SỞ LAO ĐỘNG - THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI ĐẮK LẮK
TRƯỜNG TRUNG CẤP TRƯỜNG SƠN
GIÁO TRÌNH
MÔ ĐUN: GIỐNG VẬT NUÔI
NGHỀ: CHĂN NUÔI – THÚ Y
TRÌNH ĐỘ: TRUNG CẤP
Ban hành kèm theo Quyết định số: 140 /QĐ-TCTS ngày02 tháng 8 năm 2022
của Hiệu trưởng Trường trung cấp Trường Sơn
Đắk Lắk, năm 2022
ii
TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được phép
dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo.
Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh
thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.
iii
LỜI GIỚI THIỆU
Giống vật nuôi là môn khoa học ứng dụng các quy luật di truyền để cải tiến về
mặt di truyền đối với năng suất và chất luợng sản phẩm của vật nuôi. Để có thể hiểu
đuợc bản chất những vấn đề phức tạp của môn học và những ứng dụng trong thực tiễn
sản xuất, đòi hỏi nguời đọc phải có kiến thức về di truyền số luợng, xác suất, thống kê
và đại số tuyến tính. Theo huớng đó, trong những năm gần đây, một số giáo trình, sách
tham khảo của chúng ta đã có những thay đổi đáng kể về cơ cấu và nội dung, ngày
càng tiếp cận hơn những kiến thức hiện đại và thực tiễn phong phú của công tác chọn
lọc và nhân giống của các nuớc tiên tiến. Với khuôn khổ một giáo trình của hệ cao
đẳng, trong lần xuất bản này, chúng tôi chỉ đề cập những khái niệm cơ bản và cố gắng
trình bầy các vấn đề một cách đơn giản và dễ hiểu, đổng thời nêu ra những ứng dụng
thực tiễn có thể áp dụng trong điều kiện sản xuất chăn nuôi ở nuớc ta.
Mục tiêu của giáo trình này nhằm cung cấp cho giáo viên và sinh viên các
truờng cao đẳng su phạm khối kỹ thuật nông nghiệp những kiến thức cơ bản về giống
vật nuôi, những ứng dụng trong công tác giống vật nuôi ở nuớc ta.
Giáo trình đuợc biên soạn trên cơ sở phần giống vật nuôi của giáo trình đào tạo
giáo viên trung học cơ sở hệ cao đẳng su phạm: Chăn nuôi 1 (Thức ăn và Giống vật
nuôi) do nhà xuất bản Giáo dục xuất bản năm 2001. Lần biên soạn này, chúng tôi đã
bổ sung thêm một số nội dung, cập nhật thêm các thông tin, hình ảnh cần thiết.
Giáo trình Giống vật nuôi gồm có6 chương sau:
Chương I: Một số khái niệm trong chọn lọc và nhân giống vật nuôi
Chương II: Quá trình hình thành giống gia súc-gia cầm
Chương III: Sự phát triển của cơ thể gia súc-gia cầm
Chương IV: Giám định gia súc - gia cầm
Chương V: Chọn giống
Chương VI: Chọn phối và nhân giống.
Đắk Lắk, ngày 02 tháng 8 năm 2022
Tham gia biên soạn
1. Nguyễn Thị Duyên - Chủ biên
2. Mai Thị Xoan
iv
MỤC LỤC
GIÁO TRÌNH .................................................................................................................i
LỜI GIỚI THIỆU .......................................................................................................... iii
GIÁO TRÌNH MÔN HỌC GIỐNG VẬT NUÔI ............................................................ 1
CHƯƠNG 1: MỘT SỐ KHÁI NIỆM TRONG CHỌN LỌC VÀ NHÂN GIỐNG VẬT
NUÔI ............................................................................................................................... 2
1. Lịch sử công tác giống ................................................................................................. 2
1.1. Lịch sử công tác giống trên thế giới ......................................................................... 2
1.2. Lịch sử công tác giống ở Việt Nam .......................................................................... 3
2. Một số khái niệm cơ bản trong công tác chọn lọc và nhân giống ............................... 4
2.1. Khái niệm về vật nuôi ............................................................................................... 4
2.2. Khái niệm về giống, dòng vật nuôi .......................................................................... 4
3. Những tính trạng cơ bản của vật nuôi ......................................................................... 7
3.1. Tính trạng về ngoại hình ........................................................................................... 7
3.2 Tính trạng về sinh trưởng .......................................................................................... 8
3.3. Các tính trạng về năng suất và chất lượng sản phẩm ............................................... 8
3.4. Ảnh hưởng của di truyền và ngoại cảnh đối với sự phát triển của tính trạng ........ 10
4. Ưu thế lai ................................................................................................................... 11
4.1. Cơ sở di truyền và các yếu tố ảnh hưởng tới ưu thế lai .......................................... 11
CHƯƠNG 2: QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH GIỐNG GIA SÚC – GIA CẦM ............. 16
1. Sự thuần hóa .............................................................................................................. 16
1.1. Quá trình thuần hóa ................................................................................................ 16
1.2. Những tác động của con người trong quá trình thuần hóa ..................................... 16
1.3. Những biến đổi của thú hoang trong quá trình thuần hóa ...................................... 17
2. Sự thích nghi .............................................................................................................. 17
2.1. Khái niệm ............................................................................................................... 17
2.2. Cơ sở đánh giá sự thích nghi .................................................................................. 17
2.3. Các yếu tố ảnh hưởng tới sự thích nghi .................................................................. 18
2.4. Vấn đề thích nghi của gia súc gia cầm ở nước ta ................................................... 18
3. Cấu tạo đàn gia súc gia cầm ...................................................................................... 19
CHƯƠNG 3: SỰ PHÁT TRIỂN CỦA CƠ THỂ GIA SÚC GIA CẦM ....................... 20
1. Khái niệm .................................................................................................................. 20
1.1. Sự sinh trưởng ........................................................................................................ 20
v
1.2. Sự phát dục ............................................................................................................. 20
1.3. Quan hệ giữa sinh trưởng và phát dục .................................................................... 20
2. Đánh giá sự phát triển ở vật nuôi .............................................................................. 20
2.1. Phương pháp đánh giá ............................................................................................ 20
2.2. Các chỉ tiêu đánh giá .............................................................................................. 21
3. Các quy luật phát triển ............................................................................................... 22
3.1. Quy luật phát triển theo giai đoạn .......................................................................... 22
3.2. Quy luật phát triển không đồng đều ....................................................................... 23
3.3. Quy luật phát triển tính chu kỳ ............................................................................... 24
4. Điều khiển sự phát triển ở vật nuôi ........................................................................... 24
CHƯƠNG 4: GIÁM ĐỊNH GIA SÚC - GIA CẦM ..................................................... 25
1. Giám định ngoại hình - thể chất ................................................................................ 25
1.1. Khái niệm về ngoại hình thể chất ........................................................................... 25
1.2. Phân loại thể chất .................................................................................................... 25
1.3. Đặc điểm ngoại hình của gia súc- gia cầm theo các hướng sản xuất ..................... 25
1.4. Phương pháp giám định ngoại hình- thể chất ......................................................... 26
2. Giám định sức sinh trưởng ........................................................................................ 31
2.1. Cân, đo trọng lượng và kích thước các chiều ......................................................... 31
2.2 Cho điểm.................................................................................................................. 31
2.3 Xếp cấp sinh trưởng................................................................................................. 32
3. Giám định sức sản xuất ............................................................................................. 33
3.1. Sức sản xuất thịt ..................................................................................................... 33
3.2. Sức sản xuất sữa ..................................................................................................... 33
3.3. Sức sản xuất trứng .................................................................................................. 35
3.4. Sức sinh sản ............................................................................................................ 36
4. Thực hành .................................................................................................................. 37
CHƯƠNG 5: CHỌN GIỐNG VẬT NUÔI ................................................................... 43
1. Đại cương về chọn lọc ............................................................................................... 44
1.1. Khái niệm ............................................................................................................... 44
1.2. Tỉ lệ chọn lọc, ly sai chọn lọc ................................................................................. 44
1.3. Hiệu quả chọn lọc ................................................................................................... 45
2. Các phương pháp chọn giống .................................................................................... 45
2.1. Chọn giống theo liên hệ thân tộc( huyết thống) ..................................................... 45
2.2. Chọn giống theo số lượng tính trạng ...................................................................... 46