AI trong giáo dục liên ngành: Cơ hội và thách thức đối với nghệ thuật, thiết kế và văn hóa

Trong hai thập kỷ gần đây, sự phát triển vượt bậc của công nghệ số, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI), đã thay đổi căn bản cách thức sáng tạo, giao tiếp và học tập trong các lĩnh vực nghệ thuật, thiết kế và nhân văn. AI không chỉ là một công cụ kỹ thuật mà còn trở thành công nghệ nền tảng định hình lại tư duy và phương pháp nghiên cứu. Tại Việt Nam, ngành giáo dục nghệ thuật đang nỗ lực hội nhập quốc tế đồng thời bảo tồn di sản văn hóa dân tộc, tạo ra bối cảnh đặc biệt cho việc đánh giá vai trò kép của AI. Bài viết này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phân tích sâu rộng cả tiềm năng sáng tạo và những nguy cơ sai lệch văn hóa do AI mang lại, nhằm xây dựng một khung tiếp cận phê phán và có trách nhiệm trong đào tạo và nghiên cứu liên ngành.

Giảng viên, nhà nghiên cứu, sinh viên các ngành nghệ thuật, thiết kế và nhân văn, cùng các nhà hoạch định chính sách và những người quan tâm đến việc tích hợp AI một cách có trách nhiệm trong giáo dục và bảo tồn văn hóa.

Bài viết này đi sâu phân tích vai trò kép của trí tuệ nhân tạo (AI) trong giáo dục và nghiên cứu liên ngành, đặc biệt trong các lĩnh vực nghệ thuật, thiết kế và nhân văn. Dựa trên tổng hợp các công trình nghiên cứu quốc tế và các trường hợp điển hình tại Việt Nam, nghiên cứu chỉ ra rằng AI là một công cụ mạnh mẽ để mở rộng khả năng sáng tạo, thúc đẩy bảo tồn di sản văn hóa và đổi mới phương pháp sư phạm. Chẳng hạn, AI được ứng dụng hiệu quả trong minh họa sách thiếu nhi, các dự án số hóa di sản, và giảng dạy thiết kế, cho phép các nghệ sĩ và nhà giáo dục khai thác tiềm năng của công nghệ để tạo ra các sản phẩm độc đáo và trải nghiệm học tập phong phú. Tuy nhiên, bài viết cũng cảnh báo về những nguy cơ đáng kể như sai lệch văn hóa, vấn đề đạo đức và thẩm mỹ. Các tranh cãi gần đây về việc lạm dụng AI trong sản phẩm văn hóa đại chúng, như trường hợp MV "Kiếp Sau Vẫn Là Người Việt Nam", đã phơi bày nguy cơ xuyên tạc lịch sử và làm suy giảm bản sắc văn hóa, cùng với nguy cơ chuẩn hóa thẩm mỹ và các vấn đề bản quyền. Để ứng phó với những thách thức này, nghiên cứu đề xuất một khung tiếp cận "AI có trách nhiệm" trong giáo dục nghệ thuật và nhân văn. Khung này nhấn mạnh tầm quan trọng của đào tạo phê phán, việc kết hợp hài hòa giữa kỹ năng thủ công và công nghệ, cùng với việc xây dựng chính sách tích hợp công nghệ một cách bền vững. Mục tiêu cuối cùng là bảo vệ bản sắc và tính xác thực văn hóa trong kỷ nguyên số, đảm bảo AI trở thành công cụ hỗ trợ chứ không thay thế sự sáng tạo và tư duy con người.