Tiêu chảy do bất dung nạp
lactose ở trẻ em
Tiêu chảy là bệnh phổ biến ở trẻ em nhỏ dưới 2
tuổi. Hàng năm có 1,5 tỷ đợt tiêu chảy trẻ em trên
toàn cầu và là nguyên nhân gây tử vong ở 3,5
triệu trẻ em. Tiêu chảy thường xuyên, đặc biệt là
tiêu chảy kéo dài bị trầm trọng thêm bởi tình trạng
“tiêu chảy do bất dung nạp lactose”, hay còn gọi
là tiêu chảy do cơ thể không dung nạp với đường
lactose.
Tại sao tiêu chảy bất dung nạp đường lactose xảy
ra và hậu quả như thế nào cho trẻ?
Khi trẻ bị tiêu chảy, các tác nhân gây bệnh hoặc độc
tố của chúng gây nên sự tổn thương niêm mạc thành
ruột, khiến men tiêu hoá đường lactose bị mất đi, và
hậu quả là đường lactose không tiêu hoá được tích
luỹ trong lòng ruột, tiếp tục gây nên tiêu chảy, làm
tình hình càng tồi tệ hơn.
Thống kê cho thấy 50% -70% trẻ tiêu chảy nặng
nhập viện có biểu hiện bất dung nạp lactose. Lactose
là đường chủ yếu có trong sữa mẹ và các sữa công
thức. Lactose là nguồn cung cấp đường glucose cho
sự hoạt động của não và cơ thể, làm phân mềm, tạo
sự vượt trội của các Bifidus và Lactobacillus là những
vi khuẩn có lợi giúp cho sự phát triển hệ miễn dịch và
tiêu hoá trong cơ thể trẻ. Men lactase ở màng ruột là
men tiêu hoá biến đường lactose trở thành đường
glucose. Khi trẻ bị tiêu chảy cấp màng ruột bị tổn
thương bởi vi khuẩn, vi rút hoặc độc tố của chúng làm
thiếu men lactase.Do thiếu men lactasa làm đường
lactose không tiêu hoá được trong ruột gây bất dung
nạp lactose. Đường lactose không được tiêu hoá sẽ
ứ đọng lại trong ruột, hút nước làm tiêu chảy tăng
thêm và kéo dài. Trường hợp này gọi là thiếu lactase
thứ phát khác với thiếu men lactase tiên phát thường
xuất hiện ngay sau khi trẻ sinh và rất hiếm gặp (chỉ 1
trong số 1000 trẻ).
Bất dung nạp lactose thứ phát thường kéo dài trong
1-2 tuần nhất là ở trẻ tiêu chảy kéo dài. Hậu quả là trẻ
bị suy dinh dưỡng nặng, kém ăn cộng thêm tập quán
kiêng ăn làm chậm hồi phục niêm mạc ruột. Bất dung
nạp lactose có thể gặp trong những trường hợp tiêu
chảy nhiễm vi khuẩn, virút đặc biệt tiêu chảy do Rota
virút, dị ứng sữa bò… là những bệnh l ý rất thường
xảy ra ở trẻ nhỏ dưới 3 tuổi.
Ảnh minh họa: Getty images
Nhận biết việc trẻ bị bất dung nạp lactose thế
nào?
Các bà mẹ có thể nhận biết được bất dung nạp
lactose ở trẻ tiêu chảy khi cho trẻ ăn sữa công thức
bình thường trẻ bị nôn, đầy hơi, không muốn ăn, quấy
khóc, tiêu chảy tăng lên, phân lỏng toàn nước chua
hoặc có bọt, hậu môn đỏ. Khi cho trẻ ăn sữa không
có lactose, các triệu chứng trên giảm rõ rệt, tiêu chảy
cầm, phân đặc và giảm độ chua, trẻ chịu ăn và mau
chóng khỏi tiêu chảy.
Nuôi trẻ như thế nào khi trẻ bị bất dung nạp
lactose?
Vì những hậu quả của tiêu chảy do không dung nạp
đường lactose, các bà mẹ cần biết phải nuôi trẻ như
thế nào khi trẻ bị tiêu chảy.
Đối với trẻ bú mẹ, vẫn phải tiếp tục cho trẻ bú, không
được kiêng ăn cho trẻ. tập quán kiêng ăn, giảm ăn là
nguy cơ gây kéo dài tiêu chảy và suy dinh dưỡng cho
trẻ. Sữa mẹ là thức ăn thích hợp sau khi điều trị bằng
ORS cho trẻ bị bất dung nạp lactose do tiêu chẩy,
lactose trong sữa mẹ vẫn được tiếu hoá hấp thu khi
thiếu men lactasa ruột. Sữa mẹ có đầy đủ các dưỡng
chất giúp trẻ nhanh phục hồi trong tiêu chảy. Các yếu
tố miễn dịch phong phú trong sữa mẹ giúp tăng
cường bảo vệ miễn dịch, bao gồm cả miễn dịch niêm
mạc ruột. Các nucleotides có trong sữa mẹ cũng có
tác dụng giúp tái tạo niêm mạc ruột tổn thương trong
nhiễm trùng. Các bằng chứng từ lâm sàng cho thấy
trẻ bú mẹ khi bị tiêu chảy có số lần đi ngoài giảm hơn
so với các trẻ tiếp tục bú sữa bò thông thường. Trẻ
ăn bổ xung vẫn tiếp tuc chế độ thức ăn bổ xung bình
thường với các thành phần dễ tiêu hoá như cháo
gạo, bột gạo, thịt nạc, sữa chua…
Nếu trẻ đang bú sữa công thức thông thường, hoặc
trong trường hợp trẻ nhỏ dưới 3 tháng, bị tiêu chảy
kéo dài, hoặc trẻ có biểu hiện suy dinh dưỡng, có thể
dùng các loại sữa không có đường lactose. Thành
phần đường có thể là maltodextrin hoặc hỗn hợp
đường đa có áp lực thẩm thấu thấp. Các thành phần
đường này đã được chứng minh trên lâm sàng giúp
trẻ tăng cân tốt hơn và phục hồi đường ruột nhanh
hơn.
Cuối cùng, các bà mẹ cần nhớ khi trẻ bị tiêu chảy cần
phải đưa trẻ tới cơ sở khám bệnh để được điều trị và
tư vấn kịp thời của bác sỹ. Nhập viện muộn là một l ý
do kiến trẻ hay bị bất dung nạp lactose thứ phát. Do
vậy, phòng ngừa là rất quan trọng . Tuy nhiên, khi trẻ
đã bị hiện tượng bất dung nạp đường lactose, giải
pháp dinh dưỡng tối ưu với lựa chọn sữa hợp lý sẽ
giúp trẻ nhanh chóng hồi phục.
