ế ướ ứ cho thuê tài chính v i doanh nghi p, t ch c kinh t và cá nhân d i hình th c cho

thuê tài s nả

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 60

Tài chính – Ti n tề ệ

ố ế ụ ủ ể ủ ụ ệ ­ Tín d ng qu c t : Là quan h  tín d ng phát sinh giũa ch  th  c a m t n ộ ướ   c

ủ ể ủ ướ ổ ứ ụ ớ v i ch  th  c a n c khác và các t ch c tín d ng.

ứ ụ , có 2 lo iạ 4.2.4. Căn c  vào m c đích cho vay

ấ ư ứ ụ ụ ả ầ   ­ Tín d ng cho s n xu t, l u thông hàng hóa: Là tín d ng đáp  ng nhu c u

ạ ộ ủ ụ ệ ả ấ ố v n ph c ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a các doanh nghi p.

ủ ụ ụ ầ ụ ụ ­ Tín d ng tiêu dùng: Là tín d ng ph c v  nhu c u tiêu dùng c a cá nhân trong

xã h i.ộ

ự ứ ụ ư ề ạ ồ ệ   , g m nhi u lo i nh  tín d ng cho công nghi p, 4.2.5. Căn c  vào lĩnh v c cho vay

ậ ả ụ ụ ẩ ấ ậ tín d ng cho xu t nh p kh u, tín d ng cho giao thông v n t i…

ế ạ ứ , có 2 lo iạ 4.2.6. Căn c  vào tính k  ho ch hóa

ứ ụ ứ ạ ạ ạ ả ­ Tín d ng trong h n m c: Là các kho n cho vay trong ph m vi h n m c tín

ườ ậ ượ ạ ụ d ng mà ngân hàng và ng ỏ i đi vay đã th a thu n và đ ế c ghi trong k  ho ch vay

v n.ố

ụ ế ế ằ ạ ạ   ả ­ Tín d ng ngoài k  ho ch: Là các kho n cho vay không n m trong k  ho ch

ự ế cho vay đã d  ki n.

ứ ấ ụ  có 2 lo iạ 4.2.7. Căn c  vào lãi su t tín d ng,

ụ ấ ị ườ ứ ả ớ ­ Tín d ng theo lãi su t quy đ nh: th ạ   ng  ng v i các kho n vay trong h n

m c,ứ

ụ ấ ậ ỏ ườ ứ ả ớ ­ Tín d ng theo lãi su t th a thu n: th ng  ng v i các kho n vay ngoài k ế

ho ch. ạ

ụ 4.3. Tín d ng ngân hàng

ề ố ề ệ ữ ượ ụ ệ Tín d ng ngân hàng là quan h  vay m n v  v n ti n t gi a ngân hàng và

ơ ị ế ổ ứ ắ ộ các đ n v  kinh t , các t ả  ch c và cá nhân trong xã h i theo nguyên t c có hoàn tr .

ệ ụ ạ ộ ụ ộ ố ồ Ho t đ ng tín d ng ngân hàng bao g m 2 nghi p v  chính là huy đ ng v n và

cho vay.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 61

Tài chính – Ti n tề ệ

ộ ố 4.3.1. Huy đ ng v n

ố ủ ộ ươ ệ ậ ạ ồ Huy đ ng v n c a các ngân hàng th ề   ng m i là vi c t p trung các ngu n ti n

ề ờ ế ề ỹ ệ ạ t ỗ  t m th i nhàn r i trong n n kinh t v  qu  ngân hàng.

ề ệ ạ ề ờ ế ồ Các ngu n ti n t ỗ  t m th i nhàn r i trong n n kinh t ộ    mà ngân hàng huy đ ng

ử ủ ố ư ề ệ ả ồ ộ ố bao g m s  d  trên tài kho n ti n g i c a các doanh nghi p, v n huy đ ng do phát

ề ử ế ế ỳ ế hành trái phi u, k  phi u ngân hàng, ti n g i ti ệ t ki m…

ề ủ ụ ề ệ ệ ề ệ ố ộ ọ Huy đ ng v n là nghi p v  quan tr ng, là đi u ki n ti n đ  c a nghi p v ụ

ự ệ ắ ả ộ ố cho vay. Khi th c hi n huy đ ng v n, ngân hàng ph i tuân theo các nguyên t c sau:

ơ ở ệ ả ả ầ ố ộ + Vi c huy đ ng v n ph i trên c  s  nhu c u cho vay. Ngân hàng ph i tính

ể ố ố ố ể ầ ầ ộ ị ộ   toán nhu c u cho vay đ  xác đ nh s  v n c n huy đ ng, không đ  v n huy đ ng

ượ ử ụ không đ c s  d ng.

ử ủ ệ ề ậ ả ả ầ   + Ngân hàng nh n ti n g i c a khách hàng ph i có trách nhi m hoàn tr  đ y

ạ ả ố ầ ủ ườ ử ủ đ , đúng h n c  v n và lãi theo yêu c u c a ng i g i.

ượ ệ ế ạ + Ngân hàng không đ c phát hành trái phi u mà vi c phát hành đó t o cho

ủ ở ữ ế ượ ự ề ế ả các ch  s  h u trái phi u giành đ ố ớ   ế c quy n qu n lý tr c ti p hay gián ti p đ i v i

mình.

4.3.2. Cho vay

ụ ệ ấ ọ ườ Cho vay hay còn g i là c p tín d ng, là vi c giao cho ng ộ   ử ụ i khác s  d ng m t

ự ạ ả ộ ứ ụ ế ấ tài s n th c t i hay m t s c mua đã hình thành. Khi ti n hành c p tín d ng, ngân

ấ ị ữ ệ ề ả ắ hàng ph i tuân theo nh ng nguyên t c và đi u ki n nh t đ nh.

ắ ­ Các nguyên t c cho vay

ả ươ ươ ủ ụ ế ạ ườ + Cho vay ph i xét ph ng h ng, m c tiêu, k  ho ch SXKD c a ng i vay

ớ ế ể ạ ợ ế ộ ủ ướ ố v n có phù h p v i k  ho ch phát tri n kinh t xã h i c a Nhà n c hay không và

ệ ả ả ph i có hi u qu .

ậ ư ả ế ấ ả ả ả + Cho vay ph i có v t t b o đ m, có tài s n th  ch p.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 62

Tài chính – Ti n tề ệ

ả ố ẫ ả ả ằ ắ ạ ả   + Cho vay ph i hoàn tr  đúng h n c  v n l n lãi. Nguyên t c này nh m b o

ự ồ ạ ủ ả ả ả ể ả đ m kh  năng thanh toán c a ngân hàng và b o đ m s  t n t ủ   i và phát tri n c a

ạ ộ ụ ho t đ ng tín d ng.

ả ề ủ ệ + Cho vay ph i đ  phòng và có bi n pháp tránh r i ro.

ề ể ượ ố ủ ệ : Đ  đ ả   c vay v n c a ngân hàng, các doanh nghi p ph i ệ ­ Đi u ki n cho vay

ượ ầ ơ ả ứ đáp  ng đ c các yêu c u c  b n sau:

ị ạ ệ ố ơ ế ộ ậ ư + Doanh nghi p vay v n là đ n v  h ch toán kinh t đ c l p, có t cách pháp

ả nhân, SXKD ph i có lãi.

ử ạ ề ệ ả ả ố ở + Doanh nghi p vay v n ph i m  tài kho n ti n g i t i ngân hàng cho vay và

ạ ộ ả tài kho n đó đãcó ho t đ ng.

ả ổ ứ ệ ế ạ ả + Ph i t ố    ch c h ch toán và qu n lý tài chính theo pháp l nh k  toán th ng

kê.

ố ự ả ố ầ ầ ổ ế ị + Ph i có v n t có tham gia vào t ng nhu c u v n c n thi t theo quy đ nh.

ể ệ ậ ấ ụ + Ch p nh n th  l tín d ng ngân hàng.

ụ ấ 4.4. Lãi su t tín d ng

4.4.1. Khái ni mệ

ả ủ ả ủ ụ ụ ệ ấ ượ   Lãi su t tín d ng chính là giá c  c a tín d ng, giá c  c a quan h  vay m n

ụ ề ố ữ ặ ị ướ ề ệ ặ ho c cho thuê nh ng d ch v  v  v n d ứ i hình th c ti n t ấ   ả  ho c tài s n. Lãi su t

ượ ằ ị ữ ổ ố ợ ứ ầ ượ ụ tín d ng đ c xác đ nh b ng t ỷ ệ  l ph n trăm gi a t ng s  l i t c thu đ ặ   c (ho c

ả ả ố ề ớ ổ ả ờ ộ ặ ph i tr ) so v i t ng s  ti n cho vay (ho c đi vay) trong cùng m t kho ng th i gian

ấ ị nh t đ nh.

ị ự ủ ụ ề ấ ộ Lãi su t tín d ng ch u s  tác đ ng c a nhi u nhân t ố ư  nh :

ề ệ ủ ­ Chính sách ti n t c a Nhà n ướ c

ứ ộ ạ ủ ề ế ­ M c đ  l m phát c a n n kinh t

ề ố ị ườ ệ ầ ­ Quan h  cung c u v  v n trên th  tr ng

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 63

Tài chính – Ti n tề ệ

ự ế ị ườ ấ ộ ố ế ­ S  bi n đ ng lãi su t trên th  tr ng qu c t

ộ ạ ủ ­ Trình đ  h ch toán c a các ngân hàng…

ủ ấ 4.4.2. Ý nghĩa c a lãi su t

ấ ả ọ ưở ữ ế ế ầ Lãi su t có ý nghĩa quan tr ng,  nh h ộ   ng ph n nào đ n nh ng bi n đ ng

ế ủ ề c a n n kinh t .

ướ ộ ế ụ ể ề ấ ế ệ D i góc đ  kinh t vĩ mô, lãi su t là công c  đ  đi u ti ả   t cho vay hi u qu .

ơ ấ ủ ứ ể ế ệ ấ ổ ộ Thông qua vi c thay đ i m c và c  c u lãi su t, chính ph  có th  tác đ ng đ n quy

ơ ấ ầ ư ố ế ả ượ ưở mô, c  c u v n đ u t ộ , qua đó tác đ ng đ n s n l ứ ộ ng, m c đ  tăng tr ng, t ỷ ệ   l

ề ệ ệ ạ ấ ế ở th t nghi p… Bên c nh đó, trong đi u ki n kinh t ổ  m , khi thay đ i chính sách lãi

ấ ẽ ể ế ầ ộ ộ ố ị ế   su t s  góp ph n tác đ ng đ n dòng v n d ch chuy n vào, ra, qua đó tác đ ng đ n

ỷ ạ ộ ấ ậ ẩ ố t giá h i đoái, ho t đ ng xu t nh p kh u…

ướ ộ ế ơ ở ể ụ ệ ấ D i góc đ  kinh t vi mô, lãi su t tín d ng là c  s  đ  các doanh nghi p, cá

ế ị ư ế ủ ư ầ ư ố ế nhân đ a ra các quy t đ nh kinh t c a mình nh  đ u t v n vào đâu, nên ti ệ   t ki m

hay chi tiêu…

ạ ấ 4.4.3. Các lo i lãi su t

ấ ấ ự ế ườ ự : Trong th c t ữ , có nh ng tr ợ   ng h p ­ Lãi su t danh nghĩa và lãi su t th c

ị ự ủ ữ ậ ả ả nh ng kho n thu nh p không ph n ánh đúng giá tr  th c c a chính nó. T  l ỷ ệ ạ    l m

ủ ồ ị ự ế ề ở phát hay t ỷ ệ ượ  tr l t giá c a đ ng ti n là nguyên nhân chính khi n giá tr  th c tr  nên

ỏ ơ ị nh  h n giá tr  danh nghĩa.

ữ ấ ấ ậ ỏ ườ ườ + Lãi su t danh nghĩa: Là lãi su t th a thu n gi a ng i đi vay và ng i cho

ượ ồ ợ ố vay, đ c ghi trong h p đ ng vay v n.

ự ấ ấ + Lãi su t th c: Là lãi su t danh nghĩa có tính đ n t ế ỷ ệ ạ  l l m phát cũng nh ư

các chi phí phát sinh khác.

ấ ơ ả ủ ố ớ ạ ấ   : Đ i v i các ngân hàng, có 3 lo i lãi su t ­ Lãi su t c  b n c a ngân hàng

ơ ả c  b n.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 64

Tài chính – Ti n tề ệ

ấ ề ử ấ ươ ứ + Lãi su t ti n g i: Là m c lãi su t mà ngân hàng th ạ ả ng m i tr  cho ng ườ   i

ố ề ở ề ử ế ả ử ề g i ti n trên s  ti n tài kho n ti n g i ti ệ t ki m.

ụ ứ ụ ủ ệ ấ ấ ớ + Lãi su t cho vay: Là m c lãi su t áp d ng v i nghi p v  cho vay c a ngân

ượ ấ ề ơ ở ụ ấ ộ ị hàng, đ ờ ạ   ử c xác đ nh trên c  s  lãi su t ti n g i và ph  thu c tính ch t và th i h n

ả ủ c a các kho n vay.

ữ ấ ấ ươ ạ + Lãi su t liên ngân hàng: Là lãi su t gi a các ngân hàng th ng m i khi cho

ằ ả ị ườ ế ạ ầ ắ ố ề ệ ề nhau vay ti n nh m gi i quy t nhu c u v n ng n h n trên th  tr ng ti n t .

ấ ầ ứ ữ ấ ấ ấ ấ   ấ ả : Là nh ng m c lãi su t cao nh t và th p nh t ­ Lãi su t tr n và lãi su t s n

ấ ươ ể ị ị ướ trong khung lãi su t do ngân hàng trung ng quy đ nh đ  đ nh h ạ ộ   ng cho ho t đ ng

ụ ề ế tín d ng trong n n kinh t .

ấ ế ấ ấ ế ấ ­ Lãi su t chi t kh u và lãi su t tái chi t kh u

ấ ế ấ ữ ổ ố ợ ứ ầ ế + Lãi su t chi t kh u: Là t ỷ ệ  l ph n trăm gi a t ng s  l i t c chi ấ t kh u mà

ượ ế ấ ộ ươ ế ngân hàng thu đ c khi chi t kh u m t th ớ   ng phi u nào đó cho khách hàng so v i

ủ ệ ươ m nh giá c a th ế ng phi u đó.

ế ấ ấ ươ ự ệ ấ + Lãi su t tái chi t kh u: Là lãi su t mà ngân hàng trung ng th c hi n khi

ế ấ ộ ươ ế ươ ạ chi t kh u m t th ng phi u nào đó cho ngân hàng th ng m i. Đây là công c ụ

ể ọ ươ ề ệ ự ệ quan tr ng đ  ngân hàng trung ng th c hi n chính sách ti n t .

ộ ố ạ ấ Ngoài ra còn có m t s  lo i lãi su t khác:

ị ườ ủ ấ ề ệ ấ ượ ­ Lãi su t trung bình c a th  tr ng ti n t : Là lãi su t đ ố   c tính vào cu i

ơ ở ị ườ ủ ấ ệ ệ tháng, trên c  s  trung bình hóa lãi su t hàng ngày c a th  tr ng ti n t trong tháng

ứ ể ụ ợ ồ ế đó. Đây là căn c  đ  ký k t các h p đ ng tín d ng.

ấ ơ ả ơ ở ấ ấ ị ­ Lãi su t c  b n: Là lãi su t mà ngân hàng  n đ nh hàng năm, trên c  s  đó

ấ ể đ  tính các lãi su t khác.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 65

Tài chính – Ti n tề ệ

ươ

Ch

ng 5

Tài chính doanh nghi pệ

ấ ề ữ ề ệ 5.1.Nh ng v n đ  chung v  tài chính doanh nghi p

ố ệ ệ 5.1.1. Khái ni m và các m i quan h  tài chính DN

ệ ệ 5.1.1.1.Khái ni m doanh nghi p

ệ ơ ị ế ư ụ ươ Doanh nghi p là đ n v  kinh t có t cách pháp nhân, quy t các ph ệ   ng ti n

ấ ậ ườ ự ứ ệ ằ ả ấ tài chính, v t ch t và con ng ạ ộ i nh m th c hi n các ho t đ ng s n xu t, cung  ng,

ơ ở ố ụ ả ụ ẩ ị ợ ườ ặ tiêu th  s n ph m ho c d ch v , trên c  s  t i đa hóa l ủ i ích c a ng i tiêu dùng,

ố ợ ủ ờ ế ợ ủ ở ữ ồ ộ ợ thông qua đó t i đa hóa l i c a ch  s  h u, đ ng th i k t h p m t cách h p lý các

ụ ộ m c tiêu xã h i.

ể ệ ạ ộ Trong kinh t ế ị ườ  th  tr ng các lo i hình doanh nghi p phát tri n m t cách đa

ự ế ệ ấ ượ ạ d ng, phong phú. N u d a vào tính ch t pháp lý thì doanh nghi p đ c chia thành

ệ ướ ữ ệ ạ ầ ổ doanh nghi p nhà n ợ   c, công ty c  ph n, công ty trách nhi m h u h n, công ty h p

ệ ư ầ ư ướ ệ ố ế danh, doanh nghi p t nhân và doanh nghi p có v n đ u t n c ngoài. N u xét

ề ầ ộ ố ế ệ ượ trên góc đ  cung c u v n trong n n kinh t thì doanh nghi p đ c chia thành doanh

ề ệ ệ ệ nghi p tài chính kinh doanh ti n t và doanh nghi p phi tài chính kinh doanh hàng

ị ườ ươ ỉ ề ậ ệ ụ hóa d ch v  thông th ng. Trong ch ế ng này ch  đ  c p đ n doanh nghi p phi tài

ệ chính (doanh nghi p SXKD).

ủ ệ ổ ứ ả ấ Tài chính doanh nghi p (TCDN) là tài chính c a các t ch c s n xu t kinh

ư ệ ố ơ ở ộ doanh có t cách pháp nhân và là m t khâu tài chính c  s  trong h  th ng tài chính.

ạ ạ ậ ể ề ễ ắ ớ ố Vì t ả   i đây di n ra quá trình t o l p và chu chuy n v n g n li n v i qua trình s n

ầ ư ấ ụ ố xu t, đ u t , tiêu th  và phân ph i.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 66

Tài chính – Ti n tề ệ

ạ ộ ể ế ệ ấ ả ả ầ Đ  ti n hành ho t đ ng s n xu t kinh doanh, doanh nghi p c n ph i có s ố

ế ố ầ ữ ể ắ ầ ế ư ư ệ ố v n ban đ u đ  mua s m nh ng y u t c n thi t nh  t ộ  li u lao đ ng, đ i t ố ượ   ng

ạ ộ ầ ư ứ ộ ộ ạ ộ lao đ ng và s c lao đ ng. Trong ho t đ ng đ u t và ho t đ ng kinh doanh th ườ   ng

ỹ ề ệ ượ ủ ệ ố xuyên c a doanh nghi p, các qu  ti n t đ ử ụ   c hình thành, phân ph i và s  d ng,

ể ệ ề ệ ằ ồ ề ệ ồ ỏ th  hi n b ng các lu ng ti n t đi vào và các lu ng ti n t ệ    đi ra kh i doanh nghi p

ự ậ ủ ệ ể ệ ộ ồ ạ t o thành s  v n đ ng c a các lu ng tài chính doanh nghi p. Đó là bi u hi n bên

ủ ệ ngoài c a tài chính doanh nghi p.

ủ ệ ệ ể ệ ấ ả Bi u hi n bên trong (b n ch t) c a tài chính doanh nghi p là các quan h  kinh

ạ ậ ử ụ ệ ố ế t , quan h  tài chính phát sinh trong quá trình t o l p, phân ph i và s  d ng các qu ỹ

ề ệ ủ ệ ti n t c a doanh nghi p

ệ 5.1.1.2.Quan h  TCDN

ạ ộ ệ ệ ế ạ * N u xét trên ph m vi ho t đ ng, các quan h  tài chính doanh nghi p có th ể

ễ ạ di n ra trên các ph m vi sau:

ệ ữ ệ ớ ướ ­ Quan h  gi a doanh nghi p v i Nhà n c.

ể ệ ế ệ ệ ộ ệ Th  hi n trong vi c các doanh nghi p n p thu , phí l phí,… cho chính ph ủ

ộ ố ườ ợ ủ ủ ự ầ ợ ế ể ự ệ và s  tài tr  c a chính ph  trong m t s  tr ng h p c n thi t đ  th c hi n vai trò

ệ ế ủ can thi p vào kinh t c a mình.

ỉ ọ ế ề ế ả ớ ướ Kho n thu v  thu  chi m t  tr ng l n trong thu ngân sách giúp nhà n c có

ụ ụ ể ế ạ ố ồ ể ả   ngu n đ  ph c v  cho qu c k  dân sinh nói chung và t o hành lang pháp lý đ  b o

ế ơ ở ạ ầ ụ ụ ự ư ể ế ệ ề v  n n kinh t cũng nh  xây d ng c  s  h  t ng ph c v  cho phát tri n kinh t và

ạ ộ ủ ệ ỗ ợ h  tr  ho t đ ng c a doanh nghi p.

ủ ể ữ ệ ệ ớ ­ Quan h  tài chính gi a doanh nghi p v i các ch  th  khác

ệ ố ố ố M i quan h  này phát sinh trong quá trình  vay v n, cho vay v n, thanh toán

ụ ệ ẩ ả ố ố ổ ị ầ các s n ph m và d ch v , trong vi c góp v n liên doanh, v n c  ph n và chia l ợ   i

ậ ầ ố ổ ạ nhu n do v n liên doanh c  ph n mang l i.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 67

Tài chính – Ti n tề ệ

ể ủ ớ ự ế ố ấ ề Cùng v i s  phát tri n c a các y u t c u thành trong n n kinh t ế ị ườ  th  tr ng,

ệ ề ố ế ữ ủ ể ệ ế ớ các m i quan h  v  kinh t gi a doanh nghi p v i các ch  th  khác có xu th  ngày

ạ ộ ự ề ỉ càng tăng lên. Các ho t đ ng đó đan xen vào nhau và t đi u ch nh theo các quan h ệ

ề ố ề ệ ầ ả ợ ậ cung c u v  v n ti n t và kh  năng thu hút l i nhu n.

ộ ộ ệ ệ ­ Quan h  tài chính trong n i b  doanh nghi p

ấ ừ ụ ủ ệ ả ấ Xu t phát t m c  đích s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p, cũng nh ư

ệ ề ữ ố ố ứ nh ng m i quan h  v  phân ph i và phân ph i l ố ạ ướ i d ị ủ ả ậ   i hình th c giá tr  c a c i v t

ấ ử ụ ạ ở ệ ch t s  d ng và sáng t o ra các doanh nghi p.

ộ ộ ệ ề ữ ệ ệ Quan h  tài chính trong n i b  doanh nghi p: đó là nh ng quan h  v  phân

ơ ấ ữ ề ầ ậ ố ố ố ph i, đi u hoà c  c u thành ph n v n kinh doanh, phân ph i thu nh p gi a các

ộ ộ ệ ề ệ ợ ồ ộ   thành viên trong n i b  doanh nghi p; các quan h  v  thanh toán h p đ ng lao đ ng

ứ ữ ủ ệ gi a ch  doanh nghi p và công nhân viên ch c.

ệ ạ ậ ử ụ ệ ề ố Các m i quan h  này đ u thông qua vi c t o l p và s  d ng các qu  ti n t ỹ ề ệ ở

ỹ ề ươ ố ư ư ố ố ị ệ ộ ỹ doanh nghi p nh : v n c  đ nh, v n l u đ ng, qu  ti n l ấ ng, qu  kh u hao, qu ỹ

ụ ụ ụ ủ ệ ằ ự ữ d  tr  tài chính... nh m ph c v  cho các m c tiêu kinh doanh c a doanh nghi p.

ề ộ ủ ế ệ ệ *  N u xét v  n i dung kinh tê, các quan h  tài chính c a doanh nghi p có th ể

ượ đ c chia thành 3 n hóm :

ụ ệ ằ ố ữ   ­ Các quan h  tài chính nh m m c đích khai thác, thu hút v n: đó là nh ng

ệ ề ế ế ằ ố ố ổ quan h  v  vay v n, hùn v n, phát hành trái phi u, c  phi u công ty nh m thu hút

ủ ệ ố ạ ậ t o l p v n kinh doanh c a doanh  nghi p.

ề ầ ư ử ụ ệ ệ ố ­ Các quan h  tài chính v  đ u t , s  đ ng v n kinh doanh. Đó là vi c phân

ố ử ụ ố ư ư ố ố ị ả ố ộ ỹ ề   ph i, s  d ng, qu n lý v n kinh doanh nh : v n c  đ nh, v n l u đ ng, qu  ti n

ươ ỹ ự ữ ấ ỹ ụ ụ ằ l ng, qu  kh u hao, qu  d  tr ụ  tài chính... nh m ph c v  cho các m c tiêu kinh

ể ầ ư ủ ệ ệ ố doanh c a doanh nghi p. Các doanh nghi p có th  đ u t , góp v n ra bên ngoài

ế ủ ư ế ố ổ nh : góp v n liên doanh, mua c  phi u, trái phi u c a các công ty khác... Đây cũng

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 68

Tài chính – Ti n tề ệ

ầ ư ứ ộ ệ ọ ườ là m t hình th c đ u t quan tr ng mà các doanh nghi p th ằ   ụ ng áp d ng, nh m

ụ ế ợ ữ ủ ề ậ ả ả m c đích tìm ki m l ấ   ố i nhu n và đ m b o an toàn v n, đ  phòng nh ng r i ro b t.

tr c.ắ

ệ ậ ố ợ ậ ề ­ Các quan h  tài chính v  phân ph i thu nh p và l ữ i nhu n. Nh ng quan h ệ

ủ ể ố ượ ề ế ế ố này có liên quan đ n nhi u ch  th  và đ i t ư ng phân ph i, nh  liên quan đ n Nhà

ướ ế ệ ộ ớ ấ n c trong vi c n p thu , liên quan t i các ngân hàng trong thanh toán lãi su t tín

ớ ổ ứ ổ ộ ụ đ ng, liên quan t ố i các c  đông, các h i viên góp v n trong thanh toán c  t c, lãi liên

ộ ộ ệ ắ doanh, liên quan trong n i b  doanh nghi p khi bù đ p các chi phí c a y u t ủ ế ố ầ    đ u

ệ ố ỹ ủ vào, phân ph i các qu  c a doanh nghi p v.v...

ệ ố ừ ệ ể ệ ẳ ị T  đó có th  kh ng đ nh Tài chính doanh nghi p là h  th ng các quan h  kinh

ạ ậ ử ụ ề ắ ồ ố ớ ế t trong phân ph i các ngu n tài chính g n li n v i quá trình t o l p và s  d ng các

ỹ ề ệ ạ ộ ủ ệ ằ ả ấ qu  ti n t trong ho t đ ng s n xu t ­ kinh doanh c a doanh nghi p nh m đ t t ạ ớ   i

ấ ị ụ m c tiêu nh t đ nh.

ủ ệ ể ặ 5.1.2. Đ c đi m c a tài chính doanh nghi p

ể ệ ệ ố ủ ệ ộ ữ   Là m t khâu c a h  th ng tài chính, tài chính doanh nghi p th  hi n nh ng

ể ệ ớ ể ệ ở ữ ể ặ đi m khác bi t v i các khâu tài chính khác, th  hi n nh ng đ c đi m sau đây:

ơ ở ủ ệ ố ứ ệ ấ ắ   ­ Th  nh t, Là khâu c  s  c a h  th ng tài chính, tài chính doanh nghi p g n

ạ ộ ủ ệ ề ả ấ ớ li n v i các ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a các doanh nghi p. Trong quá trình

ỹ ề ệ ặ ạ ộ ự ậ ủ ộ ệ ắ ố ho t đ ng, s  v n đ ng c a qu  ti n t đ c bi ề   t ­ v n kinh doanh ­ luôn g n li n

ế ố ậ ư ỹ ề ệ ộ ớ ỹ ề ệ ớ v i các y u t v t t và lao đ ng. Cùng v i qu  ti n t này, các qu  ti n t khác có

ệ ượ ạ ậ ả ả ế ấ ổ trong doanh nghi p luôn đ c t o l p, b  sung do k t qu  s n xu t kinh doanh

ạ ụ ụ ả ấ mang l i và ph c v  cho chính quá trình s n xu t kinh doanh đó.

ọ ự ậ ủ ứ ệ ộ ồ ề   ­ Th  hai, M i s  v n đ ng c a các ngu n tài chính trong doanh nghi p đ u

ạ ớ ằ ủ ụ ệ nh m đ t t i m c tiêu kinh doanh c a doanh nghi p.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 69

Tài chính – Ti n tề ệ

ợ ượ ế ố ế ị ọ ươ ướ ậ L i nhu n thu đ c là y u t ấ  quan tr ng nh t, quy t đ nh ph ng h ng và

ầ ư ủ ụ ủ ệ ọ ứ cách th c đ u t ố  c a doanh nghi p. M c tiêu cu i cùng c a m i quá trình kinh

ủ ệ ợ ế ậ ố doanh c a doanh nghi p là thu l ả i nhu n, vì th  ngoài kh  năng phân ph i, tài chính

ả ủ ệ ệ ả ố ự doanh nghi p còn có kh  năng giám sát, d  báo hi u qu  c a quá  trình phân ph i.

ủ ệ 5. 1.3. Vai trò c a tài chính doanh nghi p

ạ ộ ủ ệ ệ Trong ho t đ ng kinh doanh c a doanh nghi p, tài chính doanh nghi p có các

ủ ế vai trò ch  y u sau đây:

ạ ộ ủ ả ả ầ ộ ờ ị ủ   ­ Đ m b o huy đ ng đ y đ  và k p th i vôn cho ho t đ ng kinh doanh c a

doanh nghi p.  ệ

ể ự ệ ọ ướ ệ ế ả Đ  th c hi n m i quá trình kinh doanh, tr c h t các doanh nghi p ph i có

ệ ượ ể ệ ị ủ ố v n kinh doanh. Vai trò c a tài chính doanh nghi p đ c th  hi n là xác đ nh đúng

ầ ầ ố ế ạ ộ ừ ủ ệ ắ đ n nhu c u v n c n thi ờ ỳ   t cho ho t đ ng c a doanh nghi p trong t ng th i k .

ả ự ế ọ ươ ứ ợ ộ ố Ti p đó ph i l a ch n các ph ng pháp và hình  th c huy đ ng v n thích h p, đáp

ứ ạ ộ ủ ệ ể ố ờ ị ượ ự ng k p th i các nhu cáu v n đ  ho t đ ng c a các doanh nghi p đ ệ   c th c hi n

ụ ớ ấ ấ ộ ố ộ ị m t cách nh p nhàng liên t c v i chi phí huy đ ng v n th p nh t.

ổ ứ ử ụ ố ế ệ ệ ả ­T  ch c s  d ng v n ti t ki m là hi n qu .

ệ ổ ứ ử ụ ố ế ả ượ ệ ệ Vi c t ch c s  đ ng v n ti t ki m và hi u qu  đ ệ ồ   ề c coi là đi u ki n t n

ạ ể ủ ệ ệ ọ t ọ   i và phát tri n c a m i doanh nghi p. Tài chính doanh nghi p có vai trò quan tr ng

ọ ự ầ ư ự ệ ọ trong vi c đánh giá và l a ch n d  án đ u t ự , ch n ra d  án đ u t ầ ư ố ư  t ọ   ự i  u; l a ch n

ộ ố ồ ợ ạ ộ ơ ấ ấ ố và huy đ ng ngu n v n có l ố   i nh t cho ho t đ ng kinh doanh, b  trí c  c u v n

ủ ố ử ụ ệ ể ả ợ h p lý, s  d ng các bi n pháp đ  tăng nhanh vòng quay c a v n, nâng cao kh  năng

ờ ủ ố sinh l i c a v n kinh doanh.

ề ạ ẩ ế ủ ­ T o ra đòn b y kích thích và đi u ti t kinh doanh. Vai trò này c a tài chính

ệ ượ ể ệ ệ ạ ứ ể ợ doanh nghi p đ ố   c th  hi n thông qua vi c t o ra s c mua h p lý đ  thu hút v n

ậ ư ị ụ ồ ụ ờ ợ ị ầ ư đ u t ộ , lao đ ng, v t t , d ch v , đ ng th i xác đ nh giá bán h p lý khi tiêu th  hàng

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 70

Tài chính – Ti n tề ệ

ụ ủ ấ ậ ộ ố ị ạ hóa,   cung   c p   d ch   v   và   thông   qua   ho t   đ ng   phân   ph i   thu   nh p   c a   doanh

ệ ố ỹ ưở ỹ ươ ự ệ ồ ợ ế nghi p, phân ph i qu  khen th ng, qu  l ng, th c hi n các h p đ ng kinh t . . .

ủ ể ệ ẽ ặ ạ ộ ­ Giám sát ki m tra ch t ch  ho t đ ng kinh doanh c a doanh nghi p.

ộ ấ ủ ệ ươ ả Tình hình tài chính c a doanh nghi p là m t t m g ự   ng ph n ánh trung th c

ạ ộ ủ ệ ấ ọ ỉ nh t m i ho t đ ng kinh doanh c a doanh nghi p. Thông qua các ch  tiêu tài chính

ự ễ ệ ả ạ ậ ấ mà các nhà qu n lý doanh nghi p d  dàng nh n th y th c tr ng quá trình kinh doanh

ữ ệ ệ ờ ị ướ ồ ạ ể ừ ư ủ c a doanh nghi p, phát hi n k p th i nh ng v ắ ng m c, t n t i đ  t đó đ a ra các

ạ ộ ế ị ạ ớ ề ằ ỉ ụ ị quy t đ nh đi u ch nh các ho t đ ng kinh doanh nh m đ t t i m c tiêu đã đ nh.

ổ ứ ệ 5.2. T  ch c tài chính doanh nghi p

ệ ổ ứ 5.2.1.Khái ni m t ch c TCDN

ổ ứ ế ượ ề ử ụ ệ ạ ị ệ T  ch c tài chính doanh nghi p là vi c ho ch đ nh chi n l c v  s  d ng tài

ể ự ệ ố ế ượ ệ ệ ạ ượ chính và h  th ng các bi n pháp đ  th c hi n chi n l ằ c đó nh m đ t đ ụ   c m c

ờ ỳ ấ ị ệ ổ ủ ệ ộ tiêu kinh doanh c a doanh nghi p trong m t th i k  nh t đ nh. Vi c t ứ  ch c tài

ị ả ệ ưở ủ ề ố ắ ầ chính doanh nghi p ch u  nh h ng c a nhi u nhân t và các nguyên t c c n quán

tri t.ệ

ố ả ưở ế ổ ứ 5.2.2. Các nhân t nh h ng đ n t ch c TCDN

ổ ứ ứ ­ Hình th c pháp lý t ệ  ch c doanh nghi p

ổ ứ ệ ệ ứ Theo hình th c pháp lý t ch c doanh nghi p hi n hành, ở ướ  n ệ c ta hi n nay

ủ ế ệ ạ có các lo i hình doanh nghi p ch  y u sau đây:

 ệ ướ Doanh nghi p nhà n c.

 ầ ổ Công ty c  ph n.

 ữ ạ ệ Công ty trách nhi m h u h n.

 ệ ư Doanh nghi p t nhân.

 ợ Công ty h p danh (partnership)

 ầ ư ướ ệ ố Doanh nghi p có v n đ u t n c ngoài.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 71

Tài chính – Ti n tề ệ

ề ặ ứ ữ ể ặ ổ ứ ệ Nh ng đ c đi m riêng v  m c hình th c pháp lý t ữ    ch c doanh nghi p gi a

ả ưở ệ ổ ớ ứ ủ ệ các doanh nghi p trên có  nh h ế ng  l n  đ n vi c t ch c tài chính c a doanh

ư ệ nghi p nh :

 ổ ứ ộ ố T  ch c và huy đ ng v n.

 ố ợ ậ Phân ph i l i nhu n.

ể ả ả ặ ấ ộ ế ậ ủ ỹ ­  Trình đ  qu n lý s n xu t và đ c đi m kinh t ­ k  thu t c a ngành ngh ề

kinh doanh

ể ề ệ ả ặ ả ấ ộ Các doanh nghi p khác nhau v  trình đ  qu n lý và đ c đi m s n xu t kinh

ẽ ề doanh khác nhau s  khác nhau v :

 ổ ứ ố ả ố ượ ấ ị T  ch c v n s n xu t kinh doanh: xác đ nh qui mô, s  l ế   ố ng v n, k t

ạ ố ươ ạ ố ữ ừ ấ c u bên trong t ng lo i v n, t ng quan gi a các lo i v n...

 ế ấ ấ ả K t c u chi phí s n xu t.

 ươ ố ế ả ả ấ Ph ng pháp phân ph i k t qu  s n xu t kinh doanh.

 ứ ử ụ ế ả Các hình th c s  d ng k t qu  đó.

 ươ ướ ầ ư ạ ồ Ph ng h ng t o ngu n tài chính và đ u t .

 ể ứ ụ ả ẩ ả Th  th c thanh toán chi tr  và tiêu th  s n ph m hàng hoá...

ườ ­  Môi tr ng kinh doanh

ườ ồ ấ ả ề ả ưở Môi tr ng kinh doanh bao g m t ệ t c  các đi u ki n bên ngoài  nh h ng t ớ   i

ư ề ạ ộ ủ ệ ề ế ị ườ ệ ho t đ ng c a doanh nghi p nh  đi u ki n v  kinh t , th  tr ấ ng, lãi su t, c  s  h ơ ở ạ

ủ ề ế ự ế ộ ủ ệ ậ ọ ỹ ầ t ng c a n n kinh t , s  ti n b  c a khoa h c k  thu t và công ngh , chính sách

ế ủ ướ ự ổ ủ ề ị ế ẽ ạ kinh t , tài chính c a Nhà n c... S   n đ nh c a n n kinh t s  t o môi tr ườ   ng

ậ ợ ạ ộ ề ệ ế ế thu n l ủ i cho ho t đ ng kinh doanh c a doanh nghi p. N n kinh t ộ  bi n đ ng có

ủ ữ ể ả ưở ớ ầ ư ầ th  gây nên nh ng r i ro cho kinh doanh,  nh h ng t i chi phí đ u l , nhu c u v ề

ơ ở ạ ầ ủ ề ậ ủ ế ệ ố v n và thu nh p c a doanh nghi p. C  s  h  t ng c a n n kinh t ể  phát tri n cũng

ệ ế ị ườ ệ ả giúp cho vi c ti t ki m chi phí trong kinh doanh... Th  tr ấ ề   ng. giá c , lãi su t đ u

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 72

Tài chính – Ti n tề ệ

ả ưở ạ ộ ủ ể ế ệ ộ nh h ng đ n ho t đ ng kinh doanh c a doanh nghi p. Có th  hình dung m tcách

ự ả ưở ư khái quát s   nh h ng này nh  sau:

ị ườ ị ườ ề ệ ­ Th  tr ng tài chính, th  tr ể ạ ng hàng hóa phát tri n t o đi u ki n thu n l ậ ợ   i

ố ừ ộ ậ ư ư ế ị ệ cho doanh nghi p huy đ ng v n t bên ngoài cũng nh  mua v t t , thi t b  bán hàng

ệ ượ ễ ủ hóa c a doanh nghi p đ c d  dàng.

ấ ề ả ả ưở ớ ự ề ả ­ Giá c , lãi su t đ u  nh h ng t i s  tăng, gi m v  chi phí tài chính và s ự

ẫ ủ ứ ợ ấ h p d n c a các hình th c tài tr  khác nhau.

ự ế ệ ệ ả ậ ọ ộ ỏ ỹ ­ S  ti n b  khoa h c k  thu t và công ngh  đòi h i doanh nghi p ph i có

ầ ư ớ ọ ướ ầ ư ợ ố v n đ u t l n và ch n h ng đ u t thích h p...

ế ủ ướ ố ớ ệ ­ Chính sách kinh t và tài chính c a Nhà n c đ i v i doanh nghi p (nh ư

ầ ư ế ụ ế chính sách khuy n khích đ u t ấ   , chính sách thu , chính sách tín d ng và lãi su t,

ạ ố ế ộ ụ ẽ ấ ổ ợ chính sách ngo i h i, ch  đ  kh u hao...) phù h p s  có tác d ng  n đinh môi

ườ ầ ư ề ệ ạ tr ệ ng  tài  chính vĩ   mô, t o  đi u  ki n  cho các  doanh  nghi p  đ u  t ể     phát  tri n,

ế ệ ụ ố ố ế ệ ệ khuy n khích các doanh nghi p tích t ử ụ  v n, s  đ ng v n ti ả t ki m và có hi u qu .

ắ ổ ứ ệ 3.2.3.  Nguyên t c t ch c tài chính doanh nghi p

ổ ứ ệ ầ ệ ắ T  ch c tài chính doanh nghi p c n quán tri t các nguyên t c sau đây:

ứ ấ ậ ọ ắ ­ Th  nh t­ Nguyên t c tôn tr ng pháp lu t.

ượ ầ ủ ổ ứ ư ắ Đây đ c xem nh  nguyên t c hàng đ u c a t ệ    ch c tài chính doanh nghi p.

ể ệ ắ ượ ủ ậ ướ ả ắ Doanh nghi p ph i n m ch c và hi u đ c lu t, chính sách c a nhà n ể ự   c đ  th c

ư ậ ụ ệ ệ ể ữ ư ủ ế ướ hi n cũng nh  t n d ng tri t đ  nh ng  u đãi, khuy n khích c a nhà n c cho phát

ể ả ấ tri n kinh doanh và s n xu t.

ứ ắ ạ ­ Th  hai­ Nguyên t c h ch toán kinh doanh.

ắ ấ ọ ổ ứ ệ Đây là nguyên t c quan tr ng nh t trong t ch c tài chính doanh nghi p. Yêu

ắ ấ ợ ở ậ ữ ầ ủ c u c a nguyên t c này là: l y thu bù chi có doanh l i. B i v y đây không nh ng là

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 73

Tài chính – Ti n tề ệ

ự ủ ụ ệ ệ ế ầ ắ ả ộ m c tiêu mà là yêu c u b t bu c ph i  th c hi n c a doanh nghi p n u doanh

ệ ả ố nghi p không mu n phá s n.

ứ ắ ữ ữ ­ Th  ba­ Nguyên t c gi ch  tín.

ữ ữ ộ ố ứ ạ ộ ờ ỉ Gi ẩ  ch  tín không ch  là m t tiêu chu n đ o đ c trong cu c s ng đ i th ườ   ng

ắ ặ ổ mà còn là nguyên t c nghiêm ng t trong kinh doanh nói chung và trong t ứ  ch c tài

ự ế ệ ẻ ấ chính doanh nghi p nói riêng. Trong th c t ấ  kinh doanh cho th y, k  làm m t ch ữ

ắ ẽ ị ạ ơ ẫ ế ỉ tín,  ch  tham l ợ ướ i tr ả   c m t s  b  b n hàng xa lánh. Đó là nguy c  d n đ n phá s n.

ổ ể ữ ượ ứ ệ ữ Do đó, trong t ch c tài chính doanh nghi p đ  gi đ ọ   ầ c ch  tín c n tôn tr ng

ặ ả ợ ế ỷ ậ nghiêm ng t các k  lu t thanh toán, chi tr ồ  các h p đ ng kinh t , các cam k t v ế ề

ầ ư ợ ể ữ ữ ệ ậ ố góp v n đ u t và phân chia l ặ i nhu n. M t khác, đ  gi ch  tín doanh nghi p cũng

ầ ư ổ ậ ể ệ ả ạ ạ ớ ỹ ầ c n m nh d n đ u t ấ   ế , đ i m i công ngh , c i ti n k  thu t  đ  nâng cao ch t

ượ ể ẩ ả ị ủ ủ ệ ệ l ng s n ph m đ  luôn gi ữ ượ  đ c giá tr  c a nhãn hi u hàng hóa c a doanh nghi p.

ừ ủ ứ ư ắ ­ Th  t ­ Nguyên t c an toàn phòng ng a r i ro.

ừ ủ ả ả ắ ấ ượ Đ m b o an toàn, phòng ng a r i ro b t tr c cũng đ ắ   c coi là nguyên t c

ọ ổ ứ ệ quan tr ng trong kinh doanh nói chung và t ch c tài chính doanh nghi p nói riêng.

ơ ở ữ ự ụ ệ ệ ả ả ắ Đ m b o an toàn là c  s  v ng ch c cho vi c th c hi n m c tiêu kinh doanh có

ệ ả ắ ầ ượ ệ ủ ọ hi u qu . Nguyên t c an toàn c n đ c quán tri t trong m i khâu c a công tác t ổ

ệ ự ứ ệ ố ọ ồ ệ ự   ch c tài chính doanh nghi p: an toàn trong vi c l a ch n ngu n v n, trong vi c l a

ầ ư ọ ố ệ ử ụ ố ch n đ i tác đ u t liên doanh, trong vi c s  d ng v n

ơ ả ữ ắ ầ ượ ệ Trên đây là nh ng nguyên t c c  b n c n đ c quán tri t trong công tác t ổ

ứ ệ ệ ả ả ằ ch c tài chính doanh nghi p nh m đ m b o tài chính doanh nghi p đ ượ ử ụ   c s  d ng

ủ ệ ệ ả ấ ả ấ ộ m t cách hi u qu  nh t trong quá trình s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p.

ủ ế ủ ạ ộ ộ ệ 5.3. N i dung ch  y u c a ho t đ ng tài chính doanh nghi p

ố ệ 5.3.1. V n kinh doanh trong doanh nghi p

ố ệ 5.3.1.1.Khái ni m v n  kinh doanh

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 74

Tài chính – Ti n tề ệ

ố ả ệ ấ ị ủ   Trong các doanh nghi p SXKD nói chung, v n s n xu t là hình thái giá tr  c a

ộ ư ệ ả ấ ượ ệ ử ụ ế ợ toàn b  t li u s n xu t đ ạ   ộ c doanh nghi p s  d ng m t cách h p lý có k  ho ch

ữ ệ ấ ả ả ẩ ậ ạ vào   vi c   s n   xu t   nh ng   s n   ph m,   t o   ra   doanh   thu   và   thu   nh p   cho   doanh

ệ ố ượ ị ậ ư ề ẫ ả ằ ệ ể ả ả nghi p.V n đ c bi u hi n c  b ng ti n l n c  giá tr  v t t tài s n và hàng hóa

ệ ậ ủ c a doanh nghi p, t n t ồ ạ ướ ả i d ấ ụ ể i c  hình thái v t ch t c  th  và không có hình thái

ấ ụ ể ậ v t ch t c  th .

ề ủ ư ậ ủ ệ ể ệ ằ ố Nh  v y,  v n kinh doanh c a doanh nghi p là bi u hi n b ng ti n c a toàn

ữ ả ả ượ ầ ư ụ ằ ộ b  tài s n h u hình và tài s n vô hình đ c đ u t vào kinh doanh nh m m c đích

sinh l i.ờ

ủ ố ư ặ 5.3.1.2. Đ c tr ng c a v n kinh doanh

ỹ ề ệ ặ ệ ố ộ ệ ­ V n kinh doanh trong các doanh nghi p là m t qu  ti n t đ c bi t có tr ướ   c

ạ ộ ễ ả ấ khi di n ra ho t đ ng s n xu t kinh doanh.

ả ạ ớ ố ụ ờ ổ ố ­ V n kinh doanh ph i đ t t i m c tiêu sinh l i và v n luôn thay đ i hình thái

ừ ồ ạ ướ ệ ể ừ ồ ạ ướ ậ ư bi u hi n v a t n t i d ề i hình thái ti n v a t n t i d i hình thái v t t ặ  ho c tài

ư ế ề ầ ả ả s n vô hình, nh ng k t thúc vòng tu n hoàn ph i là hình thái ti n.

ầ ệ ữ ề ề ố ượ ố ọ ự C n có s  phân bi t gi a ti n và v n. Ti n đ ả   c g i là v n kinh doanh ph i

ề ệ ờ ỏ ữ ồ đ ng th i th a mãn nh ng đi u ki n sau đây:

ả ạ ộ ượ ứ ề ệ ấ ề ­ Th  nh t, ti n ph i đ i di n cho m t l ả   ấ ị ng hàng hóa nh t đ nh (ti n ph i

ượ ả ộ ượ ả ằ ự ả đ c đ m b o b ng m t l ng tài s n có th c);

ả ượ ứ ề ụ ộ ượ ế ậ ­ Th  hai, ti n ph i đ c tích t và t p trung đ n m t l ấ ị ng nh t đ nh, đ ủ

ộ ự ứ ể ầ ư s c đ  đ u t cho m t d  án kinh doanh;

ủ ề ố ượ ứ ả ượ ề ụ ậ ằ ộ ­ Th  ba, khi đã đ  v  s  l ng, ti n ph i đ c v n đ ng nh m m c đích

sinh l i. ờ

ậ ộ ươ ủ ề ạ ứ ậ ươ Cách v n đ ng và ph ộ ng th c v n đ ng c a ti n l i do ph ng th c đ u t ứ ầ ư

ế ị ươ ứ ầ ư ơ ồ ể ỏ kinh doanh quy t đ nh. Các ph ng th c đ u t có th  mô ph ng theo s  đ  sau:

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 75

Tài chính – Ti n tề ệ

SLĐ

ườ ầ ư ợ T ­ H...SX...H' – T’                 Tr ng h p đ u t ự  vào lĩnh v c

ấ ả s n xu t kinh doanh

ư ệ          T  li u SX

ườ ầ ư ợ ự ươ ạ T­ H – T’ Tr ng h p đ u t vào lĩnh v c th ng m i.

ườ ầ ư ợ ế ế ổ T­T’ Tr ng h p đ u t mua c  phi u, trái phi u, cho vay...

ự ế ể ử ụ ờ ả ệ ộ ồ Trong th c t , m t doanh nghi p có th  s  d ng đ ng th i c  ba ph ươ   ng

ứ ầ ư ố ạ ượ ễ ứ ụ th c đ u t v n theo các mô hình trên mi n sao đ t đ c m c tiêu có m c doanh l ợ   i

ổ ủ ằ ậ cao và n m trong khuôn kh  c a pháp lu t.

ươ ứ ậ ề ệ ủ Qua các ph ộ ng th c v n đ ng c a ti n t ữ    trên đây cho phép ta rút ra nh ng

ậ nh n xét sau:

ấ ỳ ộ ể ế ầ ­ Đ  ti n hành b t k  m t quá trình kinh doanh nào cũng c n có m t l ặ ượ   ng

ề ứ ướ ệ ằ ả ố ti n  ng tr ủ ộ c (T). Các doanh nghi p ph i ch  đ ng khai thác thu hút v n b ng các

ể ả ứ ầ ả ố hình th c khác nhau đ  đ m b o v n cho nhu c u SXKD.

ụ ề ể ậ ộ ố ờ ậ ộ ủ ­ M c đích v n đ ng c a ti n v n là đ  sinh l i. Trong quá trình v n đ ng,

ư ệ ể ể ể ể ấ ổ ố ố   ồ đ ng v n có th  thay đ i hình thái bi u hi n nh ng đi m xu t phát và đi m cu i

ở ề ơ ủ ề ề ả ầ ả ồ ị ấ   cùng c a vòng tu n hoàn ph i là giá tr ­ là ti n. Đ ng ti n ph i quay tr  v  n i xu t

ầ ư ử ụ ị ớ ớ ơ ố phát v i giá tr  l n h n. Đó là nguyên lý đ u t ả  s  d ng và b o toàn v n.

ộ ủ ị ự ủ ệ ­ Trên góc đ  c a kinh t ế ị ườ  th  tr ộ ng, giá tr  th c c a m t doanh nghi p không

ả ủ ạ ố ủ ệ ả ộ ơ ỉ ệ   ph i ch  là phép c ng đ n gi n c a các lo i v n kinh doanh c a doanh nghi p hi n

ị ủ ữ ả ả ờ ủ có, mà còn là nh ng giá tr  c a tài s n khác và kh  năng sinh l ệ   i c a doanh nghi p.

ể ể ư ị ữ ủ ệ ả ị ủ   Nh ng tài s n khác c a doanh nghi p có th  k  ra nh : v  trí đ a lý kinh doanh c a

ứ ộ ủ ữ ủ ệ ệ ế doanh nghi p, nh ng bí quy t kinh doanh c a doanh nghi p; m c đ  uy tín c a nhãn

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 76

Tài chính – Ti n tề ệ

ị ườ ệ ủ ườ ệ ạ ộ hi u trên th  tr ng; uy tín c a ng ề ủ   i lãnh đ o doanh nghi p; trình đ  tay ngh  c a

ữ ả ượ ọ ả ố ị ữ công nhân. . . .Nh ng tài s n trên đây đ c g i là tài s n c  đ nh vô hình. Nh ng tài

ệ ạ ấ ả ọ ờ ủ ả s n này có vai trò r t quan tr ng trong vi c t o ra kh  năng sinh l ộ i c a m t doanh

nghi p.ệ

ạ 5.3.1.3. Phân lo i VKD

ậ ộ * Theo góc đ  pháp lu t:

ố ố ố ố ể ầ ế ể ả ự ả ị ­ V n pháp đ nh: là s  v n t i thi u c n thi t đ  đ m b o năng l c kinh

ố ớ ừ ề ừ ệ ậ ị ạ doanh đ i v i t ng ngành ngh , t ng lo i hình doanh nghi p do pháp lu t qui đ nh.

ể ủ ề ứ ố ướ ệ ể ệ ậ ị D i m c v n pháp đ nh thì không th  đ  đi u ki n đ  thành l p doanh nghi p.

ề ệ ố ố ố ượ ­ V n đi u l : là s  v n do các thành viên đóng góp và đ c ghi vào đi u l ề ệ

ư ệ ệ ề ạ ố ỳ ề   ủ c a doanh nghi p. Tu  theo ngành ngh  và lo i hình doanh nghi p nh ng v n đi u

ượ ỏ ơ ị ệ l không đ ố c nh  h n v n pháp đ nh.

ộ ố * Theo góc đ  hình thành v n kinh doanh:

ầ ư ố ố ố ứ ệ ầ ả ậ ­ V n đ u t ban đ u: là s  v n ph i có khi thành l p doanh nghi p, t c là s ố

ế ể ủ ố ầ ố v n c n thi t đ  đăng kí kinh doanh. Đó là v n đóng góp c a các thành viên công ty

ữ ạ ệ ầ ổ ư ướ trách nhi m h u h n, công ty c  ph n, công ty t ặ ố ủ  nhân ho c v n c a nhà n c giao.

ổ ố ậ ố ố ­ V n b  sung: là s  v n tăng thêm do trích t ừ ợ  l i nhu n, do ngân sách nhà

ướ ấ ủ ự ể ế ổ n c c p, s  đóng góp c a các thành viên, do bán trái phi u… b  sung đ  tăng thêm

ố v n kinh doanh.

ủ ự ế ố ố ế   ­ V n liên doanh: là v n do s  đóng góp c a các bên khi ti n hành cam k t

ế ớ ạ ộ ươ ạ ị liên doanh, liên k t v i nhau trong ho t đ ng th ụ ng m i, d ch v .

ủ ở ữ ạ ộ ố ố ố ố ­ V n đi vay: trong ho t đ ng kinh doanh, ngoài s  v n ch  s  h u, v n liên

ủ ố ủ ệ ể ả doanh đ  có đ  v n kinh doanh doanh nghi p ph i đi vay c a ngân hàng trong và

ngoài n c.ướ

ể ố ộ * Theo góc đ  chu chuy n v n kinh doanh:

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 77

Tài chính – Ti n tề ệ

ố ị ố ị ủ ệ ể ề ằ ả ố ồ ­ V n c  đ nh: là bi u hi n b ng ti n c a tài s n c  đ nh bao g m: toàn b ộ

ư ệ ủ ẩ ậ ộ ị ữ nh ng t ờ   ấ ụ ể  li u lao đ ng có hình thái v t ch t c  th  có đ  tiêu chu n giá tr  và th i

ử ụ ị gian s  d ng qui đ nh.

ả ư ố ư ủ ề ệ ể ằ ộ ộ ố ư   ­ V n l u đ ng: là bi u hi n b ng ti n c a tài s n l u đ ng và v n l u

ả ư ữ ộ ư ệ ẩ ộ ị thông. Tài s n l u đ ng là nh ng t ủ  li u lao đ ng không đ  tiêu chu n giá tr  và

ả ố ị ử ụ ể ế ậ ờ ọ ộ ủ ố ư ộ   th i gian s  d ng đ  x p vào tài s n c  đ nh. B  ph n quan tr ng c a v n l u đ ng

ự ữ ư ề ặ ồ ử ề ề ằ ố ỹ là d  tr hàng hoá, v n b ng ti n nh  ti n g i ngân hàng, ti n m t t n qu  các

ả ả ở kho n ph i thu khách hàng...

ử ụ ố ả 5.3.1.4.  S  d ng và b o toàn v n kinh doanh

ứ ụ ế ệ ố Căn c  vào công d ng kinh t ủ  thì v n kinh doanh c a doanh nghi p chia ra

ố ố ị ố ư ạ ố ể ể ặ ộ thành v n c  đ nh và v n l u đ ng. Các lo i v n này có đ c đi m chu chuy n khác

ố ự ự ề ươ ứ ả nhau. Chính s  khác nhau này chi  ph i  s  khác nhau  v  ph ng  th c  qu n lý,

ươ ạ ố ừ ứ ắ ph ả ng th c bù đ p và b o toàn t ng lo i v n.

ố ố ị 5.3.1.4.1. V n c  đ nh

ố ố ị ệ

(cid:0) Khái ni m v n c  đ nh

ủ ể ề ệ ệ ằ ố ộ ị ả   V n cô đ nh (VCĐ) c a doanh nghi p là bi u hi n b ng ti n toàn b  tài s n

ệ ủ ố ị c  đ nh (TSCĐ) c a doanh nghi p.

ữ ủ ệ ầ ờ ỏ ồ ả TSCĐ c a doanh nghi p là nh ng tài s n th a mãn đ ng th i 4 yêu c u sau:

ị ớ ệ + có giá tr  l n (>= 10 tri u VNĐ),

ử ụ ờ + th i gian s  d ng dài (>1 năm).

ượ ậ ộ ị + nguyên giá TSCĐ đ c xác đ nh m t cách đáng tin c y

ắ ắ ư ừ ệ ử ụ + Ch c ch n thu đ ượ ợ c l i ích trong t ong lai t ả    vi c s  d ng tài s n

đó.

(cid:0) ạ Phân lo i VCĐ

ủ ể ạ ệ VCĐ­ TSCĐ c a doanh nghi p có th  chia thành hai lo i:

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 78

Tài chính – Ti n tề ệ

ấ ụ ể ữ ữ ư ả ậ ả ­ Tài s n h u hình là nh ng tài s n có hình thái v t ch t c  th  nh  nhà

ưở ế ị ươ ậ ả ệ ự ụ ế ế ặ x ng, máy móc thi t b , ph ng ti n v n t i... tr c ti p ho c gián ti p ph c v ụ

ủ ệ ấ ả cho quá trình s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p.

ấ ụ ể ữ ư ả ả ậ ­ Tài s n vô hình là nh ng tài s n không có hình thái v t ch t c  th  nh  chi

ế ả ề ể ằ ả phí đ  mua b ng phát minh, sáng ch , b n quy n tác gi ...

ệ ấ ả ổ ậ   Trong quá trình s n xu t kinh doanh, TSCĐ không thay đ i hình thái hi n v t,

ự ả ị ả ị ủ ư ấ ầ nh ng năng l c s n xu t và kèm theo đó là giá tr  c a chúng b  gi m d n. Đó là do

ị chúng b  hao mòn.

ể ể ặ

(cid:0) Đ c đi m luân chuy n VCĐ

ừ ặ ế ị ủ ế ể ể ậ ậ ặ ộ ộ ủ   T  đ c đi m v n đ ng c a TSCĐ đã quy t đ nh đ n đ c đi m v n đ ng c a

ố ố ị v n c  đ nh:

ấ ả ố ị ề ể ẩ ố ầ ừ   ỳ ả ­ V n c  đ nh tham gia nhi u chu k  s n xu t s n ph m và chuy n d n t ng

ả ẩ ầ ươ ứ ả ố ị ủ ầ ớ ph n vào giá thành s n ph m t ng  ng v i ph n hao mòn c a tài s n c  đ nh.

ố ị ố ượ ồ ầ ừ ầ ươ ứ ớ ­ V n c  đ nh đ c thu h i d n t ng ph n t ủ   ầ ng  ng v i ph n hao mòn c a

ả ố ị ử ụ ị ủ ế ế ờ ượ tài s n c  đ nh, đ n khi TSCĐ h t th i gian s  d ng, giá tr  c a nó đ c thu h i v ồ ề

ố ố ị ể ớ ộ ủ đ  thì v n c  đ nh m i hoàn thành m t vòng luân chuy n.

ố ế ữ ể ặ ươ ứ ắ ươ Nh ng đ c đi m này đã chi ph i đ n ph ng th c bù đ p và ph ứ   ng th c

ố ố ị ả qu n lý v n c  đ nh.

ấ (cid:0) Hao mòn và kh u hao  TSCĐ

Hao mòn TSCĐ

ề ả ộ ở ị ấ Trong quá trình tham gia vào s n xu t, do ch u tác đ ng b i nhi u nguyên

ữ ạ ị nhân khác nhau nên TSCĐ b  hao mòn . Có hai lo i hao mòn là hao mòn h u hình và

hao mòn vô hình.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 79

Tài chính – Ti n tề ệ

ị ử ụ ề ặ ủ ữ ầ ự ả ­ Hao mòn h u hình c a TSCĐ là s  gi m d n v  m t giá tr  s  d ng và giá

ị ượ ử ụ ự ủ ấ ả ộ tr  do chúng đ ặ c s  d ng trong s n xu t, ho c do s  tác đ ng c a các y u t ế ố ự t

nhiên gây ra.

ữ ị ướ ự ế ế ặ TSCĐ b  hao mòn h u hình tr ế c h t là do nó tr c ti p ho c gián ti p tham

ả ấ ườ ợ gia vào quá trình s n xu t kinh doanh, trong tr ủ   ứ ộ ng h p này, m c đ  hao mòn c a

ậ ớ ờ ườ ộ ử ụ TSCĐ t ỷ ệ  l thu n v i th i gian và c ng đ  s  đ ng chúng.

ử ụ ủ ế ả Ngoài nguyên nhân ch  y u nêu trên, trong khi s  d ng và c  khi không s ử

ế ố ự ữ ữ ủ ộ ị ụ d ng, TSCĐ còn b  hao mòn h u hình là do nh ng tác đ ng c a các y u t t nhiên

ư ộ ẩ ờ ế ậ nh  đ   m, khí h u, th i ti t...

ậ ả ạ ộ ả ườ Trong ngành v n t i, TSCĐ ph i ho t đ ng th ng xuyên trong môi tr ườ   ng

ủ ứ ườ ớ ơ ớ ộ thiên nhiên, do đó m c đ  hao mòn c a chúng th ng l n h n so v i các ngành

ầ ư ượ ử ụ ư ằ khác. Cũng c n l u ý r ng, khi TSCĐ không đ ộ   c s  d ng, nh ng do các tác đ ng

ắ ị ượ ữ ể ẽ ặ ủ ự c a t nhiên, chúng cũng b  hao mòn. N m đ c nh ng đ c đi m trên đây s  có ý

ư ệ ọ ươ ấ nghĩa quan tr ng trong vi c đ a ra các ph ng pháp kh u hao chính xác cũng nh ư

ệ ộ ố ự ả ủ ệ ấ các bi n pháp đê huy đ ng t ệ i đa năng l c s n xu t hi n có c a doanh nghi p cho

ủ ừ ề ể ệ ặ ớ ợ phù h p v i đi u ki n và đ c đi m c a t ng ngành.

ề ặ ị ủ ự ủ ả ầ ­ Hao mòn vô hình c a TSCĐ là s  sút gi m thu n túy v  m t giá tr  c a tài

ư ữ ạ ượ ả ấ ớ ẻ ơ ả s n đó. Có nh ng TSCĐ cùng lo i nh ng đ c s n xu t ra v i giá r ặ    h n ho c

ạ ơ ứ ủ ế ề ệ ấ ệ hi n đ i h n t c là có liên quan đ n vi c m t giá c a TSCĐ. Trong n n KTTT,

ể ị ấ ệ ể ạ ấ ề   bi u hi n cua hao mòn vô hình là r t da d ng TSCĐ có th  b  m t giá do nhi u

nguyên nhân.

ủ ự ế ế ẫ ả Nguyên nhân tr c ti p d n đ n hao mòn vô hình c a TSCĐ không ph i do

ượ ử ụ ề ế ả ấ ọ ộ chúng đ c s  d ng ít hay nhi u trong s n xu t, mà là do ti n b  khoa h c k ỹ

ơ ả ữ ậ ượ ể thu t. Nh ng nguyên nhân c  b n có thê đ c k  ra sau đây:

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 80

Tài chính – Ti n tề ệ

ớ ượ ả ấ ớ ị ấ + TSCĐ cũ có thê b  m t giá do TSCĐ m i đ c s n xu t ra v i giá c ả

ự ả ư ư ấ ơ nh  cũ nh ng có năng l c s n xu t cao h n.

ị ấ ớ ượ ả ấ + TSCĐ có b  m t giá do TSCĐ m i đ ấ   c s n xu t ra có công su t

ư ạ ẻ ơ ằ b ng TSCĐ cũ nh ng giá l i r  h n.

ị ấ ủ ả ẩ ả ấ + TSCĐ cũ b  m t giá do s n ph m c a chúng s n xu t ra không còn

ườ ườ ợ ị ế ợ h p th  hi u ng i tiêu đùng. Hay nói cách khác, trong tr ng h p này, máy

ị ấ ỳ ố ủ ớ ớ móc đã b  m t giá vì chu k  s ng c a máy móc đã không ăn kh p v i chu k ỳ

ủ ả ẩ ạ ươ ự ị ấ ố s ng c a s n ph m đó nó t o ra. Cũng t ng t , TSCĐ có thê b  m t giá do

ậ ệ ả ấ ị ệ ổ ượ ệ ượ nguyên li u, v t li u s n xu t b  thay đ i; năng l ng, nhiên li u đ c thay

ế ằ ạ th  b ng lo i khác...

ủ ẽ ế   Theo phân tích trên đây hao mòn vô hình c a TSCĐ s  không liên quan đ n

ị ử ụ ự ế ủ ệ ả ữ ế ị vi c gi m giá tr  s  d ng c a chúng. Trên th c t , có nh ng máy móc thi t b  còn

ư ử ư ớ ữ   ị ấ m i nguyên, ch a s  dung nh ng đã b  m t giá vì hao mòn vô hình: Cũng có nh ng

ườ ợ ế ị ỉ ằ ớ tr ng h p các máy móc thi ệ t b , các quá trình công ngh  v.v.. còn m i ch  n m trên

ự ự ể ạ ậ ở ờ các d  án; các d  tháo phát. minh mà đã tr  nên l c h u trong chính th i đi m đó.

ề ấ ượ ữ ễ Đi u này cho th y hao mòn vô hình đ ỉ ố ớ c di n ra không ch  đ i v i nh ng TSCĐ  có

ả ố ớ ậ ấ ậ ấ hình thái v t ch t mà ngay c  đ i v i các TSCĐ không có hình thái v t ch t.

ấ Kh u hao TSCĐ

ử ụ ư ậ ả ả ị Nh  v y, trong quá trình s  d ng và b o qu n, TSCĐ b  bao mòn. M t b ộ ộ

ậ ươ ứ ớ ượ ề ầ ị ủ ph n giá tr  c a TSCĐ t ứ ng  ng v i m c hao mòn đó đ ầ   ị c chuy n d ch d n d n

ả ẩ ọ vào giá  thành s n ph m g i là khâu hao TSCĐ.

ộ ế ố ủ ủ ả ấ ấ ị Giá tr  hao mòn c a TSCĐ là m t y u t c a chi phí s n xu t và c u thành

ả ẩ ượ ể ệ ướ ề ệ ọ trong giá thành s n ph m đ c bi u hi n d ứ i hình th c ti n t ấ   ề  g i là ti n kh u

ẩ ượ ụ ố ề ấ ượ ả hao TSCĐ. Sau khi s n ph m hàng hóa đ c tiêu th , s  ti n kh u hao đ c trích

ạ ấ ỹ ỹ l i và tích lu  thành qu  kh u hao TSCĐ

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 81

Tài chính – Ti n tề ệ

ổ ộ ư ậ ố ị ệ ấ ả Nh  v y, kh u hao tài s n c  đ nh: Là vi c tính toán và phân b  m t cách có

ố ị ủ ả ấ ả ờ   ệ ố h  th ng nguyên giá c a tài s n c  đ nh vào chi phí s n xu t, kinh doanh trong th i

ả ố ị ử ụ ủ gian s  d ng c a tài s n c  đ nh.

ủ ụ ấ ỹ M c đích c a qu  kh u hao:

ữ ớ ể ử ấ ừ ể ầ ườ ả ­Dùng đ   s a ch a l n,  đ  tái s n xu t t ng ph n TSCĐ (nên ng i ta còn

ơ ả ấ ỹ ọ g i là qu  kh u hao c  b n ).

ể ự ở ộ ể ệ ả ấ ả ằ   ­Dùng đ  tái s n xu t m  r ng TSCĐ. Kh  năng này có th  th c hi n b ng

ệ ẽ ử ụ ạ ấ ỹ ượ cách: các doanh nghi p s  s  d ng linh ho t qu  kh u hao đ ỹ c tích lu  hàng năm

ư ộ ầ ư ụ ồ ụ ả ụ ấ nh  m t ngu n tài chính bô sung cho các m c đích đ u t ph c v  s n xu t kinh

ể ờ ắ ượ ặ ờ ồ ơ ỹ doanh đ  có doanh l i (trên nguyên t c đ c hoàn qu ); ho c nh  ngu n này đ n v ị

ể ầ ư ổ ở ữ ặ ơ ộ ớ có th  đ u t ớ  đ i m i TSCĐ nh ng năm sau trên m t quy mô l n h n ho c trang

ạ ơ ệ ấ ỹ ị ượ tr  máy móc hi n đ i h n, trên ý nghĩa đó, qu  kh u hao còn đ ồ   ộ c coi là m t ngu n

ế ả ấ ả ấ ọ ủ   ở ộ tài chính quan tr ng đ  tái s n xu t m  r ng TSCĐ trong s n xu t kinh doanh c a

các doanh nghi p.ệ

ề ơ ả ươ ấ V  c  b n có 3 ph ng pháp tính kh u hao

ươ ả ượ ấ +)  Ph ng pháp kh u hao theo s n l ng

ươ ố ị ế ấ ấ ườ +)  Ph ng pháp kh u hao tuy n tính c  đ nh (Kh u hao đ ẳ ng th ng)

ươ +)  Các ph ấ ng pháp kh u hao nhanh

ả ả

(cid:0) B o toàn và qu n lý VCĐ

ề ặ ố ị ả ặ ả ả ả ố ị ệ   Qu n lý v n c  đ nh bao hàm c  qu n lý v  m t giá tr  và qu n lý m t hi n

ậ ủ v t c a nó.

ả ặ ị +  Qu n lý m t giá tr

ị ủ ố ề ặ ố ị ể ả ả ấ ả ỹ Qu n lý v  m t giá tr  c a v n c  đ nh là qu n lý qu  kh u hao. Đ  qu n lý

ấ ầ ỹ ạ ả ố ị ộ ố t ả t qu  kh u hao c n ph i đánh giá và đánh giá l i tài s n c  đ nh m t cách th ườ   ng

ơ ở ứ ể ệ ạ ấ ợ ị ồ   xuyên và chính xác, t o c  s  cho vi c xác đ nh m c kh u hao h p lý đ  thu h i

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 82

Tài chính – Ti n tề ệ

ả ự ặ ọ ươ ể ả ả ấ ợ ầ ố v n. M t khác, c n ph i l a ch n ph ng pháp kh u hao thích h p đ  đ m b o thu

ả ượ ố ồ ố h i v n nhanh và b o toàn đ c v n.

ố ị ả ả ố ị ượ ứ ủ ố ề ặ B o toàn v n c  đ nh v  m t giá tr  là ph i duy trì đ c s c mua c a v n c ố

ở ờ ệ ạ ỏ ố ầ ư ớ ờ ầ ị đ nh ể  th i đi m hi n t ể i so v i th i đi m b  v n đ u t ấ ể ự ế    ban đ u b t k  s  bi n

ả ỷ ủ ọ ỹ ế ố ộ đ ng c a giá c , t ậ ộ  giá h i đoái, ti n b  khoa h c k  thu t

ệ ả ặ ậ + Qu n lý m t hi n v t

ậ ủ ệ ể ả ặ ả ả ố ố ố ị Qu n lý m t hi n v t c a v n c  đ nh là qu n lý TSCĐ. Đ  qu n lý t t tài

ố ị ữ ứ ầ ả ạ ạ   ả s n c  đ nh c n ph i phân lo i TSCĐ theo nh ng tiêu th c khác nhau (phân lo i

ự ữ ử ụ ể ệ ờ ử ụ theo hình thái bi u hi n, theo tình hình s  d ng (đang s  d ng, d  tr , ch  thanh lý),

ụ ế ể ừ ả ọ ị theo công d ng kinh t (dùng cho sx, cho qu n lý……) đ  t đó xác đ nh tr ng tâm

ả ủ c a công tác qu n lý.

ố ị ệ ả ậ ố ỉ ữ ề ặ B o toàn v n c  đ nh v  m t hi n v t không ch  là gi ậ    nguyên hình thái v t

ấ ườ ự ả ủ ề ấ ầ ch t mà duy trì th ỏ   ng xuyên năng l c s n xu t ban đ u c a nó. Đi u đó đòi h i

ử ụ ệ ẽ ả ặ ấ ả   ả trong quá trình s  d ng, doanh nghi p ph i qu n lý ch t ch , không làm m t tài s n

ế ử ụ ả ưỡ ự ệ ằ ố ị c  đ nh, th c hi n đúng quy ch  s  d ng, b o d ng nh m duy trì và nâng cao năng

ạ ộ ư ỏ ủ ể ướ ờ ạ ị ự l c ho t đ ng c a TSCĐ, không đ  TSCĐ h  h ng tr c th i h n quy đ nh.

ố ư ộ 5.3.1.4.2.V n l u đ ng

ố ư ộ ệ

(cid:0) Khái ni m v n l u đ ng

ể ế ố ị ệ ả ấ ố Đ  ti n hành s n xu t kinh doanh, ngoài v n c  đ nh các doanh nghi p còn

ả ử ụ ề ệ ể ố ượ ố ấ ph i s  d ng v n ti n t ắ  đ  mua s m các đ i t ả ng dùng vào s n xu t. Ngoài s ố

ộ ố ố ệ ạ ả ấ ầ ạ ố v n dùng trong ph m vi s n xu t doanh nghi p còn c n m t s  v n trong ph m vi

ằ ở ố ụ ề ư ể ả ẩ ẩ ị ư l u thông.Đó là v n n m ắ    khâu s n ph m ch a tiêu th , ti n đ  chu n b  mua s m

ế ị ả ươ ộ ớ ệ thi t b  lao đ ng m i và tr  l ng cho công nhân viên trong doanh nghi p....

ả ư ộ ố ư ể ệ ề ằ ộ ộ V n l u đ ng (VLĐ) là bi u hi n b ng ti n toàn b  tài s n l u đ ng (TSLĐ)

ụ ụ ệ ủ c a doanh nghi p ph c v  cho quá trình kinh doanh.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 83

Tài chính – Ti n tề ệ

ố ư ộ ộ

(cid:0) N i dung v n l u đ ng

ủ ệ ầ ồ VLĐ­ TSLĐ c a doanh nghi p g m 2 thành ph n:

ả ư ộ ả ấ ­Tài s n l u đ ng s n xu t

ố ượ ộ ồ TSLĐ trong SX là đ i t ng lao đ ng  bao g m:

ự ữ ể ấ ượ ẩ ả ị ụ + D  tr đ  chu n b  cho quá trình s n xu t đ ậ ệ   c liên t c (nguyên v t li u,

ụ ụ ụ ượ công c  d ng c , năng l ng…..);

ậ ư ế ế ế ạ ẩ + V t t ẩ   ả  đang trong quá trình ch  bi n (s n ph m ch  t o, bán thành ph m)

ư ệ ả ố ị ủ ẩ ộ và nh ng tữ li u lao đ ng không đ  tiêu chu n là tài s n c  đ nh.

ả ư ­ Tài s n l u thông

ấ ủ ề ệ ặ ả ắ ớ ư   M t khác, quá trình s n xu t c a doanh nghi p luôn g n li n v i quá trình l u

ả ế ộ ố ư ệ ọ ọ   thông. Trong quá trình l u thông, còn ph i ti n hành m t s  công vi c ch n l c,

ư ẩ ấ ả đóng gói, xu t giao s n ph m và thanh toán.... Do đó, trong khâu l u thông hình

ộ ố ề ệ ố ả ọ thành m t s  kho n hàng hoá và ti n t ả ư   , v n trong thanh toán...g i là tài s n l u

thông

ả ư ộ ả ư ằ ấ ằ ả Tài s n l u thông n m trong quá trình s n xu t và tài s n l u đ ng n m trong

ừ ư ậ ả ằ ả ỗ ộ   quá trình l u thông thay ch  nhau v n đ ng không  ng ng nh m đ m b o cho quá

ấ ượ ậ ợ ụ ế ả trình tái s n xu t đ c ti n hành liên t c và thu n l i.

ố ư ộ ể ặ

(cid:0) Đ c đi m v n l u đ ng

ả ư ộ ỳ ả ừ ủ ể ặ ấ ị ­ Đ c đi m c a tài s n l u đ ng là tham gia vào t ng chu k  s n xu t, b  tiêu

ệ ả ẩ ữ ế ạ dùng hoàn toàn trong vi c ch  t o ra s n ph m và không gi ậ    nguyên hình thái v t

ả ư ố ế ủ ủ ể ể ầ ặ ấ ặ ộ ố   ch t ban đ u. Đ c đi m c a tài s n l u đ ng đã chi ph i đ n đ c đi m c a v n

ố ư ộ ầ ể ẩ ả ộ ộ ộ ư l u đ ng. V n l u đ ng chuy n m t l n toàn b  vào giá thành s n ph m m i đ ớ ượ   c

ượ ộ ầ ề ề ồ ộ ạ t o ra, đ ế   c thu h i m t l n toàn b  sau khi bán hàng đi thu ti n v  và lúc đó k t

ủ ố ầ thúc vòng tu n hoàn c a v n.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 84

Tài chính – Ti n tề ệ

ố ư ộ ượ ề ể ­ V n l u đ ng luôn đ ắ ầ   c chuy n hoá qua nhi u hình thái khác nhau, b t đ u

ử ề ệ ự ữ ậ ư ố ạ t hình thái ti n t sang hình thái d  tr v t t hàng hoá và cu i cùng l i tr  v ở ề

ề ệ ầ ạ ủ ễ ệ ả ấ tr ng thái ban đ u –ti n t . Quá trình s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p di n ra

ố ư ử ừ ụ ầ trên t c không ng ng cho nên v n l u thông cũng tu n hoàn không ng ng, có tính

ủ ự ử ề ể ể ấ ố ỳ ch t chu k  thành chu chuy n c a ti n v n. Do s  chu chuy n không ng ng nên

ộ ườ ậ ồ ạ ộ ướ ố ư v n l u đ ng th ng xuyên có các b  ph n t n t ộ i cùng m t lúc d ứ   i các hình th c

ả ấ ự ư khác nhau trong lĩnh v c l u thông là s n xu t .

ố ư ụ ả ậ ộ ộ ủ ậ   ­ V n l u đ ng còn là công c  ph n ánh, đánh giá quá trình v n đ ng c a v t

ư ụ ủ ứ ể ả ả ắ ấ t , cũng t c là ph n ánh, ki m tra quá trình mua s m, s n xu t., tiêu th  c a doanh

ệ ệ ự ậ ủ ố ự ậ ự ả ộ ộ nghi ủ   t). Trong doanh nghi p s  v n đ ng c a v n là s  ph n ánh s  v n đ ng c a

ố ư ộ ố ượ ề ả ậ ư ự ữ ậ ư v t t . Nhìn chung v n l u đ ng ít nhi u ph n ánh s  l ng v t t d  tr  hàng hóa

ở ố ư ư ể ề ặ ộ các khâu nhi u hay ít. Nh ng m t khác, v n l u đ ng luân chuy n nhanh hay

ố ượ ả ậ ậ ư ử ụ ế ệ ờ ch m còn ph n ánh s  l ng v t t s  d ng ti t ki m hay không, th i gian n m ằ ở

ở ậ ư ấ ả ợ khâu s n xu t và l u thông có h p lý hay không. B i v y thông qua tình hình luân

ờ ố ớ ố ư ể ể ặ ộ ộ ị chuy n v n l u đ ng có th  giá đánh giá m t cách k p th i đ i v i các m t mua

ự ữ ả ụ ủ ệ ấ ắ s m d  tr , s n xu t và tiêu th  c a doanh nghi p.

(cid:0) ạ ố ư ộ Phân lo i v n l u đ ng

ố ư ộ ể ả ạ ố ư ộ ả Đ  qu n lý v n l u đ ng đ ượ ố ầ c t t c n ph i phân lo i v n l u đ ng.

ố ư ộ ự ả ấ ượ *  D a theo vai trò trong quá trình tái s n xu t,  v n l u đ ng đ c chia thành

3 lo i: ạ

ấ ể ả ự ữ ả ư ộ ằ ả ­ Vôn l u đ ng n m trong quá trình d  tr  s n xu t đ  đ m b o cho quá trình

ấ ượ ậ ệ ụ ụ ế ả s n xu t đ c liên t c (nguyên v t li u, ph  tùng thay th ….)

ế ả ố ư ằ ấ ẩ ự ­ V n l u đông n m trong quá trình tr c ti p s n xu t (thành ph m đang ch ế

ẩ ạ t o, bán thành ph m…)

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 85

Tài chính – Ti n tề ệ

ư ằ ẩ ố ố ư ­ Vôn l u đông n m trong quá trình l u thông (v n thành ph m, v n ti n t ề ệ   ,

ố v n thanh toán…)

ể ấ ạ ằ ố Theo cách phân lo i này có th  th y v n n m trong quá trình d  tr  v t t ự ữ ậ ư    và

ự ư ế ằ ả ấ ậ   ố v n n m trong quá trình l u thông không tham gia tr c ti p vào s n xu t. Vì v y

ả ế ứ ạ ố ượ ế ậ ư ư ẩ ồ ph i h t s c h n ch  kh i l ng v t t cũng nh  thành ph m t n kho.

ủ ự ể ệ ầ ố ư   ứ * D a theo hình thái bi u hi n và ch c năng c a các thành ph n, v n l u

ậ ư ố ề ệ ố ể ộ đ ng có th  chia thành : v n v t t , v n ti n t

ậ ư ậ ệ ạ ộ ồ ố ­  Vôn v t t ụ ố    thu c lo i này bao ­g m: v n nguyên v t li u chính và ph , v n

ổ ố ế ạ ẩ ẩ ố ờ ổ ả s n ph m đang ch  t o, v n phí t n ch  phân b , v n thành ph m.

ề ệ ố ề ố ồ ố ­  V n ti n tê bao g m: v n ti n t , v n thanh toán.

ơ ở ể ệ ạ ể   Cách phân lo i này giúp cho các doanh nghi p có c  s  đ  tính toán và ki m

ế ấ ố ư ể ự ả ố ư ế ị ữ ủ ộ ố ư tra k t c u t i  u c a v n l u đ ng đ  d  th o nh ng quy t đ nh t ề ứ   i  u v  m c

ố ố ư ụ ặ ạ ộ ỏ ậ t n đ ng s  v n l u đ ng đã b  ra. M t khác, thông qua cách phân lo i này có th ể

ầ ủ ố ư ủ ứ ệ ằ ộ tìm bi n pháp phát huy ch c năng c a các thành ph n c a v n l u đ ng b ng cách

ứ ự ữ ợ ề ừ ị ố ư ộ ị xác đ nh m c d  tr  h p lý đ  t ầ  đó xác đ nh nhu c u v n I u đ ng.

ố ư ộ ạ ố ự ể ồ * D a theo ngu n hình thành v n l u đ ng có th  chia ra các lo i v n sau:

ủ ở ữ ủ ở ữ ư ề ậ ồ ộ ố ộ ư   ­ Ngu n vôn ch  s  h u: là b  ph n v n ch  s  h u v  vôn l u đ ng nh :

ầ ợ ầ ổ ố ư ậ ổ ộ ố ố ố v n ngân sách, v n c  ph n, ph n l i nhu n b  sung v n l u đ ng, v n liên doanh

­ liên k t...ế

ể ử ụ ả ả ệ ơ ồ ố ọ ­ .N  ph i tr : là ngu n v n quan tr ng mà doanh nghi p có th  s  d ng đ ề

ề ố ư ộ ủ ầ ườ ầ ế ư đáp  ng nhu c u v  v n l u đ ng th ng xuyên c n thi t trong kinh doanh nh : trái

ế phi u, vay ngân hàng...

ố ư ộ ạ ố ủ ệ ằ   ệ Vi c chia v n l u đ ng c a doanh nghi p ra thành các lo i v n nói trên nh m

ế ị ệ ả ộ ố ư ồ ạ t o kh  năng đê doanh nghi p xem xét và quy t đ nh huy đ ng t ố   i  u các ngu n v n

ố ư ả ầ ộ ườ ầ ổ ể ả đ  đ m b o cho nhu c u v n l u đ ng th ị ng xuyên  n đ nh và c n thi ế ươ   ng t t

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 86

Tài chính – Ti n tề ệ

ứ ự ế ấ ị ệ ầ ầ ớ ầ   ng v i quy mô kinh doanh nh t đ nh. Các doanh nghi p c n d  ki n nhu c u đ u

ư ố ư ể ủ ộ ế ạ ạ ộ ờ t ự   ồ  v n l u đ ng trong k  ho ch dài h n. Đ ng th i cũng có th  ch  đ ng xây d ng

ố ư ử ụ ể ạ ệ ể ề ạ ộ ộ ế k  ho ch v  huy đ ng và s  đ ng v n l u đ ng hàng năm đ  có th  đ t hi u qu ả

cao.

ả ử ụ ệ ệ ả

(cid:0) Bi n pháp b o toàn và nâng cao hi u qu  s  d ng VLĐ

ả ử ụ ố ư ố ớ ệ ệ ố ộ ầ   Đ i v i doanh nghi p, mu n nâng cao hi u qu  s  d ng v n l u đ ng c n

ự ệ ệ ả ph i th c hi n các bi n pháp sau đây:

ố ư ộ ế ạ ­K  ho ch hóa v n l u đ ng

ể ạ ượ ự ọ ạ ộ ệ ả ộ Trong m i lĩnh v c, đ  đ t đ ầ   c hi u qu  trong ho t đ ng m t yêu c u

ố ớ ể ườ ự ệ ế ạ ế không th  thi u đ i v i ng ọ   ệ i th c hi n đó là làm vi c có k  ho ch, khoa h c.

ố ư ụ ữ ế ệ ậ ạ ộ ộ ọ   Cũng v y, k  ho ch hoá v n l u đ ng là m t trong nh ng nhi m v  quan tr ng

ấ ầ ầ ế ủ ệ ế ạ ộ hàng đ u và r t c n thi ố   t cho các doanh nghi p. N i dung c a k  ho ch hoá v n

ệ ườ ậ ộ ồ ư ộ l u đ ng trong các doanh nghi p th ng bao g m các b  ph n:

ố ư ộ ế ạ ầ + K  ho ch nhu c u v n l u đ ng

ố ư ầ ấ ộ ợ ị ả Xác đ nh nhu c u v n l u đ ng cho s n xu t kinh doanh chính xác, h p lý

ặ ả ụ ả ủ ả ẩ ả ộ ệ   ấ m t m t b o đ m cho quá trình s n xu t và tiêu th  s n ph m c a doanh nghi p

ượ ụ ẽ ế ặ ượ ạ ứ ọ đ c ti n hành liên t c, m t khác s  tránh đ c tình tr ng đ ng v t t ậ ư ử ụ   , s  d ng

ạ ẳ ố ả ạ ề ầ ố lãng phí v n, không gây nên tình tr ng căng th ng gi t o v  nhu c u v n kinh

ủ ệ doanh c a doanh nghi p.

ố ư ộ ế ạ ồ + K  ho ch ngu n v n l u đ ng

ị ượ ầ ộ ườ ầ Sau khi xác đ nh đ ố ư c nhu c u v n l u đ ng th ng xuyên c n thi ế ể ả   t đ  đ m

ấ ượ ụ ế ệ ề ặ ạ ả ả ả b o cho s n xu t đ c liên t c, đ u đ n thì doanh nghi p ph i có k  ho ch đáp

ứ ố ổ ữ ầ ằ ắ ố ồ ị ng nhu c u v n đó b ng các ngu n v n  n đ nh, v ng ch c.

ể ả ệ ả ả ế ự ệ ả ấ Đ  đ m b o hi u qu  kinh t cao nh t, doanh nghi p ph i có s  xem xét và

ừ ấ ả ợ ồ ọ ợ ỹ ụ ể ự l a ch n k  các ngu n tài tr  sao cho phù h p nh t trong t ng hoàn c nh c  th .

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 87

Tài chính – Ti n tề ệ

ố ư ộ ử ụ ế ạ ờ + K  ho ch s  d ng v n l u đ ng theo th i gian

ố ư ử ụ ự ệ ệ ế ạ ờ ộ ầ   Th c hi n k  ho ch s  d ng v n l u đ ng theo th i gian, doanh nghi p c n

ố ư ộ ơ ở ầ ị ố ớ ố   ừ xác đ nh chính xác nhu c u v n l u đ ng t ng quý, tháng trên c  s  cân đ i v i v n

ệ ả ộ ổ ỹ ừ ệ ư l u đ ng hi n có và kh  năng b  sung trong qu , tháng t ử    đó có bi n pháp x  lý

ố ư ộ ả ạ ự ử ụ ụ ề ệ ả ạ ạ   hi u qu , t o s  liên t c, li n m ch trong s  d ng v n l u đ ng c  năm. Bên c nh

ố ư ự ệ ế ệ ệ ạ ả ầ ộ ế vi c th c hi n k  ho ch hoá v n l u đ ng, doanh nghi p c n ph i bi ọ   t chú tr ng

ố ư ộ ữ ế ế ợ ạ ả ớ ố ư ộ và k t h p gi a k  ho ch hoá v n l u đ ng v i qu n lý v n l u đ ng.

ố ư ộ ổ ứ ả ọ ­  T  ch c qu n lý v n l u đ ng khoa h c

ố ố ư ủ ộ ẽ ạ ề ệ ệ ộ ả Qu n lý t ị   t v n l u đ ng s  t o đi u ki n cho doanh nghi p ch  đ ng, k p

ờ ư ệ ả ề ệ ế ấ ả ả ữ th i đ a ra nh ng bi n pháp gi ự   i quy t các v n đ  phát sinh đ m b o vi c th c

ố ư ệ ế ạ ấ ộ ừ ệ hi n k  ho ch v n l u đ ng, tránh th t thoát, lãng phí t đó nâng cao hi u qu  s ả ử

ố ư ộ ụ d ng v n l u đ ng.

ỳ ả ụ ệ ế ắ ấ ­Rút ng n chu k  s n xu t kinh doanh thông qua vi c áp d ng các ti n b ộ

ọ ỹ ả ấ ậ khoa h c k  thu t vào s n xu t

ụ ế ệ ậ ả ộ ọ ỹ Khi doanh nghi p áp d ng các ti n b  khoa h c k  thu t vào s n xu t s ấ ẽ

ả ả ấ ượ ấ ả ẩ ữ ả đ m b o s n xu t ra nh ng s n ph m có ch t l ấ ng cao, năng su t cao, giá thành

ấ ẽ ự ế ủ ệ ề ả ớ ồ ờ ượ ạ h . Đi u này đ ng nghĩa v i vi c th i gian c a khâu s n xu t s  tr c ti p đ c rút

ấ ẽ ả ệ ặ ả ắ ả ớ ưở ng n. M t khác, v i hi u qu  nâng cao trong s n xu t s   nh h ự ế   ng tích c c đ n

ự ữ ấ ượ ạ ẽ ầ ẩ ả ư khâu d  tr  và l u thông: ch t l ả   ng s n ph m cao, giá thành h  s  góp ph n đ m

ụ ượ ệ ả ờ ơ ả b o cho doanh nghi p tiêu th  đ ư   c hàng hoá nhanh h n, gi m th i gian khâu l u

ừ ự ữ ạ ự ệ ẽ ủ ộ ể ơ thông, t ố    đó doanh nghi p s  ch  đ ng h n trong d  tr , t o s  luân chuy n v n

ơ ư ộ l u đ ng nhanh h n.

ổ ứ ố ơ ở ừ ả ­T  ch c t t công tác qu n lý tài chính trên c  s  không ng ng nâng cao trình

ả ộ ộ đ  cán b  qu n lý

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 88

Tài chính – Ti n tề ệ

ự ồ ượ ế ố ừ ế ị ọ Ngu n nhân l c luôn đ ậ c th a nh n là y u t quan tr ng quy t đ nh s ự

ố ư ạ ủ ử ụ ệ ầ ỗ ộ ộ thành b i c a m i doanh doanh nghi p. S  d ng v n l u đ ng là m t ph n trong

ủ ệ ả ượ ự ệ ở ộ công tác qu n lý tài chính c a doanh nghi p, đ c th c hi n b i các cán b  tài chính

ộ ủ ữ ự ả ộ ưở ự ế ế do đó năng l c, trình đ  c a nh ng cán b  này có  nh h ng tr c ti p đ n công tác

ố ư ộ ả ử ụ ệ ả qu n lý tài chính nói chung và hi u qu  s  d ng v n l u đ ng nói riêng.

ấ ả 5.3.2. Chi phí s n xu t kinh doanh

ệ ấ ả 5.3.2.1. Khái ni m chi phí s n xu t kinh doanh

ế ị ườ ủ ạ ả ộ ề Trong   n n   kinh   t th   tr ấ ng   ho t   đ ng   s n   xu t   kinh   doanh   c a   doanh

ầ ủ ệ ả ứ ự ệ ấ ả ẩ ằ ấ nghi p th c ch t là vi c s n xu t ra các s n ph m nh m đáp  ng nhu c u c a th ị

ườ ề ợ ữ ệ ậ ỏ tr ng và thu v  l ỗ i nhu n. Đó là quá trình mà m i doanh nghi p b  ra nh ng chi

ờ ố ấ ị ề ươ ề ộ ồ ề phí nh t đ nh, là chi phí v  lao đ ng đ i s ng g m: ti n l ng, ti n công, trích

ề ấ ậ ộ ồ BHXH; còn chi phí v  lao đ ng v t hóa g m chi phí kh u hao TSCĐ, chi phí NVL…

ề ượ ố ỏ ọ ể ằ ướ ề ệ M i chi phí b  ra cu i cùng đ u đ ệ c bi u hi n b ng th c đo ti n t .

ộ ệ ả ấ ổ Nói m t cách t ng quát, chi phí ể   ủ  s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p là bi u

ề ậ ệ ệ ề ằ ấ ộ ộ ỏ   hi n b ng ti n toàn b  các hao phí v  v t ch t và lao đ ng mà doanh nghi p b  ra

đê

ộ ả ấ 5.3.2.2.N i dung chi phí s n xu t kinh doanh

ủ ứ ể ạ Căn c  vào các công đo n c a quá trình kinh doanh, có th  chia chi phí kinh

ệ ủ c a doanh nghi p thành các nhóm chi phí sau:

ấ ự ế ả * Chi phí s n xu t tr c ti p:

ấ ự ế ệ ả ộ ữ ­ Chi phí s n xu t tr c ti p là toàn b  nh ng chi phí mà doanh nghi p ph i b ả ỏ

ể ự ế ạ ề ơ ấ ạ ả ụ ẩ ị ra đ  tr c ti p t o ra các lo i s n ph m hàng hóa và d ch v . Xét v  c  c u, chi phí

ấ ượ ấ ụ ả ở ả s n xu t đ c c u thành b i các kho n m c chi phí:

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 89

Tài chính – Ti n tề ệ

ậ ệ ị ủ ự ế ồ ộ ệ   + Chi phí nguyên v t li u tr c ti p : Bao g m toàn b  giá tr  c a nguyên li u,

ậ ệ ụ ượ ử ụ ế ạ ự ế ấ ậ ệ v t li u chính và v t li u ph  đ ả   ể ả c s  d ng tr c ti p đ  s n xu t, ch  t o s n

ụ ự ệ ầ ấ ỳ ị nh m; th c hi n đ ch v  trong k  sán xu t kinh doanh.

ự ế ề ả ả ả ữ + Chi phí nhân công tr c ti p : Là nh ng kho n ti nph i, ph i thanh toán cho

ế ả ấ ả ự ứ ự ụ ệ ế ẩ ị ư   ự công nhân tr c ti p s n xu t s n ph m, tr c ti p th c hi n cung  ng d ch v  nh  :

ề ươ ề ề ể ả ả ộ ti n l ụ ấ ng, ti n công, các kho n ph  c p, ti n b o hi m xã h i, ...

ụ ụ ữ ấ ả ế ạ   + Chi phí s n xu t chung : Là nh ng chi phí ph c v  trong quá trình ch  t o

ụ ư ự ứ ệ ẩ ị ưở ả s n ph m, th c hi n cung  ng d ch v  nh  chi phí nhân viên phân x ng, chi phí

ụ ụ ấ ấ ụ ả ậ ệ v t li u, công c , d ng c  s n xu t, kh u hao TSCĐ .

ổ ậ ủ ự ủ ể ặ ả ấ Đ c đi m n i b t c a chi phí sân xu t là s  tăng gi m c a chúng có liên quan

ớ ự ố ượ ả ả ể ậ t ủ i s  tăng gi m c a qui mô v  kh i l ng kinh doanh. Vì v y đ  tăng kh i l ố ượ   ng

ạ ấ ụ ẩ ị ợ ệ ậ ỏ ả s n ph m, d ch v  và h  th p chí phí, tăng l ả   i nhu n đòi h i doanh nghi p ph i

ừ ấ ế ị ấ ả ộ không ng ng năng cao công su t thi t b , máy móc v  năng su t lao đ ng thông qua

ệ ả ụ ế ệ ệ ề ệ ộ ộ ọ ổ   vi c áp đ ng ti n b  khoa h c công ngh , c i thi n các đi u ki n lao đ ng, đ i

ứ ớ ạ ậ ệ ế ớ ự ế m i hình th c tr ả ươ  l ằ   ng; tích c c tìm ki m các lo i v t li u thay th  m i nh m

ấ ượ ẩ ả nâng cao ch t l ng s n ph m.

* Chi phí bán hàng:

ụ ả ữ ạ ẩ   Chi phí bán hàng là nh ng chi phí phát sinh trong công đo n tiêu th  s n ph m

ứ ụ ể ạ ị hàng hóa và cung  ng d ch v . Chi phí bán hàng có th  chia ra làm hai lo i :

ế ớ ự ữ ư ệ + Chi phí l u thông: Là nh ng chi phí liên quan tr c ti p t ụ ả   i vi c tiêu th  s n

ụ ứ ẩ ả ả ồ ị ậ   ph m,   hàng   hóa,   cung   ng   d ch   v ,   bao   g m   chi   phí   b o   qu n,   đóng   gói,   v n

ể ồ chuy n, hoa h ng bán hàng

ữ ế ề ệ ế ớ ị ở ộ   ắ + Chi phí ti p th  : Là nh ng chi phí g n li n v i vi c tìm ki m và m  r ng

ị ườ ư ả ả ẩ th  tr ả ng, nh  : chi phí qu ng cám chi phí b o hành s n ph m, hàng hóa, chi phí

ị ườ ứ nghiên c u th  tr ng

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 90

Tài chính – Ti n tề ệ

ế ấ ọ ị ề Trong n n kinh t ế ị ườ  th  tr ế   ng, chi phí ti p th  có vai trò r t quan tr ng. N u

ấ ượ ủ ệ ẩ ớ ố ạ ộ ế ằ ị ả s n ph m c a doanh nghi p làm ra v i ch t l ng t t, b ng ho t đ ng ti p th  mà

ụ ề ệ ể ế ẩ ả ố doanh nghi p có th  thuy t ph c và lôi cu n nhi u khách hàng mua s n ph m, qua

ừ ủ ệ ệ ả ượ đó hi u qu  kinh doanh c a doanh nghi p ngày càng không ng ng đ c nâng cao.

ạ ộ ề ả * Chi phí qu n lý và đi u hành ho t đ ng kinh doanh:

ả ả ồ ổ ứ Bao g m chi phí qu n lý kinh doanh, chi phí qu n lý hành chính t ch c. Đây

ữ ế ả là nh ng kho n chi phí gián ti p.

ề ơ ả ệ ự ế ớ ệ ả ế V  c  b n, chi phí gián ti p không quan h  tr c ti p t ấ ả   i vi c s n xu t s n

ố ượ ủ ự ẩ ả ả ả ph m. Hay cách khác, s  tăng gi m c a qui mô và kh i l ấ   ẩ ng s n ph m s n xu t

ả ưở ế ớ ự ủ ự ế ả ậ không  nh h ng tr c ti p t ề   i s  tăng gi m c a chi phí gián ti p. Th m chí, nhi u

ệ ạ ừ ẫ ả ả ả ấ kho n chi phí v n phát sinh ngay c  khi doanh nghi p t m d ng s n xu t. Do tính

ụ ư ư ậ ị ả ấ ẩ ẩ ở ch t nh  v y, nên trong giá tr  s n ph m d  dang, thành ph m, lao v  ch a tiêu th ụ

ứ ự ế không ch a đ ng chi phí gián ti p.

ụ ụ ạ ộ ữ ữ Nh ng chi phí nêu trên là nh ng chi phí ph c v  cho ho t đ ng kinh doanh c ơ

ể ự ủ ụ ủ ệ ệ ả b n c a doanh nghi p. Ngoài ra đ  th c hi n các m c tiêu c a kinh doanh doanh

ệ ầ ạ ộ ả ỏ ữ ư ế nghi p c n ph i b  ra nh ng chi phí liên quan đ n ho t đ ng tài chính, nh  : chi phí

ầ ư liên doanh, chi phí đ u t ố  tài chính, chi phí cho vay v n, chi phí liên quan mua bán

ạ ệ ặ ừ ụ ệ ệ ớ ạ ộ ngo i t ữ ; ho c nh ng chi phí t các nghi p v  riêng bi t v i ho t đ ng kinh doanh

ạ ộ ư ượ ả ơ ả c  b n, ho t đ ng tài chính nh : chi phí thanh lý, nh ng bán tài s n, chì phí thuê tài

ạ ộ ụ ế ề ả ắ ấ   ữ ả s n, tài s n thi u h t. V  nguyên t c nh ng chi phí ho t đ ng tài chính, chi phí b t

ườ ượ ẩ ả ạ th ng đ c theo dõi riêng và không h ch toán vào giá thành s n ph m kinh doanh.

ả ẩ 5.3.3. Giá thành s n ph m

ệ ả ẩ Khái ni m giá thành s n ph m

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 91

Tài chính – Ti n tề ệ

ề ủ ủ ệ ệ ể ả ẩ ằ ộ Giá thành s n ph m c a doanh nghi p là bi u hi n b ng ti n c a toàn b  chi

ụ ộ ạ ả ủ ệ ấ ẩ   ệ ả phí c a doanh nghi p đê hoàn thành vi c s n xu t và tiêu th  m t lo i s n ph m

ấ ị nh t đ nh.

ả ả ẩ ấ So sánh chi phí s n xu t và giá thành s n ph m

 ấ ề ả ố Gi ng nhau: B n ch t đ u là chi phí

 ộ ị ớ ả ấ Khác nhau: Chi phí là toàn b  giá tr  liên quan t i s n xu t và tiêu th ụ

ờ ỳ ấ ị ẩ ầ ộ ỉ ả s n ph m trong m t th i k  nh t đ nh trong khi giá thành ch  là ph n chi phí liên

ế ả ụ ộ ố ượ ấ ấ ị ả ẩ quan đ n s n xu t và tiêu th  m t kh i l ng s n ph m hoàn thành nh t đ nh.

ủ ỉ Vai trò c a ch  tiêu giá thành

ả ự ế ệ Trong kinh doanh, doanh nghi p ph i d  ki n giá thành, nói cách khác doanh

ả ế ự ế ệ ả ạ ạ   nghi p ph i ti n hành xây d ng k  ho ch giá thành. Trong công tác qu n lý các ho t

ỉ ữ ọ ượ ể ệ ộ đ ng kinh doanh, ch  tiêu giá thành gi vai trò quan tr ng và đ c th  hi n trên các

ặ m t sau:

ướ ụ ả ứ ủ ẩ ả ấ ­ Giá thành là th c đo m c chi phí s n xu t và tiêu th  s n ph m c a doanh

ạ ộ ứ ể ệ ệ ả ị nghi p, là căn c  đ  xác đ nh hi u qu  ho t đ ng kinh doanh.

ể ể ủ ụ ệ ộ ọ ­ Giá thành là m t công c  quan tr ng c a doanh nghi p đ  ki m soát tình

ạ ộ ệ ệ ả ấ ả ổ hình ho t đ ng s n xu t kinh doanh, xem xét hi u qu  các bi n pháp t ứ  ch c, k ỹ

thu t.ậ

ứ ự ệ ộ ọ ể ­ Giá thành là m t căn c  quan tr ng đ  doanh nghi p xây d ng chính sách giá

ạ ả ẩ ả ố ớ ừ c  đ i v i t ng lo i s n ph m.

5.3.4. Doanh thu

ệ Khái ni m doanh thu

ụ ả ế ệ ế ẩ   K t thúc quá trình kinh doanh, doanh nghi p ti n hành tiêu th  s n ph m,

ề ạ ủ ự ệ ề ệ ị hàng hoá và th c hi n d ch vu và thu ti n v , t o nên doanh thu c a doanh nghi p.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 92

Tài chính – Ti n tề ệ

ị ợ ế ệ ượ ổ “ Doanh thu là t ng giá tr  các l i ích kinh t doanh nghi p thu đ c trong k ỳ

ừ ạ ộ ả ườ ủ ế k  toán, phát sinh t ấ  các ho t đ ng s n xu t, kinh doanh thông th ng c a doanh

ể ệ ầ ố nghi p, góp ph n làm phát tri n v n ch  s  h u ủ ở ữ ”.

ộ N i dung doanh thu

ủ ậ ộ ồ ệ  Doanh thu c a doanh nghi p bao g m các b  ph n sau:

(cid:0) ấ ị ộ ố ề Doanh thu bán hàng và cung c p d ch v ụ  là toàn b  s  ti n thu đ ượ   c

ặ ẽ ư ả ả ồ ị ho c s  thu đ ượ ừ c t các giao d ch nh  bán hàng hoá…bao g m c  các kho n ph ụ

ế thu và phí thu thêm ngoài giá bán (n u có).

(cid:0) ố ề ượ ẩ ả Doanh thu n i bộ ộ là s  ti n thu đ c do bán hàng hoá, s n ph m cung

ụ ộ ộ ữ ị ự ụ ộ ơ ộ ị ấ c p d ch v  tiêu th  n i b  gi a các đ n v  tr c thu c trong cùng m t công ty hay

ổ t ng công ty.

(cid:0) ả ừ ề ạ ộ Doanh thu ho t đ ng tài chính là các kho n thu  t ti n lãi (lãi cho vay;

ề ử ả ậ ầ ư ả ậ ừ ế lãi ti n g i; lãi bán hàng tr  ch m; tr  góp; lãi đ u t trái phi u….), thu nh p t cho

ạ ộ ầ ư ề ả ậ thuê tài s n, thu nh p v  ho t đ ng đ u t ứ  mua bán ch ng khoán……

(cid:0) ừ ấ ả ừ Doanh thu t ạ ộ  các ho t đ ng b t th ườ   là các kho n thu t ng ạ    các ho t

ả ườ ư ừ ệ ậ ư ả ộ đ ng x y ra không th ng xuyên nh : thu t vi c bán v t t hàng hóa, tài s n dôi

ả ả ụ ụ ố ế ư ụ ừ ầ ả ả   th a, công c  d ng c  đã phân b  h t…các kho n ph i tr  nh ng không c n tr ,

ừ ệ ể ượ ả ợ ả các kho n thu t vi c chuy n nh ồ   ng thanh lý tài s n, n  khó đòi đã xoá nay thu h i

ượ ậ ự ả ồ đ c, hoàn nh p d  phòng gi m giá hàng t n kho…

ạ ộ ủ ủ ớ ệ Ý nghĩa c a doanh thu v i ho t đ ng c a doanh nghi p

ố ớ ạ ộ ủ ệ ớ ộ ủ   Doanh thu c a doanh nghi p có ý nghĩa l n đ i v i toàn b  ho t đ ng c a

ệ ướ ể ả ế ả ả ọ ồ doanh nghi p. Tr ả   c h t nó là ngu n quan tr ng đ  đ m b o trang tr i các kho n

ự ệ ấ ả ả ấ ả ả ả ơ   chi phí s n xu t kinh doanh, đ m b o th c hi n quá trình tái s n xu t gi n đ n

ụ ố ớ ở ộ ự ư ệ ả ấ ướ ố ớ cũng nh  tái s n xu t m  r ng, th c hi n nghĩa v  đ i v i Nhà n c, đ i v i khách

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 93

Tài chính – Ti n tề ệ

ố ớ ạ ộ ổ hàng, đ i v i các c  đông tham gia các ho t đ ng liên doanh. . . Do đó tăng doanh

ầ ủ ụ ệ thu luôn là m c tiêu hàng đ u c a các doanh nghi p.

ợ ệ ậ ủ 5.3.5. L i nhu n c a doanh nghi p

ệ ợ ậ Khái ni m l i nhu n

ế ậ ợ ố ừ ạ ộ ả ấ ả L i nhu n là k t qu  tài chính cu i cùng t ho t đ ng s n xu t kinh doanh, là

ấ ượ ỉ ệ ể ả ế ạ ộ ch  tiêu ch t l ng đ  đánh giá hi u qu  kinh t ệ   ủ  các ho t đ ng c a doanh nghi p.

ể Có th  khái quát là:

ữ ủ ệ ề ệ ậ ả ợ L i nhu n c a doanh nghi p là kho n ti n chênh l ch gi a doanh thu và chi

ạ ượ ỏ ừ ạ ộ ủ ệ phí mà doanh nghi p đã b  ra đê đ t đ c doanh thu đó t các ho t đ ng c a doanh

ệ ư ạ nghi p đ a l i.

ộ ợ ậ ủ ệ ồ ợ ậ ừ ạ ộ N i dung l i nhu n c a doanh nghi p bao g m: l i nhu n t ho t đ ng kinh

ợ ậ ừ ạ ộ ạ ộ ư ế doanh, l i nhu n t ạ    ho t đ ng khác nh  ho t đ ng liên doanh, liên k t, các ho t

ụ ộ ị ộ đ ng thu c các d ch v  tài chính...

ủ ợ ậ Vai trò c a l i nhu n

ậ ợ ọ ớ ự ưở ủ L i nhu n có vai trò quan tr ng t i s  tăng tr ể ng và phát tri n c a doanh

ự ủ ệ ộ ộ nghi p nói riêng và c a toàn xã h i nói chung. Đây chính là đ ng l c thôi thúc doanh

ữ ệ ẳ ộ ơ ị ườ ạ ể nghi p năng đ ng h n n a đ  kh ng đ nh mình trong môi tr ng c nh tranh gay

g t.ắ

ố ớ ệ ườ ộ * Đ i v i doanh nghi p và ng i lao đ ng

ấ ỳ ộ ạ ộ ế ị ệ ơ ườ B t k  m t doanh nghi p nào ho t đ ng trong c  ch  th  tr ầ   ề ng, đi u đ u

ọ ợ ậ ộ ỉ ế ổ ả ợ tiên mà h  quan tâm đó là l i nhu n. Đây là m t ch  tiêu kinh t t ng h p ph n ánh

ả ủ ế ố ố ủ ệ ệ hi u qu  c a quá trình kinh doanh, là y u t s ng còn c a doanh nghi p. Doanh

ỉ ồ ạ ệ ể ạ ợ ế ệ ậ nghi p ch  t n t i và phát tri n khi nó t o ra l ạ   i nhu n, n u doanh nghi p ho t

ủ ệ ả ắ ỏ ộ đ ng không có hi u qu , thu không đ  bù đ p chi phí đã b  ra thì doanh nghi p s ệ ẽ

ả ả ặ ệ ề ệ ế ị b  đào th i, đi đ n phá s n. Đ c bi t trong đi u ki n kinh t ế ị ườ  th  tr ự ạ   ng có s  c nh

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 94

Tài chính – Ti n tề ệ

ễ ắ ố ệ ậ ợ ế ố ự ỳ ậ tranh di n ra ngày càng gay g t và kh c li t vì v y l i nhu n là y u t c c k  quan

ế ự ồ ạ ủ ế ị ệ ọ tr ng và quy t đ nh đ n s  t n t i c a doanh nghi p:

ế ấ ả ọ ạ ộ ủ ệ ậ ộ ợ ­L i nhu n tác đ ng đ n t ả   t c  m i ho t đ ng c a doanh nghi p. Nó  nh

ưở ủ ự ệ ề ệ ế ế h ọ   ng tr c ti p đ n tình hình tài chính c a doanh nghi p, là đi u ki n quan tr ng

ủ ế ệ ệ ả ả ả đ m b o cho kh  năng thanh toán c a doanh nghi p. N u doanh nghi p làm ăn có

ệ ả ợ ể ệ ậ ạ ả hi u qu , có l i nhu n cao thì kh  năng thanh toán m nh, doanh nghi p có th  hoàn

ả ọ ợ ế ả ạ tr  m i kho n n  đ n h n và ng ượ ạ c l i.

ạ ộ ả ả ậ ấ ả ả ấ ợ ở ộ ­L i nhu n đ m b o tái s n xu t m  r ng. Ho t đ ng s n xu t kinh doanh

ẽ ạ ả ợ ệ ộ ậ ố có lãi s  t o cho doanh nghi p m t kho n l ế ư i nhu n sau thu  ch a phân ph i, là c ơ

ầ ư ồ ố ụ ữ ế ộ ọ ỹ ở ể ổ s  đ  b  sung vào ngu n v n tái đ u t ậ   , áp d ng nh ng ti n b  khoa h c k  thu t

ệ ớ ế ị ạ ộ ở ộ ổ thông qua vi c đ i m i trang thi t b …m  r ng quy mô ho t đ ng là c  s  đ ơ ở ể

ệ ồ ạ ể ươ ườ ơ ở ể doanh nghi p t n t ữ i phát tri n v ng vàng trên th ng tr ng, làm c  s  đ  doanh

ố ừ ệ ượ ễ nghi p đi vay v n t bên ngoài đ c d  dàng.

ợ ứ ể ự ự ề ậ ỉ ­Ch  tiêu l ự   i nhu n cũng là căn c  đ  đánh giá năng l c, v  nhân s , năng l c

ủ ự ệ ề ả ả ấ ề v  tài chính, năng l c qu n lý và đi u hành s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p...

ờ ố ề ệ ệ ậ ậ ả ợ ờ ­L i nhu n cao có đi u ki n nâng cao thu nh p, c i thi n đ i s ng ng ư i lao

ư ủ ạ ấ ấ ả ạ ộ đ ng, t o h ng ph n kích thích trí sáng t o, phát huy cao nh t kh  năng c a nhân

ơ ở ữ ướ ể ế ệ viên trong doanh nghi p, là c  s  cho nh ng b c phát tri n ti p theo.

ố ớ * Đ i v i nhà n ướ c

ả ả ả ả ủ ế ệ ệ ấ ả ấ   ­K t qu  s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p ph n ánh hi u qu  s n xu t

ế ế ủ ấ ướ ườ ề ủ c a n n kinh t ề . Khi n n kinh t c a đ t n ể ẽ ạ c phát tri n s  t o ra môi tr ng lý

ưở ơ ữ ệ ệ ể t ề ng cho doanh nghi p có đi u ki n phát tri n h n n a.

ợ ủ ệ ậ ướ ế ế ­Thông qua l i nhu n c a doanh nghi p, Nhà n c ti n hành thu thu  thu

ụ ề ệ ề ậ ộ ỹ ỉ ế nh p doanh nghi p tăng tích lu  cho xã h i, là công c  đi u ch nh n n kinh t vĩ mô.

ầ ợ ệ ế ậ ệ ậ Thu  thu nh p doanh nghi p đánh vào ph n l i nhu n mà doanh nghi p thu trong

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 95

Tài chính – Ti n tề ệ

ợ ủ ệ ế ậ ố ướ ỳ k , nên khi l i nhu n c a doanh nghi p càng cao thì s  thu  mà Nhà n ậ   c nh n

ượ ể ề ồ ướ ế ả đ c càng nhi u. Đó chính là ngu n tài chính đ  Nhà n ấ   c ti n hành tái s n xu t

ở ộ ể ế ủ ố ộ m  r ng, phát tri n kinh t ờ ố   ố  xã h i, c ng c  an ninh qu c phòng, nâng cao đ i s ng

ầ ấ ậ v t ch t và tinh th n cho nhân dân.

ươ

Ch

ng 6

Tài chính qu c tố ế

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 96

Tài chính – Ti n tề ệ

ố ế ữ ề ề ấ 6.1. Nh ng v n đ  chung v  tài chính qu c t

6.1.1. Khái ni mệ

ố ế ạ ộ ữ ế ồ ộ Tài chính qu c t bao g m nh ng n i dung liên quan đ n các ho t đ ng tài

ở ầ ố ế ạ ộ ủ ủ ể chính t m qu c t ệ   , có th  là ho t đ ng tài chính c a cá nhân, c a doanh nghi p

ủ ủ ướ hay c a chính ph  các n c…

ố ế ự ấ ạ ộ ộ Tài chính qu c t ạ    là m t lĩnh v c r t phong phú, đa d ng, bao trùm m t ph m

ể ế ố ế ở ậ ộ ớ ữ ạ vi r ng l n, có th  ti p c n tài chính qu c t ư    nh ng khía c nh khác nhau nh ng

ữ ề đ u có nh ng nét chung là:

ộ ộ ệ ế ố ế ậ ủ ­ Là m t b  ph n c a quan h  kinh t qu c t

ệ ượ ớ ủ ệ ữ ố ­ Các quan h  đó v t qua biên gi ể ệ i c a qu c gia, th  hi n quan h  gi a các

ủ ể ủ ủ ể ủ ặ ớ ố ố ổ ứ ch  th  c a qu c gia này v i các ch  th  c a qu c gia khác ho c các t ố    ch c qu c

tế

ệ ủ ự ệ ề ệ ắ ậ ộ ớ ủ   ­ S  hi n di n c a các quan h  đó luôn g n li n v i quá trình v n đ ng c a

ữ ể ố ế ố ế ủ ữ ắ nh ng dòng v n trong phát tri n kinh  t qu c t ấ    và tuân th  nh ng nguyên t c nh t

ị đ nh.

ố ế ệ ệ ố ữ ệ ả Khái ni m tài chính qu c t là h  th ng nh ng quan h  tài chính n y sinh

ủ ể ủ ộ ướ ớ ủ ể ủ ữ ướ ớ gi a các ch  th  c a m t n c v i các ch  th  c a n c khác và v i các t ổ ứ    ch c

ố ế ắ ề ớ ế ớ ư ể ố qu c t , g n li n v i các dòng l u chuy n hàng hoá và v n trên th  gi ữ   i theo nh ng

ấ ị ắ nguyên t c nh t đ nh.

ơ ở ủ ố ế ệ 6.1.2. C  s  c a các quan h  tài chính qu c t

ố ế ắ ồ ừ ủ ự ệ ể S  phát sinh, phát tri n c a các quan h  tài chính qu c t b t ngu n t các

ế ị ữ ệ ướ ố ế ồ ộ ệ quan h  kinh t , các quan h  chính tr  gi a các n c trong c ng đ ng qu c t .

ệ ế ­ Quan h  kinh t

ệ ế ự ợ ố ế ề ế ữ ố Các quan h  kinh t hay s  h p tác qu c t v  kinh t gi a các qu c gia làm

ố ế ệ ể ệ ả n y sinh và phát tri n các quan h  tài chính qu c t . Trong đó các quan h  thanh

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 97

Tài chính – Ti n tề ệ

ố ế ố ế ầ ư ố ế ụ ố ẽ ẩ toán qu c t , tín d ng qu c t qu c t … là nhân t , đ u t ạ  thúc đ y m nh m  kinh

ố ế ế t qu c t .

ố ế ự ơ ở ố ế ệ ợ ộ H p tác qu c t th c hi n trên c  s  phân công lao đ ng qu c t . Phân công

ố ế ộ ệ ả ấ ả ụ ậ ẩ ị lao đ ng qu c t ộ    là quá trình t p trung vi c s n xu t s n ph m và d ch v  vào m t

ơ ở ữ ư ế ủ ấ ị ự ề ề ố ố qu c gia nh t đ nh d a trên c  s  nh ng  u th  c a qu c gia đó v  các đi u ki n t ệ ự

ế ầ ủ ộ ể ứ ệ ọ ố nhiên, kinh t , khoa h c công ngh  và xã h i đ  đáp  ng nhu c u c a các qu c gia

ố ế ổ ự khác thông qua s  trao đ i qu c t .

ứ ộ ể ế ủ ứ ộ ố ỗ M c đ  phát tri n kinh t ế ị  c a m i qu c gia quy t đ nh m c đ  tham gia vào

ế ố ế ị ườ ế ớ ứ ộ ế ị ợ h p tác kinh t qu c t , vào th  tr ng th  gi ể ủ   i và quy t đ nh m c đ  phát tri n c a

ệ ố ạ các quan h  tài chính đ i ngo i

ị ệ ­ Quan h  chính tr

ị ả ệ ạ ưở ọ ố Các quan h  tài chính đ i ngo i còn ch u  nh h ữ   ng quan tr ng vào nh ng

ủ ế ố ộ ị ạ ộ ị ế ố ạ ế ố y u t chính tr . Tác đ ng c a y u t chính tr  vào ho t đ ng kinh t đ i ngo i tùy

ạ ộ ạ ộ ữ ủ ụ ể ấ ặ ộ ộ ề   thu c vào tính ch t, đ c đi m c a ho t đ ng đó. Nh ng ho t đ ng ph  thu c nhi u

ế ố ố ế ợ ị ạ ộ ư ữ ế vào y u t ư ệ  chính tr  nh  vi n tr  qu c t , thu  quan  u đài…Nh ng ho t đ ng ít

ị ư ạ ớ ươ ầ ư ự ế ủ ể ủ ế ắ g n bó v i chính tr  nh  ngo i th ng, đ u t tr c ti p… mà ch  th  ch  y u là t ư

nhân, các nhà kinh doanh.

ắ ơ ả ủ ữ ố ế 6.1.3. Nh ng nguyên t c c  b n c a kinh t ế ố ế  qu c t và tài chính qu c t

ở ộ ệ ệ ế ố ế ừ ủ ắ ả Vi c m  r ng quan h  kinh t qu c t v a ph i tuân th  các nguyên t c phù

ệ ố ế ồ ủ ữ ả ắ ằ ả ờ ớ ợ h p v i thông l qu c t ả   , đ ng th i ph i tuân th  nh ng nguyên t c nh m đ m b o

ố ế ộ ủ ủ ề ố ỗ ố ị ị ữ ngày càng c ng c  ch  đ  chính tr  và nh ng giá tr  truy n th ng c a m i qu c gia.

ộ ộ ủ ủ ệ ệ ề ọ ­ Tôn tr ng ch  quy n và không can thi p vào công vi c n i b  c a nhau:

ộ ậ ủ ắ ỏ ọ ỗ ố Nguyên t c này đòi h i tôn tr ng tính đ c l p c a m i qu c gia, không dùng các th ủ

ộ ộ ủ ệ ấ ạ ố ệ đo n có tính ch t can thi p vào n i b  c a qu c gia có quan h .

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 98

Tài chính – Ti n tề ệ

ồ ừ ẳ ắ ắ ả ầ ỗ ố ­ Bình đ ng: Nguyên t c này b t ngu n t yêu c u ph i coi m i qu c gia

ố ế ồ ộ ộ ậ ề ộ ố ượ ư ẩ trong c ng đ ng qu c t là m t qu c gia đ c l p, đ u đ c bình đ ng nh  nhau

trong quan h .ệ

ợ ắ ơ ở ể ế ậ ở ộ ệ ­ Cùng có l i: Đây là nguyên t c c  s  đ  thi t l p và m  r ng quan h  kinh

ớ ố ế ữ t gi a các qu c gia v i nhau.

ủ ế ủ ố ế ứ 6.2. Các hình th c ch  y u c a tài chính qu c t

ầ ư ố ế ự ế 6.2.1. Đ u t tr c ti p (FDI) qu c t

ầ ư ố ế ự ầ ư ứ ế ố ế Đ u t qu c t tr c ti p là hình th c đ u t qu c t mà ch  đ u t ủ ầ ư ướ   c n

ộ ố ố ự ả ặ ị ủ ớ ụ ấ ngoài đóng góp m t s  v n đ  l n vào lĩnh v c s n xu t ho c d ch v  cho phép h ọ

ự ế ố ượ ề ầ ư tr c ti p tham gia đi u hành đ i t ọ ỏ ố ng mà h  b  v n đ u t .

ạ ề ợ ả ủ ầ ư ướ ầ ư ậ FDI mang l i nhi u l i ích cho c  ch  đ u t và n c nh n đ u t .

ủ ầ ư ố ớ ­ Đ i v i ch  đ u t

ở ộ ị ườ ụ ả ệ ậ ẩ FDI giúp m  r ng th  tr ng tiêu th  s n ph m, là bi n pháp thâm nh p th ị

ườ ữ ượ ủ ả ị tr ệ ng h u hi u, tránh đ ộ ậ c hàng rào b o h  m u d ch c a các n ướ ở ạ c s  t i.

ấ ắ ả ả ờ ồ ố   FDI giúp các công ty gi m chi phí s n xu t, rút ng n th i gian thu h i v n

ợ ậ ợ ụ ượ ợ ế ủ ướ ở ạ ầ ư đ u t và l i nhu n cao do l i d ng đ ữ c nh ng l i th  c a n c s  t i.

ủ ầ ư ượ ậ ệ ổ ấ ồ ị FDI giúp ch  đ u t tìm đ c ngu n cung c p nguyên v t li u  n đ nh.

ố ớ ướ ầ ư ậ ­ Đ i v i n c nh n đ u t

ồ ố ố ọ ố ổ ồ Ngu n v n FDI là ngu n v n b  sung quan tr ng cho các qu c gia, đóng góp

ọ ưở quan tr ng vào tăng tr ng kinh t ế .

ề ệ ể ầ ạ ồ ầ   ự FDI góp ph n phát tri n ngu n nhân l c, t o thêm nhi u vi c làm, góp ph n

ả ệ ế ấ gi ạ i quy t tình tr ng th t nghi p.

ề ị ố ướ ẽ ợ Chính sách thu hút v n FDI theo các ngành ngh  đ nh h ng h p lý s  góp

ơ ấ ự ầ ị ế ướ ướ ệ ể ph n tích c c chuy n d ch c  c u kinh t đát n c theo h ng công nghi p hoá,

ấ ướ ệ ạ hi n đ i hoá đ t n c.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 99

Tài chính – Ti n tề ệ

ế ấ ẩ ọ ộ ồ ổ ọ   ậ FDI tác đ ng quan tr ng đ n xu t nh p kh u, b  sung ngu n thu quan tr ng

cho ngân sách Nhà n c.ướ

ợ ướ ầ ư ậ ể ả ị ạ Bên c nh các l i ích đó, các n c nh n đ u t ữ    có th  ph i gánh ch u nh ng

ậ ạ ậ ự ủ ư ế ệ ặ ậ ổ ỹ m t tiêu c c c a FDI nh  ti p nh n công ngh  và k  thu t l c h u, gây t n h i v ạ ề

ườ ạ ự ấ ợ ả ấ ướ môi tr ng, t o s  b t l i cho s n xu t trong n c…

ố ế ụ 6.2.2. Tín d ng qu c t

ố ế ụ ứ ế ố Tín d ng qu c t là hình th c đ u t ầ ư ướ ạ  d ố i d ng cho vay v n v n và ki m l ợ   i

ứ ầ ư ấ ề ế thông qua lãi su t ti n vay. Đây là hình th c đ u t gián ti p.

ố ế ụ ệ ể ổ ế ữ Tín d ng qu c t là t ng th  các quan h  kinh t ủ ể ủ    phát sinh gi a các ch  th  c a

ộ ướ ủ ể ủ ướ ớ ớ ổ ứ ố ế m t n c v i các ch  th  c a n c khác và v i các t ch c qu c t khi cho vay và

ả ợ ề ắ ủ ụ ữ ệ ắ tr ồ    n  ti n vay theo nh ng nguyên t c c a tín d ng. Các quan h  này b t ngu n

ử ủ ể ỏ ế tr ướ ế ừ c h t t đòi h i khách quan c a chính s  phát tri n kinh t ộ ủ  xã h i c a các n ướ   c,

ể ủ ờ ớ ở ộ ệ ệ ệ ồ ự s  phát tri n c a các doanh nghi p, đ ng th i v i vi c m  r ng các quan h  kinh t ế

ố ế qu c t .

ố ế ụ ữ ư ể Tín d ng qu c t có nh ng  u đi m sau:

ủ ế ố ướ ạ ề ệ ễ ể ươ ệ ­ V n vay ch  y u d i d ng ti n t , d  chuy n thành các ph ng ti n đ u t ầ ư

khác.

ầ ư ủ ộ ầ ư ướ ậ ố ­ N c nh n đ u t ử ụ  ch  đ ng s  d ng v n đ u t ụ  cho các m c đích riêng.

ủ ầ ư ạ ộ ậ ổ ụ ệ ả ộ ị ­ Ch  đ u t ủ    có thu nh p  n đ nh, không ph  thu c vào hi u qu  ho t đ ng c a

ố v n đ u t ầ ư .

ả ử ụ ụ ệ ạ ố ộ ướ ầ ư ậ Bên c nh đó, hi u qu  s  d ng v n ph  thu c vào n c nh n đ u t , do đó

ườ ớ ầ ư ự ế ủ ầ ư ấ ơ ờ ồ th ng th p h n so v i đ u t tr c ti p; đ ng th i, ch  đ u t ứ    thông qua hình th c

ộ ướ ụ ể ầ ư ậ ả ưở ủ tín d ng này có th  trói bu c n c nh n đ u t vào vòng  nh h ng c a mình.

ứ ụ ố ế Các hình th c tín d ng qu c t :

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 100

Tài chính – Ti n tề ệ

ươ ố ế ự ơ ở ệ ợ ứ ạ : Là hình th c vay n  qu c t d a trên c  s  quan h  cung Vay th ng m i

ề ố ị ườ ị ườ ế ị ứ ộ   Hình th c này có m t ầ c u v  v n trên th  tr ấ ng, lãi su t do th  tr ng quy t đ nh.

ư ể ố ặ s  đ c đi m nh  sau:

ườ ạ ộ ủ ấ ố Ngân hàng là ng i cung c p v n, không tham gia vào ho t đ ng c a ng ườ   i

ướ ủ ự ầ ư ứ ả ả ư vay nh ng tr c khi cho vay ph i nghiên c u tính kh  thi c a d  án đ u t , có yêu

ể ả ề ả ủ ế ấ ầ c u v  b o lãnh, th  ch p đ  gi m r i ro.

ủ ầ ư ướ ợ ộ ậ ậ ấ Ch  đ u t n c ngoài thu l ớ ế   i nhu n qua lãi su t ngân hàng, đ c l p v i k t

ả ử ụ ộ ủ ố ườ ấ ớ ườ qu  s  d ng v n vay. Tuy nhiên đ  r i ro th ng r t l n trong các tr ợ   ng h p

ệ ố ỗ ả doanh nghi p vay v n làm ăn thua l , phá s n.

ố ượ ầ ư ư ệ ế ố Đ i t ng vay v n là các doanh nghi p (n u là đ u t t nhân), là chính ph ủ

ướ ụ ế ươ ạ ươ các n c (n u là tín d ng th ng m i trong ch ng trình ODA).

ứ ợ ệ ư ệ ả ợ ): Là kho n vi n tr  cho vay  u đãi ể Vi n tr  phát tri n chính th c (ODA

ệ ố ủ ổ ứ ủ ố ổ ứ ủ c a các chính ph , các h  th ng c a t ệ  ch c Liên hi p qu c, các t ch c phi chính

ủ ổ ố ế ứ ướ ph , các t ch c tài chính qu c t ủ  dành cho chính ph  và nhân dân các n c đang

ủ ế ể ặ phát tri n. ể ODA có các đ c đi m ch  y u sau:

ợ ư ủ ồ ướ ự ế Là ngu n tài tr   u đãi c a n ề   ợ c ngoài, các nhà tài tr  không tr c ti p đi u

ự ư ế ể ướ ỗ ợ ứ hành d  án nh ng có th  tham gia gián ti p d ầ i hình th c nhà th u, h  tr  chuyên

ườ ự ả ớ ụ ư gia. Danh m c d  án ODA th ợ ậ ng phái có s  tho  thu n v i các nhà tài tr .

ộ ỷ ệ ư ả ồ ồ Ngu n ODA g m các kho n vay  u đãi trong đó có m t t l ấ ị    nh t đ nh là

ệ ợ ạ ử ụ ả ẫ ế ệ ả ố vi n tr  không hoàn l i. N u qu n lý s  d ng v n ODA kém hi u qu  v n có nguy

ươ ơ ể ạ ợ ầ c  đ  l i n  n n trong t ng lai.

ướ ả ộ ụ ộ ố ề ấ ị ệ ậ ố Các n c nh n v n ODA ph i h i t m t s  đi u ki n nh t đ nh m i đ ớ ượ   c

ủ ừ ậ ợ ộ ỳ ị ợ nh n tài tr , tu  thu c vào quy đ nh c a t ng nhà tài tr .

ợ ố ế ệ ạ 6.2.3. Vi n tr  qu c t không hoàn l i

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 101

Tài chính – Ti n tề ệ

ợ ố ế ủ ể ọ ệ Vi n tr qu c t đóng vai trò quan tr ng trong quá trình phát tri n c a các

ố ướ ư ộ ề ạ ợ ơ ố qu c gia. Các n c tài tr  vì nhi u lý do  nh  đ ng c  nhân đ o, nhân t kinh t ế

ị ố ế ượ ị ể ạ ế ộ chính tr … trong đó, nhân t chính tr  và chi n l c phát tri n l ệ   i tác đ ng đ n vi c

ụ ể ị ệ ợ ị ướ ệ ậ ồ ợ ọ xác đ nh c  th  giá tr  vi n tr . Các n c đ ng ý nh n vi n tr ả    vì h  đang ph i

ươ ự ợ ữ ầ ấ ầ ớ đ ề ấ ng đ u v i nh ng v n đ  c p bách, c n có s  tr  giúp.

ứ ợ ồ ệ Các hình th c vi n tr  bao g m:

ợ ủ ủ ệ ệ ợ ươ ượ ự ­ Vi n tr  c a các chính ph  là vi n tr  song ph ng đ ệ c th c hi n thông

ộ ổ ứ ạ ộ ợ ợ ủ ệ ả ơ qua m t t ể    ch c chính ph  ­ c  quan qu n lý ho t đ ng vi n tr , h p tác phát tri n

kinh t ế ớ ướ  v i n c ngoài.

ệ ổ ố ế ứ ệ ạ ợ ươ ợ ủ ­ Vi n tr  c a các t ch c qu c t là lo i hình vi n tr  đa ph ữ   ng gi a các

ố ổ ứ ư ệ ợ ệ ơ qu c gia thông qua t ứ  ch c nào đó. Hình th c vi n tr  này  u vi ứ   t h n các hình th c

ượ ề ả ữ ấ ừ ố ệ ươ khác do tránh đ c nh ng v n đ  n y sinh t m i quan h  song ph ng.

ệ ổ ứ ủ ệ ạ ợ ổ ợ ủ ­ Vi n tr  c a các t ch c phi chính ph  là lo i vi n tr  do các t ứ  ch c phi

ệ ủ ự chính ph  th c hi n.

ế ậ

ĐHGTVT                                                           BM. Kinh t

ả  V n T i

Page 102