
655
ỨNGDỤNGAICHUYỂNHÓANGHỆTHUẬT
CHẠMKHẮCĐÌNHDIỀMTRONGTHIẾTKẾ
THỜITRANGBỀNVỮNG
HoàngXuânSơn
Email:Hxsjeans2018@gmail.com
Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:29/09/2025
Ngàyphảnbiệnđánhgiá:15/10/2025
Ngàybàibáođượcduyệtđăng:24/10/2025
DOI:10.59266/houjs.2025.919
Tómtắt:Nghiêncứunàytrìnhbàymộtluậnđiểmkhoahọccótínhthuyếtphụcvềviệc
sửdụngtrítuệnhântạo(AI)nhưmộtcôngcụsángtạođểchuyểnhóagiátrịmỹthuậttừ
nghệthuậtchạmkhắcgỗđìnhlàng,cụthểlàtạiditíchtiêubiểuĐìnhDiềm,thànhcácsản
phẩmthờitrangứngdụngmangtínhbềnvững.Bàibáođềxuấtmộtquytrìnhsángtácliên
ngành,bắtđầutừviệcsốhóadisảnbằngcôngnghệquét3D,ứngdụngAItạosinhđểbiến
tấuhoavănvàkếtthúcbằngviệcthiếtkếthờitrangứngdụngdựatrêncácnguyêntắcphát
triểnbềnvững.Phântíchkếtquảchothấytínhkhảthicủaviệctạoramộtchuỗigiátrịvăn
hóamới,biếndisảnthànhđộnglựcchosựpháttriểnkinhtếtuầnhoàn.Đồngthời,nghiên
cứucũngphântíchcáctháchthứcvềđạođứcvàpháplýliênquanđếntínhnguyênbảnvà
bảnquyềncủatácphẩmdoAItạora,từđóđềxuấtcácgiảiphápchiếnlượcnhằmđảmbảo
sựpháttriểnhàihòavàcótráchnhiệm.
Từkhóa:nghệthuậtchạmkhắcgỗ,đìnhdiềm,thờitrangbềnvững,trítuệnhântạo,kinhtế
disản
1
TrườngĐạihọcNguyễnTấtThành
I.Đặtvấnđề
Trongbốicảnhcôngnghệsốđang
tạoranhữngthayđổisâurộngtrênnhiều
lĩnhvực,cácngànhcôngnghiệpsángtạo
vàvănhóacũngđangđứngtrướcnhững
cơhộivàtháchthứcmới.Tốcđộpháttriển
củatrítuệnhântạo(AI)đãmởramộtkỷ
nguyênmới,khôngchỉgiớihạntrongviệc
lưutrữdữliệumàcònhứahẹn“táisinh”
cácgiátrịdisản,biếnchúngthànhnguồn
cảm hứng bất tận cho các ngành công
nghiệphiệnđại.Khaitháctiềmnăngnày
khôngchỉlàmộtnhiệmvụbảotồnmàcòn
là một chiếnlược pháttriển kinhtếbền
vững,đặcbiệttronglĩnhvựcthờitrang.
Đềtàinghiêncứunàyhoàntoànphù
hợpvớimụctiêucủa hộithảokhoahọc
quốcgianăm2025doTrườngĐạihọcMở
HàNộitổchức,vớichủđề“Chuyểnđổi
sốtrongmỹthuậtứngdụng,kiếntrúcvà

656
nghiêncứuvănhóaliênngành”.Nóđặc
biệt giải quyết nội dung “Công nghệ số
trongnghiêncứu,bảotồnvàtruyềnthông
Vănhóa-Disản,sốhóadữliệuvănhóa,
tưliệulịchsửvàhiệnvậtkhảocổ”.
Luận điểm chính của nghiên cứu
nàylàsửdụngAInhưmộtcôngcụsáng
tạo để chuyển hóa giá trị mỹ thuật từ
nghệ thuật chạm khắc gỗ đình làng, cụ
thểlàtừhaiditíchnổitiếngĐìnhDiềm
vàĐìnhThổHà,thànhcácsảnphẩmthời
trangứngdụngmangtínhbềnvững.Đây
là một chiến lược toàn diện có thể giải
quyết đồng thờiba vấnđề lớn: bảo tồn
vàlantỏagiátrịdisản,tìmkiếmnguồn
cảm hứng sáng tạo đột phá cho ngành
thờitrang,vàthúcđẩymộtmôhìnhkinh
doanhtuầnhoàncótráchnhiệmvớimôi
trườngvàxãhội.Sựthànhcôngcủamột
sốthươnghiệuthờitrangtạiViệtNamđã
chứngminhrằngthịtrườngđãsẵnsàng
chonhữngsảnphẩm“cócâuchuyện”và
“cótráchnhiệmxãhội”.
Mục tiêu chung của nghiên cứu
nàylàđềxuấtmộtquytrìnhsángtácliên
ngành,bắtđầutừviệcsốhóadisản,ứng
dụngAIđểbiếntấuhoavăn,vàkếtthúc
bằng việc thiết kế thời trang ứng dụng
mangtínhbềnvững.
Đểđạtđượcmụctiêu
đó,nghiêncứu nàysẽtậptrungvàocác
mụctiêucụthểsau:
●
Phântíchchitiếtgiátrịnghệthuật
vàhoavănchạmkhắcgỗtạiĐìnhDiềm.
●
Đánhgiátiềmnăngvàtháchthức
củaviệcứngdụngAItrongviệcchuyển
hóahoavăndisảnthànhcáchọatiếtmới.
●
Thiếtlậpmộtkhunglýthuyếtvà
quytrìnhthựctiễnchoviệcsángtácthời
trangbềnvữngdựatrêncảmhứngdisản.
●
Phântích các vấn đềđạo đứcvà
pháplýliênquanđếnquyềntácgiảvàtính
nguyênbảncủatácphẩmdoAItạora.
Phạm vi nghiên cứu tập trung vào
ditíchcụthểlàĐìnhDiềm, thuộcvùng
KinhBắc,vốnlànhữngđạidiệntiêubiểu
của nghệ thuật chạm khắc gỗ dân gian
Việt Namthế kỷXVII-XVIII. Cáccông
nghệ được đề cập bao gồmAI tạo sinh
(generativeAI)vàcáccôngcụthiếtkếsố
hóa.
Lĩnhvựcứngdụnglàthờitrangvới
cácnguyêntắcpháttriểnbềnvững.
II.Cơ sở lý thuyếtvà lượckhảo
nghiêncứuliênngành
NghiêncứuvềđìnhlàngViệtNam
đãtrảiquamộtquátrìnhpháttriểnđáng
kể.MặcdùxuấthiệntừthếkỷXV,nhưng
phảiđếnthếkỷXX,chủđềnàymớiđược
các học giả trong và ngoài nước quan
tâm và phân tích chuyên sâu. Các công
trìnhnghiêncứunổibậtgiaiđoạnnàycó
sựđóng góp của nhiều tên tuổi lớn như
Nguyễn Văn Khoan, Hà Văn Tấn, Chu
Quang Trứ, Trần Lâm Biền và Thái Bá
Vân.Họđãkhámpháđìnhlàngtừnhiều
khíacạnhkhácnhau,đặcbiệtlàkiếntrúc
vànghệthuậtchạmkhắcgỗ.
Một trong những cột mốc quan
trọng là công trình“Essai sur le đình et
lecultedugénietutélairedesvillagesau
Tonkin”(1932)củaNguyễnVănKhoan.
Tácphẩmnàyđãđặtnềnmóngchoviệc
nghiên cứu về đình làng và tín ngưỡng
thờ cúngThành Hoàng. Là cộng sự của
Pierre Gourou tại Viện Viễn Đông Bác
Cổ, Nguyễn Văn Khoan đã mang đến
những cái nhìn chuyên sâu đầu tiên về
đề tàinày.Cuốn sách củaông đượcnhà
nghiên cứu Bezacierđánh giá cao trong
tácphẩm“L’artVietnamien”(1955)nhờ
nhữngphântíchchitiếtvềtínngưỡng,lễ
hộivàphongtụcliênquanđếnđình,vớiví
dụtiêubiểulàĐìnhYênMẫn.
Một công trình khác cũng có tầm
ảnh hưởng lớn là cuốn sách “Đình Việt

657
Nam”doGiáosưHàVănTấnvàNguyễn
VănKựđồngtácgiả.Côngtrìnhnàyđã
đượctraoGiảithưởngHồChíMinhnăm
2000,khẳngđịnhgiátrịkhoahọcvànghệ
thuậtđặcsắccủanó.Cuốnsáchbanđầu
giớithiệu62ngôiđìnhtiêubiểutrênkhắp
cảnướcbằngcảtiếngViệtvàtiếngAnh.
Dothànhcônglớn,cuốnsáchđãđượctái
bảnlầnthứbavàonăm2014,lầnnàychỉ
bằngtiếngViệt,mởrộngphạmvikhảosát
lên100ngôiđìnhvớichấtlượnghìnhảnh
đượcnângcaođángkể.Mặcdùcungcấp
mộtcáinhìntổngquanngắngọnvềkiến
trúc,nguồngốc,sựbiếnđổitheothờigian
vàkhônggian,cũngnhưnghệthuậtđiêu
khắc,côngtrìnhnàyvẫnlàmộtnguồntài
liệu tham khảo quý giá và được đầu tư
côngphu.
Việc nghiên cứu mỹ thuật truyền
thống,đặc biệtlà nghệ thuậtchạmkhắc
gỗ,cómộtvaitròhếtsứcquantrọngtrong
việcbảotồnvàpháthuydisảnvănhóa.
Đây khôngchỉ làcách đểchúng tahiểu
sâuhơnvềlịchsửvàvănhóadântộc,mà
cònlàmộtnguồncảmhứngvôtận,thúc
đẩy sự sáng tạo trong nghệ thuật đương
đại. Quá trình này không chỉ góp phần
lưugiữnhữnggiátrịlịchsửvàvănhóa
quýbáu,màcònkhơidậylòngtựhàovà
tráchnhiệmcủamỗingườidântrongviệc
bảovệvàpháthuynhữngdisảnđộcđáo
củachaông.Đồngthời,việcnghiêncứu
chuyênsâuvềmỹthuậttruyềnthốnggiúp
chúngtanhậnthứcrõhơnvềcộinguồn,
bảnsắcdântộc,từđólàmphongphúthêm
nềnnghệthuậtnướcnhà.
2.1.Tổngquanvềnghệthuậtchạm
khắcgỗđìnhlàngBắcBộ
Nghệ thuật chạm khắc gỗ đình
làngởViệtNam,đặcbiệtlàởvùngBắc
Bộ,làmộttrongnhữngđỉnhcaocủamỹ
thuật dân gian thời LêTrung Hưng(thế
kỷ XVII-XVIII). Khác với nghệ thuật
cungđìnhmangtínhquychuẩnvàướclệ,
chạmkhắcđìnhlàngmangmộttinhthần
phóngkhoáng,tựdovàgầngũivớicuộc
sống lao động của người dân. Các nghệ
nhânxưasángtáctheocảmhứngtừcuộc
sốngsinhhoạthằngngày,tạonênnhững
đườngnétdứtkhoát,phóngkhoáng,chỗ
nôngsâutạođộtốisánglunglinhhuyền
ảo. Tínhchất tự do và không phụthuộc
vào khuôn mẫu này không chỉ mang lại
vẻđẹptựnhiên,mộcmạcmàcònbiếndi
sảnthànhmột“khodữliệuthô”vôcùng
phongphú.Sựđadạngvàđộcđáotrong
từngtácphẩmchạmkhắclàmộtnguồntài
nguyênlýtưởngchocácmôhìnhAItạo
sinh,vốnhoạtđộnghiệuquảnhấttrêncác
tậpdữliệukhôngbịlặplạiđểtạoracác
biếnthểsángtạo.
2.2.Phântíchgiátrị disảnĐình
Diềm
2.2.1.ĐìnhDiềm(BắcNinh)
•Bốicảnhlịchsửrađời
Đình làng Diềm, nằm tại xã Hòa
Long,huyệnYênPhong(naythuộcthành
phốBắcNinh),làmộtcôngtrìnhkiếntrúc
nổibậtvàquymôlớnnhấttrongkhuvực
KinhBắc,đượcxâydựngvàonăm1692
đểthờĐứcthánhTamGiang,haianhem
TrươngHống-TrươngHát.Vớicâucadao
xưa nổi tiếng: “Thứ nhất là đình Đông
Khang,ThứnhìđìnhBảng,vẻvangđình
Diềm”,đìnhDiềmđãkhẳngđịnhđượcvị
trícủamìnhtronglòngngườidân.Khiđặt
chânđếnđình,dukháchngaylậptứcsẽ
bịcuốnhút bởi tòaĐạiđình 4 mái,đao
cong, được đặt ngay giữa làng. Không
gian bên trong rộng rãi với 4 cột gỗ to,
chu vi lên tới 2,14m, thể hiện kiến trúc
truyền thống của Việt Nam. Nghệ thuật
chạmkhắctạiđìnhtậptrungởcửavõng
vàchiếcnhangánthờ,haidivậtquýgiá

658
cònlưugiữđếnngàynay.Cửavõngđược
thiếpvàngrựcrỡ,vớicáctầngchạmkhắc
tinh xảo, trang trí những hình khốibiểu
tượngcủatứlinh(long,li,quy,phượng)
và nhiều đề tài nghệ thuật phong phú.
Nhang án cũng được sơn son thếp vàng
lộnglẫy,vớihìnhrồng,vânmây,vàhoa
bốncánhđượcthểhiệnquacáckỹthuật
chạmlộng,chạmnổi,vàchạmthủng.Đặc
biệt,hìnhảnh“Songnghêtriềudương”và
nhữngbứcchạmthểhiệncáccôthônnữ
xinhđẹpđãtạonênnétđộcđáotrongvăn
hóagiaotiếpcủangườidânđịaphương.
Năm1964,đìnhDiềmđượcBộVănhóa
côngnhậnlàDitíchkiếntrúcnghệthuật,
khẳngđịnhgiátrịvănhóalịchsửcủangôi
đìnhnàytrongdisảnvănhóaViệtNam.
Nghệ thuậtchạmkhắcgỗtạiĐình
Diềm nổi bật với bức cửa võng đồ sộ,
hoànhtráng,trảidàitừnócxuốnggầnnền
đình.Cácmô típchủđạo bao gồm hình
rồngđượcchạmchìm,nổi,cùngvớicác
biểutượngthuầnViệt,thânthuộcnhưhoa
senvàtre.Điểmđặcbiệtlàhìnhảnhbốn
côtiênđangvénmâynhìnxuống,thểhiện
sựgiaothoagiữatínngưỡngvàđờisống
dângian.Tấtcảtạonênmộttổngthểuyển
chuyển,mềmmại,phảnánhsựtựdotrong
lốisángtạocủacácnghệnhânxưa.
Hình1:CửavõngĐìnhDiềm
(Nguồn:Tácgiả)
2.3.Khunglýthuyếtliênngành
2.3.1.SángtạoDisảnvà“Kinhtế
Disản”
Nghệthuậtchạmkhắcgỗđìnhlàng
khôngchỉlàdisảnvậtthểmàcònlàmột
khotàngdữliệuphivậtthểkhổnglồvề
thẩmmỹ,tưduyvàtinhthầndântộc.Việc
sốhóacáchoavănnàylàbướcđiđầutiên
đểbiếndisảntừmột“tàisảntĩnh”thành
một“tài nguyên số”, là tiền đề cho các
ngành công nghiệp sáng tạo. Thuật ngữ
“kinh tế di sản” được hiểu là việc khai
thácvàpháthuygiátrịvănhóađểtạora
nguồnlựcpháttriểnkinhtếbềnvững.Mô
hìnhnàykhôngchỉdừnglạiởviệcbảotồn
mà còn biến disảnthành động lực thúc
đẩycácngànhnghềthủcôngvàsángtạo
sản phẩm văn hóa, giúp cộng đồng địa
phương nângcao thu nhậpvà đồngthời
gìngiữbảnsắc.Mộtchuỗigiátrịmớicó

659
thểđượcthiếtlập:DisảnĐìnhDiềm->
Sốhóahoavănbằngcôngnghệquét3D
->Xâydựngkhodữliệusốhóa->Ứng
dụngAIđểbiếntấu,sángtạohọatiết->
Pháttriểnsảnphẩmthờitrangứngdụng
->Tạoragiátrịkinhtếvàsinhkế.Đây
chính là một môhình kinh tế tuần hoàn
vănhóa,nơisựsángtạotừdisảnkhông
chỉmanglạilợiíchtàichínhmàcònquay
lạinuôidưỡngvàhỗtrợcôngtácbảotồn
disản.
2.3.2.VaitròcủaAI vàthờitrang
bềnvững
AIđangtrởthànhmộtcôngcụmạnh
mẽhỗtrợviệcbảotồnvàkhaithácgiátrị
vănhóatruyềnthống.ỨngdụngAItrong
chuỗigiátrịsángtạodisảnbaogồmhai
khíacạnhchính.Thứnhất,côngnghệquét
3Dlasergiúplưugiữcáccôngtrìnhvăn
hóamộtcáchchânthực,tạoramột“thư
việnmở”chocácnhàsángtạo.Bằngcách
này, các hoavăn chạm khắctinh xảo từ
ĐìnhDiềmcóthểđượcchuyểnđổithành
dữliệusố,lànguyênliệuđầuvàochocác
môhìnhAI.Thứhai,AIcókhảnăngphân
tíchlượnglớndữliệuđểpháthiệncácxu
hướngthịtrường,giúpcácnhàthiếtkếkết
hợpdữ liệudisản với thịhiếuhiệnđại.
Điềunàychophépsảnxuấttheonhucầu
thay vì dự đoán, giảm thiểu lượng hàng
tồnkhovàlãngphí,củngcốnguyêntắc
cốtlõicủathờitrangbềnvững.
Thời trang bền vững (sustainable
fashion)làmộtxuhướngpháttriểnnhằm
giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi
trườngvàxãhội,baohàmtoànbộchuỗi
giátrịtừthiếtkế,sảnxuấtđếntiêudùng.
Cáctrụcộtchínhcủathờitrangbềnvững
baogồm:sửdụngchấtliệuthânthiệnmôi
trường,quytrìnhsảnxuấtcótráchnhiệm,
đảmbảođạođứclaođộng,vàtạorasản
phẩmcótuổithọcao.
III.Phươngphápnghiêncứu
Nghiên cứu này áp dụng phương
pháp liên ngành, kết hợp giữa văn hóa,
lịchsử,mỹthuậttruyềnthống,côngnghệ
trítuệnhântạo(AI)vàthiếtkếthờitrang
bềnvững.Quytrìnhnghiêncứuđượctriển
khaitheobagiaiđoạnchính:
3.1.Khảo sát và phân tíchdi sản
chạmkhắcgỗĐìnhDiềm
TiếnhànhkhảosátthựcđịatạiĐình
Diềm(BắcNinh),mộttrongnhữngditích
tiêu biểu của nghệ thuật chạm khắc gỗ
đìnhlàngBắcBộ.
Ghinhận,chụpảnhvàphânloạicác
hoavănchạmkhắctheochủđề:linhvật,
tíchtruyệndângian,đờisốngsinhhoạt,
biểutượngtâmlinh.
Phântíchđặcđiểmtạohình,bốcục,
kỹthuậtchạmkhắcvàgiátrịbiểutượng
củatừngnhómhoavăn.
3.2.Sốhóavàxửlýdữliệubằng
trítuệnhântạo
Các hoa văn được số hóa bằng kỹ
thuậtquétảnhđộphângiảicao,sauđóxử
lýbằngphầnmềmAIchuyêndụng(như
DeepArt,RunwayMLhoặcMidjourney).
AIđượchuấnluyệnđểnhậndiện,tái
tạovàbiếnđổihoavănthànhcáchọatiếtmới,
đảmbảogiữđượctinhthầndisảnnhưngphù
hợpvớingônngữthiếtkếhiệnđại.
Quátrìnhxửlýbaogồm:làmsạch
dữliệuhìnhảnh,phântíchđườngnét,tạo
biến thể họa tiết, và đánh giá độ tương
đồngvớinguyênbản.
3.3.Thiếtkếthờitrangvàđánhgiá
tínhứngdụng
CáchọatiếtdoAItạorađượcđưa
vàothiếtkếcácmẫuthờitrangbềnvững,
sửdụng chất liệuthân thiệnmôi trường
nhưvảitáichế,vảihữucơ.

