Xuân về tỏa sắc đỗ quyên
Là người Lào Cai, gắn bó, lăn lộn với miền nắng gió biên thùy đã nhiều năm. Chủ
nhật nào tôi cũng có mặt ở Sa Pa, bởi bà con, họ hàng chiếm đến hơn phần nửa cái
thị trấn bồng bềnh mây trôi này. Ngẩng đầu lên đập vào mắt là chạm Panxiphăng
hùng vỹ. Ngó xuống là gặp thung lũng Mường Hoa lập lờ, huyền ảo. Ngước qua là
núi Hàm Rồng huyền thoại, đẹp đến ngẩn ngơ.
Đến cả con dốc thoai thoải đổ dài, ngập tràn hai bên là hoa cẩm tú cầu, đường vào
nhà em, tôi còn quen chân, thuộc lối đến từng bậc đá. Vậy mà chưa có gì níu kéo
tôi đến ngẩn ngơ bằng mùa hoa đỗ quyên nở! Cứ mỗi độ Tết đến, xuân về là tôi lại
háo hức vượt ngàn lên mái nhà Đông Dương ngắm đỗ quyên.
Khó mà diễn tả sao cho hết về vẻ đẹp của loài hoa này. Nó rờ rỡ nở chan hòa giữa
mây núi, nó hút hồn đến ngây dại giữa nắng đầu xuân ngờm ngợp. Nó dập dìu
buông thả, lả lơi, tinh khiết lúc ban mai như tiên nữ giáng trần. Nó nghiêng ngả
đằm thắm, đôn hậu và khiêm nhường khi hoàng hôn nhuộm tím.
Chả vậy mà khách thập phương cứ độ ấy lại lũ lượt rủ nhau thượng sơn chiêm
ngưỡng. Họ đến với đỗ quyên như một tín đồ cuồng đạo, đến một lần rồi lại lần
nữa, lần nữa. Với một lòng nhiệt huyết ngưỡng vọng, còn biết hoa đỗ quyên nở vào
tháng nào, đỗ quyên có bao nhiêu loài, khu vực nào của rừng quốc gia Hoàng Liên
là tập trung nhiều quyên đẹp. Rồi biết cả khoảnh khắc nào ngắm đỗ quyên nở là
nên thơ nhất. Vanh vách cứ như "ma xó" rừng Hoàng Liên đến kiểm lâm ở Trạm
Tôn có khi cũng phải chào thua.
Hôm rồi bạn tôi thủ thỉ: Năm nay đỗ quyên nở đẹp mê hồn! Thế là tôi lại hăm hở
ba lô "súng ống"* cùng mấy người bạn nhiếp ảnh gia Thành phố Hồ Chí Minh
còng mình băng đèo vượt núi, chinh phục Panxiphăng ngắm quyên nở. Cái thú
chơi nào cũng công phu, cực nhọc nhưng thú đam mê, khám phá rừng già Hoàng
Liên, ngắm đỗ quyên nở lúc bình minh trong cái giá buốt thì trên đời này chắc có
lẽ đây là thú chơi cực nhọc, phiêu lưu, mạo hiểm hơn cả. Song lại cho mình cái
cảm nhận sung sướng, tự hào, hãnh diện và đáng khâm phục hơn. Chả vậy mà sau
mỗi chuyến thưởng lãm về là tôi lại bàng hoàng tâm thức về loài hoa hoang dại đó.
Rồi không biết sẽ ám ảnh ngây ngất mê dại đến bao giờ?
Hầu như bốn mùa, Hoàng Liên Sơn đều ngập tràn trong muôn sắc. Dù trong tất cả
các loài hoa ở rừng Hoàng Liên, Sa Pa có rờ rỡ, ngan ngát đến mức nào thì cũng
thua nàng đỗ quyên. Thua bởi tính phổ cập đặc trưng không đâu có. Thua bởi tính
vượt trội thắm sắc đa màu. Thua bởi những nét tinh túy, chỉn chu. Khi Tết đến,
xuân về nắng vàng hé rạng xua tan băng giá lạnh lùng. Cả cánh rừng như bừng
thức tươi tắn dưới nắng xuân. Thời điểm ấy cũng là lúc các dòng khe, con suối
bừng thức miệt mài tấu những bản Sô Nát mùa xuân mênh mang. Hòa trong tiếng
râm ran của muôn loài hoa lá hân hoan tràn trề một mùa mãn khai dâng hương, đua
sắc.
Đỗ quyên có tới bốn chi với hơn hai chục loài khác nhau, đỏ, hồng, tím, trắng. Hoa
nở rộ vào khoảng sau Tết Âm lịch kéo dài hết cả ba tháng mùa xuân. Có thể nói đỗ
quyên là chúa tể, là nữ hoàng của các loài hoa xứ rừng Hoàng Liên nơi mái nhà
Đông Dương này. Loài hoa thống lĩnh, chủ đạo nhưng lại khiêm nhường dung dị.
Xôm tụ, đặc trưng với số lượng lớn, tạo nên một vương quốc hoa đỗ quyên lớn
nhất Việt Nam.
Thử hỏi một ngày nào đấy rừng Hoàng Liên không còn bóng dáng của hoa đỗ
quyên khi xuân về, không còn những sắc đỗ quyên rực rỡ dâng hiến hết mình, bả lả
bên suối, không còn những đụm hoa gờm gợm thắm đỏ như thắp lửa trên cái màu
xanh ngát của đại ngàn, không còn nụ đỗ quyên bẽn lẽn, e ấp bên suối? Chắc tấm
áo thổ cẩm rừng Hoàng Liên sẽ không còn đa sắc mời gọi nữa. Có lẽ lòng lữ khách
sẽ hoang hoải, thắc thỏm nhiều lắm.
Đỗ quyên loài hoa tự nhiên, sinh trưởng ở trên độ cao trên 2.000 m so với mực
nước biển. Nơi có khí hậu mát mẻ mùa hè và buốt giá về mùa đông. Càng khắc
nghiệt băng tuyết bao nhiêu thì xuân về loài hoa ấy càng thắm thiết, nồng nàn,
cuồng nhiệt bấy nhiêu. Càng lên cao nơi những làn gió quất ngang tàng thì sắc hoa
càng lung linh, thống thiết bất chấp bấy nhiêu. Đời đỗ quyên cũng có tình có nghĩa.
Bất khuất, kiên trung, quây quần thành cộng đồng.
Nương tựa nhau, đua nhau phát triển. Có nơi đỗ quyên mọc chi chít cả một khu,
rực rỡ đủ màu, đủ loại. Loài quyên lưu huỳnh còn có màu vàng nhạt rất đài các,
cao sang, còn loài bạch tuyết thì thanh bạch, quyền quý…
Song được ngợi ca kiều diễm nhất vẫn là loài quyên ly, quyên huyền diệu, quyên
silie. Càng không thể tưởng tượng được sự diệu kỳ nếu đi trong rừng vào mùa đỗ
quyên nở. Cánh đỗ quyên rơi rụng trải tràn mặt đất, hoa tan chảy nhuộm đỏ dòng
suối ban mai tạo cho ta có cảm giác như đi vào miền cổ tích, ngỡ ngàng, hư thực.
Đỗ quyên loài hoa dung dị, kiên gan trong giá buốt tuyết tan, hòa quyện giữa thiên
nhiên nơi thâm sơn cùng cốc. Chả cần lời nức nở ngợi khen, chả cần nâng niu
trọng vọng, hồn nhiên dâng hiến. Khi đã lạc vào thiên đường của loài đỗ quyên thì
cảm xúc đê mê đến dại dột. Bất giác muốn đưa bàn tay chạm vào các đài hoa, song
lại như sợ tay mình thô giáp trần tục không xứng với sự trinh trắng của nàng. Ấy
vậy mà có kẻ ngông cuồng muốn chiếm hữu. Họ muốn thỏa cái thú chơi mông
muội, về làm của riêng nơi bon sai, xứ kiểng. Muốn chia lìa nàng hoa với xứ sở
sương mù. Nhưng đâu có biết, xa rừng, xa núi, xa xứ sở ấy nàng đỗ quyên sẽ nhạt
phai, héo tàn.
Đi giữa đại ngàn, trong sắc màu miên man. Trong dáng núi, dáng chiều, thấp
thoáng các sơn nữ trên nương thảo quả. Đỗ quyên hay sơn nữ cứ nhập nhòa, lung
linh hư ảo, mông lung…? Những sơn nữ người Mông, người Dao, người Giáy lớn
lên cùng đỗ quyên. Người và hoa đã thân thuộc, gắn bó, quyện nhòa. Vẻ đẹp sơn
nữ hồn nhiên như loài quyên trong trắng. Rồi chiều về đêm xuống, khách chủ quây
quần bên bếp lửa bập bùng.
Mọi người cùng chia sẻ cái cảm giác hoang dã, du mục trong thẳm lặng tiếng tí
tách cánh hoa rơi. Khi bình minh ló rạng, bước ra khỏi lều, khách mới ngộ được
cái mơ hồ của kẻ đi lạc giữa thiên đường hoa.
Trong tinh khiết ban mai, ai đó hú một tiếng dài hào sảng. Tiếng hú xuyên qua
những tầng lá đẫm sương xanh biếc, những chùm hoa rung rinh. Âm thanh dội vào
vách núi và tan vào làn mây mỏng mảnh. Tiếng hú vô tình đánh thức, lay động cả
rừng đỗ quyên trong xốn xang nhắc gọi - Mùa đỗ quyên nở.
