HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
BÙI HỒNG THANH
PHẬT GIÁO VỚI VẤN ĐỀ BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG
Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NGÀNH: TÔN GIÁO HỌC
Mã số: 9229009
HÀ NỘI - 2021
Công trình đƣợc hoàn thành tại
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
Người hướng dẫn khoa học: 1. TS. Lê Tâm Đắc
2. TS. Nguyễn Khắc Đức
Phản biện 1:……………………………………….
..…………………………………..…..
Phản biện 2:……………………….……..……..
……………………………………..
Phản biện 3:……………………..….…………..
……………………………………..
Luận án sẽ đƣợc bảo vệ trƣớc Hội đồng Chấm luận án cấp Học viện
Họp tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
Vào hồi……..giờ…….ngày……..tháng………năm…….
Có thể tìm hiêu luận án tại: Thƣ viện Quốc gia
Và Thƣ viện Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của luận án
Hiện nay, vấn đề bảo vệ môi trường đang ngày càng nóng bỏng và mang
tính sống còn của loài người trên toàn cầu. Thực tế những thập kỷ gần đây cho
thấy, vấn đề ô nhiễm môi trường, sự cạn kiệt nguồn tài nguyên thiên nhiên, sự
khủng hoảng sinh thái trên phạm vi toàn thế giới đang được hầu hết các quốc
gia dành sự quan tâm hàng đầu. Ở Việt Nam, tăng trưởng kinh tế những năm
vừa qua được thế giới ghi nhận. Tuy nhiên, chúng ta đã phải trả giá bằng sự cạn
kiệt tài nguyên, sự xuống cấp môi trường. Trong giai đoạn tới, một mặt, chúng
ta không thể tiếp tục vì tăng trưởng mà hi sinh môi trường, mặt khác, nền kinh
tế phát triển khá hơn sẽ cho phép bảo vệ môi trường tốt hơn. Vấn đề đặt ra hiện
nay là chúng ta cần phải hành động để giải quyết bài toán hai mặt của vấn đề
hóc búa này.
Trong cuộc chiến bảo vệ môi trường ở nhiều quốc gia trên thế giới, các tổ
chức tôn giáo có vai trò rất đáng kể. Phật giáo là một trong những tổ chức tôn
giáo có đóng góp rõ rệt nhất trong việc bảo vệ môi trường từ lý thuyết đến thực
tiễn. Ở Việt Nam, bảo vệ môi trường (BVMT) và ứng phó với biến đổi khí hậu
(ƯPBĐKH) trở thành vấn đề được toàn xã hội quan tâm, bao gồm cả Phật giáo.
Trong Thông điệp bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu tại Hội nghị
toàn quốc về “Phát huy vai trò của các tôn giáo tham gia bảo vệ môi trường và
ứng phó với biến đổi khí hậu” tổ chức vào tháng 12/2015 tại tỉnh Thừa Thiên-
Huế, Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã kêu gọi mỗi người bằng hành động thiết
thực của mình bảo vệ môi trường bền vững, cùng nhau làm cho môi trường
xanh hơn, sạch hơn và đẹp hơn.
Không dừng lại ở thông điệp, GHPGVN đã cụ thể hóa hoạt động BVMT
thông qua chủ trương, cách thức, lực lượng và mô hình, khẳng định tinh thần
nhập thế, đông hành cùng dân tộc qua các giai đoạn lịch sử. Mặc dù còn một số
bất cập, nhưng kết quả BVMT của Phật giáo Việt Nam thời gian qua là rất đáng
kể, khẳng định Phật giáo nói riêng và các tôn giáo nói chung là một nguồn lực
2
xã hội cần được phát huy trong cuộc chiến chung tay giải quyết vấn nạn môi
trường ở nước ta.
Với những lý do nêu trên, chúng tôi chọn chủ đề “Phật giáo với v n đ bảo
vệ môi trường ở Việt Nam hiện nay” làm đề tài luận án tiến sĩ chuyên ngành Tôn
giáo học.
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
2.1. Mục đích của luận án
Luận án từ góc độ tôn giáo học làm rõ quan điểm của Phật giáo đối với
môi trường, BVMT và hoạt động BVMT của Phật giáo Việt Nam thời gian qua,
để từ đó đưa ra những đề xuất, kiến nghị nhằm mở rộng sự tham gia của Phật
giáo và nâng cao hiệu quả công tác bảo vệ môi trường ở Việt Nam hiện nay.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
Để thực hiện được mục đích nêu trên, luận án tập trung giải quyết những
nhiệm vụ cơ bản sau đây:
Thứ nh t, trình bày hệ thống quan điểm liên quan đến BVMT của Phật
giáo trong kinh điển và lịch sử.
Thứ hai, trình bày các phương diện hoạt động bảo vệ môi trường của Phật
giáo Việt Nam hiện nay.
Thứ ba, đánh giá chung về vai trò BVMT của Phật giáo Việt Nam và đưa
ra một số dự báo, kiến nghị liên quan.
3. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu của luận án
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án là quan điểm của Phật giáo về bảo vệ
môi trường, hoạt động bảo vệ môi trường của Phật giáo Việt Nam hiện nay.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Về thời gian: Luận án chú trọng tìm hiểu những hoạt động bảo vệ môi
trường của Phật giáo từ năm 2015 đến nay.
Về không gian: Luận án nghiên cứu hoạt động bảo vệ môi trường của
Phật giáo ở Bắc Bộ (Hà Nội, Nam Định, Bắc Ninh), Trung Bộ (Huế), Đông
Nam Bộ (Tp. Hồ Chí Minh), Tây Nam Bộ (Cần Thơ).
3
4. Cơ sở lý luận, cách tiếp cận và phƣơng pháp nghiên cứu
4.1. Cơ sở lý luận
Luận án được thực hiện trên cơ sở lý luận duy vật biện chứng và duy vật
lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, chính
sách của Đảng và Nhà nước Việt Nam về tôn giáo và công tác tôn giáo.
4.2. Cách tiếp cận
Cách tiếp cận triết học: được luận án áp dụng để nghiên cứu về những
nội dung liên quan đến môi trường và bảo vệ môi trường được đề cập trong
giáo lý, giới luật của Phật giáo.
Cách tiếp cận xã hội học, nhân học, chính trị học: được áp dụng để
nghiên cứu hoạt động bảo vệ môi trường của Phật giáo Việt Nam chủ động thực
hiện; các hoạt động bảo vệ môi trường do chính quyền các cấp tổ chức, trong
đó có sự tham gia của Phật giáo.
4.3. Phương pháp nghiên cứu
Luận án sử dụng các phương pháp nghiên cứu của chuyên ngành tôn giáo
học kết hợp với một số phương pháp nghiên cứu cụ thể như:
Phương pháp nghiên cứu văn bản học để tìm hiểu quan điểm Phật giáo
trong kinh điển với các khái niệm, thuật ngữ liên quan đến môi trường và bảo
vệ môi trường.
Phương pháp so sánh để tìm hiểu sự tương đồng, khác biệt và sự tác động
qua lại giữa hoạt động bảo vệ môi trường của Phật giáo một số quốc gia trên thế
giới với Việt Nam, từ đó rút ra những kinh nghiệm cần thiết.
Phương pháp nghiên cứu lịch sử để tìm hiểu hoạt động bảo vệ môi trường
của Phật giáo trong dòng chảy của lịch sử, đồng thời nhìn nhận những biến cố
lịch sử xã hội để thấy Phật giáo và hoat động bảo vệ môi trường có mối quan hệ
gắn bó lâu dài.
Phương pháp tổng hợp, thống kê nhằm nắm bắt dữ liệu về hoạt động của
Phật giáo với vấn đề môi trường, các văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh
trực tiếp và liên quan đến môi trường ở Việt Nam.
