KHOA LÝ LU N CHÍNH TRẬ Ị
TI U LU N MÔN H CỂ Ậ Ọ
MÔN H C: CH NGHĨA XÃ H I KHOA H CỌ Ủ Ộ Ọ
TÌM HI U V L CH S N C NGA SAU S S P Đ C AỂ Ề Ị Ử ƯỚ Ự Ụ Ổ Ủ
LIÊN BANG XÔ VI TẾ
Sinh viên th c hi n: Nguy n Th Thu Tiên – 7362 ự ệ ễ ị ỷ
Nguy n Th Thiên Thanh – 0852 ễ ị
Phan Th Th o Uyên – 3923ị ả
Nguy n Th M Linh – 6967 ễ ị ỹ
Lê Th Minh Thanh – 9360ị
Đinh Nguy n Ng c Huy - 7876ễ ọ
A. M ĐUỞ Ầ
S s p đ đu tiên c a Ch đ C ng s n t i Liên Xô và sau đó c a chính Liênự ụ ổ ầ ủ ế ộ ộ ả ạ ủ
Xô là m t trong nh ng s ki n quan tr ng c a th i đi. Vào 7 gi 30 phút t i ngày 25ộ ữ ự ệ ọ ủ ờ ạ ờ ố
tháng 12 năm 1991, đó là th i kh c l ch s khi lá c màu đ c a Liên Xô đc hờ ắ ị ử ờ ỏ ủ ượ ạ
xu ng l n cu i cùng t Đi n Kremlin, Moscow. Thay th nó là lá c ba màu tr ng, đố ầ ố ừ ệ ế ờ ắ ỏ
và xanh, hi n là c a nhà n c Nga m i đã đc nâng lên. ệ ủ ướ ớ ượ T ng th ng Mikhailổ ố
Gorbachev phát bi u t bi t trên truy n hình t i công dân c a m t đt n c đang bi nể ừ ệ ề ớ ủ ộ ấ ướ ế
m t.ấ Và phía bên ngoài Đi n, trên Qu ng tr ng Đ, m t nhóm nh bi u tình c ngệ ả ườ ỏ ộ ỏ ể ộ
s n ph n đi vi c h y di t công trình c a h tr c lăng m c a ng i đã thành l pả ả ố ệ ủ ệ ủ ọ ướ ộ ủ ườ ậ
nó – Lenin. N u chúng ta c n n đnh th i đi m chính xác khi Liên Xô và cu c thế ầ ấ ị ờ ể ộ ử
nghi m xã h i r ng r n mà nó đi di n không còn t n t i thì đó chính là ngày h kéoệ ộ ộ ớ ạ ệ ồ ạ ọ
lá c xu ng. ờ ố
M t cách đ suy nghĩ v nguyên nhân s p đ c a Liên Xô là đt câu h i ng cộ ể ề ụ ổ ủ ặ ỏ ượ
l i: Làm th nào chúng ta có th gi i thích s t n t i dai d ng c a ch đ Xô Vi tạ ế ể ả ự ồ ạ ẳ ủ ế ộ ế
trong h n b y th p k b t ch p nh ng mâu thu n ngày càng l n lên trong nó? Đi u gìơ ả ậ ỉ ấ ấ ữ ẫ ớ ề
đã gi m nh đt r ng l n, đa qu c gia này l i v i nhau su t b y m i b n năm trongữ ả ấ ộ ớ ố ạ ớ ố ả ươ ố
khi các đ ch khác d n tan rã và các ch đ đc tài ho c toàn tr khác đu tr nên l iế ế ầ ế ộ ộ ặ ị ề ở ỗ
th i và m t hi u l c? Đ tr l i nh ng câu h i đó, b ng vi c s đ hóa l ch s ra điờ ấ ệ ự ể ả ờ ữ ỏ ằ ệ ơ ồ ị ử ờ
c a Liên bang Xô Vi t, ta có th xem xét d n nh ng c t m c trong quá trình xói mònủ ế ể ầ ữ ộ ố
n n t ng c a Xô Vi t, xác đnh nguyên nhân s p đ c a đ ch này và nh h ngề ả ủ ế ị ụ ổ ủ ế ế ả ưở
c a nó nh th nào đn N c Nga ngày nay. ủ ư ế ế ướ
B. N I DUNGỘ
Ch ng 1: S đ hóaươ ơ ồ
1. S đ hóa l ch s ra đi Liên Bang Xô Vi tơ ồ ị ử ờ ế
Liên Xô là m t c u qu c giaộ ự ố có lãnh th chi m ph n l nổ ế ầ ớ châu Âu và châu Á,
t n t i 69 năm: Tồ ạ ừ 30/12/1922 cho đn ngàyế 25/12/1991. Liên Xô là qu c gia có di nố ệ
tích l n nh t th gi i lúc b y gi (g n 22.402.200 km2), v i dân s (năm 1991) là h nớ ấ ế ớ ấ ờ ầ ớ ố ơ
293 tri u ng i. V kinh t GDP c a Liên Xô (năm 1990) đt 2.660 t USD (đng thệ ườ ề ế ủ ạ ỷ ứ ứ
2 th gi i sau Hoa K ).ế ớ ỳ
Liên Xô là n c đu tiên trên th gi i xây d ng CNXH và Ch nghĩa c ng s n.ướ ầ ế ớ ự ủ ộ ả
Là qu c gia hùng m nh, nên s xu t hi n c a nhà n c Liên Xô XHCN đã nh h ngố ạ ự ấ ệ ủ ướ ả ưở
to l n đn ti n trình l ch s c a nhân lo i.Trong th k XX, sau khi Liên Xô xu tớ ế ế ị ử ủ ạ ế ỷ ấ
hi n, m i s ki n l n c a th gi iệ ọ ự ệ ớ ủ ế ớ – nhi u hay ítề – đu có d u n và ch u nh h ngề ấ ấ ị ả ưở
c a Liên Xô.ủ
1917 – Cách m ng Ngaạ
n c Nga, sau th ng l i c a cách m ng dân ch t s n tháng Hai, tình hìnhỞ ướ ắ ợ ủ ạ ủ ư ả
chính tr tr nên ph c t p. Đó là tình tr ng hai chính quy n t n t i song song: m t bênị ở ứ ạ ạ ề ồ ạ ộ
là Chính ph lâm th i t s n và m t bên là Xô vi t các đi bi u công nhân và binh sĩ,ủ ờ ư ả ộ ế ạ ể
đng đu là Xô vi t Pê-t -rô-grát. Hai chính quy n này đi di n cho l i ích c a cácứ ầ ế ơ ề ạ ệ ợ ủ
giai c p khác nhau nên không th cùng t n t i lâu dài. Tr c tình hình đó, V.I.Lênin vàấ ể ồ ạ ướ
Đng Bôn-sê-vích đã xác đnh chuy n t cách m ng Dân ch T s n sang cách m ngả ị ể ừ ạ ủ ư ả ạ
Xã h i Ch nghĩa.ộ ủ
Tháng 4/1917, Lênin v n c đ tr c ti p lãnh đo cách m ng. Ngày 25/10/1917ề ướ ể ự ế ạ ạ
theo l ch cũ n c Nga, Chi n h m R ng Đông n súng báo hi u Cách m ng Thángị ướ ế ạ ạ ổ ệ ạ
M i Nga bùng n . Qu n chúng bi u tình n i d y t n công Cung đi n Mùa Đông (trườ ổ ầ ể ổ ậ ấ ệ ụ
s c a Chính ph Lâm th i). Cu c chi n kéo dài đn 2 gi sáng, toàn b Chính phở ủ ủ ờ ộ ế ế ờ ộ ủ
Lâm th i b b t. Cách m ng tháng 10 Nga th ng l i, chính ph Xô Vi t ra đi do Lêninờ ị ắ ạ ắ ợ ủ ế ờ
làm Ch t ch.ủ ị
1917 – 1922 N i chi n Ngaộ ế
N i chi n Nga kéo dài t ngày 7/11/1917 đn tháng 10/1922, x y ra sau cu cộ ế ừ ế ả ộ
cách m ng tháng 10. ạTrong b i c nh Cách m ng Nga, thu t ng “n i chi n” có 2ố ả ạ ậ ữ ộ ế
nghĩa. Th nh tứ ấ là các bi n pháp c a đng Bolshevik áp d ng đi v i các ph n tệ ủ ả ụ ố ớ ầ ử
không công nh n chính quy n c a h , thách th c các s c l nh do chính quy n đó banậ ề ủ ọ ứ ắ ệ ề
hành. Th haiứ là cu c đi đu quân s gi a H ng quân và các nhóm B ch v ho tộ ố ầ ự ữ ồ ạ ệ ạ
đng các khu v c ngo i vi c a n c Nga Xô vi t (v i s h tr tr c ti p c a cácộ ở ự ạ ủ ướ ế ớ ự ỗ ợ ự ế ủ
n c đ qu c) nh m m c đích l t đ nh ng ng i c ng s n. “Hai cu c chi n” nàyướ ế ố ằ ụ ậ ổ ữ ườ ộ ả ộ ế
di n ra đng th i. Cu c chi n ch ng n i ph n trong ch đ th m chí t ra gay go vàễ ồ ờ ộ ế ố ộ ả ế ộ ậ ỏ
t n x ng máu không kém cu c chi n ch ng l i l c l ng quân s c a các nhómố ươ ộ ế ố ạ ự ượ ự ủ
B ch v ngo i vi. ạ ệ ở ạ T ng c ng 14 n c khác đã cho quân tham chi n cùng B ch vổ ộ ướ ế ạ ệ
ch ng l i H ng quân nh m tiêu di t n c Nga Xô vi t.ố ạ ồ ằ ệ ướ ế
1919 – 1921 Chi n tranh Nga – Ba Lanế
Các biên gi i gi a Ba Lan, v n đã đc thành l p m t chính ph y u t sauớ ữ ố ượ ậ ộ ủ ế ớ
Chi n tranh th gi i th nh t v n r t h n lo n v i các nh h ng c a các cu c cáchế ế ớ ứ ấ ố ấ ỗ ạ ớ ả ưở ủ ộ
m ng Nga và n i chi n. Jozef Pilsudski ng i Ba Lan hình dung ra m t liên bang m i,ạ ộ ế ườ ộ ớ
t o nên m t kh i Đông Âu do Ba Lan lãnh đo đ hình thành m t b c t ng ch ng l iạ ộ ố ạ ể ộ ứ ườ ố ạ
Nga và Đc, trong khi Nga tìm cách mang cách m ng v phía Tây. Khi Pilsudski ti nứ ạ ề ế
hành cu c t n công quân s vào Ukraina năm 1920, ông g p m t cu c t n công c aộ ấ ự ặ ộ ộ ấ ủ
H ng quân đánh sâu vào lãnh th Ba Lan đn t n g n Warszawa. Tuy nhiên, Pilsudskiồ ổ ế ậ ầ
đã ch n đng b c ti n c a ng i Xô vi t t i tr n chi n Warszawa và l y l i th t nặ ứ ướ ế ủ ườ ế ạ ậ ế ấ ạ ế ấ
công. Hoà c Riga đc ký k t vào đu năm 1921, Nga ph i c t nh ng ph n phíaướ ượ ế ầ ả ắ ượ ầ
đông lãnh th Belarus và Ukraina cho Ba Lan.ổ
1921 - N n đói Ngaạ
N n đói Nga năm 1921 là m t n n đói nghiêm tr ng Bolshevik Nga b t đuạ ở ộ ạ ọ ở ắ ầ
vào mùa xuân năm 1921 và kéo dài đn năm 1922. N n đói này đã gi t ch t kho ng 6ế ạ ế ế ả
tri u ng i, ch y u nh h ng đn các vùng sông Volga và Ural. N n đói này là k tệ ườ ủ ế ả ưở ế ạ ế
qu c a nh ng tác đng c a tình tr ng h n lo n kinh t b t đu trong Chi n tranh thả ủ ữ ộ ủ ạ ỗ ạ ế ắ ầ ế ế
gi i th nh t, và ti p t c kéo dài qua s h n lo n c a Chi n tranh Cách m ng, cu cớ ứ ấ ế ụ ự ỗ ạ ủ ế ạ ộ
n i chi n Nga đã tàn phá các vùng nông nghi p, h th ng đng s t b chi n tranhộ ế ở ệ ệ ố ườ ắ ị ế
tàn phá.
M t trong nh ng đt h n hán liên t c c a Nga vào năm 1921 đã làm tr m tr ngộ ữ ợ ạ ụ ủ ầ ọ
thêm tình hình. M c đ đói quá nghiêm tr ng, ng i ta nghi ng r ng h t lúa có th đãứ ộ ọ ườ ờ ằ ạ ể
đc gieo ch không ph i đ ăn. Có th i đi m, các c quan c u tr ph i c p ngũ c cượ ứ ả ể ờ ể ơ ứ ợ ả ấ ố
đ nhân viên đng s t v n chuy n hàng c u tr . Chính ph c a m t s n cể ườ ắ ậ ể ứ ợ ủ ủ ộ ố ướ
ph ng Tây đã g i th c ph m và thu c men đ nuôi s ng hàng tri u ng i Nga cácươ ử ự ẩ ố ể ố ệ ườ ở
khu v c b nh h ng b i n n đói trong th i gian này. Đn năm 1922, v i s k t thúcự ị ả ưở ở ạ ờ ế ớ ự ế
c a N i chi n Nga, s ph c h i c a n n kinh t , và vi n tr t Hoa K và Châu Âu,ủ ộ ế ự ụ ồ ủ ề ế ệ ợ ừ ỳ
n n đói ch m d t.ạ ấ ứ
1922 - S hình thành Liên bang Xô Vi tự ế
Vào 30/12/1922, t i n c Nga h u Cách m ng tháng M i, Liên bang các n cạ ướ ậ ạ ườ ướ
C ng hòa Xã h i Ch nghĩa Xô vi t (Liên Xô) đã đc thành l p. Qu c gia này là m tộ ộ ủ ế ượ ậ ố ộ
liên hi p các qu c gia g m các n c Nga, Belorussia (nay là Belarus), Ukraine, vàệ ố ồ ướ
C ng hòa Liên bang Dân ch Ngo i Kavkaz. Đt n c c ng s n m i này là s kộ ủ ạ ấ ướ ộ ả ớ ự ế
th a c a Đ qu c Nga và là n c đu tiên trên th gi i d a trên ch nghĩa xã h iừ ủ ế ố ướ ầ ế ớ ự ủ ộ
Marxist.
Trong nh ng th p niên sau khi đc thành l p, Liên Xô do n c Nga th ng trữ ậ ượ ậ ướ ố ị
đã phát tri n thành m t trong nh ng qu c gia hùng m nh và có nh h ng nh t trênể ộ ữ ố ạ ả ưở ấ
th gi i, và cu i cùng bao g m 15 n c c ng hòa Xô vi t, g m Nga, Ukraine, Gruzia,ế ớ ố ồ ướ ộ ế ồ
Belorussia, Uzbekistan, Armenia, Azerbaijan, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Moldova,
Turkmenistan, Tajikistan, Latvia, Litva, và Estonia.
2. S đ hóa nguyên nhân d n đn s s p đ c a Liên Bang Xô Vi t ơ ồ ẫ ế ự ụ ổ ủ ế
Nguyên nhân chính tr :ị
Đng C ng s n Liên Xô tr thành quy n l c t i cao, hòa tr n ch c năng gi aả ộ ả ở ề ự ố ộ ứ ữ
Đng và chính quy n, d n t i Đng có s bao bi n, làm thay các c quan nhà n c,ả ề ẫ ớ ả ự ệ ơ ướ
các t ch c qu n chúng, làm cho b máy c a Đng c ng k nh, ho t đng kém hi uổ ứ ầ ộ ủ ả ồ ề ạ ộ ệ
qu , không t p trung đc vào công vi c ch y u c a mình. H th ng đi u hành t ngả ậ ượ ệ ủ ế ủ ệ ố ề ổ
l c c a đt n c xu t hi n s già c i, ch m đi m i. Không có thi t ch ki m soátự ủ ấ ướ ấ ệ ự ỗ ậ ổ ớ ế ế ể
quy n l c c a Đng C ng s n và các cá nhân lãnh đo Đng. M c dù h th ng giáoề ự ủ ả ộ ả ạ ả ặ ệ ố
d c t t, n n t ng dân trí cao nh ng thi u ph n bi n xã h i th c s khi n ban lãnh đoụ ố ề ả ư ế ả ệ ộ ự ự ế ạ
Liên Xô không nh n th c đc nh ng khi m khuy t c a mình. Nhóm c i cách doậ ứ ượ ữ ế ế ủ ả
Mikhail Gorbachyov đng đu v a không thoát kh i cách làm cũ, v a m c nh ng saiứ ầ ừ ỏ ừ ắ ữ
l m m i: bi n ph n bi n xã h i thành m t quá trình không ki m soát đc, bi n ho tầ ớ ế ả ệ ộ ộ ể ượ ế ạ
đng khoa h c và lý lu n c a các c quan so n th o văn ki n nhi u khi thành m tộ ọ ậ ủ ơ ạ ả ệ ề ộ
ho t đng d ng câu l c b vô chính ph . ạ ộ ạ ạ ộ ủ
Nguyên nhân kinh tế
Nguyên nhân này xu t phát t bên trong và có tính sâu xa. H th ng kinh t quanấ ừ ệ ố ế
liêu bao c p đã không k th a đc nh ng tinh hoa c a n n kinh t t s n. Mô hìnhấ ế ừ ượ ữ ủ ề ế ư ả
kinh t xã h i ch nghĩa mà Liên Xô đã áp d ng không thúc đy đc đng c làmế ộ ủ ụ ẩ ượ ộ ơ
vi c, tăng năng su t c a ng i lao đng. Vi c k ho ch hóa n n kinh t m t cáchệ ấ ủ ườ ộ ệ ế ạ ề ế ộ
c ng ép, ch quan đã đi ng c l i quy lu t khách quan c a l ch s . Vi c ti n hànhưỡ ủ ượ ạ ậ ủ ị ử ệ ế
k ho ch hóa, t p th hóa n n kinh t đc áp d ng tràn lan, sai nguyên t c trong khiế ạ ậ ể ề ế ượ ụ ắ
năng l c s n xu t c a n n kinh t và ng i lao đng còn th p. Vi c chèn ép các sự ả ấ ủ ề ế ườ ộ ấ ệ ở
h u t nhân và coi nh s h u c ph n cũng nh các hình th c kinh doanh đa s h uữ ư ẹ ở ữ ổ ầ ư ứ ở ữ
khác gây ra s gia tăng tình tr ng đc quy n phi kinh t và tình tr ng quan liêu, thamự ạ ộ ề ế ạ
nhũng, lãng phí do ai cũng có quy n ra l nh, can thi p vào ho t đng c a doanhề ệ ệ ạ ộ ủ
nghi p nh ng không ai ch u trách nhi m tr c ti p v k t qu kinh doanh c a t ngệ ư ị ệ ự ế ề ế ả ủ ừ
doanh nghi p nói riêng và n n kinh t qu c gia nói chung.ệ ề ế ố