BÀI TH V TI U ĐI XE KHÔNG KÍNHƠ Ề Ể Ộ
Ph m Ti n Du tạ ế ậ
I – Tìm hi u chungể
1. Tác giả
– Ph m Ti n Du t (1941-2007), quê Thanh Ba, Phú Th .ạ ế ậ ọ
– 1964, sau khi t t nghi p khoa Ng văn c a tr ng Đi h c S ph m Hà N i,ố ệ ữ ủ ườ ạ ọ ư ạ ộ
ông gia nh p binh đoàn v n t i Tr ng S n và ho t đng trên tuy n đngậ ậ ả ườ ơ ạ ộ ế ườ
Tr ng S n trong nh ng năm ch ng Mĩ.ườ ơ ữ ố
– Ông là m t trong nh ng g ng m t tiêu bi u c a th h các nhà th trộ ữ ươ ặ ể ủ ế ệ ơ ẻ
tr ng thành t cu c kháng chi n ch ng Mĩ c u n c.ưở ừ ộ ế ố ứ ướ
- Th Ph m Ti n Du t có gi ng đi u sôi n i, tr trung, h n nhiên, hóm h nh,ơ ạ ế ậ ọ ệ ổ ẻ ồ ỉ
tinh ngh ch mà sâu s c.ị ắ
– Th ông t p trung th hi n hình nh th h tr trong cu c kháng chi n ch ngơ ậ ể ệ ả ế ệ ẻ ộ ế ố
Mĩ qua các hình t ng ng i lính và cô thanh niên xung phong trên tuy n đngượ ườ ế ườ
Tr ng S n.ườ ơ
– Tác ph m chính:ẩ Tr ng S n Đông Tr ng S n Tây, G i em cô thanh niênườ ơ ườ ơ ử
xung phong, L a đèn, Bài th v ti u đi xe không kính…ử ơ ề ể ộ
– Năm 2001, ông đc t ng Gi i th ng Nhà n c v văn h c ngh thu t.ượ ặ ả ưở ướ ề ọ ệ ậ
2. Tác ph mẩ
- Hoàn c nh sáng tácả: Bài th v ti u đi xe không kínhơ ề ể ộ n mằ trong chùm thơ
c a Ph m Ti n Du t đc t ng gi i Nh t cu c thi th c a báo Văn ngh nămủ ạ ế ậ ượ ặ ả ấ ộ ơ ủ ệ
1969. Chùm th đã kh ng đnh gi ng th riêng c a c a ông. Sau này bài thơ ẳ ị ọ ơ ủ ủ ơ
đc đa vào t p thượ ư ậ ơ “V ng trăng qu ng l a”ầ ầ ử (1970) c a tác gi .ủ ả
- Th th :ể ơ T do.ự
II – Đc – hi u văn b nọ ể ả
* Ý nghĩa nhan đ bài thề ơ
- Bài th có m t nhan đ khá dài, t ng nh có ch th a nh ng chínhơ ộ ề ưở ư ỗ ừ ư
nhan đ y l i thu hút ng i đc cái v l , đc đáo c a nó. Nhan đ bài thề ấ ạ ườ ọ ở ẻ ạ ộ ủ ề ơ
đã làm n i b t rõ hình nh c a toàn bài: nh ng chi c xe không kính. Hình nhổ ậ ả ủ ữ ế ả
này là m t s phát hi n thú v c a tác gi , th hi n s g n bó và am hi u c aộ ự ệ ị ủ ả ể ệ ự ắ ể ủ
nhà th v hi n th c đi s ng chi n tranh trên tuy n đng Tr ng S n.ơ ề ệ ự ờ ố ế ế ườ ườ ơ
Nh ng vì sao tác gi còn thêm vào nhan đ hai ch “Bài th ”? Hai ch “bàiư ả ề ữ ơ ữ
th ”nói lên cách nhìn, cách khai thác hi n th c c a tác gi : không ph i ch vi tơ ệ ự ủ ả ả ỉ ế
v nh ng chi c xe không kính hay là cái hi n th c kh c li t c a chi n tranh, màề ữ ế ệ ự ố ệ ủ ế
ch y u là Ph m Ti n Du t mu n nói v ch t th c a hi n th c y, ch t thủ ế ạ ế ậ ố ề ấ ơ ủ ệ ự ấ ấ ơ
c a tu i tr Vi t Nam dũng c m, hiên ngang, v t lên nh ng thi u th n, gianủ ổ ẻ ệ ả ượ ữ ế ố
kh , kh c nghi t c a chi n tranh.ổ ắ ệ ủ ế
1. Hình nh nh ng chi c xe không kínhả ữ ế
– X a nay, nh ng hình nh xe c , tàu thuy n đa vào th thì đu đcư ữ ả ộ ề ư ơ ề ượ
“mĩ l hóa”, “lãng m n hóa” và th ng mang ý nghĩa t ng tr ng h n là tệ ạ ườ ượ ư ơ ả
th c. Ng i đc đã b t g p chi c xe tam mã trong th Pus-kin, con tàu trongự ườ ọ ắ ặ ế ơ
“Ti ng hát con tàu” c a Ch Lan Viên, đoàn thuy n đánh cá trong bài th cùngế ủ ế ề ơ
tên c a Huy C n. ủ ậ
- bài th này, hình nh nh ng chi c xe không kính đc miêu t cỞ ơ ả ữ ế ượ ả ụ
th , chi ti t r t th c:ể ế ấ ự
Không có kính không ph i vì xe không có kínhả
Bom gi t, bom rung, kính v đi r i.ậ ỡ ồ
+ Gi ng đi u th n nhiên, ngang tàng đm ch t văn xuôi, đi p ng “không”,ọ ệ ả ậ ấ ệ ữ
cùng v i đng t m nh “gi t”, “rung” -> Tác gi đã lí gi i nguyên nhân khôngớ ộ ừ ạ ậ ả ả
có kính c a nh ng chi c xe. Bom đn chi n tranh đã làm cho nh ng chi c xe trủ ữ ế ạ ế ữ ế ở
nên bi n d ng “không có kính”, “không có đèn”, “không có mui xe”, “thùng xe cóế ạ
x c”. ướ
=>T đó, tác gi đã t o n t ng cho ng i đc m t cách c th và sâu s c vừ ả ạ ấ ượ ườ ọ ộ ụ ể ắ ề
hi n th c chi n tranh kh c li t, d d i, v cu c chi n đu gian kh mà ng iệ ự ế ố ệ ữ ộ ề ộ ế ấ ổ ườ
lính ph i tr i qua. Hình nh nh ng chi c xe không kính v n ch ng hi m trongả ả ả ữ ế ố ẳ ế
chi n tranh, song ph i có m t h n th nh y c m, có nét tinh ngh ch, ngang tàngế ả ộ ồ ơ ạ ả ị
nh Ph m Ti n Du t m i phát hi n ra đc, đa nó vào th vàư ạ ế ậ ớ ệ ượ ư ơ tr thành bi uở ể
t ng đc đáo c a th ca th i ch ng Mĩ.ượ ộ ủ ơ ờ ố
2. Hình nh ng i lính lái xeả ườ
* Hình nh nh ng chi c xe không kính đã làm n i rõ hình nh nh ng chi n sĩ láiả ữ ế ổ ả ữ ế
xe Tr ng S n. Thi u đi nh ng đi u ki n, ph ng ti n v t ch t t i thi u l iở ườ ơ ế ữ ề ệ ươ ệ ậ ấ ố ể ạ
là m t c h i đ ng i lính lái xe b c l nh ng ph m ch t cao đp, s c m nhộ ơ ộ ể ườ ộ ộ ữ ẩ ấ ẹ ứ ạ
tinh th n l n lao c a h , đc bi t là lòng dũng c m, tinh th n b t ch p gian khầ ớ ủ ọ ặ ệ ả ầ ấ ấ ổ
khó khăn.
* T th hiên ngang, ung dung, đng hoàng, t tin và tâm h n lãngư ế ườ ự ồ
m n:ạ
Ung dung bu ng lái ta ng iồ ồ
Nhìn đt, nhìn tr i,nhìn th ng.ấ ờ ẳ
+ Ngh thu t đo ng v i t láy “ung dung” đc đo lên đu câu th nh t vàệ ậ ả ữ ớ ừ ượ ả ầ ứ ấ
ngh thu t đi p ng v i t “nhìn” đc nh c đi nh c l i trong câu th th haiệ ậ ệ ữ ớ ừ ượ ắ ắ ạ ơ ứ
-> nh n m nh t th ung dung, bình tĩnh, t tin c a ng i lính lái xe.ấ ạ ư ế ự ủ ườ
+ Cái nhìn c a các anh là cái nhìn bao quát, r ng m “nhìn đt”, “nhìn tr i”, v aủ ộ ở ấ ờ ừ
tr c di n, t p trung cao đ “nhìn th ng”. Các anh nhìn vào khó khăn, gian kh , hiự ệ ậ ộ ẳ ổ
sinh mà không h run s , né tránh – m t b n lĩnh v ng vàng.ề ợ ộ ả ữ
– Trong t th ung dung y, ng i lính lái xe có nh ng c m nh n r t riêng khiư ế ấ ườ ữ ả ậ ấ
đc ti p xúc tr c ti p v i thiên nhiên bên ngoài:ượ ế ự ế ớ
Nhìn th y gió vào xoa m t đngấ ắ ắ
Th y con đng ch y th ng vào timấ ườ ạ ẳ
Th y sao tr i và đt ng t cánh chimấ ờ ộ ộ
Nh sa, nh ùa vào bu ng lái.ư ư ồ
+ Sau tay lái c a chi c xe không có kính ch n gió nên các y u t v thiên nhiên,ủ ế ắ ế ố ề
ch ng ng i v t r i r ng, quăng ném, va đp vào trong bu ng lái. Song, quanướ ạ ậ ơ ụ ậ ồ
tr ng h n là các anh có đc c m giác nh bay lên, hòa mình v i thiên nhiên r iọ ơ ượ ả ư ớ ồ
đc t do giao c m, chiêm ng ng th gi i bên ngoài. ượ ự ả ưỡ ế ớ
+ Các hình nh “con đng”, “sao tr i”, “cánh chim”… di n t r t c th c mả ườ ờ ễ ả ấ ụ ể ả
giác m nh và đt ng t c a nh ng ng i lính khi đc lái nh ng chi c xe khôngạ ộ ộ ủ ữ ườ ượ ữ ế
kính. Khi xe ch y trên đng b ng, t c đ xe ch y đi nhanh, gi a các anh v iạ ườ ằ ố ộ ạ ữ ớ
con đng d ng nh không còn kho ng cách, chính vì th , các anh m i có c mườ ườ ư ả ế ớ ả
giác con đng đang ch y th ng vào tim. Thiên nhiên, v n v t d ng nh cũngườ ạ ẳ ạ ậ ườ ư
bay theo ra chi n tr ng. T t c là hi n th c nh ng qua c m nh n c a nhà thế ườ ấ ả ệ ự ư ả ậ ủ ơ
đã tr thành nh ng hình nh lãng m n.ở ữ ả ạ
* Tinh th n l c quan, sôi n i, b t ch p khó khăn, nguy hi m:ầ ạ ổ ấ ấ ể
Không có kính, thì có b i,ừ ụ
….
M a ng ng, gió lùa khô mau thôi.ư ừ
- Nh ng câu th gi n d nh l i nói th ng, v i gi ng đi u th n nhiên,ữ ơ ả ị ư ờ ườ ớ ọ ệ ả
ngang tàng hóm h nh, c u trúc: “không có…”; “ thì…”, “ch a c n” đc l p điỉ ấ ừ ư ầ ượ ặ
l p l i, các t ng “phì phèo”, “c i ha ha”, “mau khô thôi”… làm n i b t ni mặ ạ ừ ữ ườ ổ ậ ề
vui, ti ng c i c a ng i lính c t lên m t cách t nhiên gi a gian kh , hi mế ườ ủ ườ ấ ộ ự ữ ổ ể
nguy c a cu c chi n đu. ủ ộ ế ấ
- Trong đo n th này là c hai câu đu nói v hi n th c nghi t ngã ph iạ ơ ứ ầ ề ệ ự ệ ả
ch p nh n thì hai câu sau nói lên tinh th n v t lên đ chi n th ng hoàn c nhấ ậ ầ ượ ể ế ắ ả
c a ng i lính lái xe trong chi n tranh ác li t. Xe không kính nên “b i phun tócủ ườ ế ệ ụ
tr ng nh ng i già” là l đng nhiên, xe không có kính nên “ t áo”, “m aắ ư ườ ẽ ươ ướ ư
tuôn, m a x i nh ngoài tr i” là l t t nhiên. Tr c m i khó khăn, nguy hi m,ư ố ư ờ ẽ ấ ướ ọ ể
các anh v n “c i” r i ch ng c n b n tâm, lo l ng, các anh s n sàng ch p nh nẫ ườ ồ ẳ ầ ậ ắ ẵ ấ ậ
th thách, gian lao nh th đó là đi u t t y u. Các anh l y cái b t bi n c a lòngử ư ể ề ấ ế ấ ấ ế ủ
dũng c m, c a thái đ hiên ngang đ th ng l i cái v n bi n c a chi n tr ngả ủ ộ ể ắ ạ ạ ế ủ ế ườ
sinh t gian kh , ác li t. Đc nh ng câu th này giúp ta hi u đc ph n nàoử ổ ệ ọ ữ ơ ể ượ ầ
cu c s ng c a ng i lính ngoài chi n tr ng nh ng năm tháng đánh M . Đó làộ ố ủ ườ ế ườ ữ ỹ
cu c s ng gian kh trong bom đn ác li t nh ng tràn đy tinh th n l c quan,ộ ố ổ ạ ệ ư ầ ầ ạ
niêm vui sôi n i, yêu đi. Th t đáng yêu và đáng t hào bi t bao!ổ ờ ậ ự ế
* Tình đng chí đng đi c a nh ng ng i lính lái xe:ồ ồ ộ ủ ữ ườ
Nh ng chi c xe t trong bom r iữ ế ừ ơ
Đã v đây h p thành ti u điề ọ ể ộ
G p bè b n su t d c đng đi t iặ ạ ố ọ ườ ớ
B t tay qua c a kính v r i.ắ ử ỡ ồ
- Chính s kh c li t c a chi n tranh đã t o nên ti u đi xe không kính.ự ố ệ ủ ế ạ ể ộ
Nh ng chi c xe t kh p m i mi n T qu c v đây h p thành ti u đi. Cái “b tữ ế ừ ắ ọ ề ổ ố ề ọ ể ộ ắ
tay” th t đc bi t “B t tay qua c a kính v r i”. Xe không kính l i tr thànhậ ặ ệ ắ ử ỡ ồ ạ ở
đi u ki n thu n l i đ các anh th hi n tình c m. Cái b t tay th hi n ni m tin,ề ệ ậ ợ ể ể ệ ả ắ ể ệ ề
truy n cho nhau s c m nh, bù đp tinh th n cho nh ng thi u th n v v t ch tề ứ ạ ắ ầ ữ ế ố ề ậ ấ
mà h ph i ch u đng. ọ ả ị ự
- Tình đng chí, đng đi còn đc th hi n m t cách m áp, gi n d quaồ ồ ộ ượ ể ệ ộ ấ ả ị
nh ng gi phút sinh ho t c a h :ữ ờ ạ ủ ọ
B p Hoàng C m ta d ng gi a tr iế ầ ự ữ ờ
Chung bát đũa nghĩa là gia đình đyấ
Võng m c chông chênh đng xe ch yắ ườ ạ
L i đi l i đi tr i xanh thêm.ạ ạ ờ
+ G n bó trong chi n đu, h càng g n bó trong đi th ng. Sau nh ng phútắ ế ấ ọ ắ ờ ườ ữ
ngh ng i thoáng ch c và b a c m h i ng , nh ng ng i lính lái xe đã xích l iỉ ơ ố ữ ơ ộ ộ ữ ườ ạ
thành gia đình: “Chung bát đũa nghĩa là gia đình đy”. Cách đnh nghĩa v giaấ ị ề
đình th t lính, th t hóm h nh mà th t chân tình sâu s c. Đó là gia đình c a nh ngậ ậ ỉ ậ ắ ủ ữ
ng i lính cùng chung nhi m v , lí t ng chi n đu.ườ ệ ụ ưở ế ấ
+ Đi p ng “l i đi” và hình nh “tr i xanh thêm” t o âm h ng thanh th n, nhệ ữ ạ ả ờ ạ ưở ả ẹ
nhàng, th hi n ni m l c quan, tin t ng c a ng i lính v s t t th ng c aể ệ ề ạ ưở ủ ườ ề ự ấ ắ ủ
cu c kháng chi n ch ng M . Câu th trong v t nh tâm h n ng i chi n sĩ,ộ ế ố ỹ ơ ắ ư ồ ườ ế
nh khát v ng, tình yêu h g i l i cho cu c đi.ư ọ ọ ử ạ ộ ờ
=> Chính tình đng chí, đng đi đã bi n thành đng l c giúp các anh v t quaồ ồ ộ ế ộ ự ượ
khó khăn, nguy hi m, chi n đu b o v T qu c thân yêu. ể ế ấ ả ệ ổ ố
* Lòng yêu n c, ý chí chi n đu gi i phòng mi n Nam:ướ ế ấ ả ề
Không có kính r i xe không có đènồ
Không có mui xe, thùng xe có x cướ
Xe v n ch y vì mi n Nam phía tr c:ẫ ạ ề ướ
Ch c n trong xe có m t trái tim.ỉ ầ ộ
– V n gi ng đi u ngang tàng, đi p ng và phép li t kê tăng ti n => Gi đâyẫ ọ ệ ệ ữ ệ ế ờ
nh ng chi c xe không ch m t kính mà l i không đèn, không mui, thùng xe cóữ ế ỉ ấ ạ
x c. Chi c xe đã bi n d ng hoàn toàn. S gian kh n i chi n tr ng ngàyướ ế ế ạ ự ổ ơ ế ườ
càng nâng lên g p b i l n nh ng không th làm chùn b c nh ng đoàn xe n iấ ộ ầ ư ể ướ ữ ố
đuôi nhau ngày đêm ti n v phía tr c.ế ề ướ
– Nguyên nhân nào mà nh ng chi c xe y v n băng băng ra chi n tr ng? Nhàữ ế ấ ẫ ế ườ
th đã lí gi i: “Ch c n trong xe có m t trái tim”.ơ ả ỉ ầ ộ
+ Câu th d n d p c ng cáp h n lên nh nh p ch y c a nh ng chi c xe khôngơ ồ ậ ứ ẳ ư ị ạ ủ ữ ế
kính. T hàng lo t nh ng cái “không có” trên, nhà th kh ng đnh m t cái có,ừ ạ ữ ở ơ ẳ ị ộ
đó là “m t trái tim”.ộ
+ “Trái tim” là m t hoán d ngh thu t tu t ch ng i chi n sĩ lái xe Tr ngộ ụ ệ ậ ừ ỉ ườ ế ườ
S n v i trái tim y dào d t tình yêu T qu c và ý chí quy t tâm gi i phóng mi nơ ớ ấ ạ ổ ố ế ả ề
Nam th ng nh t T qu c.ố ấ ổ ố
=> Đng sau nh ng ý nghĩa y, câu th còn mu n h ng con ng i v chân lýằ ữ ấ ơ ố ướ ườ ề
th i đi c a chúng ta: s c m nh quy t đnh chi n th ng không ph i là vũ khí màờ ạ ủ ứ ạ ế ị ế ắ ả
là con ng i giàu ý chí, anh hùng, l c quan, quy t th ng.ườ ạ ế ắ
=> Có th coi câu th cu i là câu th hay nh t c a bài th . Nó là nhãn t , là conể ơ ố ơ ấ ủ ơ ự
m t th , b t sáng ch đ, t a sáng v đp hình t ng ng i lính lái xe th iắ ơ ậ ủ ề ỏ ẻ ẹ ượ ườ ờ
ch ng M .ố ỹ
III – T ng k t:ổ ế
– Gi ng th ngang tàng, hóm h nh, r t phù h p v i nh ng đi t ng miêu tọ ơ ỉ ấ ợ ớ ữ ố ượ ả
(nh ng chàng trai lái xe trên nh ng chi c xe không kính ). Gi ng đi u y làmữ ữ ế ọ ệ ấ
cho l i th g n v i l i văn xuôi, l i đi tho i, l i nói th ng ngày nh ng v nờ ơ ầ ớ ờ ờ ố ạ ờ ườ ư ẫ
thú v và giàu ch t th . Nh ng y u t v ngôn ng và gi ng đi u bài th đã gópị ấ ơ ữ ế ố ề ữ ọ ệ ơ
ph n trong vi c kh c h a hình nh ng i chi n sĩ lái xe trên tuy n đngầ ệ ắ ọ ả ườ ế ế ườ
Tr ng S n m t cách chân th c và sinh đng.ườ ơ ộ ự ộ
– Qua hình nh nh ng chi c xe không kính, tác gi ca ng i nh ng ng i chi nả ữ ế ả ợ ữ ườ ế
sĩ lái xe Tr ng S n sôi n i, tr trung, hiên ngang, dũng c m và tràn đy ni mườ ơ ổ ẻ ả ầ ề
tin chi n th ng.ế ắ