1
Mã số dự án: VN/SGP/OP5/Y3/13/02
ứNG DỤNG
NĂNG LƯỢNG MẶT TRỜI
trong sản xuất nước mắm tại xã Cẩm Nhượng,
huyện Cẩm Xuyên, Hà Tĩnh
2 3
ứng dụng năng lượng mặt trời trong sản xuất nước
mắm tại xã Cẩm Nhượng, huyện Cẩm Xuyên, Hà Tĩnh
VN/SGP/OP5/Y3/13/02
Liên hiệp các Hội KH&KT Hà Tĩnh
Xã Cẩm Nhượng, huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh
1.023.800.000 VNĐ
1.264.000.000 VNĐ
◦Cẩm Nhượng là một địa danh cấp xã thuộc huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh. Xã
Cẩm Nhượng là vùng cửa biển duy nhất của huyện Cẩm Xuyên, sông và biển bao
quanh vùng đất được tạo bồi bởi phù sa của con sông Lạc Giang chạy dọc theo
vòng cung của xã. Xã Cẩm Nhượng, huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh, một xã nằm
ở cửa Sông Rác (Lạc Giang). Ngày nay, Cẩm Nhượng là làng chuyên nghề đánh cá,
Mũi nhọn của kinh tế Cẩm Nhượng là nền kinh tế biển, bao gồm các hoạt động
đánh bắt hải sản ở tầm khơi và tầm lộng.
01 | Cơ sở dự án
Thông tin chung
◦Là một trong những xã nghèo của huyện Cẩm Xuyên
(tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo chiếm hơn 34,6%),
nghề sinh kế chính của người dân chủ yếu là Ngư
nghiệp là nghề phụ thuộc hoàn toàn vào tự nhiên và
nghề chế biến nước mắm.
◦Trong những năm gần đây với sự biến đổi của khí
hậu và sự phát triển của các dự án đầu tư nước
ngoài trong đó có sự khai thác cát tại vùng biển
“Nghề sinh kế
chính của người
dân phụ thuộc
hoàn toàn vào tự
nhiên và nghề chế
biến nước mắm”
trong đó đóng góp bằng tiền của :
• UBND tỉnh: 200.000.000 VNĐ
• UBND huyện Cẩm Xuyên: 100.000.000 VNĐ
• UBND xã Cẩm Nhượng: 200.000.000 VNĐ
• Dự án Phát triển Nông ngthiệp bền vững cho người
nghèo (SRDP): 200.000.000 VNĐ
• Các hộ dân: 300.000.000 VNĐ
24 tháng bắt đầu từ Tháng 9/2014 kết thúc dự kiến
tháng 12/2016
Tên dự án:
Mã số dự án:
Tổ chức thực hiện:
Địa điểm dự án:
Kinh phí GEF/SGP tài trợ:
Kinh phí đóng góp từ các
nguồn khác:
Thời gian thực hiện:
4 5
Công nghệ chế biến nước mắm theo phương pháp cũ (trái) gây
ô nhiễm môi trường dân cư, thiếu an toàn vệ sinh thực phẩm,
lao động nặng nhọc với năng suất thấp.
ngang làm cho hệ sinh thái vùng biển nơi đây bị biến động, người dân không còn
khai thác thủy sản thuận lợi như các năm trước đây, nghề truyền thống ngư nghiệp
ngày càng gặp khó khăn, đời sống người dân ngày càng giảm sút về chất lượng và
tinh thần.
◦Cùng với sự khó khăn về nghề ngư nghiệp thì nghề sản xuất và chế biến nước mắm
của người dân cũng đối mặt với những khó khăn về sản xuất, tiêu thụ và tiếp cận
thị trường. Đặc biệt, công nghệ chế biến nước mắm theo phương pháp cũ không
tận dụng được một cách hợp lý năng lượng mặt trời trong quá trình chế biến nên
gây ô nhiễm môi trường dân cư, thiếu an toàn vệ sinh thực phẩm, lao động nặng
nhọc với năng suất thấp.
◦Việc cải thiện công nghệ chế biến nước mắm bằng cách tận dụng hợp lý năng
lượng mặt trời giúp cải thiện môi trường sống và làm việc, giảm nhân công lao
động nặng nhọc, đem lại năng suất lớn hơn qua đó có thể tăng cường năng lực
cho người dân thích ứng với các vấn đề biến đổi khí hậu của vùng dân cư ven biển
như xã Cẩm Nhượng. Sự thành công và những cải thiện mới cũng có khả năng
nhân rộng ra các vùng miền ven biển khác đem lại lợi ích lớn hơn về thích ứng với
biến đổi khí hậu của người dân.
02 | KẾT QUẢ nỔI BẬT
◦Tổ chức 20 lớp đào tạo nghề cho
500 người dân bao gồm lý thuyết
và thực hành về kỹ thuật sản xuất
và chế biến nước mắm và ứng dụng
hệ thống thu năng lượng mặt trời
trong nghề sản xuất và chế biến
nước mắm.
◦Thành lập một Hợp tác xã sản
xuất nước mắm bằng năng lượng
mặt trời, thúc đẩy phát triển mô
hình liên kết kinh tế tập thể ở địa
phương trong việc sản xuất và tiêu
thụ nước mắm
◦Xây dựng 20 mô hình trình diễn về
ứng dụng năng lượng mặt trời trong
sản xuất và chế biến nước mắm.
◦Xây dựng thương hiệu, đăng ký
chất lượng sản phẩm cho 20 mô
hình được xây dựng.
dự án nhằm mục tiêu xóa đói giảm nghèo, bảo vệ môi trường và phát
triển bền vững cho người dân xã Cẩm nhượng, huyện Cẩm Xuyên, tỉnh
Hà Tĩnh thông qua tiến bộ khoa học kỹ thuật xây dựng hệ thống ứng
dụng năng lượng mặt trời vào quá trình sản xuất và chế biến nước mắm
nhằm tạo nhiệt độ thích hợp nhất cho quá trình chế biến nước mắm
hướng tới nâng cao chất lượng của sản phẩm và tạo tiền đề phát triển
bền vững cho người dân
MụC TIêU dự án
6 7
Hệ thống sản xuất nước mắm sử dụng năng lượng mặt trời nhằm thay thế cách thức
truyền thống trong sản xuất nước mắm (xem hình 1).
Hình 1. Mô hình sản xuất nước mắm
bằng năng lượng mặt trời.
◦Thùng chứa cá bằng thép không gỉ
Inox 304 dày 0,8mm có chiều cao
1,26m; đường kính 1,2m có thể muối
cho 1,5 – 1,7 tấn cá/mẻ tùy theo cách
thức chế biến.
◦Tấm thu năng lượng mặt trời kích
thước 1,2 x 1,2m
◦Bơm tuần hoàn công suất 500 – 1000
lit/giờ tiêu hao 23Wh/giờ.
◦Các hệ thống đường ống, tấm đậy bộ
lọc v.v.
03 | ngUyên lý HoạT động Của Hệ THống nHư saU
◦Cá được ướp muối tại thùng chứa cá sau 2 ngày đã tạo ra nước ban đầu phía
dưới thùng được đưa qua hệ thống lọc và bơm vào tấm thu năng lượng mặt trời
bằng bơm tuần hoàn.
◦Tấm thu năng lượng mặt trời với kết cấu làm từ ống inox có sơn đen với kính phủ
trên có nhiệm vụ hấp thu năng lượng mặt trời làm tăng nhiệt độ nước cốt chiết
xuất ra từ thùng chứa lên nhiệt độ tối ưu cho quá trình lên men và tuần hoàn
quay trở lại bể từ phía trên một cách liên tục.
◦Nước quay trở lại thùng sẽ lại ngấm qua các lớp cá trong thùng một cách đồng
đều đảm bảo quá trình lên men liên tục, đồng đều thay thế quá trình náo đảo và
giang phơi theo phương pháp truyền thống theo đó nước trích xuất ra sẽ được
chứa vào chậu và phơi dưới ánh nắng mặt trời rồi đổ vào thùng chứa một cách
thủ công.
◦Tùy vào điều kiện cụ thể mà ta cho hệ thống hoạt động, khi nào nước mắm chảy
ra từ ống lọc có nhiệt độ khoảng 42oC thì cho hệ thống dừng hoạt động (che phủ
tấm thu nhiệt, cho bơm hoạt động thêm 1h để điều nhiệt rồi tắt máy).
Mỗi hệ thống bao gồM
8 9
04 | CáC pHáT KIẾn MớI
Với kết cấu và phương thức làm việc của hệ thống như vậy, việc sản xuất nước mắm
của các hộ dân đã được cải thiện đáng kể như sau:
◦ Để nâng cao nhận thức và kỹ năng tay nghề cho người dân về kỹ thuật sản xuất và
chế biến nước mắm, dự án cũng đã tổ chức 10 lớp đào tạo nghề cho 500 người dân
bao gồm lý thuyết và thực hành về kỹ thuật sản xuất và chế biến nước mắm và ứng
dụng hệ thống thu năng lượng mặt trời trong nghề sản xuất và chế biến nước mắm.
Việc nắm vững kỹ năng tay nghề và lý thuyết giúp đảm bảo chất lượng nước mắm
được ổn định đồng thời giúp cho người dân nhận thức được những ưu điểm của
hệ thống mới trên phương diện nâng cao chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm
và giảm thiểu công lao động nặng nhọc. 1000 cuốn tài liệu hướng dẫn quy trình
công nghệ sản xuất nước mắm sử dụng năng lượng mặt trời đã được biên soạn và
cung cấp cho địa phương nhằm làm cơ sở cho việc sử dụng và phát triển hệ thống
một cách bền vững.
◦ Dự án đã bám sát mục tiêu nhất quán là tăng cường năng lực, phát triển sinh kế
bền vững và giảm thiểu ô nhiễm môi trường cho cộng đồng ở xã Cẩm Nhượng. Với
cách tiếp cận từ dưới lên, có kế hoạch hoạt động hàng quý, năm và bám sát theo kế
hoạch đã xây dựng. Dự án đã có sự lồng ghép giữa hoạt động truyền thông và tập
huấn kỹ thuật với hoạt động trình diễn đã giúp nhân dân trong vùng tiếp cận được
các biện pháp kỹ thuật trong sản xuất, chế biến nước mắm; khai thác và sử dụng
nguồn tài nguyên để góp phần nâng cao khả năng thích ứng với BĐKH.
Thay thế hoàn toàn công náo đảo và giang phơi nước mắm trước đây thực
hiện bằng công tác thủ công chuyển sang sử dụng bơm do đó việc sản xuất
nước mắm giảm bớt được công lao động nặng nhọc.
Do toàn bộ hệ thống từ thùng chứa đến bộ thu năng lượng mặt trời là kín nên
tránh được mùi, không ruồi nhặng qua đó cải thiện đáng kể môi trường sống
và nâng cao vệ sinh an toàn thực phẩm.
Quá trình sản xuất do ổn định được nhiệt độ ở mức tối ưu, nước được tuần
hoàn liên tục không ngắt quãng nên chất lượng nước mắm ổn định thể hiện ở
mùi thơm và nồng độ đạm của nước mắm cao.
Thời gian cho 1 mẻ nước mắm rút ngắn lại từ 12 tháng còn 9 tháng và diện tích
chiếm chỗ giảm đi với cùng công suất sản xuất.
05 | TáC động KInH TẾ Xã HộI và MôI Trường Của dự án
Dự án khi thực hiện đã có những tác động tích cực đến sự phát triển kinh tế xã hội của
địa phương mà người được hưởng lợi chính là các hộ sản xuất nước mắm với lao động
đa số là nữ đã giảm được công lao động nặng nhọc đồng thời giúp cải thiện môi trường
quan trọng cho làng nghề.
Các mô hình trình diễn khi thực hiện trên 20 hộ dân với 27 modul trong khu quy hoạch
làng nghề chung của hợp tác xã đã tạo ra một phương thức sản xuất mới cho làng nghề
với kết quả vượt trội có thể so sánh được giữa phương pháp cũ và phương pháp mới.
Đây là hạt giống tốt cho quá trình nhân rộng về sau của làng nghề.
Những điểm nhấn sau của mô hình mới có tác động tốt lên điều kiện kinh tế, xã hội và
môi trường của làng nghề.
◦Địa điểm thực hiện mô hình trình diễn là khu vực sản xuất tập trung trong cụm công
nghiệp làng nghề của xã theo đó kết quả đạt được có khả năng đánh giá, phân biệt
rõ ràng với số lượng lớn.
những điểM nhấn của Mô hình Mới