Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
Ờ Ở Ầ L I M Đ U
ự ể ề ộ ế ề ầ Trong công cu c xây d ng và phát tri n n n kinh t ậ nhi u thành ph n, v n
ơ ế ị ườ ự ả ủ ướ ị ướ hành theo c ch th tr ng, có s qu n lý c a Nhà n c, theo đ nh h ộ ng xã h i
ủ ề ả ạ ự ễ ệ ậ ậ ấ ch nghĩa ở ướ n ề ứ c ta hi n nay, lý lu n nh n th c, v n đ c i t o th c ti n n n
ế ố ượ ủ ự ề kinh t luôn thu hút s quan tâm c a nhi u đ i t ng.
ế ọ ờ ớ ự ộ ộ ậ Ngày nay, tri ể ủ ể t h c là m t b ph n không th tách r i v i s phát tri n c a
ế ữ ề ấ ế ọ ứ ề ậ ấ ứ b t c hình thái kinh t nào. Nh ng v n đ tri ậ t h c v lý lu n nh n th c và
ự ươ ơ ở ứ ệ ươ ướ ễ th c ti n, ph ng pháp bi n ch ng... luôn là c s , là ph ng h ng, là tôn ch ỉ
ạ ộ ự ự ể ế ễ ấ ộ cho ho t đ ng th c ti n, xây d ng và phát tri n xã h i. N u xu t phát t ừ ộ ậ m t l p
ườ ế ọ ắ ườ ượ ữ ả tr ng tri t h c đúng đ n, con ng ể i có th có đ c nh ng cách gi ế i quy t phù
ộ ố ệ ề ấ ặ ấ ậ ấ ớ ậ ợ h p v i các v n d do cu c s ng đ t ra. Vi c ch p nh n hay không ch p nh n
ườ ế ọ ự ấ ỉ ơ ẽ ầ ậ ộ ộ ậ m t l p tr ng tri t h c nào đó s không ch đ n thu n là s ch p nh n m t th ế
ớ ấ ị ộ ả ề ế ớ ấ ị ự gi i quan nh t đ nh, m t cách lý gi i nh t đ nh v th gi ấ i, mà còn là s ch p
ộ ơ ở ươ ậ ạ ộ ấ ị ỉ ạ ậ nh n m t c s ph ng pháp lu n nh t đ nh ch đ o cho ho t đ ng.
ế ằ ế ọ ủ ậ ấ ộ Chúng ta bi t r ng, tri ộ t h c là m t trong ba b ph n c u thành c a ch ủ
ủ ứ ệ ằ ậ ỉ nghĩa Mác. Lênin đã ch rõ r ng ch nghĩa duy v t bi n ch ng đó chính là tri ế t
ủ ế ỉ ế ọ ư ọ ủ h c c a ch nghĩa Mác. Cho đ n nay, ch có tri t h c Mác là mang tính u vi ệ t
ơ ở ề ả ả ế ọ ả ướ ơ h n c . Trên c s n n t ng tri t h c Mác Lênin, Đ ng và Nhà n ọ c ta đã h c
ộ ề ữ ụ ế ươ ướ ế ậ t p và ti p thu t ư ưở t ng ti n b , đ ra nh ng m c tiêu, ph ng h ỉ ạ ng ch đ o
ự ể ể ắ ả ộ ợ ớ ấ chính xác, đúng đ n đ xây d ng và phát tri n xã h i, phù h p v i hoàn c nh đ t
ướ ữ ế ế ể ặ ỏ n c. M c dù có nh ng khi m khuy t không th tránh kh i song chúng ta luôn đi
ướ ả ạ ể ế ừ đúng h ự ễ ng trong c i t o th c ti n, phát tri n kinh t , t ng b ướ ư ấ ướ c đ a đ t n c ta
ế ộ ị ướ ế ớ ề ọ ặ ti n k p trình đ các n ự c trong khu v c và th gi ữ i v m i m t. Chính nh ng
ự ủ ườ ự ủ ộ ổ ớ ứ thành t u c a xây d ng ch nghĩa xã h i và qua m i năm đ i m i là minh ch ng
ự ễ ạ ộ ả ạ ứ ề ấ ậ ớ xác đáng cho v n đ nêu trên. Ho t đ ng nh n th c và c i t o th c ti n cùng v i
ề ắ ậ ậ ự ắ s n m b t các quy lu t khách quan trong v n hành n n kinh t ế ở ướ n ộ c ta là m t
ệ ề ấ ổ ớ ấ ềề v n còn nhi u xem xét và tranh cãi, nh t là trong quá trình đ i m i hi n nay.Vì
Vò Ngäc Khoa
ế ị ề ọ ờ ỳ ổ ẳ ị ậ v y, em quy t đ nh ch n đ tài “ ớ Trong th i k đ i m i chúng ta kh ng đ nh
1
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
ả ổ ớ ư ậ ướ ổ ớ ự ễ ph i đ i m i t duy lý lu n tr ậ ụ c khi đ i m i th c ti n. Anh hay v n d ng
ế ọ ể ả ậ ữ nh ng t ư ưở t ơ ả ủ ng c b n c a tri t h c Macxit đ gi ể i thích cho lu n đi m
Vò Ngäc Khoa
trên”.
2
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
Ớ Ậ Ệ Ể GI I THI U TI U LU N
I, TÌNH HÌNH NGHIÊN C U Ứ
ự ấ ộ ư ả ự ủ ủ ế ắ ả ộ S t t th ng c a ch nghĩa c ng s n, s thay th xã h i t ủ b n ch nghĩa
ộ ộ ử ủ ủ ả ạ ộ ị ế ằ b ng xã h i c ng s n ch nghĩa trong ti n trình l ch s c a nhân lo i là m t quy
ậ ệ ệ ở ờ ỳ ộ lu t khách quan. Vi t Nam hi n nay đang vào th i k quá đ , chúng ta đã b ỏ
ạ ư ả ủ ế ẳ ậ ộ qua giai đo n t ủ b n ch nghĩa, ti n th ng lên ch nghĩa xã h i. Vì v y trong quá
ữ ể ả ẫ ầ ả ớ ự ế trình phát tri n, luôn luôn n y sinh nh ng mâu thu n c n gi i quy t. V i s lãnh
ắ ủ ế ượ ủ ữ ả ạ đ o đúng đ n c a Đ ng và Chính ph , chúng ta đã có nh ng chi n l c và sách
ượ ắ l c đúng đ n.
ơ ở ề ả ủ ặ ệ ậ ủ Trên c s n n t ng c a ch nghĩa Mác Lênin, đ c bi t là lý lu n tri ế ọ t h c
ạ ượ ườ ể ế ắ Mác Lênin, chúng ta đã v ch rõ đ c con đ ng phát tri n kinh t đúng đ n đó
ấ ừ ự ạ ộ ễ ậ ọ là: ”luôn luôn xu t phát t th c ti n, tôn tr ng và ho t đ ng theo quy lu t khách
ạ ộ ạ ố ầ ứ ừ ệ ể quan.’(Trích’Văn ki n đ i h i đ i bi u toàn qu c l n th VI”). T năm 1986,
ế ượ ổ ể ổ ữ ệ ọ ớ chúng ta đã t ng k t đ ả c nh ng bài h c kinh nghi m quý báu đ đ i m i và c i
ế ộ ề ự ế ề cách kinh t . Xây d ng m t n n kinh t ế ị ườ th tr ộ ề ng, m t n n kinh t nhi u thành
ỉ ạ ủ ự ậ ụ ể ả ạ ầ ạ ph n, lành m nh chính là s v n d ng sáng t o quan đi m ch đ o c a Đ ng vào
ự ễ ả ướ ế ớ ữ ớ ổ th c ti n hoàn c nh trong n c và trên th gi ế ể i. Nh ng quan đi m đ i m i, ti n
ự ễ ữ ứ ự ậ ậ ọ ố ề ộ b đó là s tôn tr ng hoàn toàn nh ng lý lu n nh n th c và th c ti n chi ph i n n
kinh t .ế
ứ ể ế ọ ơ ở ể ẳ ị Đ ng trên quan đi m tri t h c Mác Lênin, ta càng có c s đ kh ng đ nh
ở ắ ườ ữ ế ớ ổ ừ ạ ộ ả nh ng kh i s c trong m i năm đ i m i cho d n nay t ầ sau Đ i h i Đ ng l n
ứ ữ ấ ế ụ ậ th VI là nh ng thành công mang tính t ắ t y u do chúng ta đã v n d ng đúng đ n
ả ạ ữ ễ ậ ọ ự các quy lu t khách quan vào c i t o th c ti n. Chúng ta đã tôn tr ng nh ng b ướ c
ậ ủ ị ử ể ủ ị ồ phát tri n có tính quy lu t c a l ch s , không đi ng ượ ạ c l i “gu ng quay” c a l ch
s .ử
Ụ Ệ Ụ II, M C ĐÍCH VÀ NHI M V
ế ớ ự ữ ứ ế ắ ắ Luôn luôn g n lý thuy t v i th c hành, n m v ng ki n th c thông qua s ự
Vò Ngäc Khoa
ế ề ấ ộ ộ ươ ộ ể hi u bi t sâu r ngv n đ là m t ph ờ ủ ng châm hành đ ng c a sinh viên trong th i
3
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
ộ ự ứ ự ứ ứ ễ ậ ậ ớ ạ đ i m i. Nghiên c u lý lu n nh n th c và th c ti n là m t s nghiên c u sâu
ủ ế ọ ể ố ớ ế ộ ộ r ng c a tri t h c trong m i liên quan v i phát tri n kinh t ể và phát tri n xã h i.
ế ữ ứ ơ ướ ưỡ ế ỷ ử ộ H n th n a, đ ng tr c ng ậ ng c a th k 21, khi mà xu thé h i nh p
ề ế ể ẽ ạ ộ đang tăng cao, n n kinh t ề ngày càng phát tri n m nh m thì các hành đ ng đ u
ấ ừ ả ạ ứ ự ễ ậ ươ ỉ ạ xu t phát t quá trình nh n th c và c i t o th c ti n là ph ng châm ch đ o và
ạ ộ ủ ả ướ ho t đ ng c a Đ ng, Nhà n c ta.
ể ố ế ữ ạ ả ặ ớ ố Mu n phát tri n kinh t v ng m nh thì ph i luôn đ t nó v i m i quan h ệ
ữ ặ ọ ệ ế ọ ấ ạ ự ớ v i nh ng khoa h c khác, đ c bi t là tri t h c. S thành công hay th t b i, phát
ậ ủ ấ ứ ề ể ạ ế ậ ườ ế ọ tri n hay l c h u c a b t c n n kinh t nào là do có l p tr ng tri t h c đúng
ấ ở ừ ộ ậ ườ ế ọ ắ ườ ể ắ đ n. B i vì xu t phát t m t l p tr ng tri t h c đúng đ n, con ng i có th có
ượ ả ộ ố ữ ế ề ấ ặ ợ ớ đ c cách gi i quy t phù h p v i nh ng v n đ do cu c s ng đ t ra. Còn ng ượ c
ạ ấ ừ ộ ậ ườ ế ọ ư ể ầ l i, xu t phát t m t l p tr ng tri t h c sai l m, con ng òi khó có th tránh
ầ ạ ỏ ộ ế ườ ế ọ kh i hành đ ng sai l m. Trong ho t dông kinh t ộ ậ , m t l p tr ng tri t h c đúng
ố ầ ế ế ọ ớ ượ ữ ư ắ đ n là t i c n thi ỉ t. Ch có tri t h c Mác Lênin m i có đ c nh ng tính u vi ệ t
này.
ố ớ ữ ộ ộ ế Đ i v i m t sinh viên ngân hàng nói riêng và nh ng cán b kinh t nói
ế ắ ữ ữ ậ ậ ọ ớ ươ ủ chung, vi c n m v ng triét h c v i nh ng quy lu t, lý lu n, ph ng pháp c a nó
ể ế ượ ả ụ ể ứ ạ ữ ế ấ là không th thi u đ c. Vì khi gi ư ề i quy t nh ng v n đ ph c t p c th nh :
ự ễ ể ấ ộ ữ các cán b làm công tác th c ti n này không th tìm th y đ ượ ở c nh ng cán b ộ
ự ộ ế ọ ả ờ ụ ể ề ấ ề thu c lĩnh v c chuyên ngành tri ộ t h c m t câu tr l i c th v v n đ đó d ượ c,
ự ễ ạ ộ ứ ạ ữ ư ề ấ ạ nh ng trong ho t đ ng th c ti n, nh ng v n đ ph c t p này l ả i luôn n y sinh.
Ứ Ạ III, PH M VI NGHIÊN C U
ế ọ ề ậ ấ ậ ộ ờ Tri t h c Mác Lênin v v t ch t, v n đ ng trong không gian, th i gian và
ấ ủ ế ớ ế ớ ầ ậ ấ ậ ề ự ố v s th ng nh t v t ch t c a th gi i đã góp ph n xác l p th gi ậ i quan duy v t
ề ọ ươ ứ ậ ậ ớ ọ khoa h c và có ý nghĩa v ph ng pháp lu n to l n trong nh n th c khoa h c và
ạ ộ ự ễ ế ọ ể ả ộ ho t đ ng th c ti n. Tri t h c không ph i là m t cái gì quá xa xôi, vi n vông,
Vò Ngäc Khoa
ộ ố ế ứ ẽ ớ ỉ ạ ự ễ ắ ặ ng ượ ạ c l i nó g n bó h t s c ch t ch v i cu c s ng, th c ti n, ch đ o cho con
4
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
ườ ữ ắ ộ ượ ọ ộ ủ ế ọ ặ ệ ng i hành đ ng. N m v ng đ c m i n i dung c a tri t h c, đ c bi t là lý
ự ễ ẽ ả ạ ứ ậ ậ ườ ủ ế ớ lu n nh n th c và c i t o th c ti n s làm cho con ng i làm ch th gi i, chinh
ả ạ ượ ụ ể ộ ế ạ ph c thiên nhiên, c i t o đ c xã h i, phát tri n kinh t ẽ m nh m .
ạ ộ ụ ự ệ ề ấ ả ố V n đ đã nêu trong văn ki n Đ i h i Đ ng VI có tác d ng tích c c đ i
ể ủ ề ế ệ ớ ớ ườ ơ ổ ớ ự v i s phát tri n c a n n kinh t ữ hi n nay. Sau h n m i năm đ i m i v i nh ng
ấ ị ự ự ắ ầ ế ủ ọ ấ thành t u nh t đ nh ta càng th y rõ s đúng đ n và c n thi t c a bài h c kinh
ệ ế ỉ ậ ề ấ ậ ậ nghi m đó. Trong bài vi ứ t này, ch t p trung phân tích v n đ lý lu n nh n th c
ả ạ ự ủ ề ế ệ ể ễ và c i t o th c ti n c a n n kinh t Vi t Nam trong quá trình phát tri n. Cùng
ạ ộ ế ủ ố ầ ứ ệ ả ớ ự ổ v i s t ng k t c a đ i h i Đ ng toàn qu c l n th VI trong văn ki n đã đánh
ử ủ ộ ố ị ệ ể ừ ơ ế ậ ấ d u m t m c son l ch s c a Vi t Nam chuy n t c ch t p trung quan liêu, bao
ề ế ơ ế ị ườ ề ầ ậ ấ c p sang n n kinh t nhi u thành ph n, v n hành theo c ch th tr ng d ướ ự i s
ả ướ ị ướ ạ ộ ủ ộ ủ qu n lý c a nhà n c, theo đ nh h ự ng xã h i ch nghĩa. Ho t đ ng xây d ng
ế ổ ế ệ ủ ữ ự ầ ố ớ kinh t ớ , đ i m i kinh t ễ nh ng năm g n đây và m i liên h c a nó v i th c ti n
ậ ế ọ ủ ộ và các quy lu t tri t h c là trung tâm c a n i dung này.
Ơ Ở Ậ IV, C S LÝ LU N
ạ ộ ộ ướ ả ầ ấ ặ ọ ứ Đ i h i Đ ng l n th VI đã đánh d u m t b c ngo t quan tr ng trong quá
ể ế ủ ệ ướ ữ ệ ọ trình phát tri n kinh t c a Vi t Nam. Tr c văn ki n này, nh ng bài h c kinh
ượ ế ọ ấ ệ nghi m đã đ c rút ra trong tri ả t h c Mác Lênin và Đ ng ta l y đó làm “kim ch ỉ
ạ ộ ủ ế ọ ậ ấ ộ ộ ủ ủ nam’ cho ho t đ ng c a mình. Tri t h c là m t b ph n c u thành c a ch nghĩa
ỉ ế ọ ủ ủ ủ ậ Mác Lênin đã ch rõ; tri ư t h c c a ch nghĩa Mác là ch nghĩa duy v t. Nh ng
ừ ế ỷ ữ ủ ế ậ Mác không d ng l ạ ở i ch nghĩa duy v t th k XVIII mà nh ng thi u sót ch ủ
ấ ủ ệ ượ ế y u nh t c a nó là máy móc, siêu hình và duy tâm khi xem xét các hi n t ng xã
ụ ữ ế ắ ấ ẩ ế ọ ộ h i. C.Mác và F.Enghen đã kh c ph c nh ng thi u sót y, đ y tri ế t h c ti n lên
ọ ọ ữ ế ộ ơ ữ ằ h n n a b ng cách ti p thu m t cách có phê phán và có ch n l c nh ng thành qu ả
ế ủ ệ ố ổ ể ứ ấ ế ọ ủ c a tri t hoc c đi n Đ c và nh t là c a h th ng tri ữ t h c Hêghen. Trong nh ng
ả ủ ế ứ ứ ệ ả ọ thành qu đó thì thành qu ch y u là phép bi n ch ng, t c là h c thuy t v s ế ề ự
ể ướ ứ ệ ấ ắ ấ ẳ ượ phát tri n d i hình th c toàn di n nh t, sâu s c nh t và thoát h n đ c tính
ứ ủ ứ ư ệ ệ ế ệ phi n di n. Nh ng phép bi n ch ng c a Heeghen là phép bi n ch ng duy tâm nên
ả ạ ả ạ Mác và Enghen đã c i t o nó. Chính trong quá trình c i t o này, Mác và Enghen đã
Vò Ngäc Khoa
ế ụ ự ủ ứ ệ ể ớ ậ ễ ắ g n phép bi n ch ng Hêghen v i th c ti n, phát tri n ti p t c ch nghĩa duy v t
5
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
ứ ủ ẩ ậ ậ ị cũ, đ y nó lên thành ch nghĩa duy v t b ên ch ng.Vì v y chính Mác và Enghen
ộ ế ọ ế ớ ậ ự đã xây d ng m t tri ớ ớ t h c m i v i th gi ệ ấ i quan duy v t nh t quán trong vi c
ơ ở ủ ữ ữ ứ ế ậ ộ ọ ậ ậ nh n th c xã h i. C s c a nh ng lí lu n trong h c thuy t đó là nh ng quy lu t
ễ ộ ế ọ ươ ự khách quan và th c ti n xã h i (“Tri t h c Mác Lênin” Ch ấ ng trình cao c p.
ậ ế ọ ậ T p I;T p san tri t h c).
ự ậ ế ọ V y trong quá trình xây d ng nên tri t h c Mác, C.Mác và Enghen đã luôn
ừ ự ể ị ữ ễ ậ ướ ậ đi t th c ti n và nh ng quy lu t khách quan đ đ nh h ứ ng lý lu n nghiên c u.
ọ ữ ơ ở ữ ế ậ ắ Nh ng lý lu n đó vì th có c s khoa h c v ng ch c, không sa vào siêu hình hay
ư ậ ị ế ọ ướ nh nguyên lu n nh các nhà tri t h c đi tr c.
ạ ộ ỉ ạ ể ượ ắ ế ọ Đ ch đ o ho t đ ng đ c đúng đ n, tri ề t h c Mác Lênin chính là n n
ề ữ ụ ọ ươ ướ ặ ủ ể ả ọ ả t ng b n v ng cho m i m c tiêu, ph ng h ng phát tri n m i m t c a Đ ng và
ướ Nhà n c ta.
Ộ Ố Ệ M T S KHÁI NI M
Ế Ơ Ở Ứ Ủ Ậ Ề LIÊN QUAN Đ N C S LÝ LU N C A Đ TÀI NGHIÊN C U
Ự Ễ I. TH C TI N
1. Khái ni mệ
ạ ộ ườ ự ơ ả ộ Ho t đ ng con ng ự i chia làm hai lĩnh v c c b n. M t trong hai lĩnh v c
ự ễ ạ ộ ọ quan tr ng đó là: ho t đ ng th c ti n.
ự ễ ể ế ọ Th c ti n: (theo quan đi m tri t h c Mác xít):
ạ ộ ấ ả ụ ử ữ ậ ị ộ Là nh ng ho t đ ng v t ch t c m tính, có m c đích, có tính l ch s xã h i
ườ ả ạ ổ ự ế ằ ộ ủ c a con ng i nh m c i t o, làm bi n đ i t nhiên và xã h i.
ự ễ ạ ộ ậ ấ 2. Tính v t ch t trong ho t đ ng th c ti n
ả ử ụ ạ ộ ữ ụ ộ ươ ủ Đó là ho t đ ng có m c đích c a xã h i, ph i s d ng nh ng ph ệ ng ti n
ấ ề ộ ấ ị ủ ự ấ ậ ậ v t ch t đ tác đ ng t ớ ố ượ i đ i t ng v t ch t nh t đ nh c a t ộ nhiên hay xã h i,
ủ ế ạ ả ằ ậ ấ ả ầ ẩ ổ làm bi n đ i nó, t o ra s n ph m v t ch t nh m tho mãn nhu c u c a con
Vò Ngäc Khoa
ng i.ườ
6
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
ự ễ ế ớ ổ ỉ ự ệ ớ ớ ự ế Ch có th c ti n m i tr c ti p làm thay đ i th gi i hi n th c, m i th c s ự ự
ấ ủ ể ấ ặ ạ ọ ự mang tính ch t phê phán và cách m ng. Đây là đ c đi m quan tr ng nh t c a th c
ễ ệ ạ ộ ự ễ ạ ớ ộ ơ ở ề ti n, là c s đ phân bi ậ ủ t ho t đ ng th c ti n khác v i ho t đ ng lý lu n c a
con ng i.ườ
ấ ị ử ộ 3. Tính ch t l ch s xã h i
Ở ữ ạ ộ ạ ị ử ự ễ ễ nh ng giai đo n l ch s khác nhau, ho t đ ng th c ti n di n ra là khác
ổ ề ươ ạ ộ ứ nhau, thay đ i v ph ng th c ho t đ ng.
ế ớ ử ự ễ ả ị ể ệ ố ẩ Th c ti n là s n ph m l ch s toàn th gi ữ i, th hi n nh ng m i quan h ệ
ữ ẻ ậ ườ ớ ườ ớ muôn v và vô t n gi a con ng i v i gi ớ ự i t nhiên và con ng i v i con ng ườ i
ấ ậ ả ầ ấ ươ trong quá trình s n xu t v t ch t và tinh th n, là ph ơ ả ủ ự ồ ng thúc c b n c a s t n
ạ ộ ủ ườ t i xã h i c a con ng i.
ự ễ ủ ườ ượ ế ướ ề 4. Th c ti n c a con ng c ti n hành d i đ ứ i nhi u hình th c
ả ạ ế ớ ườ ạ ệ ạ ộ Trong quá trình ho t đ ng c i t o th gi i, con ng ự ộ i t o ra m t hi n th c
ế ớ ủ ứ ầ ậ ớ ộ m i, m t ”thiên nhiên th hai”. Đó là th gi ấ i c a văn hóa tinh th n và v t ch t,
ự ồ ạ ủ ữ ệ ề ớ ườ ữ ề ệ nh ng đi u ki n m i cho s t n t i c a con ng i, nh ng đi u ki n này không
ượ ạ ướ ạ ờ ớ ẵ ồ đ c gi ớ ự i t nhiên mang l i d ng có s n. Đ ng th i v i quá trình đó, con i d
ườ ự ả ạ ệ ể ệ ả ng ự i cũng phát tri n và hoàn thi n b n thân mình. Chính s c i t o hi n th c
ơ ở ủ ấ ả ạ ộ ữ ự ệ ể ễ thông qua ho t đ ng th c ti n là c s c a t t c nh ng bi u hi n khác có tính
ạ ủ ự ườ ườ ộ tích c c, sáng t o c a con ng i. Con ng ụ ộ i không thích nghi m t cách th đ ng
ự ể ế ạ ộ ủ ổ ộ ả ộ mà thông qua ho t đ ng c a mình, tác đ ng m t cách tích c c đ bi n đ i và c i
ế ớ ự ễ ạ ộ ạ t o th gi i bên ngoài. Ho t đ ng đó chính là th c ti n.
ấ ậ ạ ộ ấ ả a,Ho t đ ng s n xu t v t ch t
ễ ả ạ ộ ấ ủ ự ự ễ ộ ọ ấ ậ Là ho t đ ng th c ti n quan tr ng nh t c a xã h i.Th c ti n s n xu t v t
ệ ặ ữ ề ề ể ấ ấ ố ệ ủ ch t là ti n đ xu t phát đ hình thành nh ng m i quan h đ c bi t c a con
ườ ố ớ ế ớ ổ ồ ạ ủ ỏ ng i đ i v i th gi i, giúp con ng ườ ượ i v t ra kh i khuôn kh t n t i c a các
loài v t.ậ
Vò Ngäc Khoa
ạ ộ ị ộ b.Ho t đ ng chính tr xã h i
7
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
ạ ộ ủ ườ ự ằ ộ ị Là ho t d ng c a con ng i trong các lĩnh v c chính tr xã h i nh m phát
ệ ể ế ế ệ ộ ộ ộ ị tri n và hoàn thi n các thi t ch xã h i, các quan h xã h i làm đ a bàn r ng rãi
ạ ộ ữ ả ạ ườ ộ ứ ấ cho ho t đ ng s n xu t và t o ra nh ng môi tr ớ ả ng xã h i x ng đáng v i b n
ấ ườ ằ ấ ạ ấ ộ ch t con ng i b ng cách đ u tranh giai c p và cách m ng xã h i.
ạ ộ ự ệ ọ c. Ho t đ ng th c nghi m khoa h c
ự ễ ạ ộ ặ ệ ườ ả ạ ế ớ ộ Là ho t đ ng th c ti n đ c bi t vì con ng i ph i t o ra m t th gi i riêng
ọ ự ự ủ ệ ả ộ ọ cho th c nghi m c a khoa h c t nhiên và c khoa h c xã h i.
Ớ Ố Ớ Ứ Ự Ấ Ậ Ễ II, TH C TI N CÓ VAI TRÒ R T TO L N Đ I V I NH N TH C
ạ ộ ơ ở ự ụ ự ễ ồ ố ộ Ho t đ ng th c ti n là c s , là ngu n g c, là đ ng l c, là m c đích, là
ẩ ủ ứ ậ tiêu chu n c a nh n th c.
ồ ố ủ ự ễ ơ ở ậ ứ 1.Th c ti n là c s , ngu n g c c a nh n th c
ạ ộ ự ễ ườ ế ớ ế ổ Trong ho t đ ng th c ti n, con ng i làm bi n đ i th gi i khách quan,
ệ ượ ế ớ ủ ả ộ ộ ữ ộ ự ậ ắ b t các s v t, hi n t ng c a th gi i khách quan ph i b c l nh ng thu c tính
ự ễ ạ ộ ậ ủ ả và quy lu t c a chúng. Trong quá trình ho t đ ng th c ti n luôn luôn n y sinh các
ề ỏ ườ ả ứ ượ ậ ấ v n đ đòi h i con ng ả i ph i gi i đáp và do đó nh n th c đ c hình thành. Nh ư
ạ ộ ự ễ ệ ể ậ v y, qua ho t đ ng th c ti n mà con ng ườ ự i t hoàn thi n và phát tri n th gi ế ớ i
ứ ề ệ ậ ạ ơ quan( t o đi u ki n cho nh n th c cao h n).
ạ ộ ự ễ ộ ườ ể Qua ho t đ ng th c ti n, não b con ng ơ i cũng ngày càng phát tri n h n,
ệ ơ các giác quan ngày càng hoàn thi n h n.
ự ễ ố ượ ồ ồ ờ ủ ứ ứ Th c ti n là ngu n tri th c, đ ng th i cũng là đ i t ậ ng c a nh n th c.
ạ ộ ứ ự ễ ặ ầ ậ ạ Chính ho t đ ng th c ti n đã đ t ra các nhu c u cho nh n th c, t o ra các
ươ ệ ệ ườ ể ự ph ạ ng ti n hi n đ i giúp con ng i đi sâu tìm hi u t nhiên.
ự ễ ự ủ ộ ậ ứ 1,Th c ti n là đ ng l c c a nh n th c
ừ ầ ồ ừ ự ự ứ ễ ễ ậ ắ ị Ngay t đ u, nh n th c đã b t ngu n t ỗ th c ti n, do th c ti n quy đ nh. M i
ướ ễ ạ ự ể ề ớ ữ ặ ấ b ủ c phát tri n c a th c ti n l ậ i luôn luôn đ t ra nh ng v n đ m i cho nh n
ế ụ ư ậ ự ứ ứ ể ễ ẩ ậ ị ữ th c, thúc đ y nh n th c ti p t c phát tri n. Nh v y th c ti n trang b nh ng
Vò Ngäc Khoa
ươ ự ữ ệ ặ ầ ậ ớ ơ ph ứ ấ ng ti n m i, đ t ra nh ng nhu c u c p bách h n, nó rà soát s nh n th c.
8
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
ắ ạ ự ề ầ ệ ậ ượ ễ ắ Th c ti n l p đi l p l i nhi u l n, các tài li u thu th p đ ề c phong phú, nhi u
ườ ớ ệ ề ẫ ố ẻ v , con ng i m i phân bi ệ ượ t đ c đâu là m i quan h ng u nhiên b ngoài, đâu
ể ủ ự ậ ậ ậ ệ ả ữ ấ ố ộ là m i liên h b n ch t, nh ng quy lu t v n đ ng và phát tri n c a s v t.
ự ễ ủ ụ ậ ứ 2,Th c ti n là m c đích c a nh n th c
ự ữ ứ ễ ọ ượ ụ ậ ỉ Nh ng tri th c khoa h c ch có ý nghĩa th c ti n khi nó đ ự c v n d ng vào th c
ứ ứ ủ ụ ễ ậ ả ả ố ti n. M c đích cu i cùng c a nh n th c không ph i là b n thân các tri th c mà là
ả ạ ữ ứ ệ ằ ậ ầ ấ ầ ứ nh m c i t o hi n th c khách quan, đáp ng nh ng nhu c u v t ch t và tinh th n
ồ ừ ự ủ ứ ự ậ ắ ộ ể xã h i. S hình thành và phát tri n c a nh n th c là b t ngu n t ễ th c ti n, do
ự ễ ầ ủ yêu c u c a th c ti n.
ỉ ở ề ỉ ạ ủ ứ ậ ạ ứ Nh n th c ch tr v hoàn thành ch c năng c a mình khi nó ch đ o ho t
ạ ộ ả ơ ự ự ễ ễ ệ ỉ ộ đ ng th c ti n, giúp cho ho t đ ng th c ti n có hi u qu h n. Ch có thông qua
ạ ộ ứ ự ễ ườ ể ệ ớ ượ ứ ho t đ ng th c ti n, thì tri th c con ng i m i th hi n đ ủ ạ c s c m nh c a
ự ể ế ủ ườ ớ mình, s hi u bi t c a con ng i m i có ý nghĩa.
ự ễ ẩ ủ ậ ứ 3,Th c ti n là tiêu chu n c a nh n th c
ứ ự ứ ể ễ ằ ậ ậ ứ B ng th c ti n mà ki m ch ng nh n th c đúng hay sai. Khi nh n th c đúng thì
ụ ụ ự ễ ể nó ph c v th c ti n phát tri n và ng ượ ạ c l i.
ự ễ ẩ ủ 4,Th c ti n là tiêu chu n c a chân lý
a.Chân lý
ế ớ ữ ứ ắ ượ ả Là nh ng tri th c ph n ánh đúng đ n th gi i khách quan đ ễ ự c th c ti n
ị ố ớ ờ ố ẳ ộ ị ườ kh ng đ nh ( n i dung khách quan, có ý nghĩa giá tr đ i v i đ i s ng con ng i)
ụ ụ ố ộ Chân lý mang tính khách quan, nó không ph thu c vào s đông (ví d : chân
lý tôn giáo).
ệ ố ặ ươ ặ ố Chân lý mang tính hai m t ( tuy t đ i và t ng đ i ) vì tính hai m t trong
ứ ủ ậ ạ quá trình nh n th c c a nhân lo i.
ự ễ ẩ ủ b.Th c ti n là tiêu chu n c a chân lý
ể ể ủ ứ ủ ệ ể ẩ ậ Theo quan đi m c a ch nghĩa duy v t bi n ch ng, tiêu chu n đ ki m tra
Vò Ngäc Khoa
ứ ư ưở ả ư ự ễ ở ỉ chân lý không ph i là ý th c t t ng, t duy mà là th c ti n. B i vì ch có thông
9
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
ớ ở ạ ạ ộ ứ ự ế ớ ậ ộ ễ qua ho t đ ng th c ti n, tri th c m i tr l i tác đ ng vào th gi ấ i v t ch t, qua
ượ ấ ơ ể ả ự ừ ệ ậ đó nó đ c ”hi n th c hoá”, “v t ch t h n” thành các khách th c m tính. T đó
ứ ủ ứ ể ậ ớ ườ ạ ớ m i có căn c đ đánh giá nh n th c c a con ng i đúng hay sai, có đ t t i chân
lý hay không.
ứ ủ ứ ự ễ ề ấ ậ Th c ti n có r t nhi u hình th c khác nhau, nên nh n th c c a con ng ườ i
ượ ứ ề ể ấ cũng đ c ki m tra thông qua r t nhi u hình th c khác nhau.
ự ễ ủ ể ậ ộ ộ +Th c ti n c a xã h i luôn luôn v n đ ng và phát tri n.
ử ề ạ ị ự ễ ỗ ớ ạ +Th c ti n trong m i giai đo n l ch s đ u có gi i h n. Nó không th ể
ủ ứ ứ ỏ ộ ườ ch ng minh hay bác b hoàn toàn m t tri th c nào đó c a con ng i mà nó đ ượ c
ự ễ ế ổ ứ th c ti n ti p theo ch ng minh, b sung thêm.
ư ậ ứ ự ệ ễ ẩ ấ ư ậ Nh v y tiêu chu n th c ti n cũng mang tính ch t bi n ch ng và nh v y
ự ứ ủ ể ệ ể ả ớ ộ ậ m i có kh năng ki m tra m t cách chính xác s phát tri n bi n ch ng c a nh n
th c. ứ
c.Ý nghĩa:
ự ễ ớ ự ễ ự ệ ề Th c ti n l n nh t ấ ở ướ n c ta hi n nay là th c ti n xây d ng n n kinh t ế ị th
ườ ớ ậ ế ộ ề ớ ớ ộ ộ tr ả ắ ng m i, n n văn hoá m i đ m đà b n s c dân t c và ch đ xã h i m i: công
ộ ẳ ằ b ng, bình đ ng, tién b .
ự ố ả Trong lĩnh v c kinh t ế ườ , đ ng l i, chính sách hay các gi i pháp kinh t ế ụ c
ể ố ế ụ ề ả ả ậ th mu n bi ấ t đúng hay sai đ u ph i thông qua v n d ng chúng trong s n xu t,
ư ả ườ ố ư kinh doanh cũng nh qu n lý các quá trình đó. Đ ng l i chính sách cũng nh các
ả ế ỉ ạ ệ ả ế gi i pháp kinh t ch đúng khi chúng mang l i hi u qu kinh t ả ẩ , thúc đ y s n
ể ấ ộ ướ ấ xu t phát tri n, nâng cao năng su t lao đ ng, làm cho dân giàu, n ạ c m nh, xã
ằ ộ h i công b ng, văn minh.
ữ ự ộ ộ ướ ữ ế ủ Công cu c xây d ng ch nghĩa xã h i sau nh ng b c ti n và nh ng thành
ạ ử ờ ạ ặ ề ầ ề ấ ớ ự t u to l n mang l ị i ý nghĩa l ch s , gi đây l i đ t ra nhi u v n đ c n gi ả i
ạ ộ ữ ế ậ ằ ờ ả ứ quy t. Nh ng ho t đ ng nghiên c u lý lu n chính là nh m tìm ra l i gi i đáp cho
ề ủ ữ ệ ạ ấ ạ ộ ổ nh ng v n đ c a giai đo n cách m ng hi n nay. Công cu c đ i m i ớ ở ướ n c ta
Vò Ngäc Khoa
ạ ộ ự ụ ừ ứ ẽ ẩ ạ ậ ộ ừ v a là m c tiêu, v a là đ ng l c m nh m thúc đ y ho t đ ng nh n th c nói
10
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
ấ ị ẽ ậ ạ ữ chung và công tác lý lu n nói riêng, nh t đ nh s đem l ể i cho chúng ta nh ng hi u
ế ụ ể ơ ủ ề ề ớ ơ ộ bi t m i, phong phú h n và c th h n v mô hình ch nghĩa xã h i, v con
ườ đ ủ ng đi lên ch nghĩa xã h i ộ ở ướ n c ta.
Ệ Ữ Ố Ự Ậ Ễ III. M I QUAN H GI A LÝ LU N VÀ TH C TI N
1. Lý lu nậ
a. Khái ni mệ
ộ ệ ố ứ ượ ữ ừ ự ễ ả Là m t h th ng nh ng tri th c đ c khái quát t th c ti n. Nó ph n ánh
ậ ủ ừ ự ữ ệ ự nh ng quy lu t, c a t ng lĩnh v c trong hi n th c khách quan.
ể ặ b. Đ c đi m
ệ ố ơ ở ứ ủ ậ ầ ờ Lý lu n mang tính h th ng, nó ra đ i trên c s đáp ng nhu c u c a xã
ấ ỳ ộ ứ ụ ụ ậ ộ h i nên b t k m t lý lu n nào cũng mang tính m c đích và ng d ng.
ệ ố ổ ứ ọ Nó mang tính h th ng cao, t ch c có khoa h c.
ự ễ ệ ữ ố ậ 2. M i quan h gi a lý lu n và th c ti n
ể ệ ượ ứ ự ễ ằ ậ ố ữ ệ ữ Đ c th hi n b ng m i quan h gi a nh n th c và th c ti n. GI a
ự ễ ự ố ệ ấ ậ ắ ấ ố ớ ồ ứ lý lu n và th c ti n th ng nh t bi n ch ng v i nhau. S th ng nh t đó b t ngu n
ừ ạ ộ ủ ề ỗ ườ ề ằ t ch : chúng đ u là ho t đ ng c a con ng ụ i, đ u nh m m c đích c i t o t ả ạ ự
ầ ủ ộ ể ả ạ ả ườ nhiên và c i t o xã h i đ tho mãn nhu c u c a con ng i.
ồ ừ ự ễ ậ ắ a. Lý lu n b t ngu n t th c ti n
ủ ự ự ễ ậ ấ ượ ấ ệ ủ ầ Lý lu n d a trên nhu c u c a th c ti n và l y đ ự c ch t li u c a th c
ạ ộ ấ ủ ơ ả ự ễ ễ ườ ự ồ ạ ế ị ti n. Th c ti n là ho t đ ng c b n nh t c a con ng i, quy t đ nh s t n t i và
ụ ể ộ ự ụ ố ậ phát tri n xã h i. Lý lu n không có m c đích t nó mà m c đích cu i cùng là
ứ ố ụ ự ủ ụ ễ ề ắ ớ ự ậ ph c v th c ti n. S c s ng c a lý lu n chính là luôn luôn g n li n v i th c
ự ế ụ ụ ầ ủ ễ ti n, ph c v cho yêu c u c a th c ti n.
ở ườ ướ ự ễ ạ ộ ủ ẫ ậ b. Lý lu n m đ ng và h ng d n ho t đ ng c a th c ti n
ụ ậ ướ ẫ ườ ấ ấ Ví d : lý lu n Mác Lênin h ng d n con đ ủ ng đ u tranh c a giai c p vô
ấ ạ ủ ự ễ ạ ộ ự ộ ỳ ả s n. S thành công hay th t b i c a ho t đ ng th c ti n là tu thu c vào nó đ ượ c
Vò Ngäc Khoa
ướ ể ủ ự ẫ ậ ậ ở ọ h ng d n b i lý lu n nào, có khoa h c hay không? S phát tri n c a lý lu n là
11
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
ự ự ủ ễ ễ ề ầ ờ ậ do yêu c u c a th c ti n, đi u đó cũng nói lên th c ti n không tách r i lý lu n,
ế ự ướ ẫ ủ ậ ể không th thi u s h ng d n c a lý lu n.
ủ ọ ở ư ạ ỗ ự ậ Vai trò c a lý lu n khoa h c là ch : nó đ a l ứ ễ i cho th c ti n các tri th c
ậ ậ ủ ự ề ệ ể ắ ộ ừ đúng đ n v các quy lu t v n đ ng, phát tri n c a hi n th c khách quan, t đó
ơ ở ể ị ụ ớ ươ ạ ộ ắ m i có c s đ đ nh ra m c tiêu và ph ự ng pháp đúng đ n cho ho t đ ng th c
ti n.ễ
ứ ạ ự ễ ệ ệ ậ ấ ể Quan h lý lu n và th c ti n mang tính ch t ph c t p, quan h đó có th là
ố ậ ặ ẫ ấ ố th ng nh t ho c mâu thu n đ i l p.
ố ậ ấ ự ễ c. Lý lu n và th c ti n là th ng nh t
ự ễ ậ ấ ấ ố ố ị ầ Lý lu n và th c ti n th ng nh t khi giai c p th ng tr còn mang tinh th n
ế ộ ữ ứ ệ ự ễ ử ậ ấ ố ị ti n b và còn gi s m nh l ch s . Khi lý lu n và th c ti n th ng nh t thì chúng
ườ ự ố ẫ ấ ẽ s tăng c ộ ủ ng l n nhau và phát huy vai trò c a nhau. S th ng nh t đó là m t
ả ủ ữ ế ọ trong nh ng nguyên lý căn b n c a tri t h c Mác Lênin.
ự ễ ẫ ủ ự ậ d. S mâu thu n c a lý lu n và th c ti n
ị ở ấ ả ả ố ộ ỗ ờ ạ X y ra khi giai c p th ng tr tr nên ph n đ ng, l ậ i th i, l c h u. Khi mâu
ả ả ẽ ả ẫ ưở ủ ề ế ẫ thu n n y sinh, chúng s làm gi m nh h ọ ng c a nhau. Đi u đó d n đ n m i
ườ ố ạ ậ ộ ở ả ộ đ ng l i, chính sách xã h i tr nên l c h u và ph n đ ng.
*Ý nghĩa:
ầ ườ ố ớ ủ ậ ặ ộ ả C n ph i tăng c ng, phát huy vai trò c a lý lu n đ i v i xã h i, đ c bi ệ t
ề ậ ậ ọ ộ ế ậ là lý lu n xã h i mà quan tr ng là lý lu n Mác Lênin và các lý lu n v kinh t .
ướ ự ễ ứ ủ ầ ạ ậ Tr ậ c ch nghĩa Mác, trong lý lu n nh n th c, ph m trù th c ti n h u nh ư
ỗ ứ ề ườ ớ ộ ặ ấ ự không có ch đ ng nào. Nhi u ng ễ i còn hình dung th c ti n v i b m t x u xí
ủ ủ ậ ơ ệ ủ c a con buôn (Ph Bách). Trong “Ch nghĩa duy v t và ch nghĩa kinh nghi m
ộ ố ươ ơ phê phán”, sau khi phê phán E. Ma Kh và m t s ng ự ễ ố ạ i khác đã ”c g t th c ti n
ự ễ ư ộ ứ ứ ậ ậ ỏ ra kh i lý lu n nh n th c, coi th c ti n nh m t cái gì không đáng nghiên c u v ề
Vò Ngäc Khoa
ự ứ ễ ậ ặ ậ ẩ ỗ m t nh n th c lu n, đã ”đem cái tiêu chu n th c ti n là cái giúp cho m i ng ườ i
12
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
ệ ượ ả ưở ự ặ ệ ớ ớ ạ ủ ọ phân bi c o t t đ ng v i hi n th c đ t ra ngoài gi ủ i h n c a khoa h c, c a
ế ấ ể ọ ứ ậ ậ ả ỗ ủ lý lu n nh n th c... đ d n ch cho ch nghĩa duy tâm và thuy t b t kh tri”.
ề ờ ố ề ự ễ ể ẳ ả ị V.I.Lênin đã kh ng đ nh: quan đi m v đ i s ng, v th c ti n ph i là quan
ơ ả ủ ứ ấ ứ ề ể ậ ậ ậ đi m th nh t và c b n c a lý lu n v nh n th c. (“V.I.Lênin toàn t p” – 1980)
ệ ữ ự ủ ự ễ ậ ọ ố ố Chính vì s quan tr ng c a m i quan h gi a lý lu n và th c ti n nên đ i
ả ự ố ữ ạ ậ ấ ầ ả ớ ướ v i n ạ c ta trong giai đo n này c n đ m b o s th ng nh t gi a lý lu n và ho t
ướ ệ ế ớ ổ ệ ộ đ ng. Hi n nay, n ặ ủ ộ c ta đang ti n hành đ i m i m t cách toàn di n các m t c a
ộ ổ ớ ế ớ ừ ề ổ ờ ố đ i s ng xã h i, mà trong đó đ i m i kinh t là trung tâm. Đ i m i t n n kinh t ế
ề ủ ự ả ướ ậ t p trung quan liêu sang n n kinh t ế ị ườ th tr ng có s qu n lý c a Nhà n c là
ề ế ứ ộ ấ ư ẻ ớ ờ ả ẵ m t v n đ h t s c m i m ch a có l i gi i đáp s n. Và chúng ta cũng không
ờ ộ ờ ể ả ẵ ớ ổ ớ bao gi có th có m t l i gi ế i s n sau đó m i đi vào ti n hành đ i m i. Quá trình
ớ ổ ớ ế ứ ệ ậ ổ ổ đ i m i nói chung, đ i m i kinh t ớ nói riêng và vi c nh n th c quá trình đ i m i
ờ ộ ạ ẫ ể đó không tách r i nhau, tác đ ng qua l i l n nhau cùng phát tri n.
ạ ộ ự ứ ễ ậ ậ ả ấ V y trong nh n th c và ho t đ ng th c ti n, ph i xu t phát t ừ ự ế th c t
ạ ộ ả ấ ơ ở ự ủ ệ khách quan, ph i l y hi n th c khách quan làm c s cho ho t đ ng c a mình.
ơ ở ữ ạ ộ ự ễ ể ậ ắ ở ọ ắ G n lý lu n vào th c ti n đ ho t đ ng tr nên khoa h c, có c s v ng ch c.
ạ ộ ầ ấ ề ầ ứ ệ ả ấ ầ Tinh th n y chính là v n đ c n nghiên c u trong văn ki n Đ i h i Đ ng l n
ứ th VI.
ấ ữ ố ộ ậ ắ ả ủ ự ễ e. Th ng nh t gi a lý lu n và th c ti n là m t nguyên t c căn b n c a
ủ ch nghĩa Mác Lênin.
ự ễ ậ ướ ễ ẫ Th c ti n không có lý lu n h ự ng đ n thì thành th c ti n mù quáng. Lý
ệ ớ ự ễ ậ ậ ậ lu n mà không liên h v i th c ti n là lý lu n suông. Vì v y cho nên trong khi
ề ầ ự ủ ấ ạ ắ ọ ậ nh n m nh s quan tr ng c a lý lu n, đã nhi u l n Lênin nh c đi nh c l ắ ạ ằ i r ng
ạ ả ậ ộ ỉ ề lý lu n cách m ng không ph i là giáo đi u, nó là kim ch nang cho hành đ ng cách
ứ ậ ả ạ ắ ầ ạ ộ m ng, và lý lu n không ph i là m t cái gì c ng nh c, nó đ y tính sáng t o. Lý
ầ ậ ượ ữ ế ằ ậ ổ ớ ừ lu n luôn luôn c n đ c b sung b ng nh ng k t lu n m i rút ra t ự trong th c
Vò Ngäc Khoa
ữ ễ ộ ườ ộ ướ ả ụ ể ủ ti n sinh đ ng. Nh ng ng ả i c ng s n các n c ph i c th hoá ch nghĩa Mác
13
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
ừ ừ ệ ề ả ợ ớ ơ ồ _ Lênin cho thích h p v i đi u ki n, hoàn c nh t ng lúc và t ng n i (“H Chí
ậ Minh: toàn t p”1996)
ườ ủ ự ậ ứ ứ ệ *Con đ ng bi n ch ng c a s nh n th c:
ậ ườ ơ ở ự ừ ễ ễ ứ ủ Nh n th c c a con ng ậ i di n ra trên c s th c ti n và không ng ng v n
ể ủ ự ậ ứ ể ễ ậ ộ ộ ệ ộ đ ng, phát tri n. S v n đ ng và phát tri n c a nh n th c di n ra m t cách bi n
ch ng:ứ
ừ ự ế ư ộ ượ ượ “T tr c quan sinh đ ng đ n t duy trìu t ng và t ừ ư t duy trìu t ế ng đ n
ự ễ ườ ủ ự ủ ự ứ ứ ệ ậ th c ti n đó là con đ ậ ng bi n ch ng c a s nh n th c chân lý, c a s nh n
ự ạ ứ th c th c t i khách quan”.
ứ ả ự ủ ạ ầ ậ ộ +Tr c quan sinh đ ng (hay nh n th c c m tính) là giai đo n đ u c a quá
ứ ượ ự ễ ạ ậ trình nh n th c, đ c hình thành trong quá trình th c ti n.Giai đo n này đ ượ c
ứ ơ ả ố ế ả ể hình thành thông qua các hình th c c b n n i ti p nhau: c m giác, tri giác, bi u
ượ t ng...
ư ượ ủ ứ ạ ậ +T duy trì t ng (hay nh n th c lý tính) là giai đo n cao c a quá trình
ơ ở ự ữ ứ ự ệ ậ ạ ộ nh n th c d a trên c s nh ng tài li u do giai đo n tr c quan sinh đ ng mang
l i.ạ
ậ ườ ạ ư ể ượ ứ ủ Nh n th c c a con ng ế i phát tri n đ n giai đo n t duy trìu t ư ng ch a
ứ ấ ả ạ ế ụ ậ ự ễ ậ ộ ph i là ch m d t, mà nó l ứ ở ề ớ i ti p t c v n đ ng tr v v i th c ti n. Nh n th c
ả ở ề ớ ự ễ ph i tr v v i th c ti n vì:
ụ ụ ạ ộ ứ ự ụ ủ ễ ậ ậ ả + M c đích c a nh n th c là ph c v ho t đ ng th c ti n. Vì v y nó ph i
ự ễ ả ạ ở ề ỉ ạ ạ ộ ế ớ tr v ch đ o ho t đ ng th c ti n c i t o th gi i.
ạ ư ế ượ ả ạ ẫ ả +Đ n giai đo n t duy trìu t ệ ng v n có kh năng ph n ánh sai l c hi n
ự ứ ậ ậ ả ở ề ự ể ể ế ễ ả th c. Vì v y, nh n th c ph i quay tr ậ v th c ti n đ ki m tra k t qu nh n
ứ ệ ứ ứ ậ ầ ậ th c, phân bi t đâu là nh n th c đúng, đâu là nh n th c sai l m.
ứ ự ể ễ ậ ậ ậ ộ +Th c ti n luôn luôn v n đ ng, phát tri n. Vì v y nh n th c ph i tr v ả ở ề
Vò Ngäc Khoa
ớ ế ụ ổ ơ ở ự ễ ự ễ ứ ể ể ậ ớ v i th c ti n đ trên c s th c ti n m i ti p t c b sung, phát tri n nh n th c.
14
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
ừ ự ế ư ộ ượ ượ T tr c quan sinh đ ng d n t duy trìu t ng, và t ừ ư t duy trìu t ế ng đ n
ứ ặ ặ ạ ứ ự ủ ễ ậ ộ th c ti n là m t vòng khâu c a quá trình nh n th c. Nó c l p đi l p l i làm cho
ậ ườ ừ ể ả ứ ủ nh n th c c a con ng ắ i phát tri n không ng ng, ngày càng ph n ánh sâu s c
Vò Ngäc Khoa
ậ ủ ế ớ ấ ả b n ch t, quy lu t c a th gi i khách quan.
15
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
Ế Ở Ệ Ể QUÁ TRÌNH PHÁT TRI N KINH T VI T NAM
Ị Ị I,V TRÍ Đ A LÝ
ệ ằ ở ươ ủ ả ầ Vi t Nam n m phía đông c a bán đ o Đông D ng, g n trung tâm Đông
ể ộ ề ộ Nam Á, có m t vùng bi n r ng, giàu ti m năng.
ấ ề ể ạ ề ệ ế ị ướ V trí ti p giáp trên đ t li n và trên bi n t o đi u ki n cho n c ta có th ể
ư ớ ướ ế ớ ễ d dàng giao l u v i các n c trên th gi i.
ấ ề ướ ố +Trên đ t li n, n c ta giáp Trung Qu c, Lào, Campuchia. Thông qua các
ế ườ ộ ườ ử ắ ẩ ọ ớ tuy n giao thông (đ ng b , đ ng s t...) v i các c a kh u quan tr ng, Vi ệ t
ệ ớ ề ướ ể ế ớ Nam có th liên h v i nhi u n c trên th gi i.
ướ ế ằ ầ ườ ố ế ể ườ + N c ta n m g n các tuy n đ ng bi n qu c t . Thông qua đ ể ng bi n,
ệ ớ ề ể ố có th quan h v i nhi u qu c gia.
ể ộ ề ể ớ ế ể +Vùng bi n r ng l n, giàu ti m năng cho phép phát tri n kinh t bi n.
ệ ủ ề ơ Vi ề t Nam là n i giao thoa c a các n n văn hoá khác nhau. Đi u đó góp
ả ắ ầ ph n làm giàu b n s c văn hoá.
ệ ằ ở ạ ộ ữ ự ễ ế Vi t Nam n m khu v c đang di n ra nh ng ho t đ ng kinh t ộ sôi đ ng
ế ớ ừ ướ ể ễ ậ ớ ộ ướ ủ c a th gi i. T đó cho phép n c ta có th d dàng h i nh p v i các n c trong
ế ớ ự ọ ọ ể ế ữ ọ khu v c và trên th gi i. Ta có th ti p thu và ch n l c nh ng bài h c, kinh
ư ấ ạ ề ể ệ ế ủ ướ nghi m thành công cũng nh th t b i v phát tri n kinh t c a các n ậ c và v n
ụ ể ủ ướ ề ệ ả ụ d ng vào đi u ki n, hoàn c nh c th c a n c ta.
Ế Ở Ệ Ể II, QUÁ TRÌNH PHÁT TRI N KINH T VI T NAM
1.Tình hình:
ế ắ ố ợ ự ủ ệ Sau kháng chi n ch ng Pháp th ng l i, d a vào kinh nghi m c a các
ướ ủ ộ ướ ắ ầ ự ộ n c xã h i ch nghĩa lúc đó, n c ta b t đ u xây d ng m t mô hình kinh t ế ế k
ữ ề ư ệ ả ế ộ ự ậ ạ ấ ho ch hoá t p trung d a trên ch đ công h u v t ứ li u s n xu t. Các hình th c
ứ ả ụ ấ ố ượ ể ớ ố ổ t ị ch c s n xu t và d ch v qu c doanh đ c phát tri n. Cùng v i qu c doanh,
ứ ộ ở ớ ợ h p tác xã đ ượ ổ c t ch c r ng rãi ị nông thôn và thành th . V i hai hình th c s ứ ở
Vò Ngäc Khoa
ể ở ữ ư ậ ẹ ạ ị ơ ở ữ h u toàn dân và t p th , s h u t nhân b thu h p l i, không còn c s cho t ư
16
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
ể ớ ố ợ ứ ộ nhân phát tri n. Cùng v i qu c doanh, h p tác xã đ ượ ổ c t ch c r ng rãi vì ta đã
ượ ổ ứ ế ủ ớ ự ỗ ự ọ ậ h c t p đ c mô hình t ch c kinh t ộ ủ c a Liên Xô cũ. V i s n l c cao đ c a
ớ ự ỡ ậ ủ ướ ộ nhân dân ta, cùng v i s giúp đ t n tình c a các n ủ c xã h i ch nghĩa lúc đó,
ế ạ ậ ượ ư ữ ệ mô hình k ho ch hoá t p trung đã phát huy đ c nh ng tính u vi t đó.
ừ ộ ề ế ệ ạ ậ T m t n n kinh t ằ nông nghi p l c h u, phân tán và manh mún, b ng
ụ ế ạ ậ ượ ộ ự ượ công c k ho ch hóa, ta đã t p trung đ c vào trong tay m t l c l ấ ậ ng v t ch t
ề ơ ở ậ ơ ở ạ ầ ấ ỹ ậ ọ ị ấ quan tr ng v c s v t ch t k thu t, c s h t ng thành th và nông thôn, đ t
ề ể ố ị ế ể ổ đai, máy móc, ti n v n đ n đ nh và phát tri n kinh t .
ữ ủ ậ ở ữ ề ắ Vào nh ng năm sau c a th p niên 60, ề Mi n B c đã có nh ng chuy n
ế ế ờ ỳ ầ ề ộ ế ậ ấ ề bi n v kinh t , xã h i. Trong th i k đ u, n n kinh t t p trung bao c p đã t ỏ ra
ớ ề ợ ự ấ ệ ề ệ ớ ợ phù h p v i n n kinh t ế ự t cung, t ụ ả c p, phù h p v i đi u ki n hai nhi m v s n
ế ế ấ ấ xu t và chi n đ u trong chi n tranh lúc đó.
ả ề Năm 1975, sau ngày gi ớ ề ệ ộ ứ i phóng mi n Nam, m t b c tranh m i v hi n
ạ ế ệ ộ ề ự ổ tr ng kinh t Vi t Nam đã thay đ i. Đó là s duy trì m t n n kinh t ế ồ ạ ả t n t i c
ạ ba lo i hình:
ế ổ ề ự ự ấ +Kinh t c truy n (t cung t c p)
ế ế ấ ở ề ạ ậ ắ +Kinh t k ho ch hoá t p trung bao c p ( mi n B c)
ư ở ề +Kinh t ế ị ườ th tr ặ ng (đ c tr ng mi n Nam).
ộ ồ ạ ặ ư M c dù đây là m t t n t ẫ i khách quan sau năm 1975 nh ng chúng ta v n
ế ụ ề ế ậ ế ế ạ ạ ơ ự ti p t c xây d ng n n kinh t t p trung theo c ch k ho ch hoá trên ph m vi
ặ ấ ấ ợ ự ả ướ c n c. Đó là s áp đ t r t b t l i.
ả ậ 2. H u qu :
ứ ủ ả ộ ượ ắ Do ch quan nóng v i, c ng nh c, chúng ta đã không qu n lý đ ệ c hi u
ồ ự ẫ ớ ả ệ ử ụ ọ qu các ngu n l c d n t ồ ự ủ i vi c s d ng lãng phí nghiêm tr ng các ngu n l c c a
ấ ướ đ t n c.
ạ ử ụ ợ ị ườ ị Tài nguyên b phá ho i, s d ng khai thác không h p lý, môi tr ng b ô
Vò Ngäc Khoa
nhi m. ễ
17
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
ướ ế ấ ỗ ổ ế ệ ả ậ Nhà n c bao c p và ti n hành bù l ọ ph bi n gây h u qu nghi m tr ng
ề cho n n kinh t ế .
ự ưở ế ậ ạ ưở ế ế + S tăng tr ng kinh t ch m l i, tăng tr ng kinh t ấ trên lý thuy t, gi y
t .ờ
ả ẩ ở ứ ế ượ +Hàng hoá, s n ph m tr nên khan hi m, không đáp ng đ ầ c nhu c u
trong n c.ướ
ụ ặ ợ ọ ề ố ướ +Ngân sách thâm h t n ng n . V n n đ ng n c ngoài ngày càng tăng và
ả ả không có kh năng cho chi tr .
ậ ừ ề ế ỹ ầ ủ ố +Thu nh p t n n kinh t qu c dân không đ chi dùng, tích lu h u nh ư
không có.
ầ ư ố ủ ế ự ự ệ ả ấ +V n đ u t cho s n xu t và xây d ng ch y u là d a vào vay và vi n tr ợ
ướ n c ngoài.
ề ặ ự ớ ườ ộ Cùng v i đó là s thoái hoá v m t con ng i và xã h i.
ề ế ế ấ ệ ờ ố ế ả ấ Đ n năm 1979, n n kinh t r t suy y u, s n xu t trì tr , đ i s ng nhân
ồ ợ ừ ả ạ dân khó khăn, ngu n tr giúp t bên ngoài gi m m nh.
ừ ế ầ ế ư ả ư T năm 1975 đ n năm 1985, các thành ph n kinh t b n t t nhân, cá th ể
ệ ự ề ệ ề ế ặ ẫ ạ ị b tiêu di ể t ho c không còn đi u ki n phát tri n d n đ n th c tr ng ti m năng to
ầ ế ượ ụ ụ ụ ớ ủ l n c a các thành ph n kinh t này không đ c khai thác và ph c v cho m c tiêu
ế ầ ế ố ủ ề chung c a n n kinh t . Ng ượ ạ c l i, thành ph n kinh t qu c doanh đã phát tri n ể ồ
ạ ị ọ ự ế ầ ọ ở ị t, tràn lan trên m i lĩnh v c tr thành đ a v đ c tôn trong h u h t các ngành công
ụ ừ ự ệ ệ ầ ị ế ậ nghi p, xây d ng, d ch v (tr ngành nông nghi p, thành ph n kinh t ể t p th là
ủ ế ể ấ ầ ờ ế ầ ố ch y u).Th i đi m cao nh t, thànhph n kinh t qu c doanhđã cõ g n 13 nghìn
ớ ố ố ị ố ị ệ ả ả ổ ố ủ ề ế doanh nghi p v i s tài s n c đ nh chi m 70% t ng s tài s n c đ nh c a n n
ế ờ ỳ ạ ượ ố ưở kinh t . Th i k này, kinh t ế ướ n c ta tuy có đ t đ ộ c t c đ tăng tr ấ ng nh t
ư ự ưở ơ ở ể ự ể ị đ nh nh ng s tăng tr ề ng đó không có c s đ phát tri n vì đã d a vào đi u
ợ ướ ệ ấ ạ ộ ki n bao c p, b i chi ngân sách, l m phát và vay n n c ngoài.
ạ ế ế ả ạ ấ ơ ể Do phát tri n tràn lan l ậ i qu n lý theo c ch bao c p, k ho ch hoá t p
Vò Ngäc Khoa
ướ ề ề ặ ả trung nên nhà n ệ c g p nhi u khó khăn trong vi c qu n lý, đi u hành các doanh
18
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
ệ ệ ề ố ố nghi p qu c doanh, nhi u doanh nghi p qu c doanh làm ăn thua l ỗ ự ượ ng , l c l
ấ ượ ả ế ủ ạ ả ả s n xu t không đ c gi ề i phóng, n n kinh t lâm vào tình tr ng kh ng ho ng và
ụ ậ t t h u.
3.Nguyên nhân
ư ư ứ ậ ộ ậ ự ừ Trong nh n th c cũng nh trong hành đ ng, chúng ta ch a th t s th a
ậ ế ồ ạ ề ầ ươ ơ ấ nh n c c u kinh t nhi u thành ph n còn t n t ờ i trong th i gian t ố ng đ i dài,
ậ ụ ự ễ ư ắ ữ ậ ướ ch a n m v ng và v n d ng đúng lý lu n và th c ti n vào tinh hình n c ta.
ơ ế ậ ề ế ả ấ ẫ Đ n năm 1986, c ch t p trung quan liêu, bao c p v căn b n v n ch a b ư ị
ế ớ ư ượ ơ ỏ ế ậ ể ề ồ ộ xoá b . C ch m i ch a đ c thi t l p đ ng b , nhi u chính sách, th ch l ế ỗ i
ư ờ ượ ậ ặ ạ ổ ồ th i ch a đ ờ c thay đ i. Tình tr ng t p trung quan liêu còn n ng, đ ng th i
ệ ượ ữ ổ ứ ổ ế ỷ ậ nh ng hi n t ng vô t ch c, vô k lu t còn khá ph bi n.
ớ ơ ế ệ ổ ệ ề ả ạ ộ Vi c đ i m i c ch và b máy qu n lý, vi c đi u hành không nh y bén, là
ữ ẫ ọ ớ ấ ừ ộ ố nh ng nguyên nhân quan tr ng d n t i hành đ ng không th ng nh t t trên
ướ ố xu ng d i.
ượ ươ ướ ế ớ ủ ế ớ Chúng ta m i nêu ra đ c ph ng h ủ ơ ng ch y u c a c ch m i, hình
ướ ề ư ụ ể ề ấ ả ế ượ ứ th c, b c đi, cách làm c th thì còn nhi u v n đ ch a gi i quy t đ c tho ả
ự ễ ả ề ậ đáng c v lý lu n và th c ti n.
ư ưở ỉ ạ 4. T t ng ch đ o
ộ ộ ự ạ ứ ề ậ ậ ậ ờ ỳ Ta đã b c l s l c h u v nh n th c lý lu n trong th i k quá
ướ ầ ấ ủ ế ủ ặ ệ ộ đ :”Khuynh h ng t ư ưở t ữ ng ch y u c a nh ng sai l m y,đ c bi ữ t là nh ng
ế ủ ệ ố ộ chính sách kinh t là b nh ch quan, duy ý chí, l ả i suy nghĩ và hành đ ng gi n
ủ ệ ạ ả ả ộ ệ ọ ơ đ n, nóng v i ch y theo nguy n v ng ch quan” (Đ ng công s n Vi t nam Văn
ạ ộ ạ ố ầ ữ ể ệ ứ ki n Đ i h i đ i bi u toàn qu c l n th VI1986). Chúng ta đã có nh ng thành
ự ế ế ậ ự ư ừ ữ ậ ki n không đúng, trên th c t ậ ủ ả , ch a th a nh n th t s nh ng quy lu t c a s n
ồ ạ ấ xu t hàng hóa đang t n t i khách quan.
ứ ư ể ệ ặ ộ ệ Chúng ta đã u tiên phát tri n công nghi p n ng m t cách quá m c mà hi u
Vò Ngäc Khoa
ả ế ế ữ ứ ớ ả ư ể ậ ơ qu kinh t phát tri n ch m. H n th n a, ta ch a chú ý đúng m c t ấ i s n xu t
19
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
ờ ố ệ ề ấ ả ặ nông nghi p và s n xu t hàng tiêu dùng nên đ i s ng nhân dân g p nhi u khó
khăn.
ủ ệ ố ự ạ ướ ủ ộ Bên c nh đó, s tan rã c a h th ng các n ữ c xã h i ch nghĩa vào nh ng
ầ ậ ậ ấ ố ộ ỷ ỷ năm cu i th p k 80, đ u th p k 90 làm cho chúng ta m t đi m t th tr ị ườ ng
ố ớ ả ệ ề ề ấ ồ ợ ố ọ truy n th ng, ngu n vi n tr quan tr ng, gây nhi u khó khăn đ i v i s n xu t và
ờ ố đ i s ng.
ậ ủ ế ự ủ ự ấ ỳ ị ả Chính sách c m v n c a Hoa K kéo dài, s thù đ ch c a các th l c ph n
ỏ ế ự ể ộ ế ộ ủ ấ ướ ộ đ ng cũng có tác đ ng không nh đ n s phát tri n kinh t xã h i c a đ t n c.
ấ ả ữ ế ấ ớ ộ T t c nh ng nguyên nhân trên c ng v i thiên tai, m t mùa liên ti p vào
ư ướ ữ ả ạ nh ng năm 1979 1980 đã đ a n ệ ủ c ta vào tình tr ng kh ng ho ng, công nghi p
ệ ạ ỉ ở ứ ấ ch tăng 0,6%, nông nghi p tăng 1,9% trong khi l m phát m c siêu c p năm
1986 : 74%
ệ ậ ọ ượ ệ Chính vì v y, bài h c kinh nghi m đ ạ ộ c rút ra trong “ Văn ki n Đ i h i
ố ầ ứ ề ể ể ạ ế ả ừ ự Đ i bi u toàn qu c l n th VI v phát tri n kinh t ấ ph i xu t phát t ễ th c ti n,
ạ ộ ậ ắ ọ tôn tr ng và ho t đ ng theo quy lu t khách quan là hoàn toàn đúng đ n. Chính t ừ
ớ ề ả ổ ữ ế ả ộ ỏ nh ng khó khăn trên đòi h i ph i đ i m i n n kinh t ạ ộ , xã h i. Đ i h i Đ ng toàn
ố ầ ứ ể ấ ộ ố ọ qu c l n th VI đã đánh d u m t m c phát tri n quan tr ng trong quá trình phát
ể ủ ấ ướ tri n c a đ t n c.
Ả Ế Ể Ệ Ể III. BI N PHÁP GI I QUY T TÌNH HÌNH Đ PHÁT TRI N KINH
T Ế
ụ ể ể ế ế ể ắ ượ ả Đ kh c ph c khuy t đi m, chuy n bi n đ c tình hình, Đ ng ta tr ướ c
ớ ư ứ ậ ả ổ ổ ả ậ ộ ế h t ph i thay đ i nh n th c , đ i m i t ứ duy. Ph i nh n th c và hành đ ng đúng
ủ ươ ữ ề ớ ệ ố ậ ợ ắ đ n, đ ra nh ng ch tr ng, chính sách phù h p v i h th ng quy lu t khách
ậ ặ ủ ủ ố ộ ạ quan, trong đó các quy lu t đ c thù c a ch nghĩa xã h i ngày càng chi ph i m nh
ươ ướ ủ ươ ể ộ ọ ẽ m ph ng h ủ ng phát tri n chung c a xã h i. M i ch tr ệ ng, chính sách, bi n
ế ộ ượ ạ ề ệ ự ậ ụ ể pháp kinh t gây tác đ ng ng i đ u bi u hi n s v n d ng không đúng quy c l
Vò Ngäc Khoa
ả ượ ử ổ ậ ặ lu t khách quan, ph i đ ỷ ỏ c s a đ i ho c hu b .
20
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
ệ ố ả ậ ơ ở ổ ợ ậ ụ Trên c s đó, chúng ta ph i v n d ng t ng h p h th ng các quy lu t
ề ộ ế ệ ố ậ ậ đang tác đ ng lên n n kinh t . Trong h th ng các quy lu t đó, quy lu t kinh t ế
ậ ặ ủ ủ ớ ộ ơ ả c b n cùng v i các quy lu t đ c thù khác c a ch nghĩa xã h i ngày càng phát
ủ ạ ượ ấ ớ ụ ậ ộ huy vai trò ch đ o, đ ậ ể ố c v n d ng trong m t th th ng nh t v i các quy lu t
ấ ặ ệ ậ ậ ầ ị ủ ả c a s n xu t hàng hoá, đ c bi ậ t là quy lu t giá tr , quy lu t cùng c u, quy lu t
ệ ử ụ ế ề ạ ả ắ ớ ả ạ c nh tranh... K ho ch hoá ph i luôn luôn g n li n v i vi c s d ng các đòn b y
kinh t .ế
ạ ộ ả ầ ặ ệ ữ ọ ứ Đ i h i đ ng l n th VI có ý nghĩa đ c bi t quan tr ng . Nh ng quan
ể ườ ố ạ ộ ạ ắ ạ đi m, đ ng l ự ậ ụ i do Đ i h i VI v ch ra là s v n d ng đúng đ n và sáng t o ch ủ
ự ễ ủ ấ ướ ồ nghĩa Mác Lê Nin, t ư ưở t ng H Chí Minh vào th c ti n c a đ t n ộ c . Công cu c
ớ ủ ả ừ ạ ộ ế ằ ổ đ i m i c a Đ ng t sau Đ i h i VI đ n nay ở ướ n ữ c ta không n m ngoài nh ng
ổ ế ứ ụ ủ ệ ệ ậ ả ậ ứ quy lu t ph bi n c a phép bi n ch ng, Đ ng ta đã v n d ng phép bi n ch ng
ệ ệ ứ ứ ự ủ ệ ậ ộ ố ờ vào nh n th c hi n th c xã h i, phân tích các m i liên h bi n ch ng c a đ i
ự ự ẽ ệ ẫ ạ ạ ộ ố s ng hi n th c, tìm ra các mâu thu n đó và t o ra đ ng l c m nh m cho quá
ớ ữ ắ ổ trình đ i m i v ng ch c.
ướ ướ ả ế ộ ớ ề Vì tr c đây, n ủ c ta lâm vào kh ng ho ng kinh t , xã h i v i nhi u khó
ắ ạ ứ ạ ư ữ ậ khăn ph c t p, gay g t, l m phát phi mã do t ậ ị ạ ậ duy lý lu n b l c h u, gi a lý lu n
ề ủ ư ự ễ ả ộ ậ và th c ti n có kho ng cách xa. T duy cũ v ch nghĩa xã h i theo mô hình t p
ấ ả ở ự ủ ể ễ ả ấ ị trung quan liêu bao c p đã c n tr ự s phát tri n c a th c ti n s n xu t. B chi
ố ở ể ả ậ ẫ ế ẫ ả ph i b i quy lu t mâu thu n khách quan nên đ gi i quy t mâu thu n đó Đ ng ta
ế ả ổ ế ớ đã ti n hành đ i m i và c i cách kinh t .
ướ ầ ạ ộ ơ ấ ế ợ ể ả ằ ấ B c đ u t o ra m t c c u kinh t h p lý nh m phát tri n s n xu t. Đ ể
ể ả ứ ự ủ ả ấ ỹ ộ ơ ấ làm đ ăn và có tích lu , ph i ra s c phát tri n s n xu t, xây d ng m t c c u
ế ợ ướ ế ơ ấ ế ợ ớ kinh t h p lý, tr c h t là c c u các ngành kinh t phù h p v i tính quy lu t v ậ ề
ấ ậ ớ ự ể ả ợ ộ ấ ự s phát tri n các ngành s n xu t v t ch t, phù h p v i s phân công lao đ ng và
ố ế ơ ấ ế ề ả ả ế ợ h p tác qu c t . C c u kinh t đó đ m b o cho n n kinh t ố ể phát tri n cân đ i
ộ ị ưở ệ ắ ế ạ ả ả ổ ị ớ v i nh p đ tăng tr ng n đ nh. Ph i thông qua vi c s p x p l ấ i s n xu t, đi đôi
Vò Ngäc Khoa
ơ ấ ự ệ ế ợ ớ v i vi c xây d ng thêm c c u kinh t h p lý.
21
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
ướ ệ ệ ả ẩ ạ ả ẩ ạ ấ ấ H ng vào vi c đ y m nh s n xu t nông nghi p, đ y m nh s n xu t
ẩ ấ hàng tiêu dùng, xu t kh u.
ộ ướ ự ệ ệ ả ấ ợ ớ ớ Xây d ng và hoàn thi n m t b c quan h s n xu t m i phù h p v i tính
ể ủ ự ượ ấ ộ ủ ấ ầ ả ch t và trình đ phát tri n c a l c l ố ng s n xu t. C ng c thành ph n kinh t ế
ự ủ ể ệ ả ằ ậ ồ ộ ố xã h i ch nghĩa bao g m c khu v c qu c doanh, t p th . B ng các bi n pháp
ử ụ ủ ả ầ ọ ợ ế ự thích h p, s d ng m i kh năng c a các thành ph n kinh t khác trong s liên
ẽ ặ ướ ự ỉ ạ ủ ầ ế ộ ế k t ch t ch và d i s ch đ o c a thành ph n kinh t ủ xã h i ch nghĩa. gi ả i
ấ ừ ự ế ủ ướ ự ậ ụ ủ ể pháp đó xu t phát t th c t c a n c ta và là s v n d ng quan đi m c a Lênin
ề ế ộ ặ ờ ỳ ơ ấ ư ủ ề ầ coi n n kinh t ộ có c c u nhi u thành ph n là m t đ c tr ng c a th i k quá đ .
ế ớ ề ấ ủ ự ả ơ ế ế ế ạ ơ Th c ch t c a c ch m i v qu n lý kinh t là c ch k ho ch hoá theo
ươ ắ ậ ủ ứ ạ ộ ph ng th c ho ch toán kinh doanh xã h i ch nghĩa, đúng nguyên t c t p trung
dân ch .ủ
ắ ậ ủ ế ả ấ ố ậ Ti n hành phân c p qu n lý theo nguyên t c t p trung dân ch , ch ng t p
ố ự ổ ề ự ứ ả ả ủ ả ấ trung quan liêu, ch ng t do vô t ch c. B o đ m quy n t ch s n xu t, kinh
ự ủ ủ ơ ị ế ơ ở ủ ủ ề doanh, t ch tài chính c a các đ n v kinh t ậ c s , quy n làm ch c a các t p
Vò Ngäc Khoa
ể ộ th lao đ ng.
22
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
Ổ Ớ Ự Ụ Ậ Ễ Ệ ÁP D NG LÝ LU N TH C TI N TRONG QUÁ TRÌNH Đ I M I HI N
NAY
ọ ở ạ ộ ữ ế ệ ả ầ ầ ổ ỉ Vi c Đ ng ta t ng k t nh ng bài h c Đ i h i VI, l n đ u tiên ch rõ sai
ủ ườ ẫ ớ ậ ầ l m ch quan, duy ý chí, coi th ng các quy lu t khách quan d n t i làm sai, làm
ả ử ự ữ ế ỏ h ng và ph i s a ch a trong các chính sách xây d ng kinh t ề , phát tri n văn hoá
ở ườ ớ ấ ự ớ có ý nghĩa t ự ả gi i phóng và m đ ể ng cho s phát tri n m i r t to l n.
ự ế ổ ở ướ ả ớ Trên th c t , đ i m i do Đ ng ta kh i x ạ ng và lãnh đ o có m t s t ộ ự ươ ng
ư ề ả ộ ế ớ ủ ồ đ ng v hoàn c nh, n i dung và ý nghĩa nh ”Chính sách kinh t m i c a Lênin”
ớ ổ ủ ệ ề ớ ộ ườ (NEP). V i đ i m i, quan ni m v ch nghĩa xã h i và con đ ng đi lên ch ủ
ộ ủ ả ượ ầ ấ ơ ị nghĩa xã h i c a Đ ng ta đã ngày đ c xác đ nh rõ h n. Nó th m nhu n quan
ử ụ ể ự ễ ể ể ể ể ị đi m l ch s c th , quan đi m th c ti n và quan đi m phát tri n.
Ự Ự Ậ Ề Ễ Ệ Ể I. LÝ LU N V TH C TI N TRONG S NGHI P PHÁT TRI N
Ổ Ớ Ệ Ế Ế KINH T VÀ Đ I M I KINH T HI N NAY.
ắ ầ ừ ệ ứ ừ ả ậ ớ ổ ộ Công cu c đ i m i chính th c b t đ u t vi c Đ ng ta th a nh n và cho
ể ế ề ậ ơ phép phát tri n kinh t ầ hàng hoá nhi u thành ph n, v n hành theo c ch th ế ị
ườ ộ ấ ế ở ờ ỳ ộ tr ng. Đó là m t t t y u khách quan khi vào th i k quá đ nh ư ở ướ n c ta
ồ ạ ệ ả ề ầ ế ộ ấ ế hi n nay. Ph i dung hoà và t n t i nhi u thành ph n kinh t là m t t t y u do
ử ể ạ ồ ạ ư ộ ấ ề ể ớ ị l ch s đ l i song đ a chúng cùng t n t i và phát tri n m i là m t v n đ nan
ả ậ ự ồ ạ ủ ừ ệ ạ ế ư ả ư gi i, khó khăn. Bên c nh vi c th a nh n s t n t i c a kinh t b n t t nhân,
ươ ả ườ ấ ớ ướ ự ư ả đ ng nhiên ph i th ng xuyên đ u tranh v i xu h ng t phát t ủ b n ch nghĩa
ự ữ ặ ầ ế ả ế và nh ng m t tiêu c c trong các thành ph n kinh t , gi i quy t mâu thu n t n t ẫ ồ ạ i
ữ ể ể ấ ả trong s n xu t gi a chúng đ cùng phát tri n.
ự ệ ổ ề ấ ậ ộ ớ S nghi p đ i m i ớ ở ướ n ứ ọ c ta cung c p m t bài h c to l n v nh n th c.
ề ệ ơ ả ự ủ ể ễ ắ ọ Đó là bài h c v quán tri t quan đi m th c ti n nguyên t c c b n c a ch ủ
ơ ả ủ ể ầ ế ọ nghĩa Mác Lênin, quan đi m c b n và hàng đ u c a tri t h c Mác xít. S ự
ớ ớ ủ ẻ ệ ấ ả ổ ớ ỏ ậ nghi p đ i m i v i tính ch t m i m và khó khăn c a nó đòi h i ph i có lý lu n
Vò Ngäc Khoa
ả ở ự ề ề ề ề ọ ậ khoa h c soi sáng. S khám phá v lý lu n ph i tr thành ti n đ và đi u ki n c ệ ơ
23
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
ạ ộ ự ổ ơ ở ứ ễ ớ ậ ả b n làm c s cho s đ i m i trong ho t đ ng th c ti n. Tuy nhiên, lý lu n
ể ờ ề ẩ ỗ ị ậ ồ không b ng nhiên mà có và cũng không th ch chu n b xong xuôi v lý lu n r i
ự ễ ạ ơ ữ ớ ế ổ ơ ở ể ứ ủ ậ ớ m i ti n hành đ i m i. H n n a, th c ti n l ậ i là c s đ nh n th c, c a lý lu n.
ơ ở ề ễ ồ ự ả ớ ớ ệ Ph i qua th c ti n r i m i có kinh nghi m, m i có c s đ khái quát thành lý
lu n. ậ
ậ ổ ừ ọ ừ Vì v y, quá trình đ i m i ớ ở ướ n ừ c ta chính là quá trình v a h c v a làm, v a
ừ ổ ế ể ậ ườ ố ể ồ làm v a t ng k t lý lu n, đúc rút thành quan đi m, thành đ ng l i đ r i quay
ở ạ ữ ự ề ả ẫ ổ ớ tr l ễ i quá trình đ i m i. Có nh ng đi u chúng ta ph i mò m m trong th c ti n,
ả ả ể ả ồ ớ ế ề ề ậ ả ệ ph i tr i qua th nghi m, ph i làm r i m i bi t, th m chí có nhi u đi u ph i ch ờ
ư ấ ự ụ ề ễ ạ ấ ố ệ th c ti n. Ví d nh v n đè ch ng l m phát, v n đ khoán trong nông nghi p,
ố ả ề ấ ẽ ẩ ấ v n đ phân ph i s n ph m... Trong quá trình đó, t ỏ t nhiên s không tránh kh i
ả ả ấ ị ữ ế ể ệ ệ ạ vi c ph i tr giá cho nh ng khuy t đi m, l ch l c nh t đ nh.
Ở ự ễ ạ ủ ệ ộ đây, vi c bám sát th c ti n, phát huy óc sáng t o c a cán b và nhân dân
ơ ở ấ ọ ươ ướ ế ượ ồ là r t quan tr ng. Trên c s , ph ng h ng chi n l ự c đúng, hãy làm r i th c
ự ậ ơ ỉ ủ ự ữ ễ ẽ ể ọ ệ ti n s cho ta hi u rõ s v t h n n a đó là bài h c không ch c a s nghi p
ọ ủ ự ớ ừ ế ệ ạ ố ổ kháng chi n ch ng ngo i xâm mà còn là bài h c c a s nghi p đ i m i v a qua
ệ và hi n nay.
ề ạ ấ ự ễ ủ ề ả Trong khi đ cao vai trò c a th c ti n, Đ ng ta không h h th p, không h ề
ừ ẹ ậ ả ổ ớ coi nh lý lu n. Quá trình đ i m i là quá trình Đ ng ta không ng ng nâng cao
ậ ủ ố ắ ớ ư ể ậ ộ ổ ậ trình đ lý lu n c a mình, c g ng phát tri n lý lu n, đ i m i t duy lý lu n v ề
ủ ộ ườ ượ ch nghĩa xã h i và con đ ủ ng đi lên ch nghĩa xã h i ộ ở ướ n c ta. Nó đ c th ể
ệ ướ ớ ư ể ổ ớ ự ậ ợ ộ hi n qua năm b ủ c chuy n c a đ i m i t ủ duy phù h p v i s v n đ ng c a
ự ễ ộ ố ữ ề ệ ả ớ th c ti n cu c s ng trong nh ng hoàn c nh và đi u ki n m i
ướ ứ ấ ể 1. B c chuy n th nh t:
ừ ư ự ế ệ ậ ớ ự ệ ố T t duy, d a trên mô hình kinh t ở ữ hi n v t v i s tuy t đ i hoá s h u
ộ ướ ể ậ ượ ướ ủ ệ ả xã h i (Nhà n ể ớ ự c và t p th ) v i s phát tri n v ấ c c a quan h s n xu t t tr
ề ủ ự ượ ấ ẫ ớ ậ ự ả ả ố ớ ự đ i v i s phát tri n c a l c l ng s n xu t d n t i h u qu kìm hãm s phát
Vò Ngäc Khoa
ể ấ ả ư ự ề ớ ế ề tri n s n xu t... sang t duy m i. Xây d ng n n kinh t hàng hoá nhi u thành
24
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
ầ ế ướ ữ ự ố ủ ạ ấ ph n trong đó kinh t nhà n c gi ệ vai trò ch đ o trong s th ng nh t bi n
ứ ứ ạ ạ ớ ố ứ ở ữ ch ng v i tính đa d ng các hình th c s h u, đa d ng các hình th c phân ph i,
ẩ ả ủ ế ư ặ ằ ấ ộ ố ấ l y phân ph i theo lao đ ng làm đ c tr ng ch y u nh m thúc đ y s n xu t phát
tri n.ể
ướ ể ả Đây chính là b ọ c chuy n căn b n mà có ý nghĩa sâu xa vì nó là tôn tr ng
ề ự ệ ả ự ượ ữ ậ ấ ả ợ quy lu t khách quan v s phù h p gi a quan h s n xu t và l c l ấ ng s n xu t;
ể ủ ự ượ ộ ỳ ừ ả ướ ộ tu thu c vào trình đ phát tri n c a l c l ấ ng s n xu t mà t ng b c thi ế ậ t l p
ệ ả ợ ấ quan h s n xu t cho phù h p .
ướ ứ ể 2. B c chuy n th hai:
ừ ư ộ ề ự ả ế ỉ T t duy qu n lý d a trên mô hình m t n n kinh t ậ ch huy t p trung, k ế
ệ ố ớ ơ ạ ấ ư ế ho ch hoá tuy t đ i v i c ch bao c p và bình quân sang t ớ ả duy qu n lý m i
ớ ề ứ ế ề ậ ơ thích ng v i n n kinh t ầ hàng hoá nhi u thành ph n, v n hành theo c ch th ế ị
ườ ự ả ủ ướ ị ướ ủ ộ tr ng, có s qu n lý c a Nhà n c theo đ nh h ng Xã h i Ch nghĩa
ướ ứ ể 3. B c chuy n th ba:
ớ ệ ố ị ừ ế ổ ế ộ ậ Đó là ti n hành đ i m i h th ng chính tr , t ch đ t p trung quan liêu
ươ ủ ứ ệ ả ớ v i ph ự ệ ng th c qu n lý hành chính m nh l nh sang dân ch hoá các lĩnh v c
ủ ệ ệ ộ ự ủ ờ ố c a đ i s ng xã h i, th c hi n dân ch toàn di n.
ướ ứ ư 4. B ể c chuy n th t :
ể ủ ề ự ủ ệ ớ ổ Đ i m i quan ni m v s hình thành và phát tri n c a ch nghĩa xã h i ộ ở
ộ ướ ấ ả ừ ủ ệ ề m t n c ph i xu t phát t ả ch nghĩa Mác Lê nin trong đi u ki n hoàn c nh
ử ụ ể ủ ướ ơ ở ị l ch s c th c a n c đó. Và đây cũng chính là tính khách quan, là c s khách
ủ ể ủ ữ ứ ậ ạ ạ ị quan quy đ nh nh n th c và nh ng tìm tòi sáng t o c a ch th lãnh đ o s ự
ộ ầ ữ ủ ự ệ ộ ờ ồ nghi p xây d ng ch nghĩa xã h i. Nó cũng đ ng th i m t l n n a làm sáng t ỏ
ố ự ạ ự ễ ể ị ườ ố quan đi m th c ti n chi ph i s ho ch đ nh đ ng l i chính sách.
ướ ứ ể 5. B c chuy n th năm:
ủ ự ề ệ ả ộ ớ ủ Đó là s hình thành quan ni m m i c a Đ ng ta v Ch nghĩa Xã h i
Vò Ngäc Khoa
ớ ề ữ ậ ố ườ ứ nh ng nh n th c m i v nhân t con ng i.
25
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
ứ ủ ủ ạ ở ỗ S c m nh c a ch nghĩa Mác Lê nin là ự ễ ch trong khi khái quát th c ti n
ủ ự ử ể ạ ạ ậ ộ ị cách m ng, l ch s xã h i, nó v ch rõ quy lu t khách quan c a s phát tri n, d ự
ữ ế ướ ủ ự ế ơ ả ạ ộ ki n nh ng khuynh h ệ ng c b n c a s ti n hoá xã h i. Trong giai đo n hi n
ủ ự ự ế ả ắ ữ ậ ộ ỏ ệ nay c a s nghi p xây d ng kinh t ụ xã h i đòi h i ph i n m v ng và v n d ng
ủ ụ ể ể ầ ạ ắ ữ sáng t o và góp ph n phát tri n ch nghĩa Mác Lênin. Đ kh c ph c nh ng
ạ ậ ệ ướ ả ẩ ứ ầ ạ quan ni m l c h u tr c đây c n chúng ta ph i đ y m nh công tác nghiên c u lý
ệ ố ự ủ ự ệ ế ậ ẩ ạ ổ ộ lu n, t ng k t có h th ng s nghi p xây d ng ch nghĩa xã h i, đ y m nh s ự
ự ủ ư ậ ự ệ ệ ậ ổ ớ ố ớ nghi p đ i m i. Có nh v y, lý lu n m i th c hi n vai trò tích c c c a mình đ i
ự ễ ớ v i th c ti n.
ứ ậ ậ ậ ớ ổ ộ ứ ạ Đ i m i nh n th c lý lu n và công tác lý lu n là m t quá trình ph c t p,
ả ấ ứ ỳ ủ ủ ữ ệ ả ậ ỏ ớ đòi h i ph i đ u tranh v i tính b o th và s c c a nh ng quan ni m lý lu n cũ.
ữ ấ ờ ớ ự ừ ỏ ồ đ ng th i, đ u tranh v i nh ng t ư ưở t ệ ng, quan ni m c c đoan t ữ b nh ng
ơ ả ủ ị ủ ủ ắ ạ ơ ọ ị nguyên t c c b n c a ch nghĩa Mác Lê nin, ph đ nh s ch tr n m i giá tr ,
ự ủ ủ ọ ộ m i thành t u c a ch nghĩa xã h i.
ạ ổ ớ ư ỉ ạ ự ổ ớ Tóm l i đ i m i t ộ ệ duy ch đ o trong s nghi p đ i m i nói chung là m t
ể ế ậ ượ ủ ự ư ự ể ộ b ph n không th thi u đ ể ộ c c a s phát tri n xã h i cũng nh s phát tri n
ế ộ ướ ấ ằ ệ ề ắ ậ ỉ kinh t xã h i n ớ c ta hi n nay. Đi u đó còn cho th y r ng ch có g n lý lu n v i
ự ễ ể ắ ớ ộ ợ ớ ổ th c ti n m i có th hành đ ng đúng đ n và phù h p v i quá trình đ i m i ớ ở
ướ ả ở ơ ở ự ệ ề ề ề ậ n c ta hi n nay. S khám phá v lý lu n ph i tr thành ti n đ và làm c s cho
ạ ộ ự ự ự ễ ễ ớ ộ ơ ở ủ ự ổ s đ i m i trong ho t đ ng th c ti n. Th c ti n chính là đ ng l c, là c s c a
ậ ầ ữ ứ ế ế ậ ậ ắ ầ ụ nh n th c, lý lu n. Vì v y c n kh c ph c ngay nh ng khi m khuy t sai l m song
ả ụ ể ạ ế ự ắ ệ ạ ả cũng ph i tìm ra gi i pháp kh c ph c đ h n ch s sai sót và thi t h i.
Ự Ễ II. Ý NGHĨA TH C TI N :
ả ả ộ ệ ướ ư ộ ụ ẫ ẳ ị Đ ng c ng s n Vi t Nam, tr c sau nh m t, v n kh ng đ nh m c tiêu
ủ ạ ệ ư ự ộ ủ ch nghĩa xã h i c a cách m ng Vi t Nam . Nh ng trong quá trình xây d ng ch ủ
ủ ệ ệ ấ ạ ộ nghĩa xã h i ộ ở ướ n ả c ta đã xu t hi n b nh ch quan duy ý chí. Đ i H i VII Đ ng
ệ ủ ẳ ạ ả ộ ị ả ộ c ng s n Vi t Nam đã kh ng đ nh: Trong cách m ng xã h i ch nghĩa, Đ ng ta
Vò Ngäc Khoa
ố ắ ứ ự ề ườ ố ự ụ đã có nhi u c g ng nghiên c u, tìm tòi, xây d ng đ ng l i, xây d ng m c tiêu
26
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
ươ ướ ư ủ ủ ả ạ ầ ộ và ph ng h ng xã h i ch nghĩa. Nh ng Đ ng đã ph m sai l m ch quan duy
ả ạ ủ ạ ậ ộ ộ ý chí, vi ph m quy lu t khách quan nóng v i trong c i t o xã h i ch nghĩa, xoá
ế ơ ế ề ầ ả ề ỏ b ngay n n kinh t nhi u thành ph n, duy trì quá lâu c ch qu n lý kinh t ế ậ t p
ấ ệ ụ ệ ắ ắ trung quan liêu, bao c p... Quán tri t nguyên t c khách quan, kh c ph c b nh ch ủ
ụ ủ ệ ả quan duy ý chí là nhi m v c a toàn Đ ng, toàn dân.
ụ ớ ự ủ ự ệ ệ ả ộ ộ ẻ B n thân s nghi p xây d ng ch nghĩa xã h i là m t nhi m v m i m ,
ứ ạ ủ ả ỏ ộ ố ủ khó khăn, ph c t p đòi h i ph i phát huy cao đ vai trò c a nhân t ch quan và
ả ế ợ ẽ ữ ủ ặ ộ ệ ế tính năng đ ng ch quan. Vì th ph i k t h p ch t ch gi a nhi ạ t tình cách m ng
ứ ứ ọ ọ ượ ờ ở ở và tri th c khoa h c b i tri th c khoa h c có đ c hay không là nh lòng ham
ế ượ ạ ế ứ ọ ượ ể hi u bi t, trí thông minh, ý chí ng i n u tri th c khoa h c phát huy đ c l c tác
ễ ạ ở ự ứ ậ ộ ự ụ d ng trong th c ti n thì nó l ứ i tr thành đ ng l c tăng thêm tri th c, nh n th c.
ự ế ợ ấ ỗ ự ủ S k t h p xu t phát t ừ ự ế th c t khách quan và phát huy n l c ch quan không
ữ ạ ự ứ ệ ả ậ nh ng đem l ể i hi u qu cao trong s phát tri n nh n th c mà còn giúp cho lý
ậ ờ ự ễ ộ ố ờ lu n không bao gi xa r i th c ti n cu c s ng.
ụ ắ ậ ắ ượ ậ ấ ế ệ N m b t và v n d ng đ ả c có hi u qu các quy lu t t t y u khách quan
ể ể ạ ộ ễ ệ ộ ươ ự ể đ ho t đ ng và đem nó vào th c ti n đ ki m nghi m là m t ph ng tâm ch ủ
ế ợ ệ ộ ổ ớ ớ ỉ ạ đ o trong công cu c đ i m i hi n nay. Ch có dám nghĩ, dám làm k t h p v i tri
ọ ượ ứ ớ ị ượ ệ th c khoa h c đ c trang b , chúng ta m i thành công đ ặ c. Đ c bi t là trong lĩnh
ế ắ ắ ậ ế ấ ạ ầ ự v c kinh t , n m b t quy lu t kinh t ậ ả , quy lu t s n xu t l i càng c n thi ế ể ả t đ c i
ự ễ ạ ươ ướ ụ ể ắ ỉ ạ t o th c ti n, t o ra ph ng h ng`và m c tiêu đúng đ n phát tri n đi lên. Ch có
ế ướ ớ ị ượ ể ộ ế ủ ự th n c ta m i theo k p đ c trình đ phát tri n kinh t chung c a khu v c và
ế ớ ế ộ ữ ệ ậ ầ trên th gi ổ i. Trong xu th h i nh p toàn c u hoá hi n nay, nh ng chính sách đ i
ớ ủ ướ ấ ừ ự ấ ướ ễ ả m i c a Đ ng và Nhà n c xu t phát t th c ti n tình hình đ t n c đáng phát
ư ạ ệ ủ ẽ huy m nh m tính u vi t c a nó.
Ấ Ả Ề Ệ ƯƠ Ụ III, Đ XU T NHI M V VÀ GI I PHÁP CHO T NG LAI:
ươ ấ ướ ệ ả ạ ằ ỗ T ng lai đ t n c n m trong tay m i sinh viên chúng ta, vi c c i t o nó,
ụ ủ ấ ứ ẽ ơ ệ ế ổ ườ ẹ bi n đ i nó làm cho nó ngày càng đ p đ h n là nhi m v c a b t c ng i dân
Vò Ngäc Khoa
ệ ộ ướ ứ ữ ướ ệ nào. Hi n nay, Vi t Nam còn là m t n c đ ng vào hàng nh ng n c nghèo trên
27
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
ế ớ ư ệ ướ ỏ ự ỗ ự ế ạ ỏ th gi i, vi c đ a n c ta thoát kh i tình tr ng này đòi h i s n l c h t mình
ườ ặ ệ ể ế ụ ủ ỗ ủ c a m i ng i đ c bi t là phát tri n kinh t ể . M c tiêu c a chúng ta là phát tri n
ế ế ằ ậ ạ ẩ ầ ớ ơ ộ ộ kinh t ữ đi kèm v i công b ng và ti n b xã h i. Vì v y, c n đ y m nh h n n a
ệ ệ ệ ạ ộ ộ ọ ổ ớ công cu c công nghi p hoá, hi n đ i hoá, đ i m i m t cách toàn di n m i lĩnh
ả ồ ự ổ ứ ậ ớ ộ ự v c. S đ i m i này ph i đ ng b , tuân theo quá trình nh n th c và tình hình
ấ ướ ự ộ ề ể ế ề ậ ễ th c ti n đ t n c. Phát tri n m t n n kinh t ầ nhi u thành ph n, v n hành theo
ế ị ườ ả ướ ự ủ ư ả ướ ị ơ c ch th tr ng nh ng ph i d i s qu n lý c a Nhà n c là theo đ nh h ướ ng
ụ ữ ủ ầ ộ ế ộ ố ả ả xã h i ch nghĩa. Vì nh ng m c tiêu trên đây, c n thi t ph i có m t s gi i pháp
ể cho phát tri n kinh t ế ươ t ng lai.
ể ậ ế ề ượ ầ ư ể ọ T p trung phát tri n kinh t ấ v ch t và l ng. Đ u t có tr ng đi m cho
ấ ủ ư ạ ả ứ ể ệ ặ ổ nông nghi p, phát tri n hình th c nông tr i s n xu t c a t nhân ho c t ứ ch c
ỏ ạ ẹ ệ ề ạ ồ ố ế ị ệ nh . T o ngu n v n cho công nghi p nh , hi n đ i hoá dây chuy n thi t b . Phát
ế ế ươ ệ ể ạ ự ự ệ ẩ tri n m nh công nghi p ch bi n l ư ng th c th c ph m đ a công ngh thông tin
ờ ố ấ ả vào đ i s ng s n xu t.
ấ ướ ự ề ả ằ Tăng nhanh kh năng và ti m l c tài chính cho đ t n c b ng các đ u t ầ ư
ẩ ấ ợ ể ậ ố ồ cho xu t kh u thu l i nhu n cao và ngu n v n nhanh. Phát tri n công tác thu và
ế ằ ọ ươ ệ ạ ổ ế ộ n p thu , ph bi n b ng m i ph ng ti n thông tin đ i chúng. Phát hành trái
ế ướ ề ạ ố ỳ ị phi u Nhà n c theo đ nh k , làm lành m nh hoá n n tài chính qu c gia.
ở ộ ệ ả ế ố ọ ố ạ M r ng và nâng cao hi u qu kinh t đ i ngo i, g i v n đ u t ầ ư ướ c n
ề ầ ư ệ ố ớ ỏ ở ộ ằ ngoài b ng cách m r ng, n i l ng chính sách v đ u t ậ ầ , h th ng hoá lu t đ u
ạ ơ ở ế ậ ợ ữ ự ề ề t ư ướ n c ngoài, t o c s kinh t thu n l i và nh ng d án nhi u ti m năng.
ả ế ố ọ ấ ề ế ư ấ ề ạ ệ ộ Gi i quy t t t m i v n đ kinh t xã h i nh v n đ t o vi c làm. Có
ỏ ở ả ị ể ừ ể ệ ể ề th phát tri n nhi u doanh nghi p v a và nh c nông thôn và thành th đ thu
ế ạ ắ ộ ơ ộ ạ ệ ạ ố hút lao đ ng. S p x p l i các xí nghi p qu c doanh, t o c h i c nh tranh lành
ị ườ ạ ướ ộ ả ả ấ ướ ở ộ ộ m nh trên th tr ng và nhà n c b o h s n xu t trong n ậ m t b ph n c
nào đó .
ươ ườ ữ ụ ề ầ ớ ữ C n đ ra nh ng m c tiêu cho m i, hai m i năm t i . Nh ng chính
Vò Ngäc Khoa
ủ ươ ấ ướ ệ ả ớ ợ ớ ế sách, ch tr ự ng l n phù h p v i th c ti n hoàn c nh đ t n c và xu th phát
28
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
ế ớ ể ề ổ ẽ ề ứ ủ tri n c a th gi i. Đi u hành đúng, có t ặ ch c cao và ch t ch n n kinh t ế ị th
ườ ứ ệ ệ ể ạ ầ ậ ọ ố tr ng, ch ng m i bi u hi n nh n th c sai l m, l ch l c làm đi không đúng con
ườ ậ ụ ỉ ạ ệ ọ đ ậ ng đã ch n. V n d ng các quy lu t khách quan trong vi c ch đ o, t ổ ứ ề ch c đ
ươ ướ ả ế ơ ở ứ ắ ạ ữ ra nh ng ph ng h ng, gi i pháp kinh t táo b o, có c s v ng ch c.
ướ ạ ệ ề ầ ọ ế Nhà n c t o m i đi u ki n cho các thành ph n kinh t ể phát tri n bình
ườ ấ ỗ ợ ố ẳ đ ng, h tr v n cho ng i nghèo không l y lãi.
ạ ầ ấ ế ị ườ ụ ệ ể ầ H tr n lãi su t ti t ki m đ kích c u, tiêu th trên th tr ớ ng m i tăng
ấ ả ạ ướ ệ ạ ề ề ể ớ m nh, s n xu t trong n c m i có nhi u đi u ki n c nh tranh, phát tri n.
ạ ộ ồ ữ ứ ớ ọ T o ngu n cán b kinh t ế ươ t ng lai v i nh ng tri th c khoa h c và lý
ầ ư ự ữ ắ ạ ắ ậ ớ ế ị ả lu n v ng ch c. G n đào t o v i th c hành, đ u t thi t b qu n lý kinh t ế ệ hi n
ự ạ ườ ế ụ ộ ạ ể ả đ i đ gi ng d y và th c hành trong các tr ng kinh t , xã h i hoá giáo d c và
Vò Ngäc Khoa
đào t o .ạ
29
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
Ậ Ế K T LU N
ướ ữ ẽ ặ ề ể ế ệ ữ Nh ng b c phát tri n gì n a s đ t ra cho n n kinh t Vi t Nam tr ướ c
ề ổ ớ ế ệ ệ ạ ỷ ớ th m thiên niên k m i? Đ i m i kinh t ả , công nghi p hoá, hi n đ i hoá ph i
ứ ẫ ượ ờ ạ ả ờ ữ ầ ư chăng v n ch a đáp ng đ ấ c nhu c u th i đ i ? T t nhiên, nh ng câu tr l i cho
ằ ở ề ấ ướ ắ ắ ớ ườ ấ v n đ y còn đang n m phía tr c. Song ch c ch n, v i con đ ng đi đúng
ự ự ủ ả ọ ướ ẽ ặ ế ắ đ n và s l a ch n quy t đoán c a Đ ng và Nhà n c, chúng ta s g t hái đ ượ c
ự ề ớ ướ ử ụ ẩ ế ấ r t nhi u thành t u m i. Nhà n c s d ng các đòn b y kinh t ạ ế trong k ho ch
ể ả ự ữ ự ế ế ệ ả ế hoá tr c ti p và k hoach hóa gián ti p đ đ m b o th c hi n nh ng ph ươ ng
ướ ụ ạ ế ố ướ ự ế ủ h ủ ế ng, m c tiêu c a k ho ch kinh t qu c dân. Tr c th c t c a quá trình phát
ể ế ệ ừ ộ ầ ữ ạ ạ tri n kinh t Vi t Nam t sau cách m ng Tháng Tám, m t l n n a ta l ầ i càng c n
ể ế ẳ ị ượ ủ ứ ậ kh ng đ nh vai trò không th thi u đ ậ c c a quá trình lý lu n nh n th c và các
ủ ươ ừ ự ố ề ễ ế chính sách, ch tr ấ ng xu t phát t th c ti n chi ph i n n kinh t . Khi đi đúng
ử ủ ạ ấ ế ị ạ ẽ ế ậ ị ụ vào ti n trình l ch s c a nhân lo i, t t y u chúng ta s không b l c h u, t t lùi
ẽ ơ ị ế ỉ ộ ể ọ ờ ạ mà ngày càng có v th , phát tri n m nh m h n. Hy v ng ch m t th i gian
ữ ề ế ệ ể ẽ ượ ậ ể không lâu n a n n kinh t Vi t Nam s phát tri n v t b c, phát tri n có c s ơ ở
ữ ứ ắ ị ướ ế ưở ạ ữ v ng ch c, đ ng vào v trí nh ng n ề c có n n kinh t tăng tr ng m nh trên th ế
Vò Ngäc Khoa
gi i.ớ
30
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
Ả Ệ TÀI LI U THAM KH O
ế ọ 1.Giáo trình tri t h c Mác Lênin (I,II)
ế ọ ươ ấ 2.Tri t h c Mác Lênin Ch ng trình cao c p (I,II,III)
ế ầ ị ế ủ ộ 3. Kinh t chính tr Mác Lênin ( Ph n kinh t xã h i ch nghĩa )
ạ ộ ạ ố ầ ứ ủ ộ ể ệ ả ả 4. Văn ki n Đ i h i Đ i bi u toàn qu c l n th c VI c a Đ ng c ng s n Vi ệ t
Nam.
ứ ậ ạ 5. T p chí: nghiên c u lý lu n
ạ 6. T p chí tri ế ọ t h c
ệ ị 7. Đ a lý Vi t Nam
ể ậ 8. C.Mác F.Engghen tuy n t p 1981
ể ậ ồ 9. H Chí Minh tuy n t p 1996
Vò Ngäc Khoa
ậ 10. V.I.Lênintoàn t p – 1980
31
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
Ụ Ụ M C L C
Trang
1 Ờ Ầ L I NÓI Đ U
2 Ớ Ệ Ề GI I THI U Đ TÀI
ƯƠ CH NG I: 5
Ế Ơ Ở Ậ Ệ
Ộ Ố Ề Ủ Ứ M T S KHÁI NI M LIÊN QUAN Đ N C S LÝ LU N C A Đ TÀI NGHIÊN C U
ự ễ I. Th c ti n 5
ự ễ ố ớ ậ ứ ọ II. Th c ti n có vai trò quan tr ng đ i v i quá trình nh n th c 6
ự ễ ệ ữ ố ậ III. M i quan h gi a lý lu n và th c ti n 8
Ế Ở Ệ Ể ƯƠ NG II: QUÁ TRÌNH PHÁT TRI N KINH T VI T 12
CH NAM
ị ị I. V trí đ a lý 12
ể II. Quá trình phát tri n kinh t ế ở ệ Vi t Nam 12
ệ ả ể ế ế III. Bi n pháp gi ể i quy t tình hình đ phát tri n kinh t 15
ƯƠ CH NG III: 18
Ụ Ổ Ự Ậ
Ớ Ễ ÁP D NG LÝ LU N TH C TI N TRONG QUÁ TRÌNH Đ I Ệ M I HI N NAY
ự ễ ệ ể ế ổ ớ và đ i m i 18
ệ ự ậ I.Lý lu n th c ti n trong s nghi p phát tri n kinh t hi n nay
II.Ý nghÜa thùc tiÔn 21
Vò Ngäc Khoa
ề ấ ụ ệ ả ươ III. Đ xu t nhi m v và gi i pháp cho t ng lai 21
32
Ế Ọ
Ậ
Ể
TI U LU N TRI T H C
Ậ Ế K T LU N 24
Ả Ệ TÀI LI U THAM KH O 25
Vò Ngäc Khoa
Ụ Ụ M C L C 26
