Tâm thần phân liệt ( Phần 1) - Mô tả bệnh
Định nghĩa
Tâm thần phân liệt là một thuật ngữ dùng để miêu tả một tình trạng cực kì bất
ổn và phức tạp về tinh thần, được coi như là một bệnh tâm thần mãn tính và gây ảnh
hưởng đến chức năng nhiều nhất. Tâm thần phân liệt có thể gồm một rối loạn hay
gồm nhiều rối loạn với các nguyên nhân khác nhau. Do bởi tính chất phức tạp này nên
rất khó tìm được đặc trưng chung cho tất cả các bệnh nhân bị tâm thần phân liệt.
Một người được xem đang trãi qua đợt cấp của tâm thần phân liệt khi có khởi
phát các triệu chứng tâm thần nặng bao gồm mất nhận thức hiện tại, hoặc không thể
phân biệt được những gì thấy là thực hay chỉ là ảo giác. Cơn loạn tâm thần trên có khi
chỉ xảy ra một lần ở vài người, trong khi một số người khác có thể xảy ra nhiều lần
trong suốt cuộc đời, tuy nhiên giữa các cơn họ vẫn hoạt động tương đối bình thường.
Những người bị tâm thần phân liệt mạn tính thường không thể phục hồi hoàn
toàn chức năng bình thường và nhìn chung phải cần điều trị dài hạn bao gồm dùng
thuốc để kiểm soát triệu chứng. Một số bệnh nhân tâm thần phân liệt mạn tính sẽ
không thể tự làm mọi việc nếu thiếu sự giúp đỡ.
Xấp xỉ khoảng 1% dân số mắc phải chứng tâm thần phân liệt trong cuộc đời.
Bệnh ảnh hưởng như nhau ở cả hai giới và vì vậy các thông tin trong trong bài này sẽ
thích hợp cho cả hai. Các triệu chứng thường khởi phát đầu tiên ở độ tuổi thiếu niên
hay ở thập niên thứ hai đối với nam và ở thập niên thứ hai hay khoảng đầu thập niên
thứ ba đối với nữ. Các triệu chứng ít rõ ràng hơn như tách mình, xa lánh khỏi xã hội
hoặc có lời nói, suy nghĩ, thái độ khó hiểu có thể có trước hoặc đi sau các triệu chứng
tâm thần.
Đôi khi, các triệu chứng tâm thần là do một bệnh lí nội khoa chưa được chẩn
đoán. Vì lý do này, nên xem xét bệnh sử và khám lâm sàng, làm các xét nghiệm trong
quá trình nằm viện để loại trừ các nguyên nhân có triệu chứng trên trước khi kết luận
bệnh nhân bị tâm thần phân liệt.
Thế giới của người bị tâm thần phân liệt
Rối loạn thực tại:
Tương tự như mỗi người chúng ta nhìn thế giới theo một cách riêng thì những
người bị tâm thần phân liệt cũng có cảm nhận riêng về hiện thực. Tuy nhiên, những
cảm nhận của họ so với người xung quanh về hiện thực thông thường trong cuộc sống
thường quá khác biệt.
Sống trong một thế giới đầy rẫy sự méo mó, đổi thay và không còn nhiều chỗ
cho niềm tin, tất cả chúng ta thường bắt mình theo đuổi thực tế, và một người bị tâm
thần phân liệt có thể cảm thấy lo sợ và bối rối. Họ dường như xa lánh, vô cảm, lơ đãng
và thậm chí có thể ngồi im lặng, bất động hàng giờ. Hoặc người bệnh có thể đi lại liên
tục, luôn luôn cảm thấy bận rộn, lo sợ, đa nghi và kích động. Một người bị tâm thần
phân liệt biểu lộ rất nhiều kiểu hành vi tại các thời điểm khác nhau.
Ảo giác: Thế giới của người bị tâm thần phân liệt có thể đầy các ảo giác; một
bệnh nhân có thể cảm thấy những điều mà không hiện hữu trong hiện tại như nghe
thấy giọng nói hối thúc họ làm một số việc, tìm kiếm người hoặc đồ vật bỏ đi vốn
không tồn tại hoặc cảm giác như có ai chạm tay vào mình. Những ảo giác này đôi khi
trở thành những mối đe dọa thực sự. Dạng ảo giác thường gặp nhất đó là nghe thấy
những giọng nói mà người xung quanh không nghe thấy. Những giọng nói như vậy có
thể chi phối hoạt động của bệnh nhân, tự trò chuyện, cảnh giác những mối nguy hiểm
sắp đến, hoặc yêu cầu người khác phải làm gì.
Ảo tưởng: Đó là những niềm tin mù quáng bất kể nguyên nhân hay có chứng cớ
phản bác và cũng không phải là một phần trong tính cách của bệnh nhân. Chúng là
những triệu chứng thường gặp của tâm thần phân liệt ví dụ như liên quan đến cảm giác
bị ngược đãi hay tự đề cao bản thân. Đôi khi, những ảo tưởng này rất kì lạ như nằng
nặc cho rằng một người hàng xóm đang dùng sóng điện từ để điều khiển mình, hoặc
những nhân vật trên truyền hình đang gửi những thông điệp đặc biệt cho bản thân hay
tiết lộ những suy nghĩ của họ cho người khác. Thường gặp trong tâm thần phân liệt
dạng ảo tưởng là cảm giác bị ngược đãi trong đó người bệnh tưởng tượng bị lừa gạt,
hành hạ, bỏ thuốc độc hay bị chống lại bởi một âm mưu. Bệnh nhân có thể tin rằng họ
hay một thành viên trong gia đình hay ai đó chính là nạn nhân của tình trạng ngược đãi
tưởng tượng này.
Rối loạn suy nghĩ:
Thường thì suy nghĩ của người bị tâm thần phân liệt bị rối loạn. Bệnh nhân có
thể trãi qua hàng tiếng đồng hồ không thể tư duy một cách có trật tự. Các ý nghĩ cứ
chợt tới, chợt đi khiến họ không thể nào nắm bắt kịp. Người bệnh có thể mất khả năng
tập trung vào một vấn đề trong một thời gian dài và rất dễ bị phân tán.
Người bị tâm thần phân liệt đôi khi không thể xác định được cái gì là thích hợp
hay không thích hợp trước một tình huống. Người bệnh không thể liên kết các ý nghĩ
một cách logic khiến chúng trở nên rời rạc, đứt đoạn. Việc chuyển chủ đề liên tục có
thể khiến người đối diện hoàn toàn bối rối.
Thuật ngữ “rối loạn suy nghĩ” dùng để chỉ sự thiếu logic trong tư duy có thể
khiến cuộc trò chuyện trở nên rất khó khăn và góp phần vào tình trạng cách ly xã hội
vì nếu một người không thể hiểu người bệnh nói gì, họ sẽ có khuynh hướng khó chịu
và xa rời người đó.
Biểu lộ cảm xúc:
Bệnh nhân tâm thần phân liệt đôi khi biểu hiện điệu bộ không thích hợp nghĩa
là bộc lộ cảm xúc không ăn nhập với lời nói hay suy nghĩ. Ví dụ, người bệnh có thể kể
về việc họ đang bị hành hạ bởi ma quỉ nào đó và sau đó cười lớn. Tình trạng này cần
phân biệt với một số tình huống ở người bình thường ví dụ như cuời khúc khích sau
một tai nạn nhỏ.
Bệnh nhân cũng có thể biểu hiện tình trạng vô cảm hoàn toàn. Điều này là do sự
giảm biểu hiện cảm xúc trầm trọng. Người bệnh mất đi các biểu hiện cảm xúc bình
thường, có thể phát âm bằng giọng đều đều và giảm biểu lộ trên nét mặt.
