TÀI LI U D Y H C SINH L P 9 Ệ Ạ Ọ Ớ Đ T CHU N KI N TH C K NĂNGẠ Ẩ Ế Ứ Ỹ
MÔN NG VĂNỮ
( L U HÀNH N I B )Ư Ộ Ộ
PH N AẦ. GI I THI U CHUNGỚ Ệ
Đây là tài li u H i th o xây d ng n i dung ôn t p môn Ngệ ộ ả ự ộ ậ ữ văn do S GD&ĐT t ch cở ổ ứ
ngày 29,30/12/2009 đ c s d ng đ ôn t p cho h c sinh l p 9, nh t là đ i t ng h c sinh y uượ ử ụ ể ậ ọ ớ ấ ố ượ ọ ế
kém. Giáo viên tri n khai n i dung ôn t p cho h c sinh theo tài li u, đ ng th i d a vào cách biênể ộ ậ ọ ệ ồ ờ ự
so n tài li u c a S đ biên so n thêm n i dung đ m b o bao quát ch ng trình đã h c.ạ ệ ủ ở ể ạ ộ ả ả ươ ọ
Tài li u đ c biên so n d i d ng các chuyên đ , trong đó, m i v n đ đ c c u trúc theoệ ượ ạ ướ ạ ề ỗ ấ ề ượ ấ
d ng câu h i, d ng đ và g i ý tr l i . Nh ng n i dung ki n th c trình bày trong tài li u là n iạ ỏ ạ ề ợ ả ờ ữ ộ ế ứ ệ ộ
dung c b n, ng n g n, giúp h c sinh n m đ c nh ng ki n th c c b n đ nâng cao ch t l ngơ ả ắ ọ ọ ắ ượ ữ ế ứ ơ ả ể ấ ượ
t t nghi p l p 9 và t l thi đ u vào l p 10.ố ệ ớ ỷ ệ ầ ớ
Do th i gian biên so n còn h n ch nên tài li u này ch a bao quát h t n i dung ch ngờ ạ ạ ế ệ ư ế ộ ươ
trình. M t s n i dung có tính ch t đ c ng, g i ý, giáo viên c n b sung. D a theo cách biênộ ố ộ ấ ề ươ ợ ầ ổ ự
so n c a tài li u, giáo viên biên so n n i dung cho phù h p v i đi u ki n d y h c và trình đ c aạ ủ ệ ạ ộ ợ ớ ề ệ ạ ọ ộ ủ
đ i t ng h c sinh tr ng mình. Tuy nhiên, khi biên so n b sung c n đ m b o ng n g n đ h cố ượ ọ ườ ạ ổ ầ ả ả ắ ọ ể ọ
sinh d ti p nh n.ễ ế ậ
V cách th c d y h c: Căn c vào trình đ c a h c sinh, giáo viên có th v n d ng cácề ứ ạ ọ ứ ộ ủ ọ ể ậ ụ
ph ng pháp d y h c cho phù h p nh m làm cho h c sinh n m đ c ki n th c c b n; tăngươ ạ ọ ợ ằ ọ ắ ượ ế ứ ơ ả
c ng th c hành, luy n t p đ vi t bài theo t ng lo i chuyên đ . M i ki u bài c n cho h c sinhườ ự ệ ậ ể ế ừ ạ ề ỗ ể ầ ọ
vi t nhi u l n theo cách, t đ n gi n, s l c đ n đ y đ v i nhi u d ng câu h i, d ng đ khácế ề ầ ừ ơ ả ơ ượ ế ầ ủ ớ ề ạ ỏ ạ ề
nhau đ rèn luy n k năng trình bày.ể ệ ỹ
PH N BẦ. N I DUNGỘ
PH N I. TI NG VI TẦ Ế Ệ Ti tế
1Chuyên đ 1. T v ngề ừ ự 6
2Chuyên đ 2ề. Ng phápữ.6
PH N II. LÀM VĂNẦ
3Chuyên đ 1. Văn t sề ự ự 3
4Chuyên đ 2. Văn ngh lu nề ị ậ 9
5Chuyên đ 3. Văn thuy t minhề ế 3
6Chuyên đ 4. Văn b n hành chính công về ả ụ 3
PH N III. VĂN H CẦ Ọ
7Chuyên đ 1. Văn h c trung đ i Vi t Namề ọ ạ ệ .15
8Chuyên đ 2. Th hi n đ i Vi t Nam sau CM tháng 8.1945ề ơ ệ ạ ệ 15
9Chuyên đ 3. Truy n Vi t Nam sau CM tháng 8.1945ề ệ ệ .9
1
10 Chuyên đ 4. Văn b n nh t d ng -ề ả ậ ụ K chị6
PH N I: TI NG VI TẦ Ế Ệ
Chuyên đ 1: Tề v ngừ ự .
Ti t 1ế :
Tõ xÐt vÒ cÊu t¹o
A.TÓM T T KI N TH C C B NẮ Ế Ứ Ơ Ả
1. T đ n:ừ ơ Là t ch có m t ti ng.ừ ỉ ộ ế
VD: Nhà, cây, tr i, đ t, đi, ch y…ờ ấ ạ
2. T ph c:ừ ứ Là t do hai ho c nhi u ti ng t o nên. ừ ặ ề ế ạ
VD: Qu n áo, chăn màn, tr m b ng, câu l c b , bâng khuâng…ầ ầ ổ ạ ộ
T ph c có 2 lo i:ừ ứ ạ
* T ghép:ừ G m nh ng t ph c đ c t o ra b ng cách ghép các ti ng có quan h v i nhau vồ ữ ừ ứ ượ ạ ằ ế ệ ớ ề
nghĩa.
- Tác d ng: Dùng đ đ nh danh s v t, hi n t ng ho c dùng đ nêu các đ c đi m, tính ch t, tr ngụ ể ị ự ậ ệ ượ ặ ể ặ ể ấ ạ
thái c a s v t.ủ ự ậ
* T láy:ừ G m nh ng t ph c có quan h láy âm gi a các ti ng.ồ ữ ừ ứ ệ ữ ế
- Vai trò: T o nên nh ng t t ng thanh, t ng hình trong miêu t th ca… có tác d ng g i hìnhạ ữ ừ ượ ượ ả ơ ụ ợ
g i c m.ợ ả
B. CÁC D NG BÀI TẠPẬ
1. D ng bài t p 1 ạ ậ đi m: ể
Đ 1:ề Trong nh ng t sau, t nào là t ghép, t nào là t láy?ữ ừ ừ ừ ừ ừ
Ng t nghèo, nho nh , giam gi , g t gù, bó bu c, t i t t, l nh lùng, b t bèo, xa xôi, c cây,ặ ỏ ữ ậ ộ ươ ố ạ ọ ỏ
đ a đón, nh ng nh n, r i r ng, mong mu n, l p lánh.ư ườ ị ơ ụ ố ấ
G i ý:ợ
* T ghép: ừNg t nghèo, giam gi , bó bu c, t i t t, b t bèo, c cây, đ a đón, nh ng nh n, r iặ ữ ộ ươ ố ọ ỏ ư ườ ị ơ
r ng, mong mu n.ụ ố
* T láyừ: nho nh , g t gù, l nh lùng, xa xôi, l p lánh.ỏ ậ ạ ấ
Đ 2:ề Trong các t láy sau đây, t láy nào có s “gi m nghĩa” và t láy nào có s “tăngừ ừ ự ả ừ ự
nghĩa” so v i nghĩa c a y u t g c?ớ ủ ế ố ố
trăng tr ng, s ch sành sanh, đèm đ p, sát sàn s t, nho nh , lành l nh, nh p nhô, xôm x p.ắ ạ ẹ ạ ỏ ạ ấ ố
G i ý:ợ
* Nh ng t láy có s “ gi m nghĩa”: ữ ừ ự ả trăng tr ng, đèm đ p, nho nh , lành l nh, xôm x p.ắ ẹ ỏ ạ ố
* Nh ng t láy có s “ tữ ừ ự ăng nghĩa”: s ch sành sanh, sát sàn s t, nh p nhô,ạ ạ ấ
2. D ng bài t p 2 đi m: ạ ậ ể
Đ 1. ềĐ t câu v i m i t : ặ ớ ỗ ừ nh nh n, nh nhàng, nh nhõm, nh nh .ỏ ắ ẹ ẹ ỏ ẻ
G i ý:ợ
- Bạn Hoa tr«ng thËt nhá nh¾n, dÔ th¬ng.
- Bµ mÑ nhÑ nhµng khuyªn b¶o con.
- Lµm xong c«ng viÖc, nã thë phµo nhÑ nhâm nh trót ®îc g¸nh nÆng
- B¹n Hoa ¨n nãi thËt nhá nhÎ.
3. D ng ạ đ 3 đi m:ề ể
Cho các t sau: ừl p b p, róc rách, lênh khênh, thánh thót, kh nh kh ng, ào t, chi m ch , đ s ,ộ ộ ệ ạ ạ ế ệ ồ ộ
lao xao, um tùm, ngo n ngoèo, rì r m, nghêng ngang, nh p nhô, chan chát, g p gh nh, lo t cho t,ằ ầ ấ ậ ề ắ ắ
vèo vèo, khùng kh c, h n h n.ụ ổ ể
Em hãy x p các t trên vào 2 c t tế ừ ộ ng ng trong b ng sau:ươ ứ ả
2
T t ng thanhừ ượ T t ng hìnhừ ượ
- L p b p, róc rách, thánh thót, ào ào, laoộ ộ
xao, rì r m, chan chát, vèo vèo, khùng kh c,ầ ụ
h n h nổ ể
- Lênh khênh, kh nh kh ng, ch m ch , đệ ạ ế ệ ồ
s , um tùm, ngo n ngoèo, nghêng ngang,ộ ằ
nh p nhô, g p gh nh, lo t cho t.ấ ậ ề ắ ắ
C. BÀI T P V NHÀẬ Ề
1. D ng bài t p 2 đi m: ạ ậ ể
Đ 1:ề
a, G ch chân các t t ng hình trong đo n th sau:ạ ừ ượ ạ ơ
“Chú bé lo t cho tắ ắ
Cái s c xinh xinhắ
Cái chân thoăn tho tắ
Cái đ u nghêng nghêng”ầ
(T H uố ữ , L m)ượ
b, Cho bi t tác d ng c a các t t ng hình trong đo n th ?ế ụ ủ ừ ượ ạ ơ
*G i ý:ợ
a, Các t t ng hình trong đo n th :ừ ượ ạ ơ
- lo t cho t, thoăn tho t, nghêng nghêngắ ắ ắ
b, Các t t ng hình ( ừ ượ lo t cho t, thoăn tho t, nghêng nghêngắ ắ ắ ) đã góp ph n kh c ho m t cách cầ ắ ạ ộ ụ
th và sinh đ ng hình nh L m m t chú bé liên l c, gan d , dũng c m.ể ộ ả ượ ộ ạ ạ ả
Đ 2:ề Vi t m t đo n văn ng n (4- 5 dòng ) trong đó có s d ng: t đ n, t ph c.ế ộ ạ ắ ử ụ ừ ơ ừ ứ
G i ý ợ:
- H c sinh vi t đ c m t đo n văn ng n có s d ng: t đ n, t ph c ọ ế ượ ộ ạ ắ ử ụ ừ ơ ừ ứ
( Tùy s sáng t o c a h c sinh).ự ạ ủ ọ
- Có n i dung, th hi n m t ý nghĩa, câu cú rõ ràng, trình bày khoa h c.ộ ể ệ ộ ọ
- G ch chân nh ng t : t đ n, t ph c, đã s d ng trong đo n văn.ạ ữ ừ ừ ơ ừ ứ ử ụ ạ
Ti t 2ế :
Tõ xÐt vÒ nguån gèc
A. TÓM T T KI N TH C C B NẮ Ế Ứ Ơ Ả
1. Tõ m în :
Lµ nh÷ng tõ vay mîn cña tiÕng níc ngoµi ®Ó biÓu thÞ nh÷ng sù vËt, hiÖn tîng, ®Æc
®iÓm... mµ tiÕng ViÖt cha cã tõ thÝch hîp ®Ó biÓu thÞ.
*VÝ dô: Cöu Long, du kÝch, hi sinh...
2.T ng đ a phừ ữ ị ng: ươ
T ng đ a ph ng là t ng ch đ c s d ng 1 ho c 1 s đ a ph ng nh t đ nh.ừ ữ ị ươ ừ ữ ỉ ượ ử ụ ở ặ ố ị ươ ấ ị
* Ví d :ụ
“ R aứ là h t chi u ế ề ni em đi mãi
Còn mong chi ngày tr l i Ph c i!”ở ạ ướ ơ
( T H u ố ữ - Đi đi em)
- 3 t trên (ừr a, ni, chiứ) ch đ c s d ng mi n Trung.ỉ ượ ử ụ ở ề
*Mét sè t đ a phừ ị ng khác:ươ
C¸c vïng miÒn VÝ dô
T đ a ph ngừ ị ươ T toàn dânừ
B c Bắ ộ biu đi nệb u đi nư ệ
Nam Bộd , duiềv , vuiề
Nam Trung Bộbéng bánh
Th a Thiên ừHuÕ té ngã
3
3. Bi t ng xã h i:ệ ữ ộ
- Bi t ng xã h i ệ ữ ộ lµ nh÷ng tõ ng÷ ch đ c dùng trong m t t ng l p xã h i nh t đ nh.ỉ ượ ộ ầ ớ ộ ấ ị
* Ví d :ụ
- Ch¸n qu¸, h«m nay m×nh ph¶i nhËn con ngçng cho bµi kiÓm tra to¸n.
- Tróng tñ, h¾n nghiÔm nhiªn ®¹t ®iÓm cao nhÊt líp.
+ Ng ng:ỗ đi m 2ể
+ trúng t :ủ đúng vào bài mình đã chu n b t tẩ ị ố
( Đ c dùng trong t ng l p h c sinh, sinh viên )ượ ầ ớ ọ
*S d ng t ng đ a phử ụ ừ ữ ị ng và bi t ng xã h iươ ệ ữ ộ :
- ViÖc sö dông t ng đ a phừ ữ ị ng và bi t ng xã h i ph i phù h p v i tình hu ng giao ti p .ươ ệ ữ ộ ả ợ ớ ố ế
- Trong th văn, tác gi có th s d ng m t s t ng thu c 2 l p t này đ tô đ m màu s c đ aơ ả ể ử ụ ộ ố ừ ữ ộ ớ ừ ể ậ ắ ị
ph ng, màu s c t ng l p xã h i c a ngôn ng , tính cách nhân v t.ươ ắ ầ ớ ộ ủ ữ ậ
- Mu n tránh l m d ng t ng đ a ph ng và bi t ng xã h i c n tìm hi u các t ng toàn dân cóố ạ ụ ừ ữ ị ươ ệ ữ ộ ầ ể ừ ữ
nghĩa t ng đ ng đ s d ng khi c n thi t.ươ ươ ể ử ụ ầ ế
B . CÁC d¹ng bµi tËp
1. D ng bài t p 1 ạ ậ đi m: ể
Đ 1:ề Tìm m t s t ng đ a phộ ố ừ ữ ị ng n i em ho c vùng khác mà em bi t. Nêu t ng toàn dânươ ơ ở ặ ở ế ừ ữ
tưng ng?ơ ứ
G i ýợ
Trái - quả
Chén - bát
Mè - v ngừ
Th m - d aơ ứ
Đ 2:ề Hãy ch ra các t đ a ph ng trong các câu th sau:ỉ ừ ị ươ ơ
a, Con ra ti n tuy n xa xôiề ế
Yêu b m yêu n c, c đôi m hi nầ ướ ả ẹ ề
b, Bác kêu con đ n bên bàn,ế
Bác ng i bác vi t nhà sàn đ n s .ồ ế ơ ơ
G i ýợ
Các t ng ừ ữ đ a ph ng:ị ươ
a, b m ầ
b, kêu
2. D ng bài t p 2 ạ ậ đi m: ể
S u t m m t s câu ca dao, hò và vè có s d ng t ng đ a ph ng?ư ầ ộ ố ử ụ ừ ữ ị ươ
G i ý:ợ
+ Đ ng bên ứni đ ng ngó bên ồtê đ ng mồªnh m«ng b¸t ng¸t,
Đ ng bên ứtª đ ng ngó bên ồni đ ng ồb¸t ng¸t mªnh m«ng.
+ Đ ng ườ vô x Hu quanh quanh,ứ ế
Non xanh níc biÕc nh tranh ho¹ ®å.
+ Tóc đ n lếng v a ch ng em ưừừ b iố
§ chi dài, b i r i d anhể ố ố ạ
+ D u mà cha m không dungầ ẹ
Đèn chai nh nh a, em cùng lăn ỏ ự vô.
+ Tay mang khăn gói sang sông
M kêu ẹkh nố t i, thớng ch ng ươ ồ kh nố lui.
+ R aứ là h t chi u ni em đi mãiế ề
Còn mong chi ngày tr l i Phở ạ ư c i.ớ ơ
C.BÀI T P V NHÀ:Ậ Ề
4
1. D ng bài t p 1 ạ ậ đi m: ể
Hãy tìm trong ca dao, t c ng , th hay truy n ng n có s d ng t ng đ a ph ng và bi t ngụ ữ ơ ệ ắ ử ụ ừ ữ ị ươ ệ ữ
xã h i?ộ
G i ý:ợ
Ví d m t s bài th c a nhà th T H u.ụ ộ ố ơ ủ ơ ố ữ
Truy n ng n “ệ ắ Chi c l c ngà”ế ượ c a Nguy n Quang Sáng....ủ ễ
2. D ng bài t p 2 ạ ậ đi m:ể
Em hãy vi t m t đo n văn ế ộ ạ kho¶ng 5 câu có s d ng t ng đ a ph ng ?ử ụ ừ ữ ị ươ
G i ý:ợ
(Vi t theo suy nghĩ, ếtù chän chñ ®Ò, đo n văn ph i có s d ng t ng đ a ph ng)ạ ả ử ụ ừ ữ ị ươ
.......................................................................................................................
Ti t 3 + 4ế:
Tõ xÐt vÒ nghÜa vµ hiÖn tîng chuyÓn nghÜa cña tõ
A. TÓM T T KI N TH C C B N:Ắ Ế Ứ Ơ Ả
1. NghÜa cña tõ: Lµ néi dung mµ tõ biÓu thÞ.
VÝ dô: Bµn, ghÕ, s¸ch…
2. Tõ nhiÒu nghÜa: Lµ tõ mang s¾c th¸i ý nghÜa kh¸c nhau do hiÖn tîng chuyÓn nghÜa.
VÝ dô:
3. HiÖn t îng chuyÓn nghÜa cña tõ:
a. C¸c tõ xÐt vÒ nghÜa: Tõ ®ång nghÜa, tõ tr¸i nghÜa, tõ ®ång ©m.
* Tõ ®ång nghÜa: lµ nh÷ng tõ cïng n»m trong mét trêng nghÜa vµ ý nghÜa gièng nhau
hoÆc gÇn gièng nhau.
VD: xinh- ®Ñp, ¨n- x¬i
- Tõ ®ång nghÜa cã thÓ chia thµnh hai lo¹i chÝnh:
+ Tõ ®ång nghÜa hoµn toµn
VD: qu¶- tr¸i, mÑ- m¸…
+ §ång nghÜa kh«ng hoµn toµn:
VD: khuÊt nói- qua ®êi, chÕt- hi sinh…
* Tõ tr¸i nghÜa: Lµ nh÷ng tõ cã nghÜa tr¸i ngîc nhau
VD: cao- thÊp, bÐo- gÇy, xÊu- tèt…
* Tõ ®ång ©m: Lµ nh÷ng t gi ng nhau v âm thanh nh ng nghĩa khác xa nhau, không liên quan gìừ ố ề ư
v i nhau.ớ
VD:
- Con ng a đang đ ng b ng ự ứ ỗ l ngồ lên.
- Mua đ c con chim, b n tôi nh t ngay vào ượ ạ ố l ng.ồ
b, CÊp ®é kh¸i qu¸t nghÜa cña tõ:
- NghÜa cña mét tõ ng÷ cã thÓ réng h¬n hoÆc hÑp h¬n nghÜa cña tõ ng÷ kh¸c.
- Mét tõ ng÷ ®îc coi lµ cã nghÜa réng khi ph¹m vi nghÜa cña tõ ng÷ ®ã bao hµm ph¹m vi
nghÜa cña mét sè tõ ng÷ kh¸c.
- Mét tõ ng÷ ®îc coi lµ cã nghÜa hÑp khi ph¹m vi nghÜa cña tõ ng÷ ®ã ®îc bao hµm trong
ph¹m vi nghÜa cña mét tõ ng÷ kh¸c.
- Mét tõ ng÷ cã nghÜa réng ®èi víi nh÷ng tõ ng÷ nµy, ®ång thêi cã thÓ cã nghÜa hÑp ®èi víi
mét tõ ng÷ kh¸c.
VD: §éng vËt: thó, chim, c¸
+ Thó: voi, h¬u…
+ Chim: tu hó, s¸o….
+ C¸: c¸ r«, c¸ thu…
5