1
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
VIỆN QUẢN LÝ ĐÀO TẠO SAU ĐẠI HỌC
--o0o--
MÔN KẾ TOÁN TÀI CHÍNH
HỢP NHẤT KINH DOANH TRONG TRƯỜNG
HỢP THAY ĐỔI SỞ HỮU CỔ QUYỀN
GVHD: PGS.TS Hà Xuân Thạch
Nhóm thực hiện: Nhóm 6
Lớp: kế toán kiểm toán đêm
Khóa: 21
Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2012
2
MỤC LỤC
6.1 Mua công ty con trong một kỳ kế toán ............................................................................3
6.2 Mua lại từng phần.................................................................................................................6
6.3 Bán cổ quyền ..........................................................................................................................8
6.3.1 Sau khi bán vẫn còn duy trì quan hệ công ty mẹ - công ty con ........................... 8
6.3.1.1 Bán cổ quyền đầu kỳ .......................................................................................... 9
6.3.1.2 Bán cổ quyền giữa niên độ .............................................................................. 10
6.3.2 Sau khi bán không còn quan hệ công ty mẹ - công ty con ................................ 15
6.4 Thay đổi do giao dịch chứng khoán (cổ phiếu) của công ty con ...............................16
6.4.1 Bán cổ phiếu bổ sung bởi công ty con: .................................................................. 16
6.4.1.1. Công ty con bán cổ phần cho công ty mẹ ...................................................... 16
6.4.1.2. Công ty con bán cổ phiếu cho công ty bên ngoài......................................... 19
6.4.2 Giao dịch cổ phiếu quỹ của công ty con ................................................................ 20
6.4.3 Chia, tách cổ phiếu của công ty con ....................................................................... 23
3
6.1 Mua công ty con trong một kỳ kế toán
Khi công ty con bị mua trong một kỳ kế toán, thì kế toán phải thực hiện một số điều
chỉnh hợp nhất để tính toán lợi nhuận của công ty con đã kiếm được trước khi bị mua (đã
được bao gồm trong giá mua). Lợi nhuận đó được gọi là lợi nhuận trước khi mua để
phân biệt với lợi nhuận trong đơn vị hợp nhất. Tương tự, cổ tức trước khi mua là cổ tức
trả trên cổ phần trước khi mua công ty con trong một kỳ kế toán và cũng đòi hỏi phải
thực hiện các điều chỉnh khi lập BCTC hợp nhất.
Lợi nhuận trước khi mua loại trừ khỏi lợi nhuận hợp nhất bằng cách loại bỏ doanh
thu và chi phí của công ty con trước khi mua khỏi doanh thu và chi phí khi hợp nhất. Cổ
tức trả trên cổ phần trước khi mua trong một kỳ kế toán cũng phải bị loại trừ trong quá
trình hợp nhất bởi vì nó không là một phần của cổ phần mua được.
VD : Ngày 1/4/2011, công ty A mua 90% cổ quyền của công ty B với giá $213.750.
Lợi nhuận, cổ tức, và vốn cổ đông của B cho năm 2011 được tóm tắt như sau : ĐVT ($)
1/1-31/3 1/4- 31/12 1/1 – 31/12
Lợi nhuận
Doanh thu 25.000 75.000 100.000
Chi phí 12.500 37.500 50.000
Lợi nhuận ròng 12.500 37.500 50.000
Cổ tức 10.000 15.000 25.000
1/1 1/4 31/12
4
Vốn cổ đông
Vốn cổ phần 200.000 200.000 200.000
Lợi nhuận giữ lại 35.000 37.500 60.000
Vốn cổ đông 235.000 237.500 260.000
Ngày 1/4 , công ty A mua 90% cổ quyền của công ty B : 90% x 237.500 =
213.750
Đầu tư vào B 213.750
Tiền 213.750
Cuối năm 2011, công ty A xác định phần lợi nhuận của mình trong lợi nhuận của
công ty con B từ 1/4/2011 – 31/12/2011, còn lợi nhuận của B từ 1/1/2011 – 31/3/2011 là
lợi nhuận trước khi mua phải loại trừ :
Đầu tư vào B 33.750
Thu nhập từ B 33.750
Ghi nhận thu nhập 3 quí cuối năm 2011 ($37.500 x 90%)
Công ty B chia cổ tức $25.000 trong 2011, nhưng $10.000 trả trước khi công ty A
mua công ty B. Theo đó, công ty A xác định phần cổ tức của mình được chia, và lập bút
toán như sau :
Tiền 13.500
Đầu tư vào B 13.500
Ghi nhận cổ tức được chia ($15.000 x 90%)
Công ty A sẽ thực hiện các bút toán sau khi tiến hành hợp nhất BCTC
a. Thu nhập từ B 33.750
Cổ tức 13.500
Đầu tư vào B 20.250
5
Bút toán (a) loại trừ khoản mục đầu tư vào công ty con B tương ứng với lợi nhuận
từ B và cổ tức nhận được từ B , và trả tài khoản đầu tư vào công ty con B về số $213.750
cân đối của nó lúc mua vào 1/4/2011.
b. Doanh thu 25.000
Chi phí 12.500
Vốn cổ phần – B 200.000
Lợi nhuận giữ lại 35.000
Cổ tức 10.000
Đầu tư vào B 213.750
Lợi ích cổ đông thiểu số 23.750
Bút toán (b) loại trừ doanh thu, chi phí, cổ tức trước khi mua, loại trừ khoản mục
đầu tư công ty con vào ngày mua, tách lợi ích cổ đông thiểu số tương ứng phần sở hữu
trong công ty con.
c. Thu nhập cổ đông thiểu số 3.750
Cổ tức 1.500
Lợi ích cổ đông thiểu số 2.250
Bút toán (c) ghi nhận thu nhập, cổ tức của cổ đông thiểu số sau khi mua.
6.2 Mua lại từng phần
Một công ty có thể mua lại cổ quyền trong một công ty khác từng phần trong một
thời kỳ nào đó. Khi đó, công ty mẹ phải điều chỉnh những khoản đầu tư từng phần đó
theo vốn chủ sở hữu. Ngoại trừ điều chỉnh thu nhập trước khi mua (lãi dồn tích), trình tự
hợp nhất tương tự như hợp nhất trong các chương trước.
Ví dụ: công ty Pod mua lại 90% cổ quyền trong công ty Sap trong một loạt cổ
phần riêng lẻ giữa 1-7-2013 và 1-10-2013.