MỤC LỤC
CHƯƠNG TRÌNH BỒI DƯỠNG GIAI CẤP NÔNG DÂN VIỆT NAM TRONG
BỐI CẢNH MỚI- ĐỊNH HƯỚNG CHÍNH SÁCH VÀ PHÁT HUY VAI TRÒ
CỦA CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG...................................................................3
1. Sự cần thiết............................................................................................................3
2. Mục tiêu.................................................................................................................4
2.1. Mục tiêu chung...................................................................................................4
2.2. Mục tiêu cụ thể...................................................................................................4
3. Đối tượng học viên................................................................................................6
4. Kết cấu chương trình.............................................................................................6
Chuyên đề 1: Nhận diện “Nông dân Việt Nam” trong kỷ nguyên mới – Từ truyền
thống đến chuyên nghiệp, thông minh, văn minh và phát triển toàn diện.................7
1. Khái niệm “nông dân” trong bối cảnh hiện nay....................................................7
1.1. Sự cần thiết xác định khái niệm.........................................................................7
1.2. Thực trạng nhầm lẫn khái niệm..........................................................................7
1.3. Khái niệm nông dân sử dụng trong chương trình bồi dưỡng.............................7
2. Nội hàm của khái niệm “nông dân”......................................................................7
2.1. Tham gia trực tiếp hoạt động sản xuất nông nghiệp..........................................7
2.2. Lấy nông nghiệp làm nguồn sinh kế chính.........................................................7
2.3. Sử dụng chủ yếu lao động hộ gia đình và làm chủ quá trình sản xuất nông
nghiệp........................................................................................................................7
3. Vai trò của nông dân với tư cách là chủ thể trong phát triển nông nghiệp, nông
thôn bền vững............................................................................................................8
3.1. Quan điểm trong Nghị quyết số 19-NQ/TW......................................................8
3.2. Quan điểm trong Quyết định số 150/QĐ-TTg...................................................8
3.3. Các khía cạnh thể hiện vai trò chủ thể................................................................8
3.4. Ý nghĩa và yêu cầu năng lực để nông dân phát huy vai trò chủ thể...................8
4. Các cấp độ phát triển và yêu cầu năng lực của nông dân hướng tới vai trò chủ
thể..............................................................................................................................9
4.1. Các cấp độ phát triển của nông dân....................................................................9
4.2. Nhóm năng lực cốt lõi của nông dân phát triển toàn diện..................................9
Chuyên đề 2: Thực trạng giai cấp nông dân Việt Nam và định hướng chính sách
giai đoạn 2026–2030...............................................................................................10
1. Khái quát về giai cấp nông dân Việt Nam qua các thời kỳ.................................10
1.1. Vị trí và vai trò lịch sử......................................................................................10
1.2. Thay đổi cơ cấu và vai trò của nông dân sau Đổi mới.....................................10
1.3. Mục tiêu phát triển giai cấp nông dân theo định hướng trung ương và địa
phương.....................................................................................................................10
2. Ứng dụng mô hình ma trận nội hàm khái niệm trong đánh giá thực trạng giai cấp
nông dân địa phương...............................................................................................10
2.1. Đánh giá theo chỉ tiêu thống kê........................................................................10
2.2. Đánh giá theo khảo sát từ thang đo ma trận nội hàm khái niệm......................11
2.2.1. Nội dung bảng khảo sát.................................................................................11
2.2.2. Quy trình thực hiện khảo sát.........................................................................11
2.2.3. Phân tích kết quả khảo sát.............................................................................12
3. Định hướng chính sách phát triển giai cấp nông dân giai đoạn 2026–2030.......12
3.1. Xác định khoảng trống làm căn cứ đề xuất chính sách....................................12
3.1.1. Cơ sở thực tiễn...............................................................................................12
3.1.2. Chính sách hiện hành.....................................................................................12
3.2. Đề xuất định hướng chính sách........................................................................12
Chuyên đề 3: Chính quyền địa phương với sứ mệnh phát triển giai cấp nông dân
thời kỳ mới..............................................................................................................14
1. Căn cứ chính trị và pháp lý..................................................................................14
1.1. Văn kiện của Đảng...........................................................................................14
1.2. Văn bản quy phạm pháp luật của Nhà nước.....................................................14
1.3. Chiến lược và chương trình phát triển..............................................................14
2. Vai trò của chính quyền địa phương trong phát triển giai cấp nông dân............14
3. Nhiệm vụ trọng tâm của chính quyền địa phương..............................................15
3.1. Tổ chức triển khai và thực thi chính sách.........................................................15
3.2. Phối hợp và kết nối các bên liên quan..............................................................15
3.3. Huy động và phân bổ nguồn lực.......................................................................15
3.4. Bám sát thực tiễn để tham mưu, điều chỉnh chính sách...................................15
4. Hướng dẫn xây dựng và triển khai Đề án phát triển giai cấp nông dân tại địa
phương.....................................................................................................................15
4.1. Quy trình xây dựng Đề án................................................................................15
4.2. Cấu trúc cơ bản của Đề án................................................................................16
4.3. Nguyên tắc và yêu cầu khi xây dựng Đề án.....................................................16
5. Giám sát, đánh giá và điều chỉnh/kiến nghị chính sách......................................16
5.1. Cơ chế giám sát và đánh giá.............................................................................16
5.2. Điều chỉnh, bổ sung và kiến nghị chính sách...................................................16
CHƯƠNG TRÌNH BỒI DƯỠNG
PHÁT TRIỂN GIAI CẤP NÔNG DÂN VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH MỚI-
ĐỊNH HƯỚNG CHÍNH SÁCH VÀ PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA
CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG
1. Sự cần thiết
Nghị quyết số 19-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương về nông nghiệp, nông
dân, nông thôn đã khẳng định rõ: Nông dân là chủ thể, là trung tâm của quá trình
phát triển nông nghiệp, kinh tế nông thôn và xây dựng nông thôn mới. Trên cơ sở
định hướng này, yêu cầu đặt ra đối với chính quyền địa phương, cơ quan quản lý
nhà nước và các tổ chức chính trị – xã hội là phải nhận diện đúng đối tượng nông
dân, phân loại theo cấp độ phát triển, đồng thời thiết kế và tổ chức thực hiện các
chính sách phù hợp, khả thi. Đây là nhiệm vụ đặc biệt cấp thiết trong giai đoạn
2026–2030, khi đất nước thực hiện chuyển đổi mô hình tăng trưởng, chuyển đổi
số, phát triển xanh và nâng cao chất lượng đời sống nông dân, đòi hỏi lực lượng
nông dân phải được trang bị đầy đủ năng lực để thực hiện có hiệu quả vai trò làm
chủ quá trình phát triển nông nghiệp, nông thôn bền vững, thể hiện qua “biết – bàn
– làm – kiểm tra – giám sát – thụ hưởng”.
Tuy nhiên, khoảng cách giữa định hướng và thực tiễn vẫn còn đáng kể. Khái niệm
“nông dân” hiện chưa thống nhất, gây khó khăn trong xác định đúng đối tượng thụ
hưởng chính sách; cơ chế phân loại theo cấp độ phát triển chưa rõ ràng, thiếu bộ
tiêu chí và thang đo thống nhất, dẫn đến khó khăn trong việc thiết kế chính sách
trúng đích. Chính sách hỗ trợ còn phân tán, thiếu trọng tâm, chưa gắn kết chặt chẽ
giữa đào tạo – bồi dưỡng, khoa học – công nghệ, tín dụng và tổ chức sản xuất –
tiêu thụ. Công cụ đánh giá thực trạng và xác định khoảng trống để làm căn cứ tham
mưu điều chỉnh chính sách chưa được áp dụng thống nhất; công tác giám sát và
phản hồi từ cơ sở chưa phát huy hiệu quả. Việc phối hợp liên ngành và huy động
nguồn lực còn phân tán, trong khi năng lực xây dựng, tổ chức thực hiện đề án phát
triển toàn diện nông dân ở cấp địa phương chưa đồng đều.
Chính vì vậy, cần một chương trình bồi dưỡng được thiết kế chuyên sâu, nhằm
khắc phục trực tiếp những hạn chế này, đồng thời tạo nền tảng thống nhất trong
nhận thức và hành động của các cấp, các ngành. Chương trình sẽ chuẩn hóa khung
khái niệm và nội hàm “nông dân”, xác lập hệ thống cấp độ phát triển và khung
năng lực tương ứng làm nền tảng nhận diện, phân loại. Đồng thời, chương trình
trang bị phương pháp đánh giá thực trạng thông qua mô hình ma trận nội hàm khái
niệm, bao gồm bộ tiêu chí – thang đo, quy trình khảo sát, phương pháp phân tích
dữ liệu và xác định “vùng lõm” (khoảng trống) để ưu tiên chính sách. Trên cơ sở
đó, giai đoạn 2026–2030 sẽ định hướng chính sách theo từng nhóm nông dân, kết
hợp đồng bộ các giải pháp về đào tạo – bồi dưỡng, chuyển giao công nghệ, tín
dụng, liên kết chuỗi và phát triển thị trường.
Bên cạnh đó, chương trình cung cấp hướng dẫn xây dựng Đề án phát triển toàn
diện nông dân cấp địa phương với cấu trúc đầy đủ, phân kỳ theo giai đoạn, cơ chế
phối hợp, huy động nguồn lực và giám sát gắn với mục tiêu Nghị quyết 19 và
Chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn bền vững. Kết quả triển khai sẽ giúp
thống nhất nhận thức và cách làm, hình thành công cụ chung để địa phương đánh
giá thực trạng, lập danh mục ưu tiên can thiệp, đồng thời xây dựng được đề cương
đề án và kế hoạch đào tạo – bồi dưỡng phù hợp với cấp độ phát triển của nông dân,
bảo đảm chính sách trúng đối tượng, trúng nhu cầu và khả thi.
2. Mục tiêu
2.1. Mục tiêu chung
Chương trình nhằm trang bị cho học viên hệ thống kiến thức, phương pháp và kỹ
năng cần thiết để nhận diện đúng khái niệm, nội hàm và cấp độ phát triển của nông
dân Việt Nam trong kỷ nguyên mới; đánh giá thực trạng giai cấp nông dân tại địa
phương bằng các công cụ khoa học nhằm xác định khoảng trống phát triển; đồng thời
đề xuất, triển khai và giám sát các chính sách, chương trình, đề án phát triển toàn diện
giai cấp nông dân phù hợp với điều kiện đặc thù và mục tiêu của từng giai đoạn.
2.2. Mục tiêu cụ thể
Sau khi học xong chương trình này, học viên có thể:
a) Về kiến thức
Trình bày được khái niệm “nông dân” trong bối cảnh hiện nay, các yếu tố nội
hàm và ý nghĩa của việc thống nhất khái niệm trong hoạch định chính sách.
Nhận diện được hệ thống cấp độ phát triển của nông dân (truyền thống –
chuyên nghiệp – thông minh – văn minh – toàn diện) và khung năng lực tương
ứng.
Mô tả được mô hình ma trận nội hàm khái niệm và phương pháp đánh giá thực
trạng giai cấp nông dân tại địa phương.