27
TẠP CHÍ MÔI TRƯỜNG
SỐ 8/2025
DIỄN ĐÀN - CHÍNH SÁCH
XÂY DỰNG BỘ TIÊU CHÍ NÔNG THÔN MỚI GIAI ĐOẠN 2026-2030:
Một số vấn đề đặt ra trong bối cảnh mới
1. VAI TRÒ NỀN TẢNG CỦA BỘ TIÊU CHÍ
NÔNG THÔN MỚI
Để cụ thể hóa mục tiêu xây dựng nông thôn mới
(NTM) theo Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 5/8/2008
của Ban Chấp hành Trung ương khóa X về nông
nghiệp, nông dân, nông thôn, Thủ tướng Chính phủ đã
ban hành Bộ tiêu chí quốc gia về NTM giai đoạn 2010-
2020 (Quyết định số 491/QĐ-TTg ngày 16/4/2009).
Nội dung bộ tiêu chí NTM bao quát trên nhiều lĩnh
vực, từ quy hoạch, hạ tầng, kinh tế, văn hóa, xã hội,
môi trường cho đến hệ thống chính trị, an ninh, quốc
phòng… Qua các giai đoạn, bộ tiêu chí không ngừng
được hoàn thiện, cho đến nay đã trở thành “xương
sống” của Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG)
xây dựng NTM.
Thực tiễn triển khai Chương trình MTQG xây
dựng NTM 15 năm qua (2010-2025) cho thấy, bộ tiêu
chí NTM là cơ sở quan trọng để xác định mục tiêu và
hoạch định chính sách xây dựng NTM; là căn cứ để
thiết kế nội dung, phân công nhiệm vụ chủ trì, phối
hợp cho các bộ, ban, ngành, tổ chức chính trị - xã hội
các cấp; là công cụ để lập kế hoạch, tổ chức thực hiện
và giám sát, đánh giá kết quả; là thước đo để rà soát,
thẩm tra, thẩm định, xét công nhận địa phương đạt
chuẩn NTM.
Nhờ có bộ tiêu chí NTM, các địa phương xác định
được các mục tiêu phấn đấu cụ thể, phù hợp với khả năng
thực hiện và điều phối nguồn lực một cách thiết thực, hài
hoà hơn giữa các ưu tiên. Kết quả xây dựng NTM phản
ánh qua bộ tiêu chí còn cho thấy những chuyển biến của
khu vực nông thôn trên các lĩnh vực khác nhau, đồng
thời giúp nhận diện được những tồn tại, khó khăn, vướng
mắc để rút kinh nghiệm, phục vụ xây dựng cơ chế, chính
sách, cách làm phù hợp với yêu cầu thực tiễn. Ngoài ra,
việc tích hợp các mục tiêu phát triển bền vững, mục tiêu
chiến lược quốc gia hay mục tiêu, nhiệm vụ ngành vào
bộ tiêu chí NTM còn nâng cao trách nhiệm thực hiện của
các địa phương, góp phần tăng cường hiệu quả công tác
quản lý nhà nước ở khu vực nông thôn, đóng góp cho sự
phát triển chung của cả nước.
Với những vai trò đó, có thể nói bộ tiêu chí NTM là
công cụ nền tảng định hướng toàn diện cho quá trình
xây dựng NTM. Việc xác định mục tiêu, tổ chức bộ
máy, chỉ đạo triển khai, huy động nguồn lực, hay phân
cấp, phân quyền, giám sát, đánh giá đều cần có bộ tiêu
chí NTM làm cơ sở để đảm bảo tính nhất quán trong
toàn bộ tiến trình. Trong giai đoạn mới, với những
thay đổi sâu rộng về hệ thống chính trị và sắp xếp lại
đơn vị hành chính, yêu cầu xây dựng và hoàn thiện bộ
tiêu chí NTM phù hợp với bối cảnh mới càng trở nên
hết sức cấp thiết.
2. SỰ KHỞI ĐẦU MỚI TỪ GIAI ĐOẠN 2026-2030
Việc thực hiện mô hình chính quyền địa phương
hai cấp đặt ra yêu cầu xây dựng NTM phải làm mới trên
nhiều phương diện. Sau khi sắp xếp lại các đơn vị hành
chính cấp tỉnh và cấp xã, bỏ cấp huyện, cả nước hiện
có 34 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và 3.321
đơn vị hành chính cấp xã (gồm 2.621 xã, 687 phường
và 13 đặc khu). Các xã sau khi sáp nhập có sự thay đổi
toàn diện về quy mô và tổ chức, kéo theo mọi tiêu chí
về hạ tầng, kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường, hệ
thống chính trị… đều khác biệt hẳn về chất và lượng
so với mô hình cũ. Quy hoạch xã cũng phải được xây
dựng lại. Do đó, không thể coi một xã mới được thành
lập trên cơ sở các xã đã đạt chuẩn NTM trước đây thì
mặc nhiên trở thành xã đạt chuẩn NTM. Các xã sẽ cần
được đánh giá lại từ đầu, điều này cũng tương tự đối
với cấp tỉnh, còn cấp huyện đã hoàn thành sứ mệnh.
Như vậy, các kết quả xây dựng NTM đến hết tháng
6/2025 đã có thể khép lại khi mô hình chính quyền
địa phương hai cấp chính thức vận hành từ 1/7/2025.
Những thành tựu đạt được rất đáng được ghi nhận, đó
là dấu mốc có tính lịch sử sau chặng đường 15 năm
xây dựng NTM với các mục tiêu cơ bản đến hết năm
2025 đã hoàn thành. Kể từ năm 2026 toàn bộ các địa
phương sẽ cùng trở lại vạch xuất phát với đích đến là
một bộ tiêu chí mới, hướng tới một diện mạo mới, sức
sống mới, đột phá hơn, toàn diện hơn, đồng hành cùng
khát vọng vươn mình của đất nước.
3. MỘT SỐ VẤN ĐỀ ĐẶT RA ĐỐI VỚI XÂY
DỰNG BỘ TIÊU CHÍ NÔNG THÔN MỚI
Thứ nhất, giai đoạn 2026-2030 chỉ nên tập trung
thực hiện một bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM
Giai đoạn 2010-2015, khi bắt đầu Chương trình
MTQG xây dựng NTM, cả nước thực hiện duy nhất
một bộ tiêu chí NTM, áp dụng ở cấp xã, phân theo 7
vùng sinh thái. Đó là sự khởi đầu phù hợp đối với một
chương trình vừa mới, vừa lớn, sau đó mới tiếp nối
bằng NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu ở các giai đoạn
tiếp theo.
TRẦN CÔNG THẮNG, NGUYỄN NGỌC LUÂN
Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường
28 TẠP CHÍ MÔI TRƯỜNG SỐ 8/2025
DIỄN ĐÀN - CHÍNH SÁCH
Giai đoạn 2026-2030 đặt ra yêu cầu NTM cần xây
mới trên nền móng mới. So với trước đây, kinh nghiệm
là một thuận lợi lớn, nhưng thách thức càng lớn hơn.
Bước đi lịch sử trong “sắp xếp lại giang sơn” đòi hỏi
xây dựng NTM cần có cách tiếp cận thích hợp; cần
thiết lập một bộ máy chỉ đạo và quản lý đồng bộ, tương
thích với hệ thống chính trị các cấp vốn đã được tinh
giản mạnh; cần tích hợp và lồng ghép hiệu quả giữa
các chương trình MTQG; cùng với đó là hàng loạt các
vấn đề liên quan đến hoàn thiện cơ chế, chính sách,
quy định, hướng dẫn thực hiện…
Chính vì thế, cũng như giai đoạn 2010-2015, xây
dựng NTM giai đoạn 2026-2030 chỉ nên tập trung vào
một bộ tiêu chí xã đạt chuẩn NTM, bởi đó là nền tảng
cơ bản nhất của Chương trình. Bộ tiêu chí này vừa kế
thừa các nội dung cần thiết từ bộ tiêu chí giai đoạn
2021-2025, đảm bảo phù hợp với quy mô và bộ máy
của một “xã lớn” hay một “huyện thu nhỏ”, vừa phải thể
hiện những yêu cầu đột phá, vừa đặc biệt chú trọng tới
nội dung giảm nghèo và an sinh xã hội (khi định hướng
giai đoạn tới sẽ tích hợp Chương trình MTQG xây dựng
NTM và Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững).
Đối với những xã “về đích” sớm, Trung ương không
quy định tiêu chí xã NTM nâng cao hay xã NTM kiểu
mẫu như giai đoạn trước. Trên tinh thần mạnh dạn đổi
mới và thực hiện chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân
quyền, các địa phương cần chủ động phát huy khả năng
sáng tạo của mình trong lựa chọn bước đi, tên gọi, mô
hình thích hợp để tiếp tục phấn đấu thực hiện, tạo nên
bản sắc riêng trong bức tranh chung về NTM của cả
nước. Bên cạnh đó, các tỉnh, thành cũng căn cứ tình
hình thực tế và tính chất nông thôn của các phường và
đặc khu trên địa bàn, vận dụng những tiêu chí thích hợp
từ bộ tiêu chí xã NTM làm quy định để đánh giá, xét
công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM.
Thứ hai, cần phân loại lại các nhóm xã theo điều kiện
phát triển thay cho cách phân loại theo vùng sinh thái
Một trong những mục tiêu của Bộ tiêu chí quốc gia
về NTM là tạo động lực phấn đấu thực hiện phù hợp
với điều kiện thực tế của mỗi địa phương. Vì vậy, các
tiêu chí được xây dựng phải bảo đảm tính khả thi cho
từng nhóm xã có đặc điểm kinh tế - xã hội tương đồng
hoặc không quá khác biệt, để các xã trong cùng một
nhóm có các chỉ tiêu chung, thích hợp trong khả năng
phấn đấu thực hiện.
Cách phân loại xã theo 7 vùng sinh thái trong các
giai đoạn vừa qua tuy đã cố gắng gắn với điều kiện đặc
thù về tự nhiên, kinh tế, văn hóa, xã hội của các vùng
miền, nhưng một bất cập rõ nét nhất đó là các xã khó
khăn khó có thể theo kịp các chỉ tiêu vùng, tạo ra sự
chênh lệch về kết quả xây dựng NTM ngay nội vùng
và nội tỉnh. Điển hình như các xã miền núi thuộc tỉnh
Nông thôn mới hiện đại có môi trường sống an toàn, giàu bản sắc văn hóa truyền thống
29
TẠP CHÍ MÔI TRƯỜNG
SỐ 8/2025
DIỄN ĐÀN - CHÍNH SÁCH
Bình Phước, vốn mang nhiều nét đặc trưng của vùng
Tây Nguyên, song phải áp dụng đánh giá theo các tiêu
chí của vùng Đông Nam bộ; hoặc trường hợp các xã
thuộc 9 huyện miền núi phía Tây của tỉnh Quảng Nam,
dù đã rất nỗ lực song kết quả thực hiện các tiêu chí còn
một khoảng cách rất xa so với các xã thuộc 9 huyện,
thị, thành phố đồng bằng ven biển phía Đông của tỉnh.
Do đó, cách phân loại xã theo Bộ tiêu chí quốc gia
về xã NTM giai đoạn 2026-2030 cần xác định lại để
phù hợp với điều kiện phát triển của các xã thay cho
cách phân loại theo vùng. Hướng xây dựng được đề
xuất tập trung theo 3 nhóm xã: (1) Nhóm xã khó khăn
khu vực miền núi, biên giới, bãi ngang ven biển và
hải đảo; (2) Nhóm xã trung bình, có nông nghiệp là
lĩnh vực sản xuất chính, ít chịu tác động của quá trình
công nghiệp hóa, đô thị hóa; (3) Nhóm xã phát triển,
chịu tác động mạnh của quá trình công nghiệp hóa, đô
thị hóa, cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng công
nghiệp, dịch vụ.
Thứ ba, các tiêu chí xã NTM cần được tinh gọn hơn
và đồng bộ với các nhóm nội dung thành phần của
Chương trình
Bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM và xã NTM nâng
cao giai đoạn 2021-2025 đều gồm 19 tiêu chí, mỗi tiêu
chí lại chia thành các chỉ tiêu nhỏ. So với những yêu
cầu hiện nay, kết cấu của bộ tiêu chí NTM cấp xã giai
đoạn 2021-2025 bộc lộ một số hạn chế như: chưa được
cô đọng thành những nhóm vấn đề trọng tâm của phát
triển nông thôn (ví dụ: hạ tầng kinh tế - xã hội là một
nhóm vấn đề trọng tâm, nhưng được chia nhỏ thành
8 tiêu chí); chưa thể hiện được những đột phá lớn (ví
dụ: phát triển nguồn nhân lực, khoa học - công nghệ
và chuyển đổi số); thiếu chiều sâu đối với các vấn đề
liên quan đến chất lượng cuộc sống, an sinh xã hội (ví
dụ: một số chỉ tiêu về y tế chỉ quy định đối với mức
nâng cao, trong khi đó cũng là yêu cầu cần thiết đối
với mức đạt chuẩn; ngược lại chỉ tiêu về bình đẳng giới
cần được nâng cao nhưng chỉ quy định đối với mức
đạt chuẩn); còn trùng lặp và phân tán, nhiều nội dung
còn “nhỏ lẻ” không phù hợp với quy mô mới của xã sau
sáp nhập (ví dụ: các chỉ tiêu về mô hình kinh tế ứng
dụng công nghệ cao, có sản phẩm OCOP, ứng dụng
chuyển đổi số để truy xuất nguồn gốc, sản phẩm chủ
lực bán qua kênh thương mại điện tử, vùng nguyên
liệu được cấp mã số vùng trồng… chủ yếu xoay quanh
một, hai mô hình tích hợp đủ các yếu tố theo yêu cầu);
cấu trúc 19 tiêu chí chưa đồng bộ với 11 nhóm nội
dung thành phần (ví dụ: các nội dung liên quan đến
hành chính công, ứng dụng công nghệ thông tin, tiếp
cận pháp luật, bình đẳng giới nằm ở các tiêu chí khác
nhau nhưng được đặt trong một nhóm nội dung thành
phần số 08).
Về cơ bản, với sự thay đổi về quy mô và tổ chức
của các xã, khung Bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM giai
đoạn 2026-2030 cần được sắp xếp lại theo hướng tinh
gọn hơn, phản ánh được những nhóm vấn đề căn bản
nhất, mỗi nhóm tiêu chí chia thành những chỉ tiêu cụ
thể, và được thiết kế đồng bộ với các nhóm nội dung
thành phần của Chương trình MTQG xây dựng NTM
và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026-2035. Theo
đó, 10 nhóm vấn đề trọng tâm được đề xuất thành 10
tiêu chí NTM gồm: (1) Quy hoạch; (2) Hạ tầng kinh
tế - xã hội; (3) Kinh tế nông thôn; (4) Nguồn nhân lực;
(5) Văn hóa, Giáo dục, Y tế; (6) Giảm nghèo và An
sinh xã hội; (7) Khoa học công nghệ và Chuyển đổi số;
(8) Môi trường và cảnh quan nông thôn; (9) Hệ thống
chính trị và Hành chính công; (10) Tiếp cận pháp luật
và An ninh, Quốc phòng.
Thứ tư, cùng với xây dựng xã NTM, cần nghiên cứu
triển khai thí điểm xây dựng xã nông thôn hiện đại
Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII
(2021), Nghị quyết số 19-NQ/TW ngày 16/6/2022
của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về
nông nghiệp, nông dân, nông thôn đến năm 2030, tầm
nhìn đến năm 2045, Quyết định số 150/QĐ-TTg ngày
28/01/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến
lược phát triển nông nghiệp và nông thôn bền vững
giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 đều
nhấn mạnh định hướng xây dựng “nông nghiệp sinh
thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh”. Trong
ba thành tố này, “nông thôn hiện đại” chính là mô hình
mà Chương trình MTQG xây dựng NTM và giảm
nghèo bền vững giai đoạn 2026-2035 cần hướng tới.
Hiện nay, khái niệm “nông thôn hiện đại” chưa có
định nghĩa thống nhất trong các văn bản pháp lý, song
có thể khái quát rằng đó là không gian nông thôn với hạ
tầng đồng bộ, hiện đại và kết nối; kinh tế đa dạng, ứng
dụng công nghệ cao, thông minh; xã hội văn minh, bình
đẳng, đảm bảo an sinh xã hội; môi trường sống an toàn,
giàu bản sắc văn hóa truyền thống; cảnh quan sáng -
xanh - sạch - đẹp; quản trị hiệu quả; an ninh chính trị,
trật tự, an toàn xã hội được giữ vững. Mô hình này phản
ánh một trình độ phát triển cao của nông thôn, thể hiện
rõ sự khác biệt vượt trội với mặt bằng chung.
Trên thực tế, hiện nay một số xã đã bước đầu tiệm
cận với những đặc trưng của nông thôn hiện đại.
Tuy nhiên, xây dựng nông thôn hiện đại vẫn là một
hướng tiếp cận mới, không chỉ ở Việt Nam mà cả trên
thế giới. Một số mô hình mới như “làng thông minh
(smart village)” hay “làng sinh thái (eco-village)” chưa
bao quát đầy đủ nội hàm của nông thôn hiện đại. Do
tính mới của nông thôn hiện đại, trong giai đoạn 2026-
2030 chỉ nên xây dựng thí điểm ở cấp xã tại những địa
phương thực sự có điều kiện đáp ứng được yêu cầu,
30 TẠP CHÍ MÔI TRƯỜNG SỐ 8/2025
DIỄN ĐÀN - CHÍNH SÁCH
tạo cơ sở cho việc nhân rộng trong các giai đoạn tiếp
theo. Để triển khai, Trung ương cần ban hành Khung
thí điểm xây dựng xã nông thôn hiện đại, làm căn cứ
để các địa phương linh hoạt áp dụng.
Thứ năm, định hướng xây dựng Bộ tiêu chí NTM
cấp thôn, bản theo hướng phát triển cộng đồng
Từ giai đoạn 2021-2030, xây dựng NTM cấp thôn,
bản bắt đầu được đề cập đến trong Văn kiện Đại hội
Đảng XIII, Nghị quyết 19-NQ/TW và Quyết định 150/
QĐ-TTg, khẳng định vị trí quan trọng của cấp thôn,
bản trong xây dựng NTM, nhằm “đem lại chuyển biến
tích cực, rõ nét hơn về nếp sống tới từng thôn, bản,
ấp, hộ gia đình và cuộc sống trực tiếp của mỗi người
dân sinh sống ở nông thôn”. Hiện nay, vai trò của cấp
thôn, bản càng trở nên thiết yếu khi việc sáp nhập các
xã kéo theo khoảng cách lớn hơn về quản lý và tiếp cận
dịch vụ công giữa chính quyền và người dân. Trong
bối cảnh đó, mỗi thôn, bản trở thành một mắt xích
trung gian kết nối giữa Nhà nước và cộng đồng, giữa
chính quyền và người dân.
Theo một số kết quả nghiên cứu trong Chương
trình Khoa học và công nghệ phục vụ xây dựng NTM
giai đoạn 2016-2021, tiếp cận xây dựng NTM từ cấp
thôn, bản thể hiện sự đổi mới trong tư duy và phương
pháp để phát huy tiềm năng, nội lực, nâng cao vai trò
chủ thể của cộng đồng; bản chất của xây dựng NTM
cấp thôn, bản là phát triển cộng đồng, trong đó cần
lấy con người làm trung tâm của sự phát triển; thôn,
bản vốn là nơi có sự gắn kết tự nhiên, cùng chia sẻ
lợi ích và trách nhiệm, xây dựng NTM từ thôn, bản
sẽ phát huy được tiếng nói chung của người dân, tạo
nền tảng vững chắc để thực hiện các mục tiêu ở cấp
xã. Nhiều bài học kinh nghiệm quốc tế cũng chứng
minh rằng phát triển nông thôn từ các cộng đồng sẽ
thúc đẩy tính chủ động, sáng tạo, sự tham gia và hợp
tác của người dân, khơi dậy tinh thần đoàn kết, sức
mạnh nội sinh và tri thức bản địa, giảm dần sự phụ
thuộc vào bên ngoài.
Với đặc thù đó, Bộ tiêu chí NTM cấp thôn, bản cần
có cách tiếp cận khác với cấp xã. Tiêu chí không nên
chỉ tập trung vào các yếu tố mang tính vật chất mà
phải nhấn mạnh các chỉ số phản ánh sự tham gia và
khả năng tự duy trì của cộng đồng, như: mức độ hạnh
phúc; tỷ lệ người dân tham gia lập kế hoạch phát triển
cộng đồng; mức độ hoàn thành kế hoạch; mức tăng
thu nhập so với năm trước; năng lực lãnh đạo cộng
đồng; mức độ gắn kết xã hội; sự tham gia của phụ nữ,
trẻ em, người yếu thế; các tấm gương điển hình. Đồng
thời, phát động phong trào thi đua giữa các cộng đồng
sẽ góp phần khích lệ tinh thần phấn đấu.
Việc ban hành Bộ tiêu chí NTM cấp thôn, bản nên
phân cấp cho UBND cấp tỉnh quy định cụ thể. Thậm
Cơ giới hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn góp phần mở rộng quy mô sản xuất và giải phóng sức lao động nông thôn
31
TẠP CHÍ MÔI TRƯỜNG
SỐ 8/2025
DIỄN ĐÀN - CHÍNH SÁCH
chí là sâu hơn nữa, do phần lớn các tỉnh, thành hiện đã
rộng lớn hơn, các xã trên địa bàn cũng mở rộng hơn,
nhiều thôn, bản hơn và đa dạng hơn (ví dụ các tỉnh
vùng Duyên hải Nam Trung bộ và Tây Nguyên, sau khi
sáp nhập có nhiều kiểu xã: xã biên giới, xã miền núi, xã
đồng bằng, xã ven biển, xã hải đảo; mỗi kiểu xã lại có
sự khác biệt rõ rệt về đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội
và đặc điểm cộng đồng tại các thôn, bản, buôn, làng,
phum, sóc...), UBND cấp tỉnh hoàn toàn có thể tiếp
tục phân cấp cho UBND cấp xã ban hành Bộ tiêu chí
NTM áp dụng đối với các thôn, bản, ấp trên địa bàn.
Tuy vậy, dù là cấp tỉnh hay cấp xã ban hành, Trung
ương cần có hướng dẫn cụ thể để đảm bảo tính thống
nhất đối với những chỉ tiêu cơ bản gắn với tính chất
cộng đồng để áp dụng đối với cấp thôn, bản.
4. KẾT LUẬN
Việc xây dựng Bộ tiêu chí quốc gia về NTM có
thể được xem là nền tảng then chốt, gắn liền với định
hướng mục tiêu, hoạch định chính sách, xây dựng nội
dung, phân công nhiệm vụ và huy động nguồn lực
thực hiện Chương trình MTQG xây dựng NTM và
giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026-2035. Bước khởi
đầu mới đòi hỏi hệ thống bộ tiêu chí NTM cần thiết
lập lại, với trọng tâm đặt ở cấp xã và cấp thôn, bản.
Xã tất yếu là đơn vị hành chính căn bản nhất để xây
dựng bộ tiêu chí NTM. Một số đề xuất đặt ra đối với cấp
xã gồm: (1) chỉ áp dụng thống nhất trên toàn quốc một
bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM; (2) phân loại xã thành
03 nhóm theo điều kiện phát triển kinh tế - xã hội; (3)
thu gọn 19 tiêu chí xã NTM còn 10 tiêu chí NTM; (4)
cấp tỉnh chủ động định hướng xây dựng xã sau khi đạt
chuẩn NTM; (5) cấp tỉnh quy định phường, đặc khu
trên địa bàn hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM.
Thôn đang trở nên quan trọng hơn khi xã đã trở
thành “xã lớn” với số thôn tăng vọt, khiến khoảng cách
giữa chính quyền và người dân xa hơn, đòi hỏi thôn
phát huy mạnh mẽ vai trò kết nối. Xây dựng NTM cấp
thôn, bản cần được tiếp cận theo hướng phát triển
cộng đồng, trong đó tiêu chí thôn NTM phải lấy con
người làm trung tâm, dựa trên thước đo về sinh kế bền
vững, mức độ hạnh phúc và sự tham gia của người dân.
Trong điều kiện nguồn lực còn hạn chế, con đường đi
tới NTM bền vững chỉ có thể được củng cố từ nền tảng
vai trò làm chủ, làm trung tâm của cộng đồng.
Một vấn đề quan trọng khác cũng cần được nhấn
mạnh, đó là tăng cường phân cấp, phân quyền cho các
địa phương, tạo sự linh hoạt trong việc quy định mức
độ đạt chuẩn, bảo đảm phù hợp với thực tiễn và nhu cầu
phát triển của từng địa phương, song không thấp hơn so
với quy định, hướng dẫn của trung ương. Các tiêu chí
cần được lượng hóa tối đa bằng những chỉ tiêu đo đếm
được, nhằm đánh giá khách quan, đúng thực chất kết
quả thực hiện, đồng thời bảo đảm huy động và sử dụng
hiệu quả các nguồn lực đầu tư, tránh dàn trải, lãng phí.
Tóm lại, có thể khẳng định, bộ tiêu chí NTM trong
giai đoạn mới không chỉ là thước đo đánh giá kết quả,
mà còn là công cụ định hướng, dẫn dắt tiến trình phát
triển nông thôn. Việc hoàn thiện bộ tiêu chí vừa bảo
đảm tính thống nhất toàn quốc, vừa thích ứng với bối
cảnh mới sau sắp xếp đơn vị hành chính và đổi mới hệ
thống chính trị, sẽ là chìa khóa để Chương trình MTQG
xây dựng NTM và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026-
2035 đạt được hiệu quả thực chất và bền vững.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X. 2008. Nghị
quyết số 26-NQ/TW ngày 5/8/2008 về nông nghiệp,
nông dân, nông thôn.
2. Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII. 2022.
Nghị quyết số 19-NQ/TW ngày 16/6/2022 về nông
nghiệp, nông dân, nông thôn đến năm 2030, tầm nhìn
đến năm 2045.
3. Đảng Cộng sản Việt Nam. 2021. Văn kiện Đại hội đại
biểu toàn quốc lần thứ XIII. Nhà xuất bản Chính trị
quốc gia Sự thật.
4. Thủ tướng Chính phủ. 2009. Quyết định số 491/QĐ-TTg
ngày 16/4/2009 về việc ban hành Bộ tiêu chí quốc gia về NTM.
5. Thủ tướng Chính phủ. 2022. Quyết định số 150/QĐ-
TTg ngày 28/01/2022 phê duyệt Chiến lược phát triển
nông nghiệp, nông thôn bền vững giai đoạn 2021-2030,
tầm nhìn đến năm 2050.
6. Thủ tướng Chính phủ. 2022. Quyết định số 211/QĐ-
TTg ngày 01/3/2024 sửa đổi một số tiêu chí, chỉ tiêu của
Bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM, Bộ tiêu chí quốc gia về
xã NTM nâng cao, Bộ tiêu chí quốc gia về huyện NTM
và Bộ tiêu chí quốc gia về huyện NTM nâng cao giai
đoạn 2021-2025; bổ sung tiêu chí huyện NTM đặc thù,
không có đơn vị hành chính cấp xã giai đoạn 2021-2025.
7. Thủ tướng Chính phủ. 2022. Quyết định số 318/QĐ-
TTg ngày 08/3/2022 ban hành Bộ tiêu chí quốc gia về xã
NTM và Bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM nâng cao giai
đoạn 2021-2025.
8. Thủ tướng Chính phủ. 2022. Quyết định số 319/QĐ-
TTg ngày 08/3/2022 về việc quy định xã NTM kiểu mẫu
giai đoạn 2021-2025.
9. Thủ tướng Chính phủ. 2022. Quyết định số 320/QĐ-
TTg ngày 08/3/2022 ban hành Bộ tiêu chí quốc gia về
huyện NTM; quy định thị xã, thành phố trực thuộc cấp
tỉnh hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM và Bộ tiêu chí
quốc gia về huyện NTM nâng cao giai đoạn 2021-2025.
10. Thủ tướng Chính phủ. 2022. Quyết định số 321/QĐ-
TTg ngày 8/3/2022 về việc quy định tỉnh, thành phố trực
thuộc trung ương hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM
giai đoạn 2021-2025.