Tìm hiểu chương trình môn Âm nhạc

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:54

Thêm vào BST

Báo xấu

38
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu "Tìm hiểu chương trình môn Âm nhạc" có nội dung giúp học sinh hình thành, phát triển năng lực âm nhạc dựa trên nền tảng kiến thức âm nhạc phổ thông và các hoạt động học tập đa dạng để trải nghiệm và khám phá nghệ thuật âm nhạc; nuôi dưỡng cảm xúc thẩm mĩ và tình yêu âm nhạc, nhận thức được sự đa dạng của thế giới âm nhạc và mối liên hệ giữa âm nhạc với văn hoá, lịch sử, xã hội cùng các loại hình nghệ thuật khác, hình thành ý thức bảo vệ và phổ biến các giá trị âm nhạc truyền thống. Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tìm hiểu chương trình môn Âm nhạc

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI TÀI LIỆU TÌM HIỂU CHƯƠNG TRÌNH MÔN ÂM NHẠC (Trong Chương trình Giáo dục phổ thông 2018) HÀ NỘI, 2019 0
Người biên soạn: 1. Lê Anh Tuấn - Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam 2. Đỗ Thanh Hiên - Trường Đại học Thủ đô Hà Nội 3. Hồ Ngọc Khải - Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh 1
MỤC LỤC I. ĐẶC ĐIỂM MÔN HỌC .............................................................................. 4 II. QUAN ĐIỂM XÂY DỰNG CHƯƠNG TRÌNH ....................................... 5 III. MỤC TIÊU CHƯƠNG TRÌNH ................................................................ 6 IV. YÊU CẦU CẦN ĐẠT .............................................................................. 7 V. NỘI DUNG GIÁO DỤC .......................................................................... 12 VI. PHƯƠNG PHÁP GIÁO DỤC ................................................................ 15 VII. ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ GIÁO DỤC ...................................................... 46 VIII. THIẾT BỊ DẠY HỌC ............................................................................ 51 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 53 2
NHỮNG TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nghĩa đầy đủ CT Chương trình GDPT Giáo dục phổ thông GV Giáo viên HS Học sinh SGK Sách giáo khoa THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông 3
I. ĐẶC ĐIỂM MÔN HỌC 1. Vị trí và tên môn học trong chương trình GDPT Âm nhạc là loại hình nghệ thuật sử dụng âm thanh để diễn tả cảm xúc, thái độ, nhận thức và tư tưởng của con người. Âm nhạc là một phần thiết yếu của các nền văn hoá, gắn bó và ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống xã hội. Âm nhạc làm phong phú những giá trị tinh thần của nhân loại, là phương tiện giúp con người khám phá thế giới, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống. Trong nhà trường, giáo dục âm nhạc tạo cơ hội cho học sinh được trải nghiệm và phát triển năng lực âm nhạc – biểu hiện của năng lực thẩm mĩ với các thành phần sau: thể hiện âm nhạc, cảm thụ và hiểu biết âm nhạc, ứng dụng và sáng tạo âm nhạc; góp phần phát hiện, bồi dưỡng những học sinh có năng khiếu âm nhạc. Đồng thời, thông qua nội dung các bài hát, các hoạt động âm nhạc và phương pháp giáo dục của nhà sư phạm, giáo dục âm nhạc góp phần phát triển ở học sinh các phẩm chất yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm, cùng các năng lực tự chủ và tự học, giao tiếp và hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo để trở thành những công dân phát triển toàn diện về nhân cách, hài hoà về thể chất và tinh thần. Trong chương trình GDPT, môn Âm nhạc là môn học cốt lõi thuộc nhóm môn Giáo dục nghệ thuật. Từ lớp 10 đến lớp 12, học sinh được lựa chọn môn học thuộc nhóm môn công nghệ và nghệ thuật phù hợp với định hướng nghề nghiệp, sở thích và năng lực của bản thân. 2. Vai trò và tính chất nổi bật của môn học trong giai đoạn giáo dục cơ bản và giáo dục định hướng nghề nghiệp Trong chương trình giáo dục phổ thông, nội dung môn Âm nhạc được phân chia theo hai giai đoạn. – Giai đoạn giáo dục cơ bản Âm nhạc là nội dung giáo dục bắt buộc từ lớp 1 đến lớp 9, bao gồm những kiến thức và kĩ năng cơ bản về hát, nhạc cụ, nghe nhạc, đọc nhạc, lí thuyết âm nhạc, thường thức âm nhạc. Nội dung giáo dục âm nhạc giúp học sinh trải nghiệm, khám phá và thể hiện bản thân thông qua các hoạt động âm nhạc nhằm phát triển năng lực thẩm mĩ, nhận thức được sự đa dạng của thế giới âm nhạc và mối liên hệ giữa âm nhạc với văn hoá, lịch sử cùng các loại hình nghệ thuật khác; đồng thời 4
hình thành ý thức bảo vệ và phổ biến các giá trị âm nhạc truyền thống. – Giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp Âm nhạc là môn học được lựa chọn theo nguyện vọng và định hướng nghề nghiệp của học sinh. Nội dung môn học bao gồm kiến thức và kĩ năng mở rộng, nâng cao về hát, nhạc cụ, nghe nhạc, đọc nhạc, lí thuyết âm nhạc, thường thức âm nhạc. Những học sinh có sở thích, năng khiếu hoặc định hướng nghề nghiệp liên quan có thể chọn học thêm một số chuyên đề học tập. Nội dung giáo dục âm nhạc giúp học sinh tiếp tục phát triển các kĩ năng thực hành, mở rộng hiểu biết về âm nhạc trong mối tương quan với các yếu tố văn hoá, lịch sử và xã hội, ứng dụng kiến thức vào đời sống, đáp ứng sở thích cá nhân và tiếp cận với những nghề nghiệp liên quan đến âm nhạc. 3. Quan hệ của môn Âm nhạc với môn học và hoạt động giáo dục khác Trong chương trình GDPT, môn Âm nhạc thuộc nhóm môn Giáo dục nghệ thuật. Trong nhóm môn này, môn Âm nhạc cùng môn Mĩ thuật góp phần hình thành, phát triển các phẩm chất chủ yếu và năng lực chung cho học sinh; đồng thời, thông qua việc trang bị những kiến thức cốt lõi, kĩ năng cơ bản về các lĩnh vực nghệ thuật, tập trung hình thành, phát triển năng lực thẩm mĩ và phát hiện, bồi dưỡng năng khiếu nghệ thuật cho học sinh; giáo dục thái độ tôn trọng, khả năng kế thừa và phát huy những giá trị văn hoá, nghệ thuật truyền thống của dân tộc trong quá trình hội nhập và giao lưu với thế giới, đáp ứng mục tiêu giáo dục hài hoà về đức, trí, thể, mĩ cho học sinh. II. QUAN ĐIỂM XÂY DỰNG CHƯƠNG TRÌNH Chương trình tập trung phát triển ở học sinh năng lực âm nhạc, biểu hiện của năng lực thẩm mĩ trong lĩnh vực âm nhạc thông qua nội dung giáo dục với những kiến thức cơ bản, thiết thực; chú trọng thực hành; góp phần phát triển hài hoà đức, trí, thể, mĩ và định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Chương trình kế thừa và phát huy những ưu điểm của chương trình môn Âm nhạc hiện hành, đồng thời tiếp thu kinh nghiệm xây dựng chương trình của một số nền giáo dục tiên tiến trên thế giới. Nội dung giáo dục của chương trình được thiết kế theo hướng kết hợp giữa đồng tâm với tuyến tính; thể hiện rõ đặc trưng nghệ thuật âm nhạc và bản sắc văn hoá dân tộc; tích hợp cao ở các lớp học dưới, phân hoá dần ở các lớp học trên. 5
Chương trình xây dựng những hoạt động học tập đa dạng, với sự phong phú về nội dung và hình thức, nhằm đáp ứng nhu cầu, sở thích của học sinh; tạo được cảm xúc, niềm vui và hứng thú trong học tập. Chương trình vừa bảo đảm những nội dung giáo dục cốt lõi thống nhất trong cả nước, vừa có tính mở để phù hợp với sự đa dạng về điều kiện và khả năng học tập của học sinh các vùng miền. III. MỤC TIÊU CHƯƠNG TRÌNH 1. Căn cứ xác định mục tiêu chương trình Chương trình môn Âm nhạc xác định mục tiêu của mình dựa trên các căn cứ: mục tiêu của Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể, đặc điểm của môn học, quan điểm xây dựng chương trình, đặc trưng và chức năng của nghệ thuật âm nhạc, ngoài ra còn tham khảo về mục tiêu giáo dục âm nhạc của một số nước. 2. Mục tiêu cụ thể của chương trình 2.1. Mục tiêu chung Chương trình môn Âm nhạc giúp học sinh hình thành, phát triển năng lực âm nhạc dựa trên nền tảng kiến thức âm nhạc phổ thông và các hoạt động học tập đa dạng để trải nghiệm và khám phá nghệ thuật âm nhạc; nuôi dưỡng cảm xúc thẩm mĩ và tình yêu âm nhạc, nhận thức được sự đa dạng của thế giới âm nhạc và mối liên hệ giữa âm nhạc với văn hoá, lịch sử, xã hội cùng các loại hình nghệ thuật khác, hình thành ý thức bảo vệ và phổ biến các giá trị âm nhạc truyền thống; có đời sống tinh thần phong phú với những phẩm chất cao đẹp, có định hướng nghề nghiệp phù hợp, phát huy tiềm năng hoạt động âm nhạc và phát triển các năng lực chung của học sinh. 2.2. Mục tiêu cấp tiểu học Chương trình môn Âm nhạc cấp tiểu học giúp học sinh bước đầu làm quen với kiến thức âm nhạc phổ thông, sự đa dạng của thế giới âm nhạc và các giá trị âm nhạc truyền thống; hình thành một số kĩ năng âm nhạc ban đầu; nuôi dưỡng cảm xúc thẩm mĩ và tình yêu âm nhạc, hứng thú tham gia các hoạt động âm nhạc phù hợp với lứa tuổi; góp phần hình thành và phát triển cho học sinh những phẩm chất chủ yếu (yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm) và các năng lực chung (tự chủ và tự học, giao tiếp và hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo). 2.3. Mục tiêu cấp trung học cơ sở 6
Chương trình môn Âm nhạc cấp trung học cơ sở giúp học sinh phát triển năng lực âm nhạc dựa trên nền tảng kiến thức âm nhạc phổ thông và các hoạt động trải nghiệm, khám phá nghệ thuật âm nhạc; nuôi dưỡng cảm xúc thẩm mĩ và tình yêu âm nhạc; tiếp tục hình thành một số kĩ năng âm nhạc cơ bản, phát huy tiềm năng hoạt động âm nhạc; nhận thức được sự đa dạng của thế giới âm nhạc và mối liên hệ giữa âm nhạc với văn hoá, lịch sử, xã hội cùng các loại hình nghệ thuật khác, hình thành ý thức bảo vệ và phổ biến các giá trị âm nhạc truyền thống; góp phần phát triển những phẩm chất chủ yếu và năng lực chung đã được hình thành từ cấp tiểu học. 2.4. Mục tiêu cấp trung học phổ thông Chương trình môn Âm nhạc cấp trung học phổ thông giúp học sinh phát triển năng lực âm nhạc, những phẩm chất chủ yếu và năng lực chung đã được hình thành từ cấp trung học cơ sở; định hình thị hiếu thẩm mĩ; mở rộng hiểu biết về âm nhạc trong mối tương quan với các yếu tố lịch sử, văn hoá và xã hội, biết trân trọng và có ý thức giữ gìn, bảo vệ, phổ biến các giá trị âm nhạc truyền thống; phát huy tiềm năng hoạt động âm nhạc, vận dụng kiến thức, kĩ năng âm nhạc vào đời sống; có định hướng nghề nghiệp phù hợp với khả năng của bản thân. IV. YÊU CẦU CẦN ĐẠT 1. Căn cứ xác định các yêu cầu cần đạt Căn cứ để xác định các yêu cầu cần đạt là dựa vào: mục tiêu của chương trình, đặc điểm của môn học, quan điểm xây dựng chương trình, đặc trưng và chức năng của nghệ thuật âm nhạc, đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi học sinh, điều kiện và tình hình học tập âm nhạc thực tiễn tại Việt Nam,... Cơ sở xác định mục tiêu của Chương trình môn Âm nhạc bao gồm: mục tiêu của Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể, đặc điểm của môn học, quan điểm xây dựng chương trình, đặc trưng và chức năng của nghệ thuật âm nhạc, ngoài ra còn tham khảo mục tiêu giáo dục âm nhạc của một số quốc gia có nền giáo dục tiên tiến. 2. Yêu cầu cần đạt về phẩm chất chủ yếu và đóng góp chủ yếu của môn học trong việc bồi dưỡng phẩm chất cho học sinh Chương trình môn Âm nhạc góp phần hình thành và phát triển ở học sinh các phẩm chất chủ yếu và năng lực chung theo các mức độ phù hợp với môn học, cấp học đã được quy định tại Chương trình tổng thể. 7
Các phẩm chất yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm được hình thành, phát triển ở học sinh thông qua nội dung học tập, cách thức tổ chức các hoạt động học tập, trải nghiệm, khám phá âm nhạc trong và ngoài nhà trường. Các tác phẩm âm nhạc ca ngợi lòng yêu nước, giàu tính nhân văn, có nội dung giáo dục sâu sắc và hình thức hấp dẫn cùng với phương pháp tổ chức hoạt động của giáo viên sẽ góp phần tích cực giáo dục học sinh tình yêu quê hương, đất nước, niềm tự hào về truyền thống của dân tộc; cảm xúc thẩm mĩ, ý thức trân trọng, giữ gìn, bảo vệ cái đẹp; ý thức học hỏi các nền văn hoá; hình thành, phát triển ở học sinh nhận thức thẩm mĩ trong tu dưỡng bản thân và ứng xử với bạn bè, thầy cô, gia đình, cộng đồng và thiên nhiên. 3. Yêu cầu cần đạt về năng lực chung và đóng góp của môn học trong việc hình thành, phát triển các năng lực chung cho học sinh Chương trình môn Âm nhạc góp phần giúp học sinh hình thành và phát triển những năng lực chung được quy định trong Chương trình tổng thể: – Năng lực tự chủ và tự học Giáo viên hướng dẫn học sinh luyện tập, tìm hiểu các tác phẩm âm nhạc với nhiều hình thức và thể loại khác nhau; tạo điều kiện để học sinh được trải nghiệm những hoạt động âm nhạc phong phú; có những định hướng cụ thể giúp học sinh biết suy ngẫm về bản thân, tự nhận thức và phát huy ưu điểm, sở trường, khắc phục hạn chế, điều chỉnh hành vi trong học tập và sinh hoạt. Nhờ đó, học sinh phát triển được vốn sống; có khả năng nhận biết cảm xúc, tình cảm, sở thích, cá tính và năng lực của bản thân; biết tự chủ để có hành vi phù hợp, có sự tự tin, tinh thần lạc quan trong học tập và đời sống, không ngừng học hỏi để tự hoàn thiện. – Năng lực giao tiếp và hợp tác Giáo viên tổ chức các hoạt động âm nhạc tập thể, tạo điều kiện cho học sinh được trải nghiệm trong môi trường giao tiếp rộng rãi và có tính hợp tác cao; chú trọng phát triển cảm xúc thẩm mĩ cho học sinh. Nhờ đó, học sinh biết quan tâm đến suy nghĩ, tình cảm, thái độ của người khác; biết sống hoà hợp với bạn bè và cộng đồng. – Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo Giáo viên khuyến khích học sinh tích cực, chủ động, sáng tạo trong hoạt động học tập; thường xuyên tổ chức những hoạt động sáng tạo âm nhạc từ dễ 8
đến khó, giúp học sinh biết đề xuất ý tưởng, tạo ra sản phẩm mới, không suy nghĩ theo lối mòn, hiểu và sử dụng âm nhạc trong các mối quan hệ với lịch sử, văn hoá và các loại hình nghệ thuật khác. Nhờ đó, học sinh biết vận dụng những kiến thức, kĩ năng đã học để tiếp thu những kiến thức mới, hình thành những kĩ năng mới, phát huy tiềm năng để tích cực tham gia các hoạt động âm nhạc, phát hiện và giải quyết những vấn đề nảy sinh trong học tập và đời sống. 4. Yêu cầu cần đạt về năng lực đặc thù và đóng góp của môn học trong việc hình thành, phát triển các năng lực đặc thù cho học sinh Chương trình môn Âm nhạc tập trung hình thành và phát triển ở học sinh năng lực âm nhạc, bao gồm các thành phần năng lực sau: – Thể hiện âm nhạc: biết tái hiện, trình bày hoặc biểu diễn âm nhạc thông qua các hoạt động hát, chơi nhạc cụ, đọc nhạc với nhiều hình thức và phong cách. – Cảm thụ và hiểu biết âm nhạc: biết thưởng thức và cảm nhận những giá trị nổi bật, những điều sâu sắc và đẹp đẽ của âm nhạc được thể hiện trong tác phẩm hoặc một bộ phận của tác phẩm; biết biểu lộ thái độ và cảm xúc bằng lời nói và ngôn ngữ cơ thể; biết nhận xét và đánh giá về các phương tiện diễn tả của âm nhạc. – Ứng dụng và sáng tạo âm nhạc: biết kết hợp và vận dụng kiến thức, kĩ năng âm nhạc vào thực tiễn; ứng tác và biến tấu, đưa ra những ý tưởng hoặc sản phẩm âm nhạc hay, độc đáo; hiểu và sử dụng âm nhạc trong các mối quan hệ với lịch sử, văn hoá và các loại hình nghệ thuật khác. Yêu cầu cần đạt ở các cấp học: Thành Cấp tiểu học Cấp trung học cơ Cấp trung học phổ phần năng sở thông lực Thể hiện – Bước đầu biết hát – Biết hát một mình – Biết hát một mình âm nhạc một mình và hát và hát cùng người và hát cùng người cùng người khác, khác, thể hiện đúng khác; thể hiện đúng thể hiện đúng giai giai điệu và lời ca, giai điệu và lời ca, điệu và lời ca, diễndiễn tả được sắc thái diễn tả được sắc thái tả được sắc thái và và tình cảm của bài và tình cảm của bài hát, biết hát bè đơn tình cảm của bài hát. hát, có kĩ năng hát – Đọc nhạc đúng tên giản. bè. 9
nốt, đọc đúng cao – Đọc nhạc đúng tên – Đọc nhạc đúng tên độ và trường độ. nốt, cao độ và nốt, cao độ và – Biết chơi nhạc cụ trường độ, thể hiện trường độ, thể hiện một mình và cùng được tính chất âm được tính chất âm người khác, thể hiện nhạc; biết đánh nhịp nhạc; biết đánh nhịp đúng tiết tấu và giai một số loại nhịp. một số loại nhịp. điệu. – Biết chơi nhạc cụ – Biết chơi nhạc cụ một mình và cùng với hình thức độc tấu người khác, thể hiện và hoà tấu, thể hiện đúng tiết tấu, giai đúng tiết tấu, giai điệu và hoà âm đơn điệu, hoà âm và sắc giản. thái âm nhạc. Cảm thụ – Bước đầu cảm – Cảm nhận được vẻ – Cảm nhận và đánh và hiểu nhận được vẻ đẹp đẹp của tác phẩm âm giá được vẻ đẹp, giá biết âm của tác phẩm âm nhạc; cảm nhận và trị nghệ thuật của tác nhạc nhạc, phân biệt được phân biệt được các phẩm âm nhạc; cảm sự khác nhau trong phương tiện diễn tả nhận và phân tích từng thuộc tính âm của âm nhạc; nhận được các phương nhạc. thức được sự đa tiện diễn tả của âm – Biết vận động cơ dạng của thế giới âm nhạc và phong cách thể phù hợp với nhịp nhạc và mối liên hệ trình diễn; nhận thức điệu. giữa âm nhạc với được sự đa dạng của – Nhận biết được văn hoá, lịch sử, xã thế giới âm nhạc và câu, đoạn trong bài hội cùng các loại mối tương quan giữa hát có hình thức rõ hình nghệ thuật âm nhạc với các yếu ràng, nhận biết được khác. tố lịch sử, văn hoá sự giống nhau hoặc – Vận động cơ thể và xã hội. khác nhau của các phù hợp với nhịp – Biết biểu lộ thái độ nét nhạc. điệu và tính chất âm và cảm xúc âm nhạc – Bước đầu biết nhạc; biết chia sẻ thông qua vận động đánh giá kĩ năng thể cảm xúc âm nhạc với hoặc ngôn ngữ cơ thể; hiện âm nhạc của người khác. biết chia sẻ cảm xúc bản thân và người – Nhận biết được âm nhạc với người câu, đoạn trong bài khác. 10
khác. hát, bản nhạc có hình – Nhận biết được thức rõ ràng. câu, đoạn trong bài – Biết nhận xét và hát, bản nhạc có đánh giá kĩ năng thể hình thức rõ ràng. hiện âm nhạc. – Biết nhận xét và đánh giá kĩ năng thể hiện âm nhạc. Ứng dụng – Bước đầu biết mô – Mô phỏng, tái hiện – Biết kết hợp và và sáng tạo phỏng, tái hiện một được một số âm vận dụng kiến thức, âm nhạc số âm thanh quen thanh quen thuộc kĩ năng âm nhạc vào thuộc trong cuộc trong cuộc sống; biết các hoạt động nghệ sống; biết lặp lại có lặp lại có thay đổi thuật; biết ứng tác thay đổi mẫu tiết tấu mẫu tiết tấu hoặc hoặc biến tấu đơn và giai điệu đơn giai điệu theo hướng giản. giản theo hướng dẫn dẫn của giáo viên.– Biết làm dụng cụ của giáo viên. – Biết làm dụng cụ học tập âm nhạc; – Biết làm dụng cụ học tập đơn giản; biết tưởng tượng khi học tập đơn giản biết tưởng tượng khi nghe nhạc không lời. theo hướng dẫn của nghe nhạc không lời. – Biết cách phổ biến giáo viên; biết tưởng – Có ý thức bảo vệ kiến thức và kĩ năng tượng khi nghe nhạc và phổ biến các giá âm nhạc; biết dàn không lời. trị âm nhạc truyền dựng và biểu diễn – Biết chia sẻ hiểu thống; biết chia sẻ các tiết mục âm nhạc biết về âm nhạc với kiến thức âm nhạc với hình thức phù người khác; biết với người khác, nhận hợp; nhận ra khả biểu diễn các tiết ra khả năng âm nhạc năng âm nhạc của mục âm nhạc với của bản thân, bước bản thân, định hình hình thức phù hợp. đầu định hình thị thị hiếu âm nhạc, có hiếu âm nhạc; biết định hướng nghề dàn dựng và biểu nghiệp phù hợp. diễn các tiết mục âm nhạc với hình thức phù hợp. 11
V. NỘI DUNG GIÁO DỤC 1. Căn cứ xác định nội dung giáo dục của chương trình môn học Căn cứ để xác định nội dung giáo dục của chương trình là dựa vào: các yêu cầu cần đạt về phẩm chất, năng lực chung, năng lực chuyên môn (năng lực đặc thù), nội dung giáo dục của Chương trình môn Âm nhạc hiện hành, điều kiện và tình hình học tập âm nhạc thực tiễn tại Việt Nam, ngoài ra còn tham khảo nội dung giáo dục âm nhạc của một số nước tiên tiến. 2. Nội dung cụ thể của chương trình 2.1. Giải thích cách trình bày nội dung giáo dục trong chương trình - Nội dung giáo dục được trình bày theo từng lớp để GV dễ dàng nhận ra, mỗi nội dung được bắt đầu học từ lớp nào, kết thúc ở lớp nào. - Nội dung cốt lõi gồm hai nhóm: nhóm phát triển kĩ năng âm nhạc và nhóm cung cấp kiến thức âm nhạc phổ thông. Trong đó nhóm phát triển kĩ năng gồm hát, nghe nhạc, đọc nhạc và nhạc cụ; nhóm cung cấp kiến thức gồm lí thuyết âm nhạc và thường thức âm nhạc. - Mỗi nội dung lớn được phân chia thành những mạch nhỏ hơn để thuận tiện cho việc biên soạn SGK và dạy học, ví dụ nội dung hát gồm: bài hát tuổi học sinh, dân ca Việt Nam, bài hát nước ngoài. 2.2. Định hướng nội dung giáo dục của chương trình a) Nội dung giáo dục cốt lõi Lớp Nội dung 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Hát Bài hát tuổi học sinh             Dân ca Việt Nam             Bài hát nước ngoài             Nghe nhạc Nhạc có lời             Nhạc không lời             Đọc nhạc 12
Lớp Nội dung 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Giọng Đô trưởng          Giọng La thứ   Giọng Son trưởng, Mi thứ, Pha    trưởng, Rê thứ Nhạc cụ Tiết tấu             Giai điệu          Hoà âm        Lí thuyết âm nhạc Kí hiệu âm nhạc và các loại nhịp       Một số kiến thức cơ bản khác        Thường thức âm nhạc Tìm hiểu nhạc cụ          Câu chuyện âm nhạc      Tác giả và tác phẩm       Hình thức biểu diễn và thể loại          âm nhạc Âm nhạc và đời sống        b) Chuyên đề học tập Nội dung Lớp Lớp Lớp 10 11 12 Chuyên đề 10.1: Hệ thống các hợp âm ba, hợp âm bảy  của điệu thức Chuyên đề 10.2: Phương pháp xác định giọng và đặt  hợp âm đệm cho ca khúc và bản nhạc Chuyên đề 10.3: Phương pháp xác định tiết điệu đệm  Chuyên đề 11.1: Kĩ năng biểu diễn thanh nhạc  13
Chuyên đề 11.2: Kĩ năng biểu diễn nhạc cụ  Chuyên đề 11.3: Kĩ năng chỉ huy  Chuyên đề 12.1: Phần mềm chép nhạc  Chuyên đề 12.2: Phần mềm biên tập âm thanh và thu  âm Chuyên đề 12.3: Phần mềm hoà âm tự động  2.3. Những nội dung được kế thừa trong chương trình hiện hành Có 4 nội dung được kế thừa, đó là: - Hát (chương trình hiện hành gọi là Học hát). - Đọc nhạc (chương trình hiện hành gọi là Tập đọc nhạc). - Lí thuyết âm nhạc (chương trình hiện hành gọi là Nhạc lí). - Thường thức âm nhạc (chương trình hiện hành gọi là Âm nhạc thường thức). 2.4. Những nội dung được tiếp thu từ kinh nghiệm nước ngoài Có 2 nội dung được được tiếp thu từ kinh nghiệm nước ngoài, đó là: - Nghe nhạc, gồm 2 mạch nội dung là nghe nhạc có lời và nhạc không lời. - Nhạc cụ, gồm 3 mạch nội dung là nhạc cụ chơi tiết tấu, giai điệu và hoà âm. 3. Những thay đổi cơ bản về nội dung môn học của chương trình GDPT 2018 so với chương trình hiện hành a) Giai đoạn giáo dục cơ bản - Nội dung giáo dục bắt buộc từ lớp 1 đến lớp 9, bao gồm những kiến thức và kĩ năng cơ bản về hát, nhạc cụ, nghe nhạc, đọc nhạc, lí thuyết âm nhạc, thường thức âm nhạc. - Thay đổi cơ bản về nội dung là HS được học về nghe nhạc và nhạc cụ. b) Giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp - Nội dung môn học bao gồm kiến thức và kĩ năng mở rộng, nâng cao về hát, nhạc cụ, nghe nhạc, đọc nhạc, lí thuyết âm nhạc, thường thức âm nhạc. Ngoài ra còn có 3 chuyên đề học tập. - Giai đoạn này, tất cả nội dung môn học đều mới, bởi chương trình hiện hành không dạy Âm nhạc ở cấp THPT. 14
VI. PHƯƠNG PHÁP GIÁO DỤC 1. Căn cứ xác định phương pháp giáo dục của chương trình môn học Phương pháp giáo dục Âm nhạc của chương trình được xác định bởi các yếu tố: - Kế thừa và phát huy những ưu điểm về phương pháp giáo dục trong chương trình hiện hành. - Đảm bảo tính hệ thống, nhất quán giữa mục tiêu của chương trình, yêu cầu cần đạt về phẩm chất, năng lực chung và những năng lực đặc thù, nội dung giáo dục, phương pháp giáo dục và đánh giá kết quả giáo dục. - Phù hợp với năng lực của giáo viên, khả năng tiếp thu của học sinh và điều kiện thực tiễn. - Tiếp thu kinh nghiệm về phương pháp giáo dục Âm nhạc của một số nền giáo dục tiên tiến trên thế giới. Các phương pháp này bao gồm: Phương pháp Dalcroze (người Thụy Sĩ) với trọng tâm là 3 thành tố cơ bản vận động âm nhạc (eurhythmics), xướng âm (solfege), ứng tấu âm nhạc (improvisation). Phương pháp Kodály (người Hungary): môi trường giáo dục âm nhạc phải tích cực và đầy niềm vui với sự vận dụng đa dạng các bài hát thiếu nhi, đồng dao, các trò chơi âm nhạc, vận động, và các vũ điệu dân gian; sử dụng hệ thống âm tên nốt (solfa syllables) và hệ Do chuyển động (movable do), kết hợp với hệ thống đọc nhạc theo kí hiệu bàn tay (hand signs) và các âm tiết tấu (rhythm duration syllables); tư liệu âm nhạc phải chú trọng các tác phẩm âm nhạc cổ điển có tính nghệ thuật cao. Phương pháp Orff Schulwerk (người Đức): các hoạt động âm nhạc dựa trên tính hệ thống bởi kết hợp hát, vũ điệu, vận động, đa dạng việc đọc âm hình tiết tấu, và chơi nhạc cụ; lớp học âm nhạc theo phương pháp này sử dụng rất nhiều nhạc cụ khác nhau, bao gồm các nhạc cụ tiết tấu và các nhạc cụ giai điệu, cùng với recorder, cơ thể con người bao gồm các động tác tay, chân (vỗ tay, giậm chân, búng ngón tay,...) được xem như một bộ nhạc cụ gõ (body percussions) và dễ áp dụng đối với trẻ ở mọi điều kiện lớp học để giúp các em làm quen và nhận thức về sự đa dạng của tiết tấu trong âm nhạc. 15
Bên cạnh đó, chương trình còn tham khảo các phương pháp dạy học âm nhạc khác như Suzuki, định hướng giáo dục âm nhạc của Gordon,... 2. Phương pháp giáo dục của chương trình môn học ở các cấp học 2.1. Định hướng chung Chương trình môn Âm nhạc thực hiện phương pháp dạy và học theo xu hướng giáo dục hiện đại, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong học tập và phát triển tiềm năng hoạt động âm nhạc. Giáo viên chủ động xây dựng môi trường học tập thân thiện để học sinh có cơ hội giao tiếp, hợp tác, trải nghiệm, tìm tòi kiến thức và phát huy tiềm năng âm nhạc; linh hoạt kết hợp nhóm phương pháp dạy học dùng lời với nhóm phương pháp tổ chức hoạt động; tăng cường cho học sinh trải nghiệm và khám phá nghệ thuật âm nhạc thông qua học trong lớp, xem biểu diễn ca nhạc, tham quan di sản văn hoá, giao lưu với các nghệ sĩ, nhạc sĩ, nghệ nhân; dành thời gian thích hợp cho những học sinh có năng khiếu âm nhạc thực hiện vai trò hạt nhân và phát triển năng lực âm nhạc cá nhân. Quá trình phát triển năng lực âm nhạc là quá trình rèn luyện các kĩ năng thực hành, luyện tập, biểu diễn,... một cách thường xuyên và lâu dài. Vì vậy, trong mỗi tiết học, giáo viên cần linh hoạt xác định mục tiêu với một số yêu cầu cụ thể, phù hợp với nội dung và thời lượng dạy học để tập trung hướng dẫn học sinh thực hành, luyện tập. 2.2. Vận dụng phương pháp và hình thức tổ chức dạy học phù hợp với những bài học khác nhau ở cấp tiểu học, THCS, THPT – Cấp tiểu học Tập trung phát triển cảm xúc thẩm mĩ và tình yêu âm nhạc; lựa chọn các hoạt động học tập phù hợp với sở thích và nhận thức của học sinh: nghe nhạc, vận động, chơi các trò chơi, kể chuyện,...; thiết kế các hoạt động trải nghiệm và khám phá âm nhạc tích hợp trong các nội dung học tập. Học sinh cần được tiếp cận âm thanh trước khi học kí hiệu âm nhạc, tiếp cận lí thuyết thông qua trải nghiệm thực hành. Lí thuyết âm nhạc không học tách biệt mà được tích hợp trong các nội dung hát, nhạc cụ, đọc nhạc. Ở lớp 1, lớp 2, lớp 3 cần chủ yếu sử dụng phương pháp đọc nhạc theo kí hiệu bàn tay và nốt nhạc hình tượng; từ lớp 4 trở lên cần kết hợp giữa đọc nhạc theo kí hiệu bàn tay và kí hiệu ghi nhạc. – Cấp trung học cơ sở 16
Tập trung phát triển các kĩ năng âm nhạc cơ bản; lựa chọn các hoạt động học tập phù hợp với hứng thú và nhận thức của học sinh: nghe nhạc, vận động, đánh giá, phân tích, ứng dụng, sáng tạo,...; thường xuyên củng cố và vận dụng những kiến thức, kĩ năng đã học; tiếp tục vận dụng phương pháp dạy học lí thuyết âm nhạc như ở cấp tiểu học. – Cấp trung học phổ thông Tập trung nâng cao năng lực âm nhạc, đặc biệt là thể hiện âm nhạc; lựa chọn các hoạt động học tập phù hợp với sở trường, phong cách cá nhân, phát triển năng lực tự học; sử dụng kết hợp giữa hệ Đô di động và Đô cố định trong đọc nhạc và hát; thực hiện phân hóa sâu trong dạy học, tạo điều kiện để những học sinh có năng khiếu âm nhạc phát huy khả năng của mình. 2.3. Bài soạn minh họa ở cấp tiểu học, THCS, THPT 2.3.1. Hướng dẫn soạn giáo án a) Cấu trúc của giáo án Giáo án gồm các phần sau: - Mục tiêu - Chuẩn bị của giáo viên và học sinh - Tiến trình dạy học (các hoạt động dạy học chủ yếu): + Ổn định tổ chức + Kiểm tra bài cũ (có thể đan xen trong giờ học, không nhất thiết vào đầu giờ) + Học bài mới Nếu giờ học chỉ có 1 nội dung thì các hoạt động học tập của HS có thể được tiến hành theo trình tự như sau: (i) Khởi động bằng hoạt động trải nghiệm; (ii) Khám phá, hình thành kiến thức mới; (iii) Luyện tập kĩ năng; (iv) Ứng dụng và sáng tạo trong giải quyết vấn đề. Nếu giờ học có hai, ba nội dung thì các hoạt động học tập của HS có thể được tiến hành theo trình tự như sau: Nội dung 1 Nội dung 2 Nội dung 3 Hoạt động 1 Hoạt động 1 Hoạt động 1 Hoạt động 2 Hoạt động 2 Hoạt động 2 ... ... ... + Củng cố: Luyện tập, thực hành hoạt động trọng tâm. 17
+ Dặn dò: Những nội dung nào đã học? Những nội dung nào yêu thích? Những hoạt động nào cần tiếp tục luyện tập? Những điều gì cần chuẩn bị cho giờ học sau. b) Một số lưu ý khi trình bày giáo án - Mục tiêu của giờ học: Không nên viết Nên viết - Mục tiêu riêng về kiến thức, kĩ năng, - Mục tiêu căn cứ theo yêu cầu cần đạt thái độ. của mỗi nội dung, được trình bày trong - Mục tiêu góp phần hình thành, phát Chương trình giáo dục phổ thông môn triển một số năng lực (vì trong một tiết Âm nhạc. Những yêu cầu cần đạt này học rất khó đạt được điều này). đã bao gồm các thành phần năng lực: thể hiện âm nhạc; cảm thụ và hiểu biết âm nhạc; ứng dụng và sáng tạo âm nhạc. - Mục tiêu quá dài (mặc dù căn cứ theo - Mục tiêu cụ thể, ngắn gọn, tập trung yêu cầu cần đạt của mỗi nội dung, vào một số yêu cầu cần đạt đặc trưng được trình bày trong Chương trình và quan trọng. giáo dục phổ thông môn Âm nhạc). - Mục tiêu chung chung, ví dụ: giúp HS hát hay... - Chuẩn bị của giáo viên và học sinh: Cần ghi sự chuẩn bị của giáo viên và HS sao cho khả thi, phù hợp và hiệu quả. Sự chuẩn bị cũng phải thống nhất với các hoạt động dạy học, tránh tình trạng có chuẩn bị nhưng không sử dụng hoặc ngược lại có sử dụng nhưng không thấy ghi ra. Không nên viết Nên viết Nhạc cụ quen dùng Tên nhạc cụ, ví dụ: trống nhỏ, thanh phách, song loan. Organ Đàn phím điện tử Sắc xô Tambourine Vở ghi, sách giáo khoa. Không cần viết vì nội quy các trường đều đã quy định học sinh bắt buộc phải mang đầy đủ sách vở theo thời khoá biểu. 18
- Tiến trình dạy học (các hoạt động dạy học chủ yếu): Đây là trọng tâm của giáo án, trình bày các nội dung và hoạt động dạy học của giáo viên và HS theo trình tự thời gian. Có nhiều hình thức trình bày phần tiến trình dạy học, nhưng thường được chia thành các ô và các cột. Cách chia ô và cột có ưu điểm là: nếu quan sát theo chiều dọc, có thể thấy toàn bộ những vấn đề lớn của tiết học, ví dụ như nội dung dạy học hoặc các hoạt động của giáo viên và học sinh; nếu quan sát theo chiều ngang, có thể dễ dàng đối chiếu được giữa nội dung dạy học và hoạt động tương ứng của giáo viên và học sinh trong bất kì thời điểm nào của tiết học. Dưới đây là ví dụ về một số hình thức trình bày phần tiến trình dạy học, việc lựa chọn hình thức nào thường được quyết định bởi cấp quản lí như Phòng Giáo dục và Đào tạo hoặc Hiệu trưởng. Hoạt động Hoạt động Phương tiện Nội dung (thời gian) của giáo viên của học sinh dạy học ... ... ... ... Phương pháp, hình thức tổ chức Thời Nội dung và các hoạt động các hoạt động dạy học tương ứng gian dạy học chủ yếu Hoạt động Hoạt động của giáo viên của học sinh ... ... ... ... Hoạt động Hoạt động Nội dung (thời gian) của giáo viên của học sinh ... ... ... Ngoài những hình thức trình bày như trên, vẫn còn những cách trình bày khác, nhưng tất cả đều phải hướng tới mục tiêu là để giáo viên giảng dạy được dễ dàng và hiệu quả. Khi thiết kế tiến trình dạy học, cần chú ý: + Dự tính thời gian cho từng nội dung học tập. + Ghi cụ thể các yếu tố như: khởi động giọng dùng mẫu âm nào; vận động theo nhạc bằng những động tác nào; dịch giọng cao thấp bao nhiêu; chọn tốc độ trên đàn phím điện tử là bao nhiêu?... 19