KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
192
XÁC ĐỊNH TỶ LỆ KIỂU HÌNH NHIỄM VIÊM GAN B TIỀM ẨN
Ở NGƯỜI HIẾN MÁU TẠI BỆNH VIỆN TRUYỀN MÁU HUYẾT HỌC
Trần Thị Ngọc Hà1, Nguyễn Phương Liên1, Trần Khánh Linh2
TÓM TẮT23
Đặt vấn đề: Theo thông tư số 26/2013/TT-
BYT của bộ Y tế, xét nghiệm HBV-DNA bằng
kỹ thuật NAT (Nucleic Acid Amplification
Testing) đang đưc áp dụng để sàng lọc các đơn
vị máu từ ngưi hiến tặng ở các ngân hàng máu.
Các nghiên cứu từ các nước có tỷ lệ nhiễm HBV
thấp, trung bnh và cao đã chứng minh hiệu năng
NAT trong giai đoạn cửa sổ nhiễm HBV và
nhiễm viêm gan B tiềm ẩn (Occult Hepatitis B
Infection: OBI) ở ngưi hiến máu. Phân tích
106.856 mẫu máu của ngưi hiến máu tnh
nguyện (từ tháng 11/2022 đến tháng 04/2023),
phát hiện đưc 61 mẫu có kết quả xét nghiệm
HBsAg âm tính và HBV-DNA dương tnh xác
định là OBI. Để tm hiểu hơn về nhóm OBI
chúng tôi thực hiện đề tài này với 2 mục tiêu:
1. Xác định tỷ lệ kháng huyết thanh trong
nhóm viêm gan B tiềm ẩn.
2. Xác định tỷ lệ kiểu hnh trong viêm gan B
tiềm ẩn.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: 61
mẫu máu ngưi hiến có kết quả xét nghiệm
HBsAg âm tính và HBV-DNA dương tnh.
Nghiên cứu sử dụng phương pháp cắt ngang,
thực hiện 5 xét nghiệm dấu ấn huyết thanh học:
1Bệnh viện Truyền Máu Huyết học
2Đại học Y Dược TP.HCM
Chịu trách nhiệm chính: Trần Thị Ngọc Hà
SĐT: 0938288118
Email: songphuongnghi@gmail.com
Ngày nhận bài: 30/7/2024
Ngày phản biện khoa học: 01/8/2024
Ngày duyệt bài: 30/9/2024
Anti-HBs, Anti-HBc, Anti-HBc IgM, HBeAg,
Anti-HBe bằng kỹ thuật hóa phát quang và điện
hóa phát quang.
Kết quả: Dựa trên xét nghiệm anti-HBc và
anti-HBs xác định nhóm OBI kháng huyết thanh
âm tnh với kiểu hnh anti-HBc(-), anti-HBs (-)
chiếm tỷ lệ 9,84%; Nhóm OBI kháng huyết
thanh dương tnh chiếm tỷ lệ 90,06% với 3 kiểu
hình: Anti-HBc (+)/anti-HBs (-) chiếm tỷ lệ
45,9%; Anti-HBc (-)/anti-HBs (+) chiếm tỷ lệ
18,03%; Anti-HBc (+)/anti-HBs (+) chiếm tỷ lệ
26,23%. Xét nghiệm 5 dấu ấn huyết thanh học
anti-HBc, anti-HBc IgM, anti-HBs, HBeAg, anti-
HBe trên những ngưi nhiễm viêm gan B tiềm ẩn
giúp phân loại đưc 7 kiểu hnh trong đó kiểu
hnh thuộc giai đoạn cửa sổ trong nhiễm HBV
cấp tnh chiếm tỷ lệ 9,84%. Kiểu hnh thuộc giai
đoạn cấp tnh muộn hay giai đoạn hồi phục sớm
chiếm tỷ lệ 4,92%. Cn lại là các kiểu hnh
nhiễm OBI với giai đoạn mạn tính.
Kết luận: Nhóm viêm gan B tiềm ẩn kháng
huyết thanh âm tnh chiếm tỷ lệ chỉ bằng 1/10
nhóm kháng huyết thanh dương tnh và hơn 80%
tỷ lệ kiểu hnh nhiễm viêm gan B tiềm ẩn thuộc
giai đoạn mạn tnh.
Từ khóa: Viêm gan B, viêm gan B tiềm ẩn,
vi rút viêm gan B
SUMMARY
IDENTIFYING THE PREVALENCE
RATE OF OCCULT HEPATITIS B
VIRUS INFECTION AMONG BLOOD
DONORS AT BLOOD TRANSFUSION
AND HEMATOLOGY HOSPITAL
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 2 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
193
Background: According to Circular No.
26/2013/TT-BYT issued by the Ministry of
Health, HBV-DNA testing using NAT (Nucleic
Acid Amplification Testing) is being
implemented to screen blood donations at blood
banks. Research from countries with low,
medium, and high HBV infection rates has
demonstrated the effectiveness of NAT in
detecting HBV during the window period and
occult Hepatitis B Infection (OBI) in blood
donors. Analyzing 106,856 blood samples from
voluntary blood donors (from November 2022 to
April 2023), we identified 61 samples with
negative HBsAg results and positive HBV-DNA
results, indicating OBI. To further investigate
this OBI group, we are conducting this study
with two objectives:
1. Determine the seroprevalence rate in the
occult Hepatitis B infection group.
2. Determine the phenotype prevalence in
occult Hepatitis B infection.
Subjects and method: The study involves
61 blood samples from donors with negative
HBsAg results and positive HBV-DNA results.
A cross-sectional descriptive method was used,
conducting 5 serological marker tests: Anti-HBs,
Anti-HBc, Anti-HBc IgM, HBeAg, and Anti-
HBe using chemiluminescent and
electrochemiluminescent techniques.
Results: Based on anti-HBc and anti-HBs
testing, the seronegative OBI group with anti-
HBc(-) and anti-HBs(-) phenotype accounted for
9.84%. The seropositive OBI group comprised
90.06% with three phenotypes: Anti-
HBc(+)/anti-HBs(-) accounted for 45.9%; Anti-
HBc(-)/anti-HBs(+) accounted for 18.03%; Anti-
HBc(+)/anti-HBs(+) accounted for 26.23%.
Testing the 5 serological markers (anti-HBc,
anti-HBc IgM, anti-HBs, HBeAg, anti-HBe) in
individuals with occult Hepatitis B infection
allowed for the classification of 7 phenotypes,
including a 9.84% prevalence of the window
period phenotype in acute HBV infection. The
late acute or early recovery phase phenotype
accounted for 4.92%. The remaining phenotypes
represented chronic OBI stages.
Conclusion: The proportion of hepatitis B
carriers with negative serological markers is only
one-tenth of those with positive serological
markers, and more than 80% of the phenotypic
cases of latent hepatitis B belong to the chronic
phase.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Viêm gan B là một bệnh phổ biến, là mối
đe dọa sức khỏe cộng đồng trên toàn thế giới.
Sự ra đi của kỹ thuật NAT (Nucleic Acid
Amplification Testing) phát hiện các đơn vị
máu hiến không có sự hiện diện kháng
nguyên bề mặt HBsAg mà có HBV-DNA,
đây là một dạng viêm gan B tiềm ẩn (Occult
Hepatitis B Infection: OBI). OBI có thể lây
truyền qua truyền máu. Theo thông tư số
26/2013/TT-BYT của Bộ Y tế, xét nghiệm
HBV-DNA bằng kỹ thuật NAT đang đưc
áp dụng để sàng lọc các đơn vị máu từ ngưi
hiến tặng ở tất cả các Trung tâm truyền máu.
Các nghiên cứu từ các nước có tỷ lệ nhiễm
HBV thấp, trung bnh và cao đã chứng minh
hiệu năng NAT trong nhiễm HBV giai đoạn
cửa sổ và nhiễm viêm gan B tiềm ẩn ở ngưi
hiến máu. Kết quả lâm sàng của việc lây
truyền HBV tiềm ẩn chủ yếu phụ thuộc vào
tình trạng miễn dịch của ngưi nhận và số
lưng bản sao DNA HBV có trong các sản
phẩm máu. Việc xác định những trưng hp
viêm gan B tiềm ẩn sẽ mang lại li ích cho
những bệnh nhân đưc truyền máu trong
công tác phòng ngừa lây nhiễm viêm gan B
đồng thi còn giúp cho những ngưi hiến
máu phát hiện nguy cơ bị nhiễm hay nguy cơ
tái hoạt động của HBV khi hệ thống miễn
dịch của họ bị suy yếu, bị tổn hại hay hoàn
toàn không có và không còn khả năng chống
lại các bệnh truyền nhiễm [6].
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
194
Từ tháng 11/2022 đến tháng 04/2023 trên
106.856 mẫu máu của ngưi hiến máu tại
Bệnh viện Truyền máu Huyết học chúng tôi
phát hiện đưc 61 mẫu có kết quả xét
nghiệm HBsAg âm tính và HBV-DNA
dương tnh, đưc xác định là OBI [1]. Để tìm
hiểu hơn về nhóm OBI chúng tôi thực hiện
đề tài này với 2 mục tiêu:
1. Xác định tỷ lệ kháng huyết thanh trong
nhóm viêm gan B tiềm ẩn
2. Xác định tỷ lệ kiểu hình trong viêm
gan B tiềm ẩn
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu: Mẫu máu của
ngưi hiến máu tình nguyện có xét nghiệm
HBsAg âm tnh và HBV DNA dương tnh tại
Bệnh viện Truyền máu Huyết học từ 12/2022
- 04/2023.
Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu cắt
ngang
Tiêu chuẩn chọn mẫu: Chọn mẫu thuận
tiện, thu thập tất cả mẫu có kết quả xét
nghiệm HBsAg âm tính và HBV-DNA
dương tnh trong thi gian nghiên cứu.
Phương pháp tiến hành: Thực hiện 5
xét nghiệm: Anti-HBs, Anti-HBc IgM,
HBeAg (kỹ thuật điện hóa phát quang-máy
Cobas 6000) và Anti-HBe, Anti-HBc (kỹ
thuật hóa phát quang-máy Ci8200).
Xử lý số liệu: phần mềm stata và Exel
Định nghĩa các biến
Tên biến số
Loại biến số
Giá trị
Anti-HBc-IgM (C-M/C+M)
Nhị giá
Âm/Dương
Anti-HBc (C-/C+)
Nhị giá
Âm/Dương
Anti-HbeAg
Nhị giá
Âm/Dương
Anti-HBe (E-/E+)
Nhị giá
Âm/Dương
Anti-HBs (S-/S+)
Nhị giá
Âm/Dương
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Thi gian nghiên cứu từ tháng 11/2022
đến tháng 04/2023 trên 106.856 ghi nhận có
61 mẫu máu của ngưi hiến có kết quả
HBsAg âm tính và HBV-DNA (+), đưc xác
nhận là nhóm viêm gan B tiềm ẩn (OBI).
3.1. Xác định tỷ lệ kháng huyết thanh
trong nhóm viêm gan B tiềm ẩn
Tiếp tục thực hiện xét nghiệm Anti-HBc
và Anti-HBs để xác định kháng huyết thanh.
Bảng 3.1. Tỷ l kháng huyết thanh dương tính trong nhóm OBI
Kháng huyết thanh /OBI
Số mẫu (n)
Âm tính (C-S-)
6
Dương tính
55
• C-S+
• C+S-
• C+S+
11
28
16
Tổng cộng
61
Nhận xét: Nhóm OBI có kháng huyết thanh dương tnh chiếm tỷ lệ hơn 90%, trong đó
nhóm C+S- chiếm tỷ lệ nhiều nhất.
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 2 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
195
Bảng 3.2. So sánh tỷ l kháng huyết thanh trên OBI theo nhóm tuổi
Nhóm OBI
Dấu ấn
huyết
thanh
Tuổi
Tổng cộng
≤ 30
31-50
>50
n
%
n
%
n
%
n
%
Kháng huyết thanh âm
C-S-
4
66,67
2
33,33
0
0
6
9,84
Kháng huyết thanh dương
C-S+
9
81,82
1
9,09
1
9,09
11
18,03
C+S-
8
28,57
10
35,71
10
35,71
28
45,9
C+S+
0
0
9
56,25
7
43,75
16
26,23
Tổng cộng
21
34,43
22
36,07
18
29,51
61
100
p
0,001
Nhận xét:
- Nhóm OBI huyết thanh âm tính chỉ tập
trung ở nhóm tuổi dưới 50.
- Nhóm OBI huyết thanh dương tnh:
Nhóm C-S+ chiếm nhiều nhất ở lứa tuổi dưới
30 (81,82%). Nhóm C+S- có sự phân bố
tương đối đều ở 3 nhóm tuổi. Nhóm C+S+ chỉ
thấy ở nhóm tuổi trên 30.
Bảng 3.3. So sánh tỷ l kháng huyết thanh trên OBI theo giới tính
Nhóm OBI
Dấu ấn
huyết thanh
Giới tnh
Tổng cộng
Nam
Nữ
n
%
n
%
n
%
Kháng huyết thanh âm
C-S-
4
66,67
2
33,33
6
9,84
Kháng huyết thanh dương
C-S+
5
45,45
6
54,55
11
18,03
C+S-
11
39,29
17
60,71
28
45,90
C+S+
11
68,75
5
31,25
16
26,23
Tổng cộng
31
50,82
30
49,18
61
100
P
0,233
Nhận xét:
- Nhóm OBI huyết thanh âm: Tỷ lệ nam
nhiều gấp đôi nữ
- Nhóm OBI huyết thanh dương: Nhóm
C+S- có số lưng nữ nhiều hơn nam và ngưc
lại nhóm C+S+ lại có nam nhiều gấp đôi nữ.
3.2. Xác định tỷ lệ kiểu hình trong OBI
Ghi nhận có 7 kiểu hình OBI
Bảng 3.4. Các kiểu hình OBI
Kiểu
hình
Các dấu ấn huyết thanh nhiễm HBV
Số lượng
Giai đoạn nhiễm
AntiHBs
(S)
AntiHBc
(C)
AntiHBc
IgM(CM)
HBeAg
AntiHBe
(E)
n
%
1
-
+
+
-
+
3
4,92
Cấp tính muộn hay hồi phục
sớm
2
+
+
-
-
-
10
16,39
Nhiễm OBI với anti-HBs giai
đoạn muộn mà trước đó có khả
năng miễn dịch
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
196
3
+
+
-
-
+
6
9,84
Đã có miễn dịch do nhiễm HBV
trước đây
4
-
+
-
-
+
18
29,51
OBI có anti-HBe và không có
anti-HBs (giai đoạn hồi phục
sớm, mãn tính; có khả năng lây
nhiễm)
5
-
+
-
-
-
7
11,48
OBI giai đoạn mãn tính, có khả
năng lây truyền
6
+
-
-
-
-
11
18,03
Nhiễm OBI chỉ có anti-HBs
7
-
-
-
-
-
6
9,84
Giai đoạn cửa sổ
Nhận xét: Kiểu hình thứ 4 có anti HBc (+) và Anti HBe (+) chiếm tỷ lệ nhiều nhất.
Bảng 3.5. So sánh tỷ lkiểu hnh OBI theo nhóm tuổi
Kiểu
hình
Dấu ấn
huyết thanh
Tuổi
Tổng cộng
≤ 30
31-50
>50
n
%
n
%
n
%
n
%
1
C+CM+E+
3
14,29
0
0
0
0
3
4,92
2
C+S+
0
0
4
18,18
6
33,33
10
16,39
3
C+S+E+
0
0
4
18,18
2
11,11
6
9,84
4
C+E+
5
23,81
8
36,36
5
27,78
18
29,51
5
C+
0
0
3
13,64
4
22,22
7
11,48
6
S+
9
42,86
1
4,55
1
5,56
11
18,03
7
Không có
4
19,05
2
9,09
0
0
6
9,84
Tổng cộng
21
34,43
22
36,07
18
29,51
61
100
p
<0,05
Nhận xét:
- Nhóm tuổi ≤ 30: kiểu hình 1 (C+C+ME+)
chiếm 100%; kiểu hình 6 (S+) hơn 80% so
với nhóm tuổi >31; và không có kiểu hình 2,
3, 5
- Nhóm tuổi 31-50 có kiểu hình 4 (C+E+)
nhiều nhất. Nhóm tuổi > 50 không có kiểu
hình 7 (không có dấu ấn huyết thanh). Sự
phân bố này có ý nghĩa thống kê (p < 0,05;
χ2 = 35.4589)
Bảng 3.6. So sánh tỷ lkiểu hnh OBI theo giới tính
Kiểu
hình
Dấu ấn
huyết thanh
Giới tính
Tổng cộng
Nam
Nữ
n
%
n
%
n
%
1
C+CM+E+
1
3,23
2
2,67
3
4,92
2
C+S+
8
25,81
2
6,67
10
16,39
3
C+S+E+
3
9,68
3
10
6
9,84
4
C+E+
7
22,58
11
36,67
18
29,51
5
C+
3
9,68
4
13,33
7
11,48
6
S+
5
16,13
6
20
11
18,03
7
Không có
4
12,9
2
6,67
6
9,84
Tổng cộng
31
50,82
30
49,18
61
100
p
0,457