655
ỨNGDNGAICHUYỂNHÓANGHỆTHUẬT
CHẠMKHẮCĐÌNHDIMTRONGTHIẾTKẾ
THỜITRANGBỀNVNG
HoàngXuânSơn
Email:Hxsjeans2018@gmail.com
Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:29/09/2025
Ngàyphảnbiệnđánhgiá:15/10/2025
Ngàybàibáođượcduyệtđăng:24/10/2025
DOI:10.59266/houjs.2025.919
Tómtắt:Nghiêncứunàytrìnhbàymộtluậnđiểmkhoahọccótínhthuyếtphụcvềviệc
sửdụngtrítuệnhântạo(AI)nhưmộtcôngcụsángtạođểchuyểnhóagiátrịmỹthuậttừ
nghệthuậtchạmkhắcgỗđìnhlàng,cụthểlàtạiditíchtiêubiểuĐìnhDiềm,thànhcácsản
phẩmthờitrangứngdụngmangtínhbềnvững.Bàiođềxuấtmộtquytrìnhsángtácliên
ngành,bắtđầutừviệcsốhóadisảnbằngcôngnghệquét3D,ứngdụngAItạosinhđểbiến
tấuhoavănvàkếtthúcbằngviệcthiếtkếthờitrangứngdụngdựatrêncácnguyêntắcphát
triểnbềnvững.Phântíchkếtquảchothấytínhkhảthicủaviệctạoramộtchuỗigiátrịvăn
hóamới,biếndisảnthànhđộnglựcchosựpháttriểnkinhtếtuầnhoàn.Đồngthời,nghiên
cứucũngphântíchcáctháchthứcvềđạođứcvàpháplýliênquanđếntínhnguyênbảnvà
bảnquyềncủatácphẩmdoAItạora,từđóđềxuấtcácgiảiphápchiếnlượcnhằmđảmbảo
sựpháttriểnhàihòavàcótráchnhiệm.
Từkhóa:nghệthuậtchạmkhắcgỗ,đìnhdiềm,thờitrangbềnvững,trítuệnhântạo,kinhtế
disản
1
TrườngĐạihọcNguyễnTấtThành
I.Đặtvấnđề
Trongbốicảnhcôngnghệsốđang
tạoranhữngthayđổisâurộngtrênnhiều
lĩnhvực,cácngànhcôngnghiệpsángtạo
vănhóacũngđangđứngtrướcnhững
hộivàtháchthứcmới.Tốcđộpháttriển
củatrítuệnhântạo(AI)đãmởramộtkỷ
nguyênmới,khôngchỉgiớihạntrongviệc
lưutrữdữliệumàcònhứahẹn“táisinh”
cácgiátrịdisản,biếnchúngthànhnguồn
cảm hứng bất tận cho các ngành công
nghiệphiệnđại.Khaitháctiềmnăngnày
khôngchỉlàmộtnhiệmvụbảotồnmàcòn
một chiếnlược pháttriển kinhtếbền
vững,đặcbiệttronglĩnhvựcthờitrang.
Đềtàinghiêncứunàyhoàntoànphù
hợpvớimụctiêucủa hộithảokhoahọc
quốcgianăm2025doTrườngĐạihọcMở
HàNộitổchức,vớichủđề“Chuyểnđổi
sốtrongmỹthuậtứngdụng,kiếntrúcvà
656
nghiêncứuvănhóaliênngành”.Nóđặc
biệt giải quyết nội dung “Công nghệ số
trongnghiêncứu,bảotồnvàtruyềnthông
Vănhóa-Disản,sốhóadữliệuvănhóa,
liệulịchsửvàhiệnvậtkhảocổ”.
Luận điểm cnh của nghiên cứu
nàysửdụngAInhưmộtcôngcụng
tạo để chuyển hóa giá trị mỹ thuật từ
nghệ thuật chạm khắc gỗ đình làng, cụ
thểlàtừhaiditíchnổitiếngĐìnhDiềm
vàĐìnhThổHà,thànhcácsảnphẩmthời
trangứngdụngmangtínhbềnvững.Đây
là một chiến lược toàn diện có thể giải
quyết đồng thờiba vấnđề lớn: bảo tồn
vàlantỏagiátrịdisản,tìmkiếmnguồn
cảm hứng sáng tạo đột phá cho ngành
thờitrang,thúcđẩymộtmôhìnhkinh
doanhtuầnhoàntráchnhiệmvớimôi
trườngxãhội.Sựthànhcôngcủamột
sốthươnghiệuthờitrangtạiViệtNamđã
chứngminhrằngthịtờngđãsẵnng
chonhữngsảnphẩm“cóuchuyện”và
“cótráchnhiệmxãhội”.
Mục tiêu chung của nghiên cứu
ylàđềxuấtmộtquytrìnhsángtácliên
ngành,bắtđầutừviệcsốhóadisản,ng
dụngAIđểbiếntấuhoavăn,vàkếtthúc
bằng việc thiết kế thời trang ứng dụng
mangtínhbềnvững.
Đểđạtđượcmụctiêu
đó,nghiêncứu nàysẽtậptrungvàocác
mụctucụthểsau:
●
Phântíchchitiếtgiátrịnghệthuật
hoavănchạmkhắcgỗtạiĐìnhDiềm.
●
Đánhgiátiềmnăngvàtháchthức
củaviệcngdụngAItrongviệcchuyển
hóahoavăndisảnthànhcáchọatiếtmới.
●
Thiếtlậpmộtkhunglýthuyếtvà
quytrìnhthựctiễnchoviệcsángtácthời
trangbềnvữngdựatrêncảmhứngdisản.
●
Phântích các vấn đềđạo đứcvà
pháplýliênquanđếnquyềntácgiảvàtính
nguyênbảncủatácphẩmdoAItạora.
Phạm vi nghiên cứu tập trung vào
ditíchcụthểlàĐìnhDiềm, thuộcvùng
KinhBắc,vốnlànhữngđạidiệntiêubiểu
của nghệ thuật chạm khắc gỗ dân gian
Việt Namthế kỷXVII-XVIII. Cáccông
nghệ được đề cập bao gồmAI tạo sinh
(generativeAI)vàcáccôngcụthiếtkếsố
hóa.
nhvựcứngdụnglàthờitrangvới
cácnguyêntắcpháttriểnbềnvững.
II.Cơ sở lý thuyếtvà ợckhảo
nghiêncứuliênngành
NghiêncứuvềđìnhlàngViệtNam
đãtrảiquamộtquátrìnhpháttriểnđáng
kể.MặcdùxuấthiệntừthếkỷXV,nhưng
phảiđếnthếkỷXX,chủđềnàymớiđược
các học giả trong ngoài nước quan
m và phân tích chuyên sâu. Các công
trìnhnghiêncứunổibậtgiaiđoạnnàycó
sựđóng góp của nhiều tên tuổi lớn như
Nguyễn Văn Khoan, Hà Văn Tấn, Chu
Quang Trứ, Trần Lâm Biền và Thái Bá
Vân.Họđãkhámpháđìnhlàngtừnhiều
khíacạnhkhácnhau,đặcbiệtlàkiếntrúc
nghệthuậtchạmkhắcgỗ.
Một trong những cột mốc quan
trọng là công trình“Essai sur le đình et
lecultedugénietutélairedesvillagesau
Tonkin”(1932)củaNguyễnVănKhoan.
Tácphẩmnàyđãđặtnềnmóngchoviệc
nghiên cứu về đình làng và tín ngưỡng
thờ cúngThành Hoàng. Là cộng sự của
Pierre Gourou tại Viện Viễn Đông Bác
Cổ, Nguyễn Văn Khoan đã mang đến
những cái nhìn chuyên sâu đầu tiên về
đề tàinày.Cuốn sách củaông đượcnhà
nghiên cứu Bezacierđánh giá cao trong
cphẩm“L’artVietnamien”(1955)nhờ
nhữngphântíchchitiếtvềtínngưỡng,lễ
hộivàphongtụcliênquanđếnđình,vớiví
dụtiêubiểulàĐìnhYênMẫn.
Một công trình khác cũng có tầm
ảnh ởng lớn là cuốn sách “Đình Việt
657
Nam”doGiáosưHàVănTấnvàNguyễn
VănKựđồngtácgiả.Côngtrìnhnàyđã
đượctraoGiảithưởngHồChíMinhnăm
2000,khẳngđịnhgiátrịkhoahọcvànghệ
thuậtđặcsắccủanó.Cuốnsáchbanđầu
giớithiệu62ngôiđìnhtiêubiểutrênkhắp
cảnướcbằngcảtiếngViệtvàtiếngAnh.
Dothànhcônglớn,cuốnsáchđãđượctái
bảnlầnthứbavàonăm2014,lầnnàychỉ
bằngtiếngViệt,mởrộngphạmvikhảosát
n100ngôiđìnhvớichấtlượnghìnhảnh
đượcnângcaođángkể.Mặcdùcungcấp
mộtcáinhìntổngquanngắngọnvềkiến
trúc,nguồngốc,sựbiếnđổitheothờigian
khônggian,cũngnhưnghệthuậtđiêu
khắc,côngtrìnhnàyvẫnlàmộtnguồntài
liệu tham khảo quý giá và được đầu tư
côngphu.
Việc nghiên cứu mỹ thuật truyền
thống,đặc biệtlà nghệ thuậtchạmkhắc
gỗ,cómộtvaitròhếtsứcquantrọngtrong
việcbảotồnvàpháthuydisảnvănhóa.
Đây khôngchỉ làcách đểchúng tahiểu
uhơnvềlịchsửvàvănhóadântộc,mà
cònlàmộtnguồncảmhứngvôtận,thúc
đẩy sự sáng tạo trong nghệ thuật đương
đại. Quá trình này không chỉ góp phần
lưugiữnhữnggiátrịlịchsửvàvăna
quýbáu,màcònkhơidậylòngtựhàovà
tráchnhiệmcủamỗingườidântrongviệc
bảovệvàpháthuynhữngdisảnđộcđáo
củachaông.Đồngthời,việcnghiêncứu
chuyênsâuvềmỹthuậttruyềnthốnggiúp
chúngtanhậnthứcrõhơnvềcộinguồn,
bảnsắcdântộc,từđólàmphongphúthêm
nềnnghệthuậtnướcnhà.
2.1.Tổngquanvềnghệthuậtchạm
khắcgỗđìnhlàngBắcB
Nghệ thuật chạm khắc gỗ đình
ngởViệtNam,đặcbiệtlàởvùngBắc
Bộ,làmộttrongnhữngđỉnhcaocủamỹ
thuật dân gian thời LêTrung Hưng(thế
kỷ XVII-XVIII). Khác với nghệ thuật
cungđìnhmangtínhquychuẩnvàướclệ,
chạmkhắcđìnhlàngmangmộttinhthần
phóngkhoáng,tựdovàgầngũivớicuộc
sống lao động của người dân. Các nghệ
nhânxưasángtáctheocảmhứngtừcuộc
sốngsinhhoạthằngngày,tạonênnhững
đườngnétdứtkhoát,phóngkhoáng,chỗ
nôngsâutạođộtốisánglunglinhhuyền
ảo. Tínhchất tự do và không phụthuộc
o khuôn mẫu này không chỉ mang lại
vẻđẹptựnhiên,mộcmạcmàcònbiếndi
sảnthànhmột“khodữliệuthô”vôcùng
phongphú.Sựđadạngvàđộcđáotrong
từngtácphẩmchạmkhắclàmộtnguồntài
nguyênlýởngchocácmôhìnhAItạo
sinh,vốnhoạtđộnghiệuquảnhấttrêncác
tậpdữliệukhôngbịlặplạiđểtạoracác
biếnthểsángtạo.
2.2.Phântíchgiátrị disảnĐình
Dim
2.2.1.ĐìnhDiềm(BắcNinh)
•Bốicảnhlịchsửrađời
Đình làng Diềm, nằm tại xã Hòa
Long,huyệnYênPhong(naythuộcthành
phốBắcNinh),làmộtcôngtrìnhkiếntrúc
nổibậtvàquymôlớnnhấttrongkhuvực
KinhBắc,đượcxâydựngvàonăm1692
đểthờĐứcthánhTamGiang,haianhem
TrươngHống-TrươngHát.Vớicâucadao
xưa nổi tiếng: “Thứ nhất là đình Đông
Khang,ThứnhìđìnhBảng,vẻvangđình
Dim”,đìnhDiềmđãkhẳngđịnhđượcvị
trícủamìnhtronglòngngườidân.Khiđặt
chânđếnđình,dukháchngaylậptứcsẽ
bịcuốnhút bởi tòaĐạiđình 4 mái,đao
cong, được đặt ngay giữa làng. Không
gian bên trong rộng rãi với 4 cột gỗ to,
chu vi lên tới 2,14m, thể hiện kiến trúc
truyền thống của Việt Nam. Nghệ thuật
chạmkhắctạiđìnhtậptrungởcửang
chiếcnhangánthờ,haidivậtquýgiá
658
cònlưugiữđếnngàynay.Cửavõngđược
thiếpvàngrựcrỡ,vớicáctầngchạmkhắc
tinh xảo, trang trí những hình khốibiểu
ợngcủatứlinh(long,li,quy,phượng)
nhiều đề tài nghệ thuật phong phú.
Nhang án cũng được sơn son thếp vàng
lộnglẫy,vớihìnhrồng,vânmây,vàhoa
bốncánhđượcthểhiệnquackỹthuật
chạmlộng,chạmnổi,vàchạmthủng.Đặc
biệt,hìnhảnh“Songnghêtriềudương”và
nhữngbứcchạmthểhiệncáccôthônnữ
xinhđẹpđãtạonênnétđộcđáotrongvăn
hóagiaotiếpcủangườidânđịaphương.
Năm1964,đìnhDiềmđượcBộVănhóa
côngnhậnlàDitíchkiếntrúcnghệthuật,
khẳngđịnhgiátrịvănhóalịchsửcủangôi
đìnhnàytrongdisảnvănhóaViệtNam.
Nghệ thuậtchạmkhắcgỗtạiĐình
Dim nổi bật với bức cửa võng đồ sộ,
hoànhtráng,trảidàitừnócxuốnggầnnền
đình.Cácmô pchủđạo bao gồm hình
rồngđượcchạmchìm,nổi,cùngvớicác
biểutượngthuầnViệt,thânthuộcnhưhoa
senvàtre.Điểmđặcbiệtlàhìnhảnhbốn
côtiênđangvénmâynhìnxuống,thểhiện
sựgiaothoagiữatínngưỡngvàđờisống
ngian.Tấtcảtạonmộttổngthểuyển
chuyển,mềmmại,phảnánhsựtựdotrong
lốisángtạocủacácnghệnhânxưa.
nh1:CửavõngĐìnhDiềm
(Nguồn:Tácgiả)
2.3.Khunglýthuyếtliênngành
2.3.1.SángtạoDisảnvà“Kinhtế
Disản”
Nghệthuậtchạmkhắcgỗđìnhlàng
khôngchỉlàdisảnvậtthểmàcònlàmột
khotàngdữliệuphivậtthểkhổnglồvề
thẩmmỹ,duyvàtinhthầndântộc.Việc
sốhóacáchoavănnàylàbướcđiđầutiên
đểbiếndisảntừmột“tàisảntĩnh”thành
một“tài nguyên số”, là tiền đề cho các
ngành công nghiệp sáng tạo. Thuật ngữ
“kinh tế di sản” được hiểu là việc khai
thácvàpháthuygiátrịvănhóađểtạora
nguồnlựcpháttriểnkinhtếbềnvững.Mô
hìnhnàykhôngchỉdừnglạiởviệcbảotồn
còn biến disảnthành động lực thúc
đẩycácngànhnghềthủcôngvàsángtạo
sản phẩm văn hóa, giúp cộng đồng địa
phương nângcao thu nhậpvà đồngthời
gìngiữbảnsắc.Mộtchuỗigiátrịmớicó
659
thểđượcthiếtlập:DisảnĐìnhDiềm->
Sốhóahoavănbằngcôngnghệquét3D
->Xâydựngkhodữliệusốa->Ứng
dụngAIđểbiếntấu,sángtohọatiết->
Pháttriểnsảnphẩmthờitrangngdụng
->Tạoragiátrịkinhtếvàsinhkế.Đây
chính là một môhình kinh tế tuần hoàn
nhóa,nơisựsángtạotừdisảnkhông
chỉmanglạilợiíchtàichínhmàcònquay
lạinuôidưỡngvàhỗtrợcôngtácbảotồn
disản.
2.3.2.VaitròcủaAI vàthờitrang
bềnvững
AIđangtrởthànhmộtcôngcụmạnh
mẽhỗtrợviệcbảotồnvàkhaithácgiátrị
nhóatruyềnthống.ỨngdụngAItrong
chuỗigiátrịsángtạodisảnbaogồmhai
khíacạnhchính.Thứnhất,côngnghệquét
3Dlasergiúplưugiữcáccôngtrìnhvăn
hóamộtcáchchânthực,tạoramột“thư
việnmở”chocácnhàsángtạo.Bằngcách
y, các hoavăn chạm khắctinh xảo từ
ĐìnhDiềmcóthểđượcchuyểnđổithành
dữliệusố,lànguyênliệuđầuvàochocác
môhìnhAI.Thứhai,AIcókhảnăngphân
tíchlượnglớndữliệuđểpháthiệncácxu
hướngthịtrường,giúpcácnhàthiếtkếkết
hợpdữ liệudisản với thịhiếuhiệnđại.
Điềunàychophépsảnxuấttheonhucầu
thay vì dự đoán, giảm thiểu lượng hàng
tồnkhovàlãngphí,củngcốnguyêntắc
cốtlõicủathờitrangbềnvững.
Thời trang bền vững (sustainable
fashion)làmộtxuhướngpháttriểnnhằm
giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi
trườngvàxãhội,baohàmtoànbộchuỗi
giátrịtừthiếtkế,sảnxuấtđếntiêudùng.
ctrụcộtchínhcủathờitrangbềnvững
baogồm:sửdụngchấtliệuthânthiệnmôi
trường,quytrìnhsảnxuấtcótráchnhiệm,
đảmbảođạođứclaođộng,vàtạorasản
phẩmcótuổithọcao.
III.Phươngphápnghiêncứu
Nghiên cứu này áp dụng phương
pháp liên ngành, kết hợp giữa văn hóa,
lịchsử,mỹthuậttruyềnthống,côngnghệ
trítuệnhântạo(AI)vàthiếtkếthờitrang
bềnvững.Quytrìnhnghiêncứuđượctriển
khaitheobagiaiđoạnchính:
3.1.Khảo sát và phân tíchdi sản
chạmkhắcgỗĐìnhDiềm
TiếnhànhkhảosátthựcđịatạiĐình
Dim(BắcNinh),mộttrongnhữngditích
tiêu biểu của nghệ thuật chạm khắc gỗ
đìnhlàngBắcBộ.
Ghinhận,chụpảnhvàphânloạicác
hoavănchạmkhắctheochủđề:linhvật,
tíchtruyệndângian,đờisốngsinhhoạt,
biểutượngtâmlinh.
Phântíchđặcđiểmtạohình,bốcục,
kỹthuậtchạmkhắcvàgiátrịbiểutượng
củatừngnhómhoavăn.
3.2.Sốhóavàxửlýdữliệubằng
trítuệnhântạo
c hoa văn được số hóa bằng kỹ
thuậtquétảnhđộphângiảicao,sauđóxử
lýbằngphầnmềmAIchuyêndụng(như
DeepArt,RunwayMLhoặcMidjourney).
AIđưchunluyệnđểnhndiện,i
tạobiếnđổihoanthànhcáchọatiếtmới,
đmbogiđưctinhthndisnnhưngphù
hợpvớingônngữthiếtkếhiệnđi.
Quátrìnhxửlýbaogồm:làmsạch
dữliệuhìnhảnh,phântíchđườngnét,tạo
biến thể họa tiết, và đánh giá độ tương
đồngvớinguyênbản.
3.3.Thiếtkếthờitrangvàđánhgiá
tínhứngdụng
chọatiếtdoAItạorađượcđưa
othiếtkếcácmẫuthờitrangbềnvững,
sửdụng chất liệuthân thiệnmôi trường
nhưvảitáichế,vảihữucơ.