TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
167
Ý NGHĨA THANG ĐIỂM ETVSS TRONG PHẪU THUẬT NỘI SOI
MỞ THÔNG NÃO THẤT III
Võ Chí Khuyến1, Đặng Đỗ Thanh Cần2
TÓM TẮT27
Đặt vấn đề: Bệnh đầu nước là tình trạng ứ
đọng dịch não tủy thường gặp trong phẫu thuật
thần kinh nhi khoa. Phẫu thuật nội soi mở thông
não thất III (ETV) là phương pháp điều trị nhằm
tránh đặt shunt. Thang điểm ETVSS do Kulkarni
phát triển nhằm dự đoán khả năng thành công
của ETV sau 6 tháng. Mục tiêu nghiên cứu:
Đánh giá vai trò của ETVSS trong dự đoán thành
công của ETV ở trẻ em. Đối tượng - Phương
pháp: Báo cáo 25 bệnh nhi điều trị bằng ETV tại
Bệnh viện Nhi Đồng 2 từ tháng 5/2020 đến tháng
5/2023. Kết quả: ETV thành công ở 17 bệnh
nhân (68%). Bệnh nhân từ 6 tháng tuổi trở lên có
kết quả phẫu thuật tốt nhất (p=0,01). ETVSS
trung bình ở nhóm thành công là 74,1 và nhóm
thất bại là 56,3 (p=0,003). Diện tích dưới đường
cong ROC là 0,8 cho thấy khả năng phân biệt tốt
giữa thành công và thất bại của ETV. Điểm cắt
ETVSS tốt nhất là 70, với độ nhạy 88,2%, độ đặc
hiệu 62,5%, giá trị tiên đoán dương 83,3% và giá
trị tiên đoán âm 71,4%. Kết luận: ETVSS là một
công cụ hữu ích, dễ sử dụng để dự đoán kết quả
ETV với 70 điểm trở lên thích hợp để ETV hơn
là đặt shunt.
Từ khóa: Bệnh đầu nước, nội soi
1Đơn vị Ngoại Thần Kinh, Bệnh viện An Bình
2Bộ môn Ngoại Thần Kinh, Đại học Y Dược TP
Hồ Chí Minh
Chịu trách nhiệm chính: BS. Võ Chí Khuyến
ĐT: 0388588051
Email: vochikhuyen5193@gmail.com
Ngày nhận bài: 20.8.2024
Ngày phản biện khoa học: 28.9.2024
Ngày duyệt bài: 10.10.2024
SUMMARY
THE SIGNIFICANCE OF THE ETVSS
SCORE IN ENDOSCOPIC THIRD
VENTRICULOSTOMY SURGERY
Introduction: Hydrocephalus is a condition
characterized by abnormal cerebrospinal fluid
accumulation, commonly encountered in
pediatric neurosurgery. Endoscopic third
ventriculostomy (ETV) is a treatment method
aimed at avoiding shunt placement. The ETV
Success Score (ETVSS), developed by Kulkarni
designed to predict ETV success after six
months. Objective: To evaluate the role of
ETVSS in predicting ETV success in children.
Methods: A report of 25 cases treated with ETV
at Children’s Hospital 2 from May 2020 to May
2023. Results: ETV was successful in 17
patients (68%). Patients aged 6 months and older
had the best surgical outcomes (p=0.01). The
average ETVSS in the successful group was
74.1, while in the failure group it was 56.3
(p=0.003). The area under the ROC curve was
0.8, indicating good discriminatory ability
between success and failure. The optimal ETVSS
cutoff score was 70, with a sensitivity of 88.2%,
specificity of 62.5%, positive predictive value of
83.3%, and negative predictive value of 71.4%.
Conclusions: ETVSS is a useful and easy-to-use
tool for predicting ETV outcomes, with a score
of 70 or higher suggesting ETV is more
appropriate than shunt placement.
Keywords: Hydrocephalus, Endoscopy
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Bệnh đầu nước là một tình trạng phổ biến
trong phẫu thuật thần kinh nhi khoa do sự ứ
đọng bất thường dịch não tủy (DNT) trong
hệ thống não thất và khoang dưới nhện gây
HỘI NGHỊ KHOA HỌC HỘI PHẪU THUẬT THẦN KINH VIỆT NAM
168
giãn các não thất. Phẫu thuật nội soi mở
thông não thất III (ETV) là một phương pháp
điều trị thay thế để chuyển dòng chảy DNT,
có thể tránh đặt shunt não thất vĩnh viễn.
Việc chỉ định xem bệnh nhi nào có khả năng
thành công với phẫu thuật ETV là một quyết
định khó khăn.
Để góp phần xác định các chỉ định cho
phẫu thuật ETV, Kulkarni đã phát triển thang
điểm dự đoán thành công cho phẫu thuật
ETV (ETVSS).7 Thang điểm này dựa trên ba
yếu tố: tuổi của bệnh nhân, nguyên nhân gây
bệnh đầu nước và bệnh nhân đã từng đặt
shunt trước đó hay chưa (Bảng 1). ETVSS
cho mỗi bệnh nhân số điểm từ 0 đến 90,
tương ứng với tỷ lệ phần trăm cơ hội thành
công của phẫu thuật ETV sau sáu tháng.
Khả năng dự đoán kết quả của bất kỳ can
thiệp phẫu thuật nào đều rất quan trọng để
lựa chọn phương pháp điều trị cho bệnh nhân
tốt nhất. Nếu có thể dự đoán được kết quả có
thể xảy ra của phẫu thuật ETV, những bệnh
nhân mà phẫu thuật không có khả năng thành
công có thể được cung cấp điều trị thay thế,
cho phép tập trung nguồn lực vào những
bệnh nhân có khả năng hưởng lợi nhiều nhất.
ETVSS không chỉ có thể hỗ trợ trong việc
lựa chọn bệnh nhân mà còn tiên lượng cho
bệnh nhân và gia đình trước phẫu thuật. Vì
thế nên chúng tôi thực hiện nghiên cứu “Ý
nghĩa thang điểm ETVSS trong phẫu thuật
nội soi mở thông não thất III”.
Bảng 1. Cấu trúc thang điểm ETVSS
Điểm
Tuổi
Nguyên nhân
Đã từng đặt
shunt trước đó
0
< 1 tháng
Sau nhiễm trùng
Có
10
1 tháng - 6 tháng
Không
20
Thoát vị màng não, xuất huyết não thất, u
não (nằm ngoài vùng mái trung não)
30
6 tháng - 12 tháng
Hẹp cống não, u mái trung não, các nguyên
nhân khác
40
1 tuổi - 10 tuổi
50
≥ 10 tuổi
“Nguồn: The Journal of Pediatrics, 2009”7
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Nghiên cứu bao gồm 25 bệnh nhân điều
trị bằng ETV tại Bệnh viện Nhi Đồng 2 từ
tháng 5/2020 đến tháng 5/2023. Dữ liệu được
thu thập một cách có hệ thống, bao gồm
thông tin về tuổi bệnh nhân, nguyên nhân
gây bệnh đầu nước, tiền sử đặt shunt. Thất
bại của ETV trong nghiên cứu được định
nghĩa là bất kỳ can thiệp phẫu thuật nào
nhằm dẫn lưu dịch não tủy tiếp theo hoặc tử
vong do điều trị bệnh đầu nước.
Thông tin bệnh nhân được sử dụng để
tính toán tỷ lệ phần trăm cơ hội thành công
sau 6 tháng theo thang điểm ETVSS. ETVSS
dự đoán kết quả phẫu thuật ETV sau 6 tháng,
với điểm số cao hơn cho thấy khả năng thành
công cao hơn. Điểm số này được tính bằng
cách cộng các điểm liên quan đến từng yếu
tố nguy cơ. Ví dụ, một trẻ 9 tháng tuổi bị
bệnh đầu nước do hẹp cống não, chưa từng
đặt shunt, sẽ có điểm ETVSS là 70, tương
ứng với khoảng 70% cơ hội thành công của
ETV. Dữ liệu được thu thập trước và độ
chính xác chẩn đoán của ETVSS được áp
dụng sau để đánh giá hiệu suất. ETVSS
không được sử dụng để quyết định có thực
hiện ETV hay không cho từng bệnh nhân cụ
thể.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
169
Sự liên quan giữa điểm ETVSS trung
bình ở nhóm bệnh nhân thành công và thất
bại được so sánh bằng phương pháp kiểm
định Mann–Whitney U.
Đường cong ROC được sử dụng để đánh
giá khả năng phân biệt. Khả năng phân biệt
của ETVSS đo lường mức độ phân biệt giữa
bệnh nhân có và không có kết quả ETV
thành công. Phân tích ROC tạo ra diện tích
dưới đường cong cho mỗi mô hình ETVSS
bằng cách vẽ độ nhạy và đặc hiệu của mô
hình tại mỗi xác suất dự đoán và ngưỡng tối
ưu được tính toán bằng phương pháp
Youden.
Phân tích ETVSS được thực hiện bằng
cách phân chia nhóm bệnh nhân thành hai
nhóm theo ngưỡng cắt tối ưu. Hai nhóm này
bao gồm bệnh nhân có ETVSS nhỏ hơn 70
và từ 70 trở lên. Kiểm định Fisher được thực
hiện để so sánh kết quả giữa các nhóm.
Phân tích thống kê được thực hiện bằng
phần mềm SPSS phiên bản 26.0.0.0. Các giá
trị p được sử dụng, với p < 0,05 được coi là
có ý nghĩa thống kê.
Nghiên cứu đã được thông qua Hội đồng
Đạo đức trong nghiên cứu Y sinh học Đại
học Y Dược TP. HCM và Bệnh viện Nhi
Đồng 2.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm lâm sàng
Các đặc điểm lâm sàng bệnh nhân của
nhóm nghiên cứu được minh họa trong
(Bảng 2). Trong nghiên cứu, 25 bệnh nhân
trải qua phẫu thuật ETV, với 17 trường hợp
(68%) thành công. Đa số bệnh nhân trên 6
tháng tuổi, chỉ có 4 bệnh nhân dưới 6 tháng.
Kết quả cho thấy tuổi tác ảnh hưởng đến kết
quả ETV (p=0,01), trẻ trên 6 tháng tuổi có
kết quả tốt hơn. Nguyên nhân phổ biến nhất
của bệnh đầu nước là nhóm nguyên nhân
khác, chiếm 52%. Chỉ 1 bệnh nhân (4%)
từng đặt shunt trước đó. Cả nguyên nhân và
tiền căn shunt không liên quan đến kết quả
phẫu thuật (p>0,05).
Bảng 2. Đặc điểm lâm sàng trong nghiên cứu
Bệnh nhân (%)
Thành công (%)
Thất bại (%)
Bệnh nhân
25
17 (68%)
8 (32%)
< 6 tháng tuổi
4 (16%)
0 (0%)
4 (16%)
≥ 6 tháng tuổi
21 (84%)
17 (68%)
4 (16%)
Thoát vị màng tủy
1 (4%)
0 (0%)
1 (4%)
Xuất huyết não thất
1 (4%)
1 (4%)
0 (0%)
U màng mái
1 (4%)
1 (4%)
0 (0%)
U não khác
6 (24%)
5 (20%)
1 (4%)
Hẹp cống não
3 (12%)
2 (8%)
1 (4%)
Khác
13 (52%)
8 (32%)
5 (20%)
Chưa đặt shunt
24 (96%)
17 (68%)
7 (28%)
Đã đặt shunt
1 (4%)
0 (0%)
1 (4%)
3.2. Phân tích ETVSS
Trong 25 bệnh nhân, 18 bệnh nhân (72%)
có điểm ETVSS từ 70 trở lên, và 7 bệnh
nhân dưới 70 điểm. Điểm ETVSS cao nhất là
90 và thấp nhất là 40, với điểm trung bình
trước mổ là 68,4 (độ lệch chuẩn 13,4). Khi
HỘI NGHỊ KHOA HỌC HỘI PHẪU THUẬT THẦN KINH VIỆT NAM
170
chia thành hai nhóm nhỏ hơn 70 và từ 70 trở
lên, điểm ETVSS có sự liên quan ý nghĩa với
kết quả ETV (p=0,02). Điểm trung bình ở
nhóm thành công là 74,1 so với 56,3 ở nhóm
thất bại (p=0,003).
Phân tích ROC cho thấy ETVSS đạt diện
tích dưới đường cong là 0,8 (Biểu đồ 1). Ở
điểm cắt 70, ETVSS có độ nhạy 88,2% và độ
đặc hiệu 62,5%. Trong 25 bệnh nhân, thang
điểm phân loại đúng 15 bệnh nhân thành
công và 5 bệnh nhân thất bại, nhưng tiên
lượng sai cho 3 bệnh nhân thành công và 2
bệnh nhân thất bại. Giá trị dự đoán dương
tính ở điểm cắt 70 là 83,3% và giá trị dự
đoán âm tính là 71,4%.
Biểu đồ 1. Đường cong ROC của thang điểm ETVSS
IV. BÀN LUẬN
Phẫu thuật nội soi mở thông não thất III
là một thủ thuật được sử dụng thường xuyên
tại Bệnh viện Nhi Đồng 2, không cần phải
đặt dụng cụ ngoài như ống dẫn lưu não thất,
điều này có liên quan đến nguy cơ tắc shunt,
nhiễm trùng hoặc dẫn lưu quá mức.2 Tuy
nhiên, vẫn còn tranh cãi về việc lựa chọn
bệnh nhân phù hợp cho ETV, ảnh hưởng đến
tỷ lệ thành công tổng thể của thủ thuật. Tỷ lệ
thành công của phẫu thuật trong nghiên cứu
của chúng tôi (68%) phù hợp với tỷ lệ thành
công chung được báo cáo, như của Foley5
(61%), Morgan1 (73,5%) và Verhey3 (76%).
Tuổi tác dường như là một yếu tố chính
ảnh hưởng đến kết quả của phẫu thuật, với
các bệnh nhân ở độ tuổi thấp hơn có tỷ lệ
thành công thấp hơn. Mặc dù độ tuổi tối
thiểu để chỉ định phẫu thuật vẫn chưa được
thống nhất trong các nghiên cứu, giới hạn độ
tuổi đã dần trở nên thấp hơn trong các nghiên
cứu trước đây, từ 2 năm xuống còn dưới 1
tháng nhấn mạnh hiệu quả của phẫu thuật và
tầm quan trọng của việc giảm thiểu sự phụ
thuộc vào shunt. Phẫu thuật nội soi mở thông
sàn não thất III có kết quả xấu hơn đáng kể
do tuổi tác với những bệnh nhân nhỏ tuổi
hơn, đặc biệt là bệnh nhân dưới 6 tháng tuổi
tiên lượng xấu hơn.
Các kết quả tương tự đã được báo cáo
trong các nghiên cứu khác cho điểm ETVSS,
cho thấy khả năng của ETVSS để dự đoán tỉ
lệ thành công của phẫu thuật ETV11. Chúng
tôi cũng ghi nhận tỷ lệ phẫu thuật thành công
tăng đáng kể khi ETVSS cao từ 70 trở lên.
Diện tích dưới đường cong ROC bằng
0,8 cho thấy ETVSS có khả năng phân biệt
tốt giữa các kết quả thành công và thất bại
của ETV. Theo nghiên cứu của Kulkarni8
diện tích dưới đường cong ROC được ghi
nhận là 0,7 giá trị thấp hơn chúng tôi nhưng
vẫn đủ để thể hiện sự phân biệt nhất định
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
171
trong tiên lượng kết quả điều trị. Naftel4 lại
báo cáo một kết quả tương tự là 0,7 (Khoảng
tin cậy 95% 0,7–0,8). Nghiên cứu của Adil
Syed6 thì cho kết quả diện tích dưới đường
cong ROC là 0,9 (Khoảng tin cậy 95% 0,8 –
0,9). Sự khác biệt của nghiên cứu chúng tôi
với các nghiên cứu trên có thể xuất phát từ
nhiều yếu tố, trong đó đáng chú ý nhất là
kích thước mẫu nghiên cứu của chúng tôi
nhỏ hơn rất nhiều so với các nghiên cứu
khác. Một mẫu nhỏ hơn thường có thể dẫn
đến kết quả tiên đoán có xu hướng cao hơn,
nhưng cũng có thể giảm tính đại diện cho
tổng thể, điều này cần được xem xét cẩn thận
khi áp dụng vào thực tiễn lâm sàng. Ngoài ra,
nghiên cứu của Foley5 cũng mang lại những
kết quả tương đồng với nghiên cứu của
chúng tôi, đặc biệt là với điểm cắt ETVSS ở
mức 70 điểm. Foley5 báo cáo độ nhạy của
thang điểm ETVSS là 50%, trong khi độ đặc
hiệu đạt 76%.
V. KẾT LUẬN
Thang điểm ETVSS đóng vai trò quan
trọng trong việc dự đoán kết quả sau 6 tháng
điều trị bệnh đầu nước bằng phẫu thuật nội
soi mở thông sàn não thất III. Điểm cắt
ETVSS 70 điểm, dự đoán đáng tin cậy tỷ lệ
thành công và hỗ trợ phẫu thuật viên ra quyết
định lâm sàng, tối ưu hóa điều trị và giảm rủi
ro. Ở những bệnh nhân có điểm dưới 70, nên
cân nhắc phẫu thuật đặt shunt vì tỷ lệ thành
công của phẫu thuật nội soi thấp hơn.
ETVSS giúp phẫu thuật viên chuẩn bị và giải
thích rõ ràng cho gia đình về khả năng thành
công của phẫu thuật.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Morgan Eghosa, Bankole Femi, Mofikoya
Babatunde. Endoscopic third
ventriculostomy success score in predicting
short-term outcome in 68 children with
hydrocephalus in a resource-limited tertiary
centre in sub-Saharan Africa. Egyptian
Journal of Neurosurgery. 2019;34(1):31.
2. O’Brien Finbarr Donncha, Javadpour
Mohsen, Collins David. Endoscopic third
ventriculostomy: an outcome analysis of
primary cases and procedures performed
after ventriculoperitoneal shunt malfunction.
J Neurosurg. 2005;103(5 Suppl):393–400.
3. Verhey Leonard Herman, Kulkarni Vivek
Abhaya, Reeder Ronald William. A re-
evaluation of the Endoscopic Third
Ventriculostomy Success Score: a
Hydrocephalus Clinical Research Network
study. Journal of neurosurgery Pediatrics.
2024;33(5):417-427.
4. Naftel Robert Paul, Reed Gavin Thomas,
Kulkarni Vivek Abhaya. Evaluating the
Children's Hospital of Alabama endoscopic
third ventriculostomy experience using the
Endoscopic Third Ventriculostomy Success
Score: an external validation study. Journal
of neurosurgery Pediatrics. 2011;8(5):494-
501.
5. Foley Rory William, Ndoro Samuel,
Crimmins David. Is the endoscopic third
ventriculostomy success score an appropriate
tool to inform clinical decision-making? Br J
Neurosurg. 2017;31(3):314-319.
6. Adil Syed Murtaza, Seas Andreas, Sexton
Daniel. 759 Revisiting the ETV Success
Score Using Machine Learning Can We Do
Better?. Neurosurgery. 2024;70
(Supplement_1):167.
7. Kulkarni Vivek Abhaya, Drake James.
Endoscopic third ventriculostomy in the
treatment of childhood hydrocephalus. The
Journal of pediatrics. 2009;155(2):254-9.e1.
8. Kulkarni Vivek Abhaya, Riva-Cambrin
Jay, Browd Samuel Richard. Use of the
ETV Success Score to explain the variation
in reported endoscopic third ventriculostomy
success rates among published case series of
childhood hydrocephalus. Journal of
neurosurgery Pediatrics. 2011;7(2):143-6.